Web Analytics Made Easy - Statcounter
به نقل از «ایکنا»
2024-03-29@01:50:04 GMT

چرا برخی از عالمان بزرگ شیعه از حلاج حمایت کرده اند

تاریخ انتشار: ۵ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۵۵۶۰۲۵

چرا برخی از عالمان بزرگ شیعه از حلاج حمایت کرده اند

به گزارش ایکنا؛ به نقل از مهر، حجت الاسلام وحید واحد جوان مدیر گروه اخلاق و منابع اسلامی دانشگاه تهران به مناسبت سالروز قتل حسین بن منصور حلاج یادداشتی را نوشته است که در آن به شبهاتی در مورد زندگی و اندیشه او پاسخ داده است:

دربارۀ اعتقادات و مذهب حلاج، تصویر روشنی در دست نیست. اقوال به قدری گوناگون و مختلف است که نمی‌توان نظر قطعی ارائه کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

برخی او را به غلط معتقد به اتحاد و حلول، قرمطی، زندیق و همچنین اهل سحر و شعبده، و حتی کافر خوانده، و گفته اند که مدعیِ امامت، نبوت، ربوبیت و الوهیت بود.

از سوی دیگر، برخی او را سنی حنفی، گاه شیعۀ زیدی و یا اسماعیلی و نیز شیعۀ دوازده امامی دانسته اند. (برای اطلاع بیشتر مراجعه کنید به: مقاله حلاج در دایره المعارف بزرگ اسلامی و نیز مقاله حلاج در دانشنامه جهان اسلام)

انتساب حلاج به تشیع قابل تأمل است. مراودۀ حلاج با برخی از بزرگان شیعی و برخی نظریات کلامی و عرفانی وی سبب شده است که برخی از بزرگان شیعه، او را بزرگ و محترم بشمارند.

در مقابل، برخی از ادعاهای منسوب به وی (منسوب) از جمله دعوی بابیّت و نیابت و همچنین عدم مقبولیت و محبوبیت وی نزد برخی از سران شیعه در قرن ۳ ق، مخالفت برخی علمای شیعه با وی را برانگیخته است، چندان که گفته اند شیخ مفید کتابی با عنوان الردّ علی اصحاب الحلاج را در رد ادعاهای هواداران حلاج نوشت. (نجاشی، ۳۱۴؛ نیز نک: آقا بزرگ، ۱۰/۱۸۵).

برخی معتقدند مهم‌ترین سند امامیه در طعن حلاج، توقیع مشهور حضرت حجت، امام زمان علیه السلام است که به واسطه حسین بن روح نوبختی در طرد و لعن جماعتی از مدعیان نیابت و وکالت، و در رأس آنان محمدبن علی شلمغانی معروف به ابن عزاقر (مقتول در ۳۲۳)، صادر شد.

البته در اینکه حلاج هم مشمول خطابِ توقیع بوده است یا نه، خدشه وجود دارد، زیرا اساسآ سبب صدور توقیع، رد شلمغانی و چند مدعی دیگر مهدویت بود که نامشان در پایان توقیع آمده است، اما از حلاج نامی در میان نیست.

در قدیمی ترین سند توقیع که شیخ طوسی (الغیبه، ص ۴۱۰ ۴۱۲) آن را نقل کرده است از حلاج ذکری نیست، اما در نسخه دیگر توقیع که طبرسی در احتجاج (ج ۲، ص ۴۷۴۴۷۵) آورده قبل از متن توقیع، راوی نام حلاج را در شمار مدعیان بابیت آورده است. از این قرینه حدس زده اند که عبارات پایانی توقیع «و علی من شایعه و تابعه و بلّغه» در طعن هم مسلکان شلمغانی، شامل حلاج هم می‌شود.

باید توجه داشت که روایت طبرسی در احتجاج، سند صحیح ندارد و معتبر نیست. (در الاحتجاج، ج ۲، ص ۵۵۳، چاپ اول، انتشارات اسوه، نسخة توقیع آمده است و همین حدیث را در بحارالانوار ج ۱، ص ۳۸۰، حدیث دوم آورده است و در هیچکدام از نسخه‌های توقیع، نام حلاج نیست) و کسانی که در کتاب‌های خود قاطعانه حسین حلاج را ملعون شمرده اند و سندشان توقیعی است که در احتجاج طبرسی آمده است، کم توجهی کرده اند چون هم نام حلاج در آن نیست و هم روایت، صحیح نیست. پس اینکه برخی ناقدان تصوف گفته اند در لعن حلاج توقیعی صادر شده خطاست.

برخی از عالمان بزرگ شیعه، به ویژه از سدۀ ۷ قمری به بعد، از جمله خواجه نصیرالدین طوسی (د ۶۷۲ ق)، قاضی نور الله شوشتری، محمدعلی مؤذن خراسانی، صدرالمتالهین شیرازی (د ۱۰۵۰ ق) و قاضی سعید قمی (د ۱۱۰۷ ق)، به صراحت و یا تلویحاً از حلاج حمایت کرده اند، دیدگاه‌های عرفانی او را (دقت شود که دیدگاه‌های عرفانی او را) پذیرفته اند و شطح معروف و برخی از اشعار عرفانی او را شرح کرده اند.

در بین عرفا و صوفیه، بیشتر متقدمان او را انکار می‌کنند جز ابوالعباس عطا که به خاطر حمایت از او کشته شد و شبلی و برخی دیگر. از طرفی بیشتر عرفای متأخر مانند ابوسعید ابوالخیر او را قبول دارند. عده‌ای از عرفا نیز درباره حلاج توقف کرده اند مانند خواجه عبدالله انصاری که می‌گوید: من وی را نپذیرم … و رد نیز نکنم، شما نیز چنین کنید و وی را موقوف گذارید و آن را که وی را بپذیرد دوستتر دارم از آنکه رد کند. (جامی، نفحات، ص ۱۵۳) البته بیشتر عرفایی که به او انتقاد داشتند به خاطر روش حلاج بود.

حلاج در سه شنبه ۲۴ ذیقعده ۳۰۹، در کنار دجله در محلی به نام باب الطاق اعدام شد.

برابر نقلی از ابن خفیف، حامد وزیر که موفق شده بود از ۸۴ فقیه حاضر در مراسم، برای قتل حلاج فتوا بگیرد، قبل از اجرای حکم، فتوا را خواند و از آنان خواست تا شهادت دهند که کشتن حلاج به صلاح مسلمانان و ریختن خون او به گردن ماست، و خلیفه و وزیر از آن بری اند. آنگاه طبق دستور خلیفه، حلاج را هزار تازیانه زدند، سپس دست و پایش را بریدند و بعد او را به دار آویختند و پیکرش را مورد آزار و اهانت قرار دادند.

با دیدن این صحنه، شبلی که تا آن زمان خاموش بود فریاد برآورد و جامه درید و در پی او جمعی از صوفیان بیهوش شدند. نزدیک بود فتنه‌ای آغاز شود، اما حکومت جلوگیری کرد. آنگاه سر حلاج را بریدند و پیکرش را سوزاندند و خاکسترش را به دجله ریختند و سر و دست و پایش را به پل بغداد آویختند و در پایان ذی قعده سر او را به خراسان نزد مبلّغانش فرستادند.

پیداست که مجازاتی تا این اندازه توأم با شکنجه را نمی‌توان حکم شرع دانست و مجازات کننده ها را تأیید کرد (دقت شود) و این خود نشان دهنده آن است که حلاج قربانی فتنه‌ای سیاسی شد، احتمالاً برای تنبیه و تحذیر دیگر فتنه جویان قربانی شد.

آنچه برای ما مهم است این است که بدانیم تاریخ و مورخان و عوامل مختلفی که اخبار و حالات گذشتگان را به ما رسانده اند معصوم نبوده و عمداً یا سهواً خطاهایی حتی بزرگ مرتکب شده اند. ما در این عصر درباره اشخاص مهم که هنوز زنده اند و اطلاعات مختلف و گوناگون درباره آنها نوشته و گفته و نشان داده می‌شود نمی‌توانیم به راحتی قضاوت کامل و همه جانبه داشته باشیم چه برسد به اشخاصی مثل حلاج که بیش از هزار سال از کشته شدن یا شهادتشان می‌گذرد!

حلاج چه در واقع امر، مورد تأیید باشد و چه نباشد، سخنان، اشعار و مطالبی از او به ما رسیده است - اگر درست رسیده باشد- هر تفکر، روش و سخنی از او اگر طبق موازین و مبانی و قواعد باشد می گوئیم صحیح است و گرنه دفاع نمی‌کنیم.

منبع: ایکنا

کلیدواژه: ایکنا دانشگاه تهران حلاج

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۵۵۶۰۲۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

(تصاویر) محفل بزرگ قرآنی امام حسنی‌ها در ورزشگاه آزادی

(تصاویر) محفل بزرگ قرآنی امام حسنی‌ها در ورزشگاه آزادی

دیگر خبرها

  • آرتورو ویدال و انتخاب بزرگ ترین بازیکن تاریخ فوتبال / فیلم
  • شکوه بزرگ‌ترین آبشار خاورمیانه در نیریز پس از بارش
  • نسل‌ جوان مغز بزرگ‌تر و سالم‌تری دارد
  • برگزاری محفل قرآنی امام حسنی‌ها کار بزرگ و ماندگاری بود
  • محفل امام حسنی‌ها کار بزرگ و ماندگاری بود
  • اجتماع بزرگ روزه اولی‌های اصفهانی
  • فیلم I افطاری بزرگ 6 کیلومتری به مناسبت میلاد امام حسن مجتبی(ع)
  • جشن بزرگ میلاد امام حسن (ع) در ورزشگاه آزادی
  • (تصاویر) محفل بزرگ قرآنی امام حسنی‌ها در ورزشگاه آزادی
  • خورشید ما ذره‌ای کوچک از این ابرخوشه است