به نقل از «مهر»

تمدن اسلامی از واقعیت تا آرزو/ دوگروه تئوریسین های تمدن اسلامی

تاریخ انتشار: ۵ تیر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۱۹۷۰۹۸

به گزارش خبرنگار مهر، متن زیر یادداشتی از حجت الاسلام رسول جعفریان است که در ادامه می‌خوانید؛

اینکه در حال حاضر، تعداد زیادی از پژوهشگر و استاد در مراکز پژوهشی قم و تهران و مشهد، به فکر کردن در باره رابطه انقلاب و تمدن می‌پردازند، از این نظر که به تفکر می‌پردازند، امر مطلوبی است، اما مسأله این است که آنان از وضع و قصد خود آگاه باشند، اینکه می‌خواهند اصول دلبخواه و مورد رضایت امروزین خود را به عنوان تمدن ثابت کنند، یا آنکه در صدد شناخت تاریخ گذشته و تنظیم آن معلومات و کشفیات، برای شکل دهی به تمدن امروزی هستند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این دو با هم فرق دارد.

از ادبیات مشترک این افراد، مفاهیمی که در بحث استفاده می‌کنند، و نیز سامانه‌های ذهنی که ایجاد می‌کنند، می‌توان حدس زد که آنها بیشتر در اندیشه اثبات آمال و آرزوهای مطابق اصولی هستند که در این زمانه آنها را درست می‌دانند، در حالی که، بسیاری از آنچه به عنوان حقایق لازم التحقق از آنها یاد می‌کنند، مسائلی است که اکثریت جامعه روحانیت و یا جامعه متدینین، مثلاً صد سال یا دویست سال قبل، حتی یک درصد هم به این اصول نگاه مثبت نداشت. برخی از آنها، هنوز هم همین طور است. ولی در امروزه، اینان در صدد اثبات آن مفاهیم به عنوان اصول تمدن اسلامی هستند، و تصویری ارائه می‌دهند که گویی اینها اصول درستی است که از قدیم هم مورد قبول همه بوده است. در موارد مشابه هم همین طور است. مثلاً اگر در یک مساله فقهی، نگاه تازه ای باشد، همواره تلاش می‌شود تا ثابت شود، از قدیم الایام همین نظر بوده و گویی مخالفان در این مسأله استثناءهای غیر قابل ذکر هستند.

درباره شناخت تمدن گذشته هم، جنبه‌هایی که به عنوان وجه مطلوب و مثبت پذیرفته شده، اغلب با تحریف تاریخ همراه بوده و نوعی اقتباس مشکوک و متزلزل از تاریخ است. در این موارد، با دگرگون کردن مواد تاریخ، تحلیل جهت دار آنها و ارائه دیدگاه‌هایی که متناسب با گفتمان‌های جاری است، سعی می‌شود تصویری دلبخواه از آنها بدست داده شود. فرض کنید امروز در دنیا، دمکراسی، انسانگرایی، حقوق زن یا کودک یا جز آن و حتی مسأله ای مانند حقوق حیوانات مهم است. تلاش این است تا نشان داده شود همه اینها، در دل فرهنگ و تمدن ما، اصولی پذیرفته شده بوده است.

البته تئوریسین‌های تمدن اسلامی، دو گروه محافظه کار و لیبرال هستند. برای مثال جانبداران لیبرالیسم در این زمینه، فعالیت می‌کنند تا از قرن چهارم نمونه‌هایی از تکثر عرضه کنند و نشان دهند که اینها همان چیزی است که در یک تمدن درست در پی آن هستند. آنها در همین زمینه، هر آنچه را از تاریخ قبول ندارند، به بنی امیه و بنی عباس و امیران فاسد نسبت می‌دهند. حتی از علمایی که مثلاً آن تکثر را قبول ندارند، به عنوان کسانی یاد می‌کنند که همراه حکومت‌های فاسد بوده اند. در واقع، آنها مطلقاً عملکرد هزار و سیصد ساله خلافت را، وقتی از نظرشان منفی است، جزو تمدن اسلامی نمی‌دانند، و کل تمدن اسلامی مقبولشان را در همان چند برخوردی که به دید آنان مثبت است، و مثلاً یک حاکم در فلان شهر مثلاً عضد الدوله انجام داده، خلاصه می‌کنند. در واقع، بیشتر تلاش‌هایی که در باره تعریف تمدن اسلامی صورت می‌گیرد، بسیار بسیار بیش از آنکه بیان درست اتفاقات گذشته و یک تفسیر درست و کامل و شامل تاریخی باشد، نوعی تاریخسازی، و نتیجه احساسات و عقلانیتی است که امروزه به عنوان گفتمان غالب در میان یک جمع معدود اما متمرکز در یک جغرافیا وجود دارد.

این امر فی حد نفسه اشکالی ندارد، مشروط بر اینکه آنان که این اقدامات را انجام می‌دهند بدانند چه می‌کنند. اشکال در این است که این دوستان، تصور کنند این شبه کشفیات، امور تاریخی و واقعیت‌های موجود در گذشته این امت است و با چند ارجاع به چند به منبع تاریخی، ثابت می‌شود. و اما بدانند که بیش از کشف گذشته، در حال ساختن یک بنای تازه هستند، و البته مخاطبان آنها هم این را دریافته باشند، کار آسان‌تر خواهد بود. نمی‌شود ذهن جامعه و خودشان، هم تصور کند که در حال بازسازی گذشته است، و هم آماده باشد تا بدون مشکل و بی دردسر و گرفتاری در گذشته گرایی، یک ساختار نوین برای وضع موجود جامعه و اصلاح آن ارائه دهند. در واقع، یک مشکل تحریف تاریخ است و مشکل دیگر ساختن یک دنیای نوین. حتی نیاز دارد تا ما ذهن‌های آزادتری داشته و در چارچوب ارزشهای کلی مقبول در جامعه و جهان، به طراحی بپردازیم.

کد خبر 4651467

منبع: مهر

کلیدواژه: رسول جعفریان تمدن اسلامی احیای تمدن اسلامی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۱۹۷۰۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گفت‌وگو با مسعود نجابتی، چهره سال هنر انقلاب اسلامی/ پیش‌درآمد هنر انقلاب برای طرح تمدن نوین اسلامی

به گزارش قدس آنلاین، رویداد و دیوارنگاره «و فتح قریب» تازه‌ترین اثر این هنرمند طراح گرافیک بود. نجابتی در فروردین ماه امسال در اوج حملات اسرائیل به غزه به همراه هنرمندانی از کشورهای مختلف دیوار حائل میان جنوب لبنان و سرزمین‌های اشغالی را به نمایشگاه آثار هنرمندان جبهه مقاومت تبدیل کردند. آیه «نصر من ‌الله و فتح قریب» روی دیوار نقش بست و هنرمندان با جلوه‌های ویژه هنری برگرفته از مقاومت و مبارزه ضد رژیم صهیونیستی این رویداد کم‌نظیر هنری را رقم زدند.  نجابتی برای فعالیت‌های مؤثر در حوزه گرافیک از جمله ترسیم همین دیوارنگاره در مراسم گرامیداشت دهمین هفته هنر انقلاب اسلامی به عنوان «چهره سال ۱۴۰۲ هنر انقلاب اسلامی» انتخاب شد. به انگیزه این انتخاب، هفته هنر انقلاب و وضعیت گرافیک با این هنرمند به گفت‌وگو نشستیم که می‌خوانید. 

بی‌مهری نسبت به هنر انقلاب
مسعود نجابتی در ابتدا از اهمیت هفته هنر انقلاب اسلامی و تأثیر آن بر معرفی شاخه‌های مختلف هنر گفت و ادامه داد: به طور طبیعی به مقوله هنر انقلاب در فضاهای عمومی پرداخته نمی‌شود، در دانشگاه‌ها رشته مجزایی با این عنوان نداریم و حتی در فضای تلویزیون و نقد هنری جایگاهی ندارد. تنها عاملی که سبب می‌شود هنر انقلاب سر زبان‌ها بیفتد، هفته هنر انقلاب است که به مناسبت شهادت شهید آوینی برگزار می‌شود. این اتفاق موجب می‌شود توجه اهالی رسانه، هنر و مردم به این رویداد جلب شود. 
وی خاطرنشان کرد: آن چیزی که از هنر انقلاب بیشتر شناخته شده مربوط به بخش استکبارستیزی و مقابله با ظلم است اما تعریف هنر انقلاب تنها محدود به این موضوع نمی‌شود. ما این هنر را در تمام شئون زندگی مانند آرمان‌های انقلاب جاری می‌دانیم. هنر انقلاب تجسم و تعیّن آرمان‌ها و شعارهای انقلاب است که مربوط به یک عرصه خاص نمی‌شود. بچه‌های حوزه انقلاب در حوزه نشر، تولید پرچم و کتیبه و جشنواره مقاومت فعال هستند. یکی از شعارهای اصلی انقلاب بحث آزادی بود و این آزادی فرصتی را برای هنرمندان ایجاد کرد که به این موضوع بپردازند. اگر ما نتوانیم در جایی هنر انقلاب را با باورهای خودش ترسیم کنیم، قطع به یقین دشمن این کار را انجام می‌دهد. 

تأثیر مثبت هنر در ابعاد مختلف زندگی انسان
مدیر مسئول کانون هنر شیعی با اشاره به اینکه هنر در تعریف امروزی‌اش به عنوان هنر کاربردی هم تلقی می‌شود، بیان کرد: هنر در تمام ابعاد زندگی مردم نقش مستقیمی دارد. بحث طراحی که یکی از مشخصه‌های بارز هنر است، به طراحی زندگی امروز انسان می‌پردازد. در بحث تمدن نیز هنر سهم زیادی دارد. آثاری که در نمایشگاه‌های دنیا نمایش داده می‌شود، بازمانده‌های تمدن اسلامی است که در گذشته خیلی دور در زندگی انسان‌ها حضور داشته است. امروزه اگر بخواهیم به صورت جدی به تمدن نوین اسلامی بپردازیم، چاره‌ای جز پرداختن به معماری و اقسام هنرهایی که به زندگی انسان‌ها مربوط می‌شود، نداریم. ما نمی‌توانیم دم از تمدن نوین اسلامی بزنیم اما بحث لباس، گرافیک شهری، معماری و... وام گرفته از غرب باشد. هنر فقط بحث گالری، نمایشگاه و سینما نیست در واقع هنر زندگی امروز را طراحی می‌کند.
این طراح گرافیک در بخش دیگری از گفت‌وگو به تشریح وضعیت هنر گرافیک پرداخت. نجابتی با تأکید بر اینکه امروزه در رشته گرافیک در مقایسه با سایر هنرها به لحاظ نیروی انسانی و وسعت کاری که انجام می‌شود با پیشرفت مواجه‌ایم، گفت: ما به لحاظ تکنیک با گرافیک جهانی فاصله بسیار کمی داریم. مشکل عمده ما تبیین مبانی نظری و مباحث تئوریک هنر انقلاب در شاخصه گرافیک است. امروزه متخصصان گرافیک مشغول تولید کارهای فاخر هستند و فرصت بررسی آثار و پرداختن به نقد را ندارند و این موضوع می‌تواند نقطه ضعفی برای این رشته هنری باشد. اگر به این موضوع توجه نشود، در آینده با آثاری مواجه می‌شویم که با جریان هنر انقلاب به مشکل می‌خورد.

وضعیت طراحی گرافیک کشور مطلوب است
او همچنین اظهار کرد: در بحث هنر انقلاب و در قیاس با سیر انقلاب‌ها وضعیت مطلوبی داریم. ما در بحث گرافیک تجاری، گرافیک نشر و مطبوعاتی به دلیل حضور در بازارهای جهانی و نمایشگاه‌های کتاب بسیار موفق هستیم. حتی برخی از آثار ما در جشنواره‌های خارجی شایسته تقدیر شده‌اند. سبک و سیاق گرافیک ایرانی به خصوص به واسطه تایپوگرافی‌های ایرانی مورد توجه قرار گرفته و از طریق کشورهای اسلامی رصد می‌شود. در بحث گرافیک سیاسی که بخشی از آن مربوط به کاریکاتور است جزو کشورهای رتبه بالا هستیم. همچنین چهره‌های شناخته شده‌ای در این حوزه داریم که در کشورهای خارجی داور هستند. در بعضی موارد شاید از لحاظ گرافیک تجاری ضعیف باشیم به عنوان مثال از لحاظ کیفیت، زعفران کشورمان در بالاترین رتبه محصولات جهانی قرار دارد اما متأسفانه از لحاظ بسته‌بندی و عرضه موفق نبوده‌ایم. در مجموع باید بگویم وضعیت طراحی گرافیک کشور مطلوب است.
وی افزود: امروزه مردم به واسطه فضای مجازی که لحظه به لحظه با یکدیگر در تماس هستند، از امکانات ویژه مانند تصویر و صوت مدیوم‌های مختلف رسانه‌ای استفاده می‌کنند، اما متأسفانه به دلیل بالا بودن هزینه تولید، فضای مردمی کمرنگ و فضای حمایتی نیز کم‌رمق است. ما نیاز داریم در موضوعاتی که جامعه به آن مبتلاست و بحث درآمدزایی و اقتصاد در آن مطرح نیست، حمایت‌های بیشتری از جانب دستگاه‌های حکومتی دریافت کنیم. همچنین ما در فضاهای ارزشی و تبیینی با مشکل مواجه‌ایم.‌

سیر تحول تایپوگرافی در ایران
چهره برگزیده هنر انقلاب یادآور شد: به دلیل رویکرد جهانی که نسبت به تایپوگرافی و حروف‌نگاری وجود دارد، خط در گرافیک به نسبت دیگر اقسام گرافیک با جدیت دنبال می‌شود. آن چیزی که در دنیا به عنوان گرافیک ایرانی عرضه می‌شود و مکتب گرافیک ایران لقب گرفته، آثار تایپوگرافی ما بوده است. این حوزه تنها حوزه‌ای است که به واسطه نوع نوشتارمان، به جد حرف برای گفتن داریم. حتی صفحات مجازی بچه‌های تایپوگرافی توسط طراحان کشورهای عربی دنیا در حال رصد است. نسبت به ۱۰ سال گذشته که با فقر فونت مواجه بودیم امروزه با رشد چشمگیر و تنوع فونت مواجه هستیم. به نظر من جا دارد به این رشته با عنوان یک رشته مستقل در دانشگاه‌ها پرداخته و حمایت شود. 
نجابتی در پایان از کسانی که در هنر گرافیک از آن‌ها تأثیر گرفته است، صحبت کرد و توضیح داد: افراد شاخصی مانند آقای احصایی در حوزه گرافیک استاد و الگوی بنده بودند و هنوز هم هستند. استاد جلیل رسولی در فضای خط و نقاشی، آقای صداقت جباری در فضای خط در گرافیک و مرحوم مرتضی ممیز در حوزه طراحی نشانه و عناوین فیلم، کارهای بی‌نظیری انجام دادند و هنوز هم کار ایشان دنبال می‌شود.

محدثه رضایی