علینقی عالیخانی؛ کارنامه ای درخشان با یک لکه
تاریخ انتشار: ۶ تیر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۲۱۰۳۶۹
عصر ایران؛ مهرداد خدیر- درگذشت «علینقی عالیخانی» وزیر اقتصاد دهۀ 40 خورشیدی ( 1341 تا 1348) و رییس دانشگاه تهران در سال های 48 تا 50 مناسبت یا بهانه‌ای شده تا از یکی از دوره‌های شاخص در اقتصاد ایران بار دیگر یاد شود.
«بار دیگر» را به این خاطر به کار می برم که پیش از این به بهانۀ درگذشت دکتر رضا نیازمند نیز همین یادآوری صورت پذیرفته بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در واقع آنچه به عنوان نقاط مثبت کارنامۀ عالیخانی ذکر می‌شود بیشتر به خاطر عملکرد رضا نیازمند پایه گذار سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران است که البته معاون دکترعالیخانی بود.
در دولت اسدالله علم وزارت اقتصاد ایجاد شد و کلید را به عالیخانیِ 34 ساله سپرد که چهار پنج سال قبل از فرانسه به ایران بازگشته بود.
جوانی که بر خلاف خیلی های دیگر نه در آمریکا که در فرانسه اقتصاد خوانده و با جامعه ایران و نیازهای آن آشناتر بود و البته سودای پیشرفت و ارتقا داشت و وقتی به ایران بازگشت ودر سال 37 در یک مرکز پژوهشی مشغول به کار شد که در واقع زیر مجموعۀ سازمان اطلاعات و امنیت کشور یا همان ساواک بود و در عمل انگی شد که هیچ گاه او را رها نکرد. مهم ترین راز قضاوت های دوگانه دربارۀ او نیزهمین پیشینه است.
مهم تر از خود عالیخانی اما دوره اوست و سال های 1341 تا 1348 که «تولید» بر «واردات» پیشی گرفت و به تعبیر آقای جلال پور رییس پیشین اتاق بازرگانی ایران « ذی نفعان واردات را ذی نفع تولید کرد.»
اکنون که همه جا صحبت از ضرورت توجه به تولید ملی است بازخوانی آن دوران بسیار نکته آموز است.
کاری که در آن زمان انجام دادند این بود که وارد کنندگان سرشناس را به سمت تولید سوق دادند و مدیریت و کارگردانی این کار هم با رضا نیازمند بود که معاونت صنعتی وزارت اقتصاد را بر عهده داشت و البته به نام دکترعالیخانی هم ثبت شد.
ستایش‌گران آن دوره فهرست بالا بلندی از تصمیمات یا اقدامات عالیخانی ارایه می کنند که اگر هم تمام آنها را به تصمیم شخص او و تیم او نسبت ندهیم در این تردیدی نیست که مربوط به دهۀ 40 خورشیدی است.
به عبارت دیگر دهۀ 40 که هنوز اقتصاد ایران مست یا معتاد به فوران درآمدهای نفتی نشده بود در عرصه صنعت هم مانند فرهنگ و ادبیات دوره ای درخشان به حساب می آید و کافی است چند فقره از مهم ترین تصمیمات و اقدامات عالیخانی یا دورۀ او را یادآور شویم:
«راه اندازی ذوب آهن اصفهان، تأسیس بانک بین الملل ایران، آزاد ی واردات اتومبیل (از این حیث که انحصار را شکست و نه از منظررقابت با تولید داخلی که هنوز هنگام این تصمیم ایران ناسیونال پا نگرفته بود)، راه اندازی ماشین سازی تبریز، راه اندازی تراکتور سازی تبریز،تأسیس مرکز آمار واردات و صادرات، راه اندازی ذوب آهن گازی، افتتاح کارخانۀ لوله نورد اهواز، راه اندازی ماسین سازی اراک، تأسیس مؤسسۀ استاندارد، سازمان کارگزاران بورس و نهایتا شرکت خودروسازی ایران ناسیونال همه مربوط به این دورۀ هفت ساله است ( از 1341 تا 1348).»
با این حال به موازات موفقیت‌های اقتصادی امتیاز خواهی‌ها هم فزونی گرفت و عالیخانی دیگر نتوانست با هویدا و دولت کار کند و در دانشگاه تهران بر جای پرفسور فضل الله رضا نشست و در دهۀ 50 هم عملا فاصله گرفته بود و با اوج گیری انقلاب همراه همسر فرانسوی (سوزان) از ایران رفت و همین که یک بنگاه انتشاراتی راه انداخت نشان می داد دغدغه های علمی را فرو نگذاشته است.
محسن جلال پور در یادداشت خود دربارۀ آن دورۀ خاص نوشته است: «درفاصلۀ سال های 42 تا 52 میانگین رشد اقتصادی 11.2 درصد و میانگین سالانۀ نرخ تورم 2.6 درصد بوده است.»
پس از آن پول نفت به اقتصاد ایران سرریز شد و بار دیگر واردات، اولویت یافت و آن قدر جنس وارد می شد که گمرک ها و بنادر کشش نداشتند و در این دوره دیگر نشانی از کار و اندیشۀ عالیخانی نمی بینیم.
چنان که گفتم اما قضاوت دربارۀ او دو گانه بود. برخی بر سابقۀ همکاری با ساواک انگشت می گذاشتند و وابستگی هایی که می گفتند یکی از برادرانش داشته و حتی یکی از تاریخ پژوهان برادر او را همکار کودتای نوژه می داند که در صورت صحت باز منافاتی با نقاط ذرخشان دورۀ اقتصادی ندارد.
بعضی که اکثریت اظهار نظر کنندگان را تشکیل می دهند البته کارنامۀ او و رضا نیازمند را در سوق دادن وارد کنندگان به تولید صنعتی پررنگ تر می دانند و قابل افتخارو به خصوص از حیث آماری که ذکر شد.
خاطره ای از مرحوم مهندس سحابی اما می تواند این ابهام را رفع کند. جایی از او شنیدم یا خواندم که در دوران زندان برازجان که هم زمان عالیخانی وزیر اقتصاد و مرد همه کارۀ صنعت و تجارت بوده برنامه های او را نقد می کرده و در خدمت بیگانه می دانسته و بر این نظر هم بوده تا پیروزی انقلاب در سال 57.
پس از پیروزی انقلاب مرحوم سحابی رییس سازمان برنامه و بودجه می شود و با نگاه منفی پروژه های گذشته را بررسی می کند اما در طرح ها و ایده های دکتر عالیخانی رنگ غالب را با ایران دوستی و توجه به منافع ملی می بیند.
او می گفت چنان تحت تأثیر قرار گرفتم که بعد از انتشار خاطرات اسدالله علم که با ویرایش عالیخانی انجام شد و از طریق ناشر با خود عالیخانی تماس گرفتم و گفتم نظر من به شما منفی بود و مهرۀ اجرای برنامه های استعماری می دانستم اما اکنون بر این نظر نیستم.
واکنش دکتر عالیخانی بسیار قابل تأمل است. زیرا می گوید شما در آن زمان زندانی بودید و من وزیر حکومتی که شما را به زندان انداخته بود و انگار زندان‌بان تان و طبیعی است که نمی توانستید نظر مثبت داشته باشید.
وقتی سحابی که زندان رفته تر و زخم دیده تر از خیلی های دیگر بود از نظر منفی به علینقی عالیخانی به نظر مثبت رسید شاید بهتر آن باشد که باور کنیم در ایام جوانی نمی دانسته آن مرکز پژوهشی به کجا وابسته است یا اگر می دانسته از عمق جهنمی ساواک خبر نداشته و اگر هم داشته و همکاری کرده خدمات 10 ساله او را تا حدی جبران کننده بدانیم و بیش از این مته به خشخاش نگذاریم.
علینقی عالیخانی در خاطرات خود می نویسد: « در همان دیدار اول از نخست وزیر (عَلَم) پرسیدم: آیا شما برنامه ای دارید که من باید انجام بدهم؟ و ایشان پاسخ داد: نه، آقا جان! می خواهیم شما دکتر شاختِ ایران باشید.»
دکتر شاخت مشاور اقتصادی هیتلر بود که اول بار طرح مالیاتی و گمرکی و راه صنعتی شدن را به رضا شاه داد و 20 سال بعد هم دکتر مصدق دنبال او فرستاد اما این همکاری شروع شد اما بار نداد چون کودتا دولت ملی را برانداخت.
نمی توان با قاطعیت گفت که عالیخانی «شاختِ» اقتصاد ایران نشد اما می توان قاطعانه نظر داد که اقتصاد ایران را «می شناخت».
منبع: عصر ایران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۲۱۰۳۶۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حمید درخشان: واگذاری سرخابی‌ها بهترین راه برای حل مشکلات آنها بود/ مدیریت کردن شرایط دو باشگاه بعد از واگذاری بسیار مهم است
پیشکسوت باشگاه پرسپولیس گفت: درخصوص واگذاری سرخابی‌ها آن چیزی که باید مورد بررسی قرار گیرد مدیریت کردن شرایط این دو باشگاه بعد از واگذاری است و این مسائل حتما باید بعد از واگذاری درنظر گرفته شود.
به گزارش گروه ورزشی خبرگزاری دانشجو، حمید درخشان پیشکسوت تیم فوتبال پرسپولیس در درباره واگذاری سرخابی‌ها و پیامدهای این اتفاق اظهار کرد: اتفاق خوبی است که این دو تیم سر و سامانی بگیرند و واگذاری راه خوبی برای حل مشکلات دو تیم است. آن چیزی که باید مورد بررسی قرار گیرد مدیریت کردن شرایط این دو باشگاه بعد از واگذاری است و این مسائل حتما باید بعد از واگذاری درنظر گرفته شود.
این پیشکسوت تیم فوتبال پرسپولیس با تاکید بر اینکه باید راهکاری درستی پس از واگذاری باشگاه‌ها در نظر گرفته شود، خاطرنشان کرد: امیدوارم راهکاری که در نظر گرفته شده، راهکار درستی باشد و سرخابی‌ها را درگیر مشکلات دیگر نکند. همچنین امیدوارم با واگذاری این 2 باشگاه، مشکلاتی که مربوط به AFC بود برطرف شود و اتفاقات خوبی در آینده رقم بخورد.
او با بیان اینکه باید برنامه‌ریزی‌های اثربخشی برای پیش‌برد امور صورت بگیرد، گفت: باید چارچوب خوبی برای برنامه‌ریزی باشگاه‌ها در نظر گرفته شود تا به نفع دو باشگاه و مالک‌های جدید باشد تا شاهد اتفاقات اثربخش برای باشگاه‌ها باشیم و در کنفدراسیون فوتبال آسیا مسائل و مشکلاتی بود برطرف شود. امیدوارم یک راه‌حل درستی در ادامه شکل بگیرد و شاهد اتفاقات مثبت در آینده باشیم.
درخشان در پاسخ به این سوال که آینده سرخابی‌ها را با وجود واگذاری چطور ارزیابی می‌کنید؟ گفت: امیدوارم روند مناسبی در پیش گرفته شود و کارهای خوبی برای توسعه باشگاه‌ها در نظر گرفته شود. البته چالش‌هایی در پیش خواهد بود اما ما به آینده امیدواریم و ان‌شاء‌الله تصمیمات درستی گرفته شود و برای پرسپولیس هم اتفاقات خوبی رقم بخورد.
همسر شهید آیت الله سیدمصطفی خمینی دار فانی را وداع گفت