آیا شیخ بهایی یک معمار بوده است؟
تاریخ انتشار: ۶ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۵۵۸۸۴۴
یک استاد فلسفه هنر و زیباییشناسی و حکمت شرق به این پرسش که چه نسبتی میان شیخ بهایی و معماری وجود دارد و آیا شیخ بهایی یک معمار بوده است، پاسخ داد. آفتابنیوز : حسن بلخاری در همایش بزرگداشت شیخ بهایی و روز معمار که در تالار شهر مشهد برگزار شد با طرح این پرسش که چه نسبتی میان شیخ بهایی و معماری وجود دارد، اظهار کرد: بدنه معماری ایران به ویژه کسانی که در حوزه معماری مدرن کار میکنند نسبت به نامگذاری روز شیخ بهایی به نام روز معمار انتقاد دارند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی ادامه داد: شاید مهمترین دلیل این منتقدان هم آن بود که در هیچکدام از سه منبع اصلی تاریخ عباسی هیچکدام از معماری شیخ بهایی سخن نگفتهاند.
بلخاری تصریح کرد: مشخص نیست کسانی که روز معمار را روز بزرگداشت شیخ بهایی قرار دادهاند چه در ذهنشان میگذشته و به چه دلیل این روز را روز معمار نامیدهاند. آیا چون در افسانههای اصفهان او را معمار میدانستهاند این روز را به نام او نامگذاری کرده یا در زندگی او تأملی کردهاند؟ که متأسفانه تاکنون دلیل آن ذکر نشده است.
وی با بیان اینکه «بر چه اساسی شیخ بهایی معمار است؟»، خاطرنشان کرد: بنا بر پژوهشهایی که در این خصوص انجام دادهام من معتقدم معنایی که امروز از معمار استنباط میکنیم با معنای گذشته آن تفاوتی معنادار دارد.
این استاد فلسفه هنر و زیباییشناسی و حکمت شرق بیان کرد: همه ما میدانیم که الفاظ و مفاهیم حیات دارند و در طول حیات خود دچار تغییرات میشوند. معماری، مهندسی و هندسه نیز از این تغییرات مصون نماندند و بنابراین در هنگام نامگذاریها باید نسبت به این تغییرات حساس بود. بر این اساس کلماتی مانند معماری، مهندسی و هندسه در طول تاریخ خود تغییر کرده و بنابراین برداشت و قرائتی که ما امروز داریم با قرائتی که در گذشته داشتهاند متفاوت است؛ درک این تفاوت میتواند پاسخگوی این نقد باشد.
وی با اشاره به اینکه در گذشته مانند امروز موضوع تفکیک علوم مطرح نبوده است، گفت: بر این اساس نسبت به زمان امروز که معماری منفک از رشتههای دیگر شده است، شیخ بهایی معمار محسوب نمیشود، اما بر مبنای معنای تاریخی آن به حق شیخ بهایی نقش پر رنگی در معماری دارد.
بلخاری با اشاره به تعریف فارابی از ریاضی تصریح کرد: بنا بر تعریف فارابی در گذشته کلمه ریاضی در هفت حوزه گسترده بوده است یکی از آنها با معماری مرتبط بوده است و با توجه به این که شیخ بهایی ریاضیات را میدانسته و در آن هیچ بحثی وجود ندارد، بنابراین میتوان شیخ بهایی را یک معمار به حساب آورد.
وی با بیان اینکه «معماری، صرفاً ساخت سرپناه و ساختمان نیست»، خاطرنشان کرد: معماری ظهور ایده است در قالب بنا و بنابراین حذف این ایده محال است. در واقع معماری این است که چگونه ایده را جامه فرم بپوشانیم.
این استاد و مدرس گروه عالی هنر دانشگاه تهران عنوان کرد: در مجموع با توجه به مفاهیم مطرح شده در آن دوران اگر کسی مسلح به ریاضیات باشد در جان خود مهندس و معمار است و به این بنا شیخ بهایی هم مهندس است و هم معمار.
وی اضافه کرد: بر این اساس شیخ بهایی به تعریف جامعی که از ریاضیات، هندسه و معماری در تاریخ تمدن ایرانی و اسلامی موجود دارد معمار و مهندس بوده، اما در دوران معاصر به دلیل تفکیک رشتهها این موضوع ملموس نیست.
منبع: ایسنا
منبع: آفتاب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت aftabnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «آفتاب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۵۵۸۸۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ابهام بر سر طراح چینیخانه/ آیا شیخ بهایی در اردبیل یادگاری دارد؟
گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، ونوس بهنود- گفته میشود شیخ بهایی معروف به حکیم و همهچیزدان طراح تالار چینی خانه واقع در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی است. ادعایی که سندی بر آن حاکم نیست.
تالار چینیخانه یکی از اعجازهای معماری الحاقی به محل زندگی، تدریس و سپس مرقد شیخ صفی الدین اردبیلی عارف بزرگ و نامدار قرن هشتم هجری بود که به دستور شاه عباس اول از نوادگان او و با هدف احیای جاده ابریشم و چینیهایی که از طرف دولت ایران به کشور چین سفارش شده بود به شکل محفظههایی با ظرافت و دقت ساخته شد. تا جایی که هر محفظه همچون قابی در تناسب با ظرف قرار داده شده بود. تعداد این محفظهها هزار و 256 مورد شمارش شده است و تمامی ظروف اهدایی قبل از قرارگیری در چینی خانه، در اصفهان به مهر «بنده شاه ولایت عباس» ممهور شده و به اردبیل فرستاده میشد.
در آن مقطع زمانی ارتباط حسنهای بین شیخ بهایی و شاه عباس برقرار بود. گفته میشود چینیخانه نیز به خواست شاه صفوی توسط این حکیم دانشمند طراحی شده است اما واقعیت این است که هیچ سندی مبنی بر اثبات این ادعا حداقل تا به امروز مطرح نشده است.
شیخ بهایی که بود و چه خدمات عمرانی داشت؟
القاب شیخ بهایی عبارت است از همهچیزدان، حکیم، علامهٔ فقیه، عارف، اخترشناس، ریاضیدان، شاعر، ادیب، تاریخنگار و دانشمند.
وی شیعه ایرانی عربتبار از بعلبک در لبنان کنونی قرون دهم و یازدهم هجری بود که در دانشهای فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات دانایی داشت، در حدود ۹۶ کتاب و رساله از او در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی، هنر و فیزیک بر جای ماندهاست. به پاس خدمات او به علم ستارهشناسی، یونسکو سال ۲۰۰۹ که مصادف با سال نجوم بود را به نام شیخ بهایی اعلام و او را در لیست مفاخر ایران و لبنان ثبت کرد.
شیخ بهایی از ۵۳ سالگی تا آخر عمر (۷۵ سالگی) منصب شیخالاسلامی پایتخت صفوی یعنی اصفهان را در دربار مقتدرترین شاه صفوی، شاه عباس بر عهده داشته باشد و گفته میشود شاه عباس به وی و علمای دین ارج و احترام قائل بود و در امور خود از آنها مشورت میگرفت.
اما خدمات عمرانی که به نام شیخ بهایی شهرت دارد شامل تعیین سمت قبله مسجد شاه اصفهان، تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و روستاهای مجاور رودخانه، ساخت گلخن گرمابهای است که هنوز در اصفهان مانده معروف به حمام شیخ بهایی و طراحی منار جنبان اصفهان که هماکنون نیز پا برجاست به او نسبت داده میشود.همچنین بنا به روایتی بهاءالدین عاملی را احتمالاً و نه به قطعیت بنیانگذار تهیه نان سنگک، حلواشکری و فرنی میدانند.
در تقویم سالنمایی که توسط کمیته نانوایان تهران که در ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۲۶ شمسی در تهران چاپ شده در رابطه با تاریخچه و چگونگی پیدایش نانوایی و نان سنگک اینگونه آمدهاست: «شاه عباس برای رفاه حال طبقات تهیدست و لشگریان خود که غالباً در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری میرسند نانواهایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه نمایند و غذایی باشد که خورش نان قرار دهند، درصدد چاره برآمد.
وی حل این مشکل را از بهاءالدین عاملی که از اجلّه علما و دانشمندان ایران بود خواست. بهاءالدین با تفکر و تعمق، تنور سنگکی را ابداع نمود. این اختراع که با دقت و هوشیاری طرح و عملی شدهاست به قدری کامل و دقیق است که پس از گذشت چند صد سال هنوز به همان صورت اولیه مورد استفاده و نانی که از تنور سنگکی بهدست میآید، خوردنیترین نان است. در اجرای این کار، دستور داده میشود که روی توری، مقداری ریگ و سنگریزه بریزند و در زیر آن، آتش پرحجمی روشن نمایند تا ریگها کاملاً داغ گردند و آنگاه خمیر نان را با دست در روی تختهای پهن کرده و در روی سنگهای داغ قرار دهند تا بپزد.»
چینی خانه طراح خود را نمیشناسد
به کررات در اخبار و اطلاعات پیرامون معرفی تالار چینیخانه مطرح شده است که این اعجاز به دست شیخ بهایی طراحی شده است اما به گفته استاد دانشگاه و پژوهشگر میراث فرهنگی هیچ سندی دال بر این ادعا در دست نیست.
کریم حاجی زاده در گفتگو با خبرگزاری آنا تصریح کرد: ساختمان اصلی چینیخانه متعلق به اواخر عصر ایلخانی است که در زمان شاه عباس اول برای نمایش ظروف اهدایی امپراطور چین روی آن بدنهسازی و تزئین شده است.
وی افزود: سازه اصلی این الحاقات، ترکیبی از چوب و گچ است که با مهارت بسیار بالا و محاسبات دقیق مهندسی اجرا و با نقاشی روی گچ تزئین شده است. با این وجود سند معتبری برای طراحی آن توسط شیخ بهایی در دست نیست.
بازدید خبرنگار آنا از این موزه نیز سندی مبنی بر امضا، دست نوشته یا دست خطی که بتواند این اثر را به شیخ بهایی منصوب کند، حاصل نکرد و با این وجود خبرگزاری آنا آماده دریافت نظرات کارشناسان و ارائه مستنداتی در خصوص طراحی چینیخانه است.
به مانند فقر مطالعات در باب ادب و هنر این سرزمین و تصوری که شعر سعدی بر سردر سازمان ملل حک شده و در واقع این تصور محلی از اعراب و واقعیت نداشته، فقر مطالعات در خصوص تاریخ بناهای تاریخی موجب شده تا به درستی ابهامات بناها مرتفع نشود. در بزرگی و فرهیختگی شیخ بهایی همین قدر که کتب وی در دنیا شناخته شده است اما همچنان کیفیت مداخله وی در طراحی چینیخانه سؤالی در تاریخ این سرزمین است.
انتهای پیام/