بومی‌سازی علوم انسانی نیازمند گذر زمان است
تاریخ انتشار: ۳۱ تیر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۴۸۹۹۱۲
علوم انسانی به علومی گفته می‌شود که موضوع آن درباره انسان و مسائل مربوط به اوست. در واقع این علوم، ناشی از ذهن و تفکر انسان هستند.علوم انسانی در مقابل علوم تجربی و فنی و مهندسی قرار می‌گیرند. در سال‌های اخیر با توجه به اینکه خاستگاه علوم انسانی، غرب هست، بحث بومی‌سازی علوم انسانی و با به تعبیری اسلامی سازی علوم انسانی مطرح شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
ایکنا: منظور از علوم انسانی چیست؟ آیا با این مسئله موافقید و آیا چنین سیاستی امکان پذیر است؟
علوم انسانی در برابر علوم تجربی، فنی و حرفه‌ای و مهندسی قرار دارد. علوم انسانی به تبیین حالات و رفتار انسان نسبت به دیگر پدیده‌ها باز می‌گردد. مسئله اصلی در علوم انسانی، انسان و مسائل و مشکلات او در حوزه افکار و رفتار و هیجانات است. در واقع علوم انسانی به سه ساحت اصلی انسان می‌پردازد؛ ساحت افکار و اندیشه‌ها، ساحت عواطف و هیجانات و ساحت رفتار و عملکرد. هر علمی که در رابطه با این سه حوزه تحقیق کند در دسته علوم انسانی قرار می‌گیرد. پس علوم انسانی شامل همه علومی است که با تلاش بشر به دست آمده است، این دسته همچنین علوم دینی را هم شامل می‌شود. یعنی علوم دینی نیز در دسته علوم انسانی قرار می‌گیرد، چرا که در علوم دینی نیز انسان محور اصلی است.
با طرح مسئله علوم انسانی، آن را به نحوی از علومی که به پدیده‌های بیرون از انسان مرتبط است جدا می‌کنیم. مثلا در علوم پزشکی نه راجع به رفتار، روحیات و عواطف انسان، بلکه راجع به جسم و مکانیزم حاکم بر تعاملات جسمی او که بسیار نیز پیچیده است، صحبت شده و مطالعاتی انجام می‌گیرد تا نحوه کارکرد صحیح این جسم مشخص شود. در علوم فنی مهندسی نیز بیشتر در خصوص پدیده‌هایی که مکانیزم خاصی داشته و توسط بشر ایجاد می‌شوند، تحقیق می‌شود تا بتوان از نیروهای موجود در طبیعت در جهت رفاه بیشتر انسان استفاده کرد. مثلا مطالعه روی انرژی هسته‌ای به خاطر این است که از توان و پتانسیل موجود در مواد در مسیر رفاه انسان کمک بگیریم. در واقع در علوم تجربی و فنی مهندسی با مواد خامی که در اختیار داریم سر و کار داشته و تلاش می‌کنیم آن را بشناسیم.
پس علوم انسانی مانند روانشناسی و جامعه‌شناسی، افکار و ایده‌ها، هیجانات و عواطف و رفتار و عملکرد انسان در حوزه‌های فردی و اجتماعی مورد مطالعه قرار داده و اصول خاصی را خلاقانه و یا با توجه به سیستم حاکم بر نظام خلقت به دست آورده و در اختیار انسان قرار می‌دهد تا او با تکیه بر این اصول بتواند مسیر خودش را پیدا کرده، به ایده پردازی روی آورده، هیجاناتش را کنترل کند و در جامعه رفتاری منطقی و متناسب داشته باشد.
ایکنا - آیا رویکرد اسلامی سازی علوم انسانی اقدامی موثر و قابل تحقیق است؟
در کنار علوم انسانی علومی داریم که برآمده از دین، منابع دینی با منبع آسمانی هستند، یعنی علما و معتقدان به آن منابع، از دل آن منبع با تفحص، تعقل و تحقیقی که سفارش شده خود آن منابع بوده است، قوانینی را استخراج کرده‌اند. مثلا در میان ما مسلمانان ریشه و منبع علوم فقه یا تفسیر، قرآن کریم بوده است که با یادگیری روش تامل اولیای الهی و در گذر زمان به وجود آمده‌اند. مثلا علم تفسیر به ما آموزش می‌دهد که چگونه قرآن کریم را به عنوان یک منبع آسمانی تفسیر کنیم، و یا علم فقه تعیین می‌کند که چگونه احکام و دستورات شریعت خداوند را به دست آوریم.
در واقع علومی که از منابع دینی الهام گرفته شده و به آنها وابسته‌اند، یعنی اگر آن منبع را از بین ببریم آن علوم هیچ معنی و مفهومی نخواهند داشت، «علوم انسانی دینی» نام دارند.
ایکنا - وضعیت علوم انسانی از نظر کیفی، ساختاری و سیاست‌گذاری‌ها چگونه است و چه جایگاهی دارد؟ در چهار دهه گذشته چه تغییر و تحولی در بحث علوم انسانی رخ داده است؟
واقعیت این است که علوم تجربی و فنی تدریس شده در دانشگاه‌ها برگرفته از دنیای غرب و دنیای مدرن است. بخشی از علوم انسانی نیز مانند روانشناسی یا جامعه‌شناسی همین وضعیت را دارد. علت این مسئله می‌تواند شرایط به وجود آمده در جهان غرب و دوران مدرنیته باشد که اندیشمندان آن سرزمین را به این سمت سوق داد که بتوانند با تبیین اصول مورد نیاز انسان‌ها، چنین علومی را در اختیار بشر قرار دهند.
پس از انقلاب اسلامی سوالی بسیار جدی به وجود آمد و آن این بود که آیا علاوه بر علوم تجربی و علوم انسانی که علومی فراگیر و جهانی هستند، ما می‌توانیم از آن تکنولوژی استفاده کنیم، بدون اینکه از فرهنگ غرب در آن تکنولوژی بهره ببریم، می‌توانیم علوم انسانی بومی و دینی داشته باشیم؟ آیا می‌توانیم یک روانشناسی بومی داشته باشیم؟ مثلا روانشناسی تدریس شده در دانشگاه‌ها در حال حاضر، حاصل دیدگاه‌های افراد بزرگی مانند ویلیام جیمز یا فروید است. اما آیا ما می‌توانیم جامعه شناسی‌ای که در حال حاضر حاصل تفکرات افرادی مانند مارکس است را بومی و اسلامی کرده و آن را از فرهنگ خودمان استخراج کنیم؟
علوم انسانی با فرهنگ، ایدئولوژی و آرمان‌های انسان مرتبط است و مواضع علوم انسانی غرب با انسانی که ما می‌خواهیم تربیت کنیم متفاوت است، حال آیا ما می‌توانیم این علوم را از منابع دینی خودمان و متناسب با ایده‌ها و آرمان‌های مرتبط با فرهنگمان به دست آوریم؟
بحث‌هایی جدی در خصوص پاسخ این سوال وجود دارد و حتی مراکزی در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه به وجود آمده تا محققین بتوانند در این خصوص تاملاتی داشته باشند. اما برای اینکه این تاملات به نتیجه رسیده و در دنیای امروز فراگیر شود، راهی بسیار طولانی در پیش داریم و هنوز نتوانسته‌ایم در نظام بین‌المللی علمی حرفی برای گفتن داشته باشیم. مثلا تا به حال نتوانسته‌ایم یک مکتب روانشناسی دینی عرضه کنیم که در دنیا در کنار مکاتب روانشناسی بنام، قابل عرضه باشد. پس ما در ساختار، کیفیت و سیاستگذاری علوم انسانی راهی طولانی پیش رو داریم.
در مسائل علمی و اندیشه‌ای، زمینه باید در جامعه اندیشمندان، دانشگاهیان و حوزویان به طور طبیعی و متناسب با نیازهای جامعه ایجاد شود تا به پیشرفت برسیم. چرا که علم دستوری نیست، بلکه شرایط آن باید فراهم شود تا زایش طبیعی اتفاق بیفتد. زایش طبیعی نیز زمانی اتفاق می‌افتد که جامعه علمی کشور به طور طبیعی و بدون تعصب به اندیشه‌ورزی و نقد بپردازد تا ایده‌های خوبی در جامعه شکل گرفته و در دنیا عرضه شود.
انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: ایکنا اصفهان علوم انسانی اسلامی سازی علوم انسانی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۴۸۹۹۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آموزش نماز به کودکان نیازمند برنامه‌ریزی اصولی است
به گزارش جام جم آنلاین از گرگان ، آیت الله سیدکاظم نورمفیدی در جلسه شورای اقامه نماز و شورای سیاستگذاری بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج) استان گفت: ستاد اقامه نماز ۲ مسئولیت بسیار مهم اسلامی را برعهده دارد که یکی مسئولیت نماز و برکات و آثار زیادی که در جامعه و امت اسلامی دارد و دیگری مسئله امام زمان (عج) و بنیاد مهدویت که عامل مهمی در اتحاد امت اسلامی است.
نماینده ولی فقیه در گلستان با اشاره به فعالیت های صورت گرفته در حوزه نماز از سوی مسئولان استان، افزود: طبق آیات شریفه قرآن کریم نماز یک تابلوی بسیار مهمی است و اگر عمیق به این آیه نگاه شود متوجه می شویم که نماز ناهی از فحشا و منکر است و می تواند برای ما راهنما باشد.
وی ادامه داد: آیات شریفه قرآن را همه ما می شنویم اما اینکه تلقی ما از آیات شریفه قرآن و اینکه آیه ای که خداوند فرموده را چگونه در جامعه پیاده کنیم.
فلسفه اصلی نماز «ذکر الله» است
آیت الله نورمفیدی با بیان اینکه فلسفه اصلی نماز «ذکر الله» است، گفت: جامعه و مردم باید همیشه به یاد خدا باشند و برای عملی کردن آن باید علاقه به نماز ایجاد شود تا مردم و جامعه به نماز علاقمند شوند و برای مردم جاذبه داشته باشد.
وی افزود: باید مساجدی که افراد برای نماز خواندن به آن مراجعه می کنند در بهترین مکان ها ساخته شود و از خادمان، عوامل و ابزار و وسایل بسیار خوبی برخوردار باشد تا سبب جذب مردم شود.
امام جمعه گرگان گفت: حتی نمازخانه های مدارس نیز باید در فضای مناسبی قرار داشته باشند تا سبب جذب دانش آموزان به نمازخانه و خواندن نماز شود.
وی با تاکید بر اینکه برای ساخت مساجد باید شرایط و ضوابطی گذاشته شود، افزود: اگر بخواهیم در حوزه نماز کار زیربنایی و اساسی انجام شود باید راه و روش آن را بلد باشیم.
نباید بدون برنامه ریزی آموزش نماز را انجام داد
آیت الله نورمفیدی خاطرنشان کرد: باید بچه ها را از کودکی به نماز علاقمند کرد و نباید بدون هیچ برنامه ریزی درست و حساب شده نسبت به آموزش نماز اقدام نمود.
وی گفت: طلابی که برای آموزش به مدارس فرستاده می شوند نیز باید از قبل آموزش های لازم را فرا گرفته باشند تا بتوانند به خوبی با نوجوانان ارتباط برقرار کنند.
نماینده ولی فقیه در گلستان اظهارداشت: اگر رئیس و مدیرکل یک اداره انگیزه برای شرکت در نماز را داشته باشد، کارمندش نیز خود به خود علاقمند شده و به سمت نماز کشیده می شود نه اینکه مجبور به شرکت در نماز باشد.
آرمان های امام زمان(عج) به خوبی معرفی شود
وی با اشاره به مسئله مهدویت نیز گفت: امام زمان(عج) موعودی است که همه فرق و مذاهب اسلامی به آن معتقد و منتظر آن منجی هستند.
آیت الله نورمفیدی در خصوص چگونگی معرفی امام زمان(عج)، افزود: هدف امام زمان (عج) ایجاد وحدت امت اسلامی است و باید آرمان های این امام به خوبی معرفی و اجرا شود.
وی گفت: اگر ما با توجه به آرمان های اسلام و اهداف نبی مکرم اسلام بیاییم هدف و قیام امام زمان(عج) را در قالب آیات قرآن و اهداف امت اسلامی و اسلام قرار دهیم و بر آن پایه با دنیا حرف بزنیم کدام مسلمان می تواند مخالفت کند.
امام زمان (عج) عامل وحدت برای کل بشریت است
نماینده ولی فقیه در گلستان با بیان اینکه همه مذاهب منتظر منجی هستند، افزود: امام زمان (عج) نه فقط برای امت اسلامی بلکه برای کل بشریت می تواند عامل وحدت باشد.
وی ادامه داد: شخصیت بزرگ جهانی امام زمان (عج) باید به خوبی معرفی شود و نباید این امام را نسبت به اهدافش کوچک کرد.
آیت الله نورمفیدی با اشاره به عملیات «وعده صادق» از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به همراهی نیروهای مسلح و ارتش، این اقدام را از جهات مختلف بسیار مهم خواند و گفت: زمانی که اسرائیلی ها به کنسولگری ایران در سوریه حمله کردند بسیاری در داخل می گفتند ایران نمی تواند پاسخ دهد که این باعث تاسف بود.
وی افزود: برخی مشکلات باعث شده بود که آنها پیشرفت این کشور را نبینند و نادیده باشند. باید در حرف زدن هایتان منصف باشید.
عملیات «وعده صادق» باعث تعجب دنیا شد
نماینده ولی فقیه در گلستان خاطرنشان کرد: عده ای که می گفتند ایران در برابر اسرائیل نمی تواند بایستد ولی دیدند می تواند و دنیا انگشت تعجب گرفته است.
وی گفت: ایران از لحاظ موقعیت، زمانی را انتخاب کرد که حقوق و سیاست بین الملل این حق را به ایران می دهد که بتواند در برابر تجاوز به خاکش در کنسولگری و سفارت در دمشق، این عملیات را انجام دهد.
آیت الله نورمفیدی افزود: این عملیات زمانی که خشم ملت ها و خود آمریکا علیه اسرائیل عمومی شده بود، انجام شد و ملت ها در تمام کشورهای دنیا با ما موافق بودند.
وی با بیان اینکه ایران از نظر سیاسی در این عملیات بسیار برد کرده است، گفت: کسانی که در داخل کشور دائما با بی اعتنایی به نظام مقدس جمهوری اسلامی نگاه می کنند، بدانند ایران به جایگاهی رسیده که می تواند حتی آمریکا را اگر بخواهد از هر پایگاهی در این منطقه دست از پا خطا کند، بکوبد.
نماینده ولی فقیه در گلستان با اشاره به جایگاه بالای ایران در قدرت نظامی منطقه ای و بین المللی، اظهارامیدواری کرد: با این قدرت نمایی ایران اسرائیل و اربابانش سرعقل بیایند و شعور پیدا کنند و موجب ترس آنها شود و سرجایشان بنشینند.
فوری/ انفجار در مناطق مرکزی ایران / اسرائیل به ایران، عراق و سوریه حمله کرد