انسان معاصر به روایت نمایش‌نامه‌های کُردی
تاریخ انتشار: ۱۲ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۶۲۴۵۰۳
تک‌اثرهایی از شاعران و نویسندگانی مانند شیرکو بی‌کس (نمایشنامه «کاوه آهنگر») وجود دارد، اما شخصیت جداگانه نمایش‌نامه‌نویس تنها از دهه ۴۰ هجری شمسی در ادبیات کردستان سر برآورد. آنچه از مستندات برمی‌آید شکل جدی تئاتر از مدارس- عموما سنندج- و در دهه ۴۰ شروع شده است؛ ابتدا با متن‌های خارجی یا چاپ شده وطنی و بعدا با جسارت و هوشمندی نویسندگان جوان آن دوره.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
از اوایل دهه ۷۰. چند سالی می‌شد بعد از دوران فترت و خاموشی تئاتر شهرستان‌ها در دهه ۶۰، به همت تئاتری‌ها دوباره انجمن‌های نمایش جان گرفته بود. ابراهیم کاظمی، بهمن مرتضوی فقید، محمد عبدالملکی، توفیق ملکی و... با درخشان و طوفانی کار را آغاز کرده بودند. آن وقت‌ها من هنرجوی جوان انجمن نمایش بودم. تاریخ تئاتر را زیر نظر استاد «پرویز فاضل‌نژاد» می‌خواندیم و بدن و بیان را با آقای ابراهیم کاظمی آموزش می‌دیدیم.
اوایل فعالیت تئاتری‌تان بازیگری هم می‌کردید؟داستان بازیگری من خنده‌دار است. اوایل دهه ۷۰ در نمایش «جدالی دیگر» به کارگردانی آقای ابراهیم کاظمی من و چند نفر از هنرجوها نقش بندی‌ها را داشتیم. ما در فضای نیمه تاریک صحنه پشت میله‌ها به حالت نزار میله‌ها را گرفته بودیم و با هم پا می‌کوبیدیم زمین و می‌گفتیم «رها کن بند را... رها کن...» این اولین و آخرین دیالوگم در حوزه بازیگری تئاتر است.
در زمینه نمایشنامه چه آثاری تولید کرده‌اید؟من از دهه ۷۰ و تا میانه دهه ۸۰ نمایش‌نامه‌های فارسی می‌نوشتم، از جمله «ساج سوزان»، «چال سگ»، «صبح بیاض»، «چند روایت از سفری تایید نشده»، «زیباترین چشم‌ها»، «طرح اصولی یک شایعه»، «هند» و... از نوشته‌های آن سال‌ها هستند. بعدها که نوشتن نمایش‌نامه‌های کُردی را شروع کردم، آثار شخصی‌تری به نام‌های «ده‌نگ نازار و گاوه‌رو»، «بالنده‌کان گه‌رمیان»، «پانکیه‌کان»، «پاله‌وان نایر» و «سرپل» را نوشتم. از میان آثارم تا به حال ۳ کتاب نمایشنامه به نام‌های «ده‌نگ نازار و گاوه‌رو»، «پاساری» و «لک‌لک‌ها» چاپ شده است و نیز چند نمایشنامه دیگر در نوبت چاپ هستند.
کدام اثرتان را بیشتر از بقیه دوست دارید و چرا؟نمایشنامه «ده‌نگ نازار و گاوه‌رو». این نمایشنامه داستان دختری را روایت می‌کند که بین مهاجرت و ماندن کنار پدر پیرش که بیست‌وسه سال نخوابیده، مردد مانده است و سرانجام خود نیز شبیه پدرش می‌شود. این اثر اولین نمایشنامه من به زبان کُردی بود، شخصیت‌ها، مکان‌ها و اتمسفر کلی اثر برایم بسیار خاص است.
کدام پرسوناژی را که خلق کرده‌اید، بیشتر از بقیه می‌پسندید؟«اسد زخمی» را دوست دارم که شه‌لان بر جاده سید صادق دوچوپی می‌رقصد؛ در نمایشنامه «پاساری». پیرمرد نمایشنامه «چال سگ» راوی بخشی از حرمان‌های شخصی‌ام است. با «دلقک» در نمایشنامه «چند روایت از یک سفر تایید نشده» خندیده‌ام. «ئاغه» را در نمایشنامه «ده‌نگ نازار و گاوه‌رو» با تمام وجودم حس می‌کنم و «ساخان» را که بسیار صمیمی و جاندار است. همواره نگران «دکتر رحمان» در نمایشنامه «بالنده‌کان گه‌رمیان» بودم که نمیرد و مرد. هنوز صدای «جوانمیر» را در نمایشنامه «پانکیه‌کان» در ته آب‌های روار می‌شنوم و تمام مسیر «هه‌جیج» تا کامیاران را با پاهای مصنوعی «هه‌نار» - شخصیت زن این نمایشنامه- دویده‌ام. من خوشحالم که این شخصیت‌ها را به جایی از مهتابی دنیا آویخته‌ام. آنها کمند اما سخت زنده، صادق و صمیمی‌اند.
درباره وضعیت نمایش‌نامه‌نویسی امروز کردستان توضیح دهید.ما در تئاتر کردستان شخصیت‌های بزرگ و تاثیرگذار زیادی داریم که بعضی از آنها چهره‌های بزرگ ملی و حتی جهانی هستند. نام‌های بزرگی چون دکتر قطب‌الدین صادقی، بهروز غریب‌پور، سهیل پارسا، ناصح کامکاری و... بر تارک تئاتر ما می‌درخشند. اما آنچه ما به‌عنوان جریان نمایش‌نامه‌نویسی امروز در کردستان از آن یاد می‌کنیم و طیف گسترده و متنوعی از نویسندگان جوان و میانسال ما را در بر می‌گیرد، با کاستی‌ها و مشکلات عدیده‌ای مواجه است. حقیقت امر این است که نمایشنامه برای اجرا نوشته می‌شود و تئاتر یک فعالیت جمعی است. در واقع مدیریت اجرایی، امکانات سخت‌افزاری، بودجه‌ریزی، عوامل تولید، دانش و تخصص، مخاطب، جریان سازنده نقد و... در تعیین مدیوم و سطح تولیدات نمایشنامه تاثیر دارند. بنابراین انتظار اینکه یک نویسنده ما در خلأ یک اثر جهانی تولید کند، بسیار دور از ذهن است و اگر این اتفاق هم بیفتد ما تنها یک نویسنده خوب داریم، اما چیزی به نام جریان نمایش‌نامه‌نویسی نخواهیم داشت.
برای یک اتفاق خوب و فرخنده در تئاتر ما باید یک جریان مدیریتی فهیم موجود باشد. سازوکار جذب و تخصیص عادلانه بودجه موجود باشد. سالن‌های تئاتر خوب در مکان‌های مناسب به وجود آید. نیروی‌های متخصص و کاربلد تربیت و جذب بدنه تئاتر شوند. امکان دانش‌افزایی، تعامل و بهروز شدن فراهم شود. جریان نقد مکتوب توسط طیف متکثری از منتقدین تئاتر، ادیبان، جامعه‌شناس‌ها، روان‌شناس‌ها و... شکوفا شود و حتی تربیت مخاطب تئاتر مورد توجه قرار گیرد. در این صورت است که تئاتر ما به تأسی از یک مکانیسم سازنده می‌تواند شکوفا شود و نویسندگان بزرگ پا به عرصه وجود بگذارند.
به نظر می‌رسد بخش عظیمی از آنچه به عنوان جریان نمایش‌نامه‌نویسی در استان کردستان وجود دارد، تنها مبتنی بر تلاش، عرق‌ریزان روحی و سماجت فردی نمایش‌نامه‌نویسان ماست و نه یک مکانیسم سازنده هدایت شده. گذشته از آن، تئاتر شهرستان‌ها تا حد جشنواره‌ها تقلیل پیدا کرده است و چیزی به‌عنوان جریان خلاق، آزاد و مستمر تئاتر وجود ندارد. بنابراین نویسندگان به شکل غیرارادی در این چرخه معیوب گرفتار آمده‌اند و آثار آنها در حد سلیقه‌های جشنواره‌ها مانده است.
طی سال‌های اخیر یک جریان نمایش‌نامه‌نویسی در سنندج شکل گرفته است، درباره آن توضیح دهید.یک‌بار به طور اتفاقی در کتاب وزین «تاریخ آموزش و پرورش استان کردستان» نوشته «حیرت سجادی» اشاره‌ای کوتاه به اجرای نمایشی در مدرسه‌ای مدرن در سنندج و در اواخر دوران قاجار را خواندم. اشاره‌ای به متن یا نویسنده آن نشده بود، اما دلیلی نداردکه یکی از معلمان مدرسه نبوده باشد. در ادامه چه‌بسا در گذشته اجرای نمایش‌واره‌هایی نیز در جشن‌ها و اعیاد ملی داشته‌ایم که باز هم دلیلی ندارد شَم نویسندگی اجراکنندگان محلی آن در موضوع و ساختار متن تاثیر نداشته باشد. انتخاب یک زمان و یک نویسنده برای شروع نمایش‌نامه‌نویسی به شکل جدی بسیار مشکل است. از مستندات چنین برمی‌آید که شکل جدی تئاتر از مدارس و در دهه ۴۰ شروع شد. ابتدا با متن‌های خارجی یا چاپ شده وطنی و بعدا با جسارت و هوشمندی نویسندگان جوان آن.
در غایت اجراهای دهه ۴۰ از نظر انتخاب متن، جریان تولید، جایگاه اجرا، حضور مخاطب و... به مفهوم تئاتر امروزی نزدیک است و متون خاص نوشته شده در این برهه تاریخی را می‌توان به عنوان شروع نمایش‌نامه‌نویسی مضبوط در سنندج در نظر گرفت. امروز با نسلی روبه‌رو هستیم که دغدغه‌های خود را دارند و گویا در جهان آشفته جنگ و ویرانی، زیستن سخت، امید و شادمانی به دنبال انسان معاصر و آنچه بر سرش می‌آید و آنچه جنگ و ویرانی‌ها برایش به ارمغان آورده، هستند. جغرافیای کردستان نیز از این سرنوشت بی‌سهم نیست و گوشه‌هایی از این سرنوشت و فجایع را روی صحنه و به قلم نمایش‌نامه‌نویسان نسل امروز می‌بینیم.
کد خبر 450121 برچسب‌ها استان کردستانمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: استان کردستان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۶۲۴۵۰۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۶ سال زندگی با «در انتظار گودو»!/ بازی با زمان بر صحنه تئاتر
امیرحسین جوانی کارگردان جوان تئاتر درباره برنامه خود برای اجرای اثری نمایشی در سال جاری، به خبرنگار مهر گفت: بعد از مواجهه اولم با نمایشنامه «در انتظار گودو» در سال ۹۵ و آشنایی با فضای خاص این نمایشنامه، همیشه در فکر طراحی یک اجرای متناسب با شرایط و حال و هوای روز جامعه ایران برای این متن بودم. این فرصت به کمک سیامک صفری در سال ۹۷ مهیا شد و به مدت ۶ ماه با یک گروه دانشجویی که نخستین تجربیات صحنه‌ای خود را کسب می‌کرد، روی متن کار کردیم و در هشتمین جشنواره دانشجویی «ثمر» به صحنه بردیم. کار در آن دوره بهترین کار جشنواره شد و چندین جایزه دیگر را از آن خود کرد.
وی ادامه داد: جشنواره در سالن نوفل لوشاتو برگزار می‌شد و همین امر باعث شد مدیریت مجموعه از ما دعوت کند تا نمایش را در نوفل لوشاتو در قالب اجرای عمومی روی صحنه ببریم. ما «در انتظار گودو» را در سالن نوفل لوشاتو روی صحنه بردیم و هر شب با استقبال خوب تماشاگران مواجه شدیم.
جوانی تاکید کرد: متن «در انتظار گودو» یک کنجکاوی را در مخاطب بر می‌انگیزد و همین باعث پرمخاطب بودن این اثر می‌شود. گروهی که با این متن آشنا هستند به تماشای اجراهای مختلف از آن می‌نشینند تا ببینند که چگونه اجرا شده است و گروهی هم که آشنایی با متن ندارند همیشه اسمی از «در انتظار گودو» را شنیده‌اند و کنجکاوی‌شان در این باره است که ببینند این متن چه موضوعاتی را مطرح می‌کند و چه حال و هوایی دارد.
این کارگردان تئاتر یادآور شد: اجرای «در انتظار گودو» در آن سال با استقبال خوب مخاطبان همراه بود که شاید بیش از همه کنجکاوی خانواده تئاتر نسبت به این متن باعث این استقبال شد. دلیل دیگر تمرین‌های خیلی فشرده، دقیق و ظریف ۶ ماهه ما روی متن بود و به همراه گروه نمایش توانستیم اجرایی سر حال را برای این متن داشته باشیم. اجرا به جایی رسیده بود که صندلی‌ها خالی نبود و مخاطبان چند ردیف روی زمین می‌نشستند. من مجبور شدم در برخی شب‌ها طراحی اجرای خود را تغییر دهم تا میزبان مخاطبان باشیم.
وی با بیان اینکه طی سال‌های اخیر تمایل به اجرای مجدد نمایش «در انتظار گودو» را داشته است، اظهار کرد: بعد از اجراهای موفق سال ۹۷ و ۹۸ «در انتظار گودو»، همیشه این سودا را داشتم که این نمایش می‌توانست اجراهای بیشتری را تجربه کند و همیشه به گروه می‌گفتم که دور جدیدی از اجرا را آغاز خواهیم کرد. متاسفانه شرایط مختلف از جمله شیوع ویروس کرونا باعث شد تا این امر میسر نشود. پاییز سال ۱۴۰۲ فکر اجرای مجدد «در انتظار گودو» بار دیگر به ذهنم آمد. در ابتدا به سراغ گروه اولیه اجرا رفتم ولی آنها امکان حضور در دور جدید را نداشتند. با سجاد افشاریان برای اجرای مجدد «در انتظار گودو» صحبت کردم و دوست داشتم با همراهی او دور جدید اجراها را روی صحنه ببرم. در پاییز سال گذشته به توافق رسیدیم و شروع به جمع‌کردن ایده‌ها و ایده‌هایی که در آن اجرای اولیه نمایش نبود رفتم. سپس شروع به گفت‌وگو با بازیگران جدید برای حضور در این نمایش کردم و حالا با بازیگران با سابقه تئاتر در حال تمرین هستیم تا نمایش را روی صحنه ببریم.
جوانی درباره زمان و مکان مدنظر برای اجرای مجدد نمایش «در انتظار گودو»، گفت: قرار است اواخر فصل بهار سال جاری و در تماشاخانه هیلاج، نمایش «در انتظار گودو» را روی صحنه ببریم.
وی درباره دلایل خود برای به صحنه بردن مجدد نمایش «در انتظار گودو»، یادآور شد: «در انتظار گودو» یکی از پر اجراترین آثار به صحنه رفته ادبیات نمایشی در جهان است و دلیل آن بعد فلسفی موجود در متن است که از زمان و جغرافیا فراتر است. جامعه‌ای که با مسایل اقتصادی و اجتماعی مختلف مواجه است با فضای ابزورد داخل متن ارتباط برقرار می‌کند. با توجه به اتفاقات اقتصادی و اجتماعی ایران، خودم را به ۲ شخصیت اصلی این نمایشنامه نزدیک می‌بینم و از این رو این اثر برای جامعه امروز ما حرف برای گفتن دارد. ضمن اینکه اجرای دقیق و درست نمایشنامه «در انتظار گودو» می‌تواند مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند.
این کارگردان تئاتر درباره شیوه اجرایی مدنظر خود برای این اثر نمایشی، توضیح داد: همیشه به نمایشنامه «در انتظار گودو» علاقه داشتم و هر چقدر که بیشتر ادبیات نمایشی جهان را مطالعه می‌کنم، این متن برایم خاص‌تر می‌شود چون مهندسی بسیار دقیق نویسنده اثر را روی این متن می‌بینم. «در انتظار گودو» واقعا در ادبیات نمایشی جهان کم‌نظیر است. خیلی زیاد به ساختار اصلی نمایشنامه وفادار هستم. بر اثر آزمودن روش‌های مختلف به این نتیجه رسیدم که هیچ چیزی بیشتر از آنچه ساموئل بکت در این متن گفته از عهده ما بر نمی‌آید. بکت آنقدر جهان دقیق، مهندسی‌شده و منظمی را طراحی کرده که یک دیالوگ یا یک توضیح صحنه بی‌علت نیست. من نه از سر یک ساده‌انگاری بلکه به دلیل درگیری ۶ ساله خود با این متن به این نتیجه رسیدم که توصیه‌های بکت بسیار توصیه‌های دقیق و به جایی هستند و به گروه اجرایی کمک خواهند کرد.
جوانی افزود: قسمتی از نمایش را به صورت فست موشن اجرا کردم که در آن هم به ساختار نمایشنامه وفادار هستم. چون مساله زمان را جزو کلیدواژه‌های بکت می‌بینم، قبض و بسط زمان در نمایشی که در آن سال طراحی کردم وجود داشت و در اجرای جدید هم تلاش می‌کنیم به آن طراحی برسیم و بازی زمان را که در ساختار نمایش هست در فرم هم پیدا کنیم.
کارگردان نمایش «در انتظار گودو» در پایان سخنان خود تصریح کرد: امیدوارم در سال جاری هم برای این اجرا و هم اجراهای دیگر بازدید حداکثری از سوی مخاطبان تئاتر انجام گیرد زیرا جامعه ما به این اتفاق نیاز دارد. تئاتر بیش از آنکه در فضاهای خصوصی در جریان باشد باید در فضاهای عمومی و برای مخاطبان بسیاری در جریان باشد و امیدوارم تئاتر پرمخاطب دهه ۷۰ احیا شود. در شرایط جنگ جهانی تئاتر و موسیقی فعال بود و باید در جامعه ما نیز با وجود مشکلات اجتماعی و اقتصادی تئاتر فعال باشد زیرا تئاتر می‌تواند مامن و محفلی باشد که به آن پناه ببریم.
کد خبر 6086660
محکومیت بدوی توماج صالحی به اعدام