نهضت قرآن‌پژوهی در حوزه علمیه قم
تاریخ انتشار: ۲۵ خرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۰۶۲۳۱۶
علامه طباطبایی پس از ورود به قم، نخست به تدریس فقه و اصول پرداخت، اما طولی نکشید که به قول خودشان، دید که قرآن مهجور مانده و باید به جای فقه و اصول که به اندازه کافی استادانی برای تدریسش هستند، به تفسیر قرآن بپردازد و در این خصوص، جلسات درسی رسمی در «مدرسه حجتیه» آغاز کرد که با استقبال فضلا و طلاب محترم حوزه روبرو گردید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بخشی از محصولات آن جلسات رفته‌رفته با عنوان «تفسیر المیزان» چاپ شد و در طی بیش از بیست سال، در بیست مجلد، در اختیار مشتاقان قرار گرفت. سخن درباره اهمیت و ارزش علمی المیزان نیازمند بحث مشروحی است که خوشبختانه بعضی از فضلای حوزه به آن پرداخته و مقالات ارجمندی مستقلاً یا در فصلنامه‌های حوزوی منتشر ساخته‌اند.
آنچه در این یادداشت در نظر است، اهمیت آغاز حرکت تفسیر قرآن با المیزان و استقامت مرحوم علامه طباطبایی است. در واقع ایشان حرکتی را در حوزه بنیان گذاشت که محصولش رسمی شدن تدریس تفسیر قرآن و تألیف و نشر تفاسیری گرانسنگ، به همت بعضی از تلامذة آن بزرگوار است که هم اکنون در عمل جانشین به‌حق استاد در این زمینه هستند که فهرست‌وار یاد می‌شوند.
«تفسیر نمونه» و «پیام قرآن» تألیف حضرت آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، «مفاهیم القرآن» و «منشور جاوید» تألیف حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی، تفسیر عرفانی «تسنیم» تألیف آیت‌الله جوادی آملی و تفسیر «الفرقان»، تألیف مرحوم آیت‌الله محمدصادق تهرانی… البته اینها نمونه‌هایی از مجموعه‌های کامل تفاسیری است که در نیم قرن اخیر در حوزه علمیه قم منتشر شده و تفاسیر دیگری نیز هست که برخی از علما به طور اجمال درباره بعضی از سوره‌ها نگاشته‌اند که همه آنها ارزش علمی خاصی دارند و شایان تقدیرند؛ از جمله «تفسیر آیات الاحکام» دوازده جلدی آیت‌الله زین‌العابدین قربانی (در رشت) که جامع‌ترین تفسیر در این زمینه است؛ همچنین خلاصه‌التفاسیر: «الموجز المفید فی تفسیر القرآن المجید، تألیف آیت‌الله محمدعلی تسخیری و سماحه الشیخ محمدسعید التعمانی، تفسیر مرحوم آیت‌الله قریشی ارموی و تفسیر بانوی اصفهانی و… البته تفسیر ارزشمند «انوار درخشان» تألیف مرحوم آیت‌الله نجفی همدانی که همزمان با این آثار منتشر شده و نشان‌دهنده عمق تأثیر حرکت قرآنی در حوزه‌های علمیه ایران، عراق و لبنان است.
به موازات نشر این آثار، فصلنامه‌های قرآنی و مراکز قرآن‌پژوهی و مؤسسه‌های نشر قرآن در اغلب بلاد ایران، به‌ویژه حوزه علمیه قم تأسیس شدند که هر کدام به نوبه خود به فعالیت‌های ارزشمندی در این زمینه پرداخته‌اند. یکی از بنیادها «مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی» است که حجت‌الاسلام والمسلمین محمد نقدی در سال ۱۳۷۲ در قم تأسیس کرد و به نشر ترجمه‌های قرآن مجید به زبان‌های خارجی همت گماشته و تاکنون قرآن را به زبان‌های گوناگون، ترجمه و منتشر ساخته است که جای این امر، در حوزه علمیه قم خالی بود.
برای ثبت در تاریخ اشاره به این نکته بی‌مناسبت نیست که این بنده از سال ۱۳۵۲ به بعد به نشر ترجمه‌های قرآن (علاوه بر متن اصلی عربی) به زبان‌های انگلیسی و سپس آلمانی در مؤسسه «مرکز بررسی‌های اسلامی قم» اقدام نمود و این امر با نشر ترجمه ایتالیایی قرآن مجید، در ایتالیا (رم) به همت «مرکز فرهنگی اسلامی اروپا رم» ادامه یافت؛ ولی با تأسیس «مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی»، ضرورتی بر استمرار امر و موازی کاری احساس نشد و جناب نقدی (حفظه الله) با تلاش خستگی‌ناپذیری در این راستا حرکت نمود.
این مؤسسه علاوه بر نشر فصلنامة «ترجمان وحی» و چاپ قرآن مجید به زبان‌های خارجی، به نشر بعضی از آثار در زمینه پژوهش‌های قرآنی پرداخت و آخرین اثر منتشرشدة آن تفسیر گرانسنگ «کوثر» است که جدیدترین تفسیر قرآن به زبان فارسی است و محصول تقریباً ربع قرن پژوهش تحسین‌برانگیز برادر مکرم، حجت‌الاسلام والمسلمین یعقوب جعفری است. این تفسیر نفیس را «انتشارات هجرت» در دوازده جلد به چاپ رسانده است و در ماه مبارک رمضان ۱۳۹۸، با حضور آیت‌الله‌العظمی سبحانی و علمای حوزه در دارالقرآن علامه طباطبایی رونمایی شد. معظم‌له پس از ذکر مقدمه‌ای با عنوان «نهایت‌ناپذیری بهره‌مندی از قرآن» و بیان تاریخچه نهضت تفسیرنگاری، در مورد تفسیر کوثر چنین فرموده‌اند:
از دستاوردهای نهضت قرآنی در دهة دوم قرن پانزدهم، تفسیر گرانسنگ و ارزشمند «کوثر» است که با شیوه‌ای بس متناسب با نیازهای روز نگارش یافته و برای مخاطبان خاص خود هدیة گرانبهایی را تقدیم داشته است. مؤلف محترم که خود از پیشکسوتان علوم قرآنی در حوزة علمیة قم می‌باشد، به نگارش چنین تفسیری دست زده که از ویژگی‌هایی که هم‌اکنون یادآور می‌شویم برخوردار است:
۱ پس از نقل آیاتی چند که با هم پیوند دارند، همراه با ترجمة روان، به نکات لغوی و ادبی پرداخته و این بخش ادبی را از تفسیر جدا کرده است.
۲ از یادآوری احتمالات بی‌پایه که تفاسیر را پر کرده، خودداری نموده و محکم‌ترین و استوارترین احتمال در مفاد آیه را متذکر شده‌اند.
۳ از ذکر شأن نزول‌ها جز در مواردی که می‌تواند ابهام آیه را برطرف کند، چشم پوشیده و از روایات پیشوایان (ع) بهره کافی برده است.
۴ در این تفسیر علاوه بر اینکه از سخنان مفسران شیعه و سنی استفاده شده، مطالب جدید و ابتکاری فراوانی وجود دارد.
۵ در برخی از آیات به یک رشته مسائل فقهی، علمی، فلسفی و تاریخی اشاره شده که برای خود بررسی گسترده‌ای می‌طلبد، لکن برای پرهیز از تحمیل آن بر آیات، این مطالب را پس از تفسیر آیات طی بحث‌های مستقلی مطرح می‌کند.
۶ ویژگی ششم که در حقیقت بیت‌القصیدة این خصوصیات است، این است که این تفسیر برای خود، مخاطبان خاصی دارد و آن دانشجویان حوزه و دانشگاه و کسانی می‌باشد که معلوماتی در آن پایه دارند.
ما این اثر مفید و سودمند و افتخار آفرین را به جامعه قرآنی تبریک گفته، مطالعه آن را به عموم دانشجویان و پژوهشگران قرآنی توصیه می‌نمائیم. و این خدمت بزرگ و جاوید را به مؤلف محترم حجت‌الاسلام والمسلمین جناب آقای یعقوب جعفری که خود یکی از نویسندگان با سابقة حوزه علمیه و صاحب آثار علمی ارزنده‌ای است. تبریک و تهنیت می‌گوئیم و توفیقات روز افزون معظم‌له را از خداوند بزرگ خواهانیم…»
قرآن‌پژوه ارجمند جناب استاد بهاء‌الدین خرمشاهی طی نامه‌ای خطاب به مؤلف درباره این تفسیر، چنین مرقوم داشته‌اند: «… از تفسیر گرانقدر کوثر فوق‌العاده شاد شدم و ساعت‌ها به مطالعه آن مشغول شدم. تفسیری است بسیار متین و پرمغز و خوش‌تدوین و پراطلاع و سرشار از نکات علمی که با نثری روشن و روان و خوشخوان نگاشته شده است. نه ایجاز مخل دارد و نه اطناب ممل و احاطة علمی و قرآن‌شناسی شامخ مؤلف از سراپای آن آشکار است و در عین حرفه‌ای و تخصصی بودن، برای غیر متخصصان هم مفهوم است…»
جناب جعفری از فضلا و نویسندگان قدیمی حوزه علمیه قم می‌باشند که علاوه بر همکاری با مجله «مکتب اسلام» مدتی نیز به عنوان «نعم‌البدل» حقیر، مسئولیت اداره ماهنامة «نسل‌نو» را به‌عهده داشت و سرانجام خوشبختانه توفیق الهی نصیبش گردید و توانست با پشتکاری قابل تحسین، بیست و دو سال از عمر پربار خود را صرف تألیف این تفسیر ارزشمند بنمایند و اثری ماندگار از خود به یادگار بگذارند. در پایان بی‌مناسبت نیست اشاره کنم که همزمان با نشر تفسیر کوثر، تفسیر نفیس دیگری به نام «تفسیر شمس» در ده جلد حوزه علمیه قم منتشر گردید که مؤلف محترمش، یکی از برادران همکار ما در وزارت امور خارجه، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی بروجردی است که اشتغال در وزارت خارجه و خدمت در سفارت ایران در واتیکان و سپس تونس، او را از کار علمی باز نداشت و ضمن اشتغال به امور مربوطه، به تألیف این تفسیر گرانسنگ پرداخت که خوشبختانه نتیجه زحمات درازمدتش به ثمر رسید و تفسیر شمس به همت انتشارات «بوستان» قم به زیور طبع آراسته گردید.
* استاد سیدهادی خسروشاهی
منبع: روزنامه اطلاعات، ۲۵ خرداد ۱۳۹۸
*ایرنامقاله **۱۱۹۷**
منبع: ایرنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۰۶۲۳۱۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
انتقاد آیت‌الله اعرافی از سبک معماری در ساخت‌وساز‌های جدید قم
آیت الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور در دیدار اعضای شورای اسلامی شهر قم گفت: جا دارد از تلاش‌ها و اقدامات در شهرداری و شورای اسلامی شهر باوجود اختلاف سلایقی که هست، تشکر و قدردانی کنیم، آنچه در مدیریت شهری اهمیت دارد راه و رسم تعامل، همدلی و همراهی برای خدمت هر چه بیشتر به مردم است. البته نقد‌هایی وجود دارد، لذا باید ارزیابی جامع داشته باشیم.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با اشاره به اهمیت توجه به معماری اسلامی ایرانی در ساخت و ساز‌های جدید افزود: شهر قم باید به عنوان الگوی شهرسازی معماری اسلامی و ایرانی در کشور مطرح شود و این در سایه یک کار و همت جمعی و خرد نخبگانی فنی و علمی میسر خواهد شد.
امام جمعه قم گفت: سبک شهرسازی و معماری روی فرهنگ و آداب هر منطقه‌ای اثر می‌گذارد، شهر قم به عنوان ام القرای جهان اسلام باید در این سبک معماری اسلامی در کشور پیشتاز باشد و این در سایه یک مهندسی و معماری قوی همراه با روح سرشار معنوی و اندیشه معرفتی و اسلامی صورت خواهد پذیرفت، اما در حال حاضر این خلاء وجود دارد و چنین اراده قوی در ساخت و ساز‌های جدید وجود ندارد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به فرهنگ و پیوست فرهنگی نهاد‌ها و سازمان‌ها اشاره و بیان کرد: هر دستگاه و نهادی که ارتباط و تعامل بیشتری با مردم و آحاد جامعه دارد باید دارای یک پیوست فرهنگی و معرفتی باشد؛ اگر خدمت توأم با فرهنگ و اخلاق همراه باشد، ارزش بیشتری دارد.
آیت الله اعرافی، رودخانه قم را نَفَس شهر توصیف و تصریح کرد: بستر رودخانه را باز بگذارید. هسته مرکزی شهر یعنی حرم، بازار، فیضیه و مسجد اعظم تاریخچه قم و اهالی قم است، مدیریت شهری علی رغم تمام تلاش‌هایی که داشته نسبت به تسهیل رفت وآمد زائران و مجاوران شهر کریمه اهل بیت (ع) در هسته مرکزی شهر، کاری از پیش نبرده و شیوه را اصلاح نکرده است.
مدیر حوزه‌های علمیه عنوان کرد: امروز تردد طلاب و اساتید به مدارس علمیه و به ویژه مدرسه فیضیه در هسته مرکزی شهر سه راه بازار، شیخان، حرم مطهر، مدرسه فیضیه با دشواری‌های همراه است، زائران دسترسی مناسبی به اطراف حرم و محیط پیرامونی آن ندارد که ان شاءالله به این نکته توجه شود.
در ابتدای این نشست، محرری، صابری، ملایی از اعضای شورای شهر قم نکاتی را مطرح کردند.
باشگاه خبرنگاران جوان قم قم
محکومیت بدوی توماج صالحی به اعدام