به نقل از «افکارنيوز»

چرا تک‌فرزندی خوب نیست؟

تاریخ انتشار: ۱۶ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۶۷۹۶۲۳

یکی از عرصه‌هایی که در کشور ایران دستخوش تحول شده، کنش فرزندآوری است. داده‌های آماری حکایت از کاهش نرخ باروری در چند دهه گذشته می‌‎کند. (کلانتری، بیک‌محمدی و زارع، شاه‌آبادی، 1384).

​اخبار اجتماعی - این تغییر نزولی نرخ باروری از تحولی در زمینه فرزندآوری خانواده‌های ایرانی و تمایل آن‌ها به تک‌فرزندی حکایت دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از سوی دیگر تک‌فرزندی نتیجه هر عامل یا عواملی که باشد، تغییر بنیادینی نه فقط در ساختار جمعیت‌شناسی و روند اجتماعی‌شدن خانواده، بلکه در جنبه‌های مختلف عملکرد مدرسه و همه ابعاد شخصیت فرد در آینده ایجاد می‌کند (لام، 1991).

تعداد فرزندان در خانواده و آثار فردی، خانوادگی و اجتماعی آن از مباحث چالش‌برانگیزی است که همواره پژوهشگران و اندیشمندان رشته‌های علوم انسانی را به خود مشغول کرده است.

نظریه‎پردازان علوم اجتماعی ارزش فرزند و تعداد آن را بر اساس آداب و سنن اجتماعی و قوانین حاکم بر جامعه (محمودیان و پوررحیم، 1381) و نظریه‎پردازان اقتصادی تعداد فرزندان را بر اساس منافع و هزینه‎ها ارزیابی می‌کنند. تعداد فرزندان با توجه به منافع فرزندان مانند کالا، منبع لذت و نیروی کار بودن آنان و تامین والدین در سنین کهولت و بیماری و نگهداری از آنان مورد بررسی قرار می‌گیرد (لیبنشتاین، 1974).

تبلیغات کاهش تعداد فرزند و ویژگی‌های تک‌فرزندان، عامل تمایل والدین به تک‎فرزندی

در سال‌های اخیر، از یک‌سو، با توجه به وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و تبلیغاتی که در زمینه کاهش تعداد فرزند صورت گرفته و از سوی دیگر، با توجه به نتایج برخی از پژوهش‌ها (پوستون و یو، 1986 ؛ سردارپور و همکاران، 1382؛ بیاتی، 1383 )، که بیانگر ویژگی‌های مثبت تک‌فرزندها در برخی زمینه‌های عاطفی- رفتاری بوده، برخی والدین به داشتن یک فرزند بسنده و برخی دیگر تمایل به داشتن تنها یک فرزند دارند، درحالی که نتیجه برخی از تحقیقات دیگر (فیروزبخت، 1387 ، ص 126 ؛ زانگ و دیگران، 2001 )، عکس بوده و ویژگی‌های نامطلوبی را برای تک‌فرزندان نشان می‌دهد (لیسن و بلانتون، 2001 ، ص 728 ؛ عزیزی، 1390 ، ص 53 ).

تک فرزندی پدیدة جدیدی نیست و در گذشته نیز خانواده‌های تک‌فرزند وجود داشته‌اند. اگرچه نوع خانواده در ایران پیش از دوره گذار جمعیتی قاعدتا خانواده گسترده بوده، خانواده‌هایی که افراد از پدربزرگ تا نوادگان در یک خانه زندگی می‌کردند.

نباید تصور کرد که این شکل خانواده در کل ایران و در میان همه اقشار جامعه رایج بوده، بلکه در کنار خانواده گسترده، خانواده هسته‌ای نیز وجود داشت؛ خانواده‌هایی که فقط از دو نسل والدین و تعدادی فرزند تشکیل شده بود.

تعداد فرزندان نه بر اساس برنامه‌ریزی و قصد قبلی، بلکه بیشتر به صورت اتفاقی و غیر برنامه‌ریزی شده به دنیا می‌آمدند. البته گاهی خانواده تک‌فرزند نیز وجود داشته، بنابراین این نوع تک‌فرزندی در گذشته چندان به میل و خواسته خانواده‌ها گره نخورده بود و اگر خانواده‌ای با یک فرزند عمر خود را سپری می‌کرد، این خواسته چندان به انتخاب خانواده وابسته نبود این حالت را می‌توان تک‌فرزندی طبیعی نام نهاد.

این نوع تک‌فرزندی الگوی غالب فرزندآوری نبود، بلکه باروری در سطح بسیار بالایی بود و اغلب خانواده‌ها تعداد زیادی فرزند داشتند که برخی از این فرزندان بر اثر مرگ و میر بالا جان خود را از دست می‌دادند.

تصور بر این است که در جامعه امروز نگرش خانواده‌ها به فرزندآوری و تعداد فرزندان تغییر کرده است . به بیان دیگر، امروزه خانواده‌ها به « تک‌فرزندی ارادی » گرایش پیدا کرده‌اند.

این نوع تک‌فرزندی به دلیل شرایط نامساعد بهداشتی و مرگ و میر بالا نیست، بلکه والدین به طور ارادی و به دلخواه خود به داشتن یک فرزند اکتفا می‌کنند. این تغییر در ساختار خانواده و کاهش تعداد فرزند، تغییر در روابط درون خانواده را نیز به همراه داشته و کیفیت زندگی تک‌فرزند را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

رابطه تعداد فرزندان با افسردگی والدین

فرزند موجب افزایش وابستگی زوجین به همدیگر و افزایش اعتماد در زندگی می‌شود و انگیزه آنان را برای کسب موفقیت دوچندان می‎سازد (فریدمن، هکتر و کانازاوا، 1994). برخی نیز با بررسی رابطه سلامت و بیماری والدین با تعداد فرزندان خانواده دریافتند که افسردگی والدین با تعداد فرزندان ارتباط دارد (یانگین، سوزر، سنگون و کوکولو، 2008)؛ هرچند برخی پژوهش‌های دیگر این رابطه را گزارش نکرده‎اند (یساری، افشاری، تدین، کمیلی ثانی و حقیقی‌زاده، 1390). برخی از روان‎شناسان تحولی نیز دریافتند که بین تعداد فرزندان خانواده و تحول فرزندان رابطه وجود دارد.

سال‌هاست که تعداد والدین تک‌‎فرزند به دلایل متعددی رو به افزایش است از جمله اینکه تأمین هزینه خانواده‌های پرجمعیت دشوار است، والدین به راحتی می‌توانند تربیت فرزند خود را تحت کنترل داشته باشند، همه درباره افزایش جمعیت نگران هستند، برخی از والدین مایل نیستند با مشکلاتی که ممکن است میان فرزندان ایجاد شود روبه‌رو شوند و آنان از پیچیده شدن مسائل خانوادگی که بر اثر چندفرزندی پدید می‌آید، اجتناب می‌ورزند (پیک هارت، ترجمه حاجی زاده، 1384).

تک‌فرزندها ویژگی‌های مثبتی در زمینه عاطفی-رفتاری دارند، بنابراین برخی والدین به داشتن یک فرزند بسنده می‌کنند و برخی دیگر تمایل به داشتن تنها یک فرزند دارند. بیشتر زنان و شوهران جوان، به دلیل مشکلات اقتصادی و روحیه رفاه‎طلبی، از داشتن فرزند امتناع می‎ورزند (ساطوریان و همکاران، 1393)؛ برخی نیز به دلیل مشکلات تربیتی از داشتن فرزند بیشتر خودداری می‎کنند. بیماری‌ها، مشکلات، اختلالات روانی و بزه‎کاری‌های اجتماعی از دیگر عوامل روی‎‌گردانیوالدین از داشتن فرزند بیشتر است (شجاعی، 1386).

تک‌فرزندی؛ چالشی در فرآیند رشد کودکان

یکی از چالش‌های اساسی تغییر جمعیت خانواده آثار و پیامدهای آن در تحول و شخصیت فرزندان است. کاهش تعداد فرزندان، به ویژه تک‌فرزندی، فرآیند رشد کودکان را با چالش روبه‌رو می‌سازد (ناچمن و تامسون، 1998). همشیرگی یک تجربه اجتماعی متفاوت است و ارتباط با همشیران موجب شکل‌گیری روحیه اجتماعی در کودکان می‌شود. ادراک اجتماعی، رفتار جامعه‎پسند و رشد اخلاقی کودکان تحت تاثیر روابط همشیران در نظام خانواده و روابط والدین و کودکان قرار دارد (کمبل، 2006).

رضایت از زندگی والدین با تعداد فرزندانی بیشتر

فرزندآوری با رضایت از زندگی والدین نیز در ارتباط است. کودکان والدین را از تنهایی رهایی می‌بخشند و موجب نشاط و شادابی آنان می‌گردند (محمودیان و پوررحیم، 1381). دعوای همشیران می‎تواند احساس رضایت را در کودکان کاهش دهد، اما صمیمیت آنان افزایش رضایت از زندگی و کاهش افسردگی را به همراه دارد (کیم، هال، کروتر و آزگود، 2007 به نقل از آقامحمدی، 1391). همشیران نشانه‌های از افسردگی و تنهایی نشان نمی‌‎دهند، ارتباط بیشتری با همسالان دارند و در کنار دیگران احساس راحتی بیشتری می‌کنند (میلوسکی، 2005 به نقل از عزیزی، 1390).

تک‌فرزندان، فرزندانی با هوش‌تر و سازگارتر

تک‌فرزندان، نسبت به بچه‌های دارای خواهر و برادر، از نظر هوش و کارایی و میزان سازگاری در سطح مطلوبتری قرار دارند (بیاتی، 1383 ، ص 82 ). بیاتی در پژوهش خود به این نتیجه دست یافت که میزان سازگاری تک‌فرزندان، بیش از کودکانی است که خواهر و برادر دارند (همان، ص 111 ). برخی نیز اذعان می‌کنند که هرچند تک‌فرزندی به خودی خود مشکل نیست، اما در غیاب روش‌های آموزشی مناسب، ممکن است نتایج بدی داشته باشد (ناصحی و رئیسی، 1386، ص 62).

تک‌فرزندان؛ پرخاشگرتر و مخرب‌تر

میلوسکی ( 2005 )، در پژوهش خود دریافت که کودکان دارای خواهر یا برادر، گرایش بیشتری به سازگاری اجتماعی دارند. همچنین در مطالعاتی که بر روی مهارت‌های اجتماعی متمرکز شدند (کاتینگ و دان، 2006)، این نتایج حاصل شد که تک‌فرزندان پرخاشگر و مخربتر بودند و در بین گروه دوستان، محبوبیت کمتری داشتند و بیشتر قربانی می‌شوند، درحالی که کودکانی که همشیر داشتند، مهارت‌های همکاری بیشتری در گروه دوستان از خود نشان می‌دادند.

کیتزمن ( 2002 ) معتقد است که زندگی کردن در یک خانواده که حداقل یک عضو همشیر دارد، علاوه بر توسعه مهارت‌های اجتماعی و ارتباط صمیمی بین همشیران، هرچند گاهی ممکن است متعارض هم به نظر برسد، اما تجربه این تعارضات در دوران کودکی به دلیل اینکه به کودک اطلاعات اساسی و مهم مدیریت و حل تعارضات را می‌دهد، ضروری به نظر می‌رسد (عزیزی، 1390 ، ص 47).

خانواده‌های تک‌فرزند با محدودیت ایفای نقش مواجه‌اند، زیرا حامل نقش فرزند، امکان ایفای نقش خواهر یا برادر را ندارد و از قابلیت‌ها و مهارت‌هایی که در روابط بین خواهر برادر شکل می‌گیرد محروم است. از این رو ماهیت تجربه تک‌‎فرزندی و اینکه چگونه به منزله پدیده‌ای اجتماعی ابراز می‌شود، باید دقیقا مورد مطالعه قرار گیرد تا فهم عمیق‌تری از ویژگی‌های این پدیده حاصل شود.

ما امکان تجربه مستقیم این پدیده را نداریم، اما تک‌فرزندان تجارب کم و بیش یکسان و مشترکی را در زندگی روزمره خود سپری می‌کنند که می‌توان این تجارب بی‌واسطه را به شیوه‌ای عمیق فهم کرد.

آرزوهای والدین بر دوش تک‌‎فرزندان

فتار والدین و شخصیت کودکان تحت تأثیر متغیرهای گوناگونی قرار دارد که یکی از این متغیرها تعداد اعضای خانواده است. تحقیقات نشان داده‌اند که در خانواده‌هایی که تک‌فرزند هستند، والدین تمام آرزوهای خود را از آن فرزند انتظار دارند و از آن‌ها می‌خواهند که در تمام عرصه‌های زندگی بهترین عملکرد را از خود نشان دهد.

 

منبع: افکارنيوز

کلیدواژه: باروری تک فرزندی خانواده زندگی روزمره فرهنگی و اجتماعی مدرسه تک فرزندی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.afkarnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «افکارنيوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۶۷۹۶۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فرزندان این گروه از خدمت سربازی معاف می‌شوند

نرجس خاتون اسعدی خلیلی درباره اقدامات انجام شده در خصوص زنان سرپرست خانوار گفت: سازمان بهزیستی کشور به موجب ماده واحده لایحه قانونی راجع به تشکیل سازمان مصوب سال ۵۹ شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران، در جهت تحقق مفاد اصول ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی تشکیل شد. یکی از اهداف اصلی این سازمان با عنایت به مفاد قانون تأمین زنان و کودکان بی‌سرپرست مصوب ۱۳۷۱، حمایت و توانمندسازی خانواده‌های دارای سرپرست زن و نیازمند است.

به گزارش مهر، مدیرکل امور خانواده و بانوان بهزیستی کشور گفت: در این راستا، دفتر امور خانواده و بانوان معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور متولی ارائه خدمات، حمایت‌های اجتماعی و همچنین مداخلات به هنگام، مناسب و در دسترس مددکاری اجتماعی به بانوان سرپرست خانوار و دارای فرزند چندقلو است تا ضمن توانمندسازی آنان در تحقق اهدافی، چون ارتقا سلامت، رفاه و توسعه اجتماعی در کشور گام بردارد.

۲۷۸ هزار خانوار بانو سرپرست تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند

مدیرکل امور خانواده و بانوان بهزیستی کشور گفت: در حال حاضر حدود ۲۷۸۰۰۰ خانوار بانو سرپرست تحت پوشش این سازمان هستند و از تمام خدمات قابل ارائه سازمان بهره‌مند می‌شوند.

مدیرکل امور خانواده و بانوان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه در حال حاضر تعداد ۲۷۸۰۰۰ خانوار زن سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان هستند، تصریح کرد: این خانوار‌ها از مستمری ماهیانه برخوردار هستند و از تمام خدمات قابل ارائه سازمان بهره‌مند می‌گردند. به طور متوسط سالانه حدود ۲۰ درصد به تعداد بانوان سرپرست خانوار تحت پوشش اضافه می‌گردد.

اسعدی تصریح کرد: در سال ۱۴۰۲، حدود ۳۵ هزار خانواده واجد شرایط پشت نوبت، در راستای سیاست پذیرش افراد پشت نوبت و حذف صف انتظار، تحت پوشش سازمان قرار گرفته‌اند و بر حسب نیاز و شرایط ایشان از تمام خدمات قابل ارائه سازمان بهره‌مند شده‌اند.

مدیرکل امور خانواده و بانوان بهزیستی کشور در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره تأمین مسکن زنان سرپرست خانوار گفت: یکی از اقدامات سازمان بهزیستی، پرداخت کمک هزینه تأمین ودیعه مسکن است که با توجه به افزایش تورم و افزایش هزینه‌های تأمین مسکن به خصوص در کلانشهر‌ها طی سال‌های اخیر، پیگیری‌های لازم جهت افزایش اعتبار و بهره مندی تعدادی بیشتری از بانوان سرپرست خانوار انجام شده است. همچنین سازمان ساخت مسکن برای این قشر را نیز در دستور کار دارد.

اسعدی درباره پرداخت وام به زنان سرپرست خانوار گفت: سالانه به بانوان سرپرست خانوار تحت پوشش، آموزش مهارت‌های کارآفرینی و کسب و کار، مهارت‌های زندگی، فنی و حرفه‌ای، آشنایی با قوانین کار و تأمین اجتماعی، اصول ایمنی در محیط کار، اطلاع‌رسانی و آگاه کردن خدمت گیرندگان از مزایای بیمه‌های تأمین اجتماعی و بازرگانی به تعداد قریب به ۱۲۰۰۰ نفر ارائه می‌گردد.

وی ادامه داد: همچنین به تعدادی از بانوان سرپرست خانوار که موفق به کسب مدرک مهارتی شده‌اند سرمایه کار بلاعوض پرداخت می‌شود.

مدیرکل امور خانواده و بانوان بهزیستی کشور درباره اقدامات توانمندسازی زنان سرپرست خانوار گفت: از سایر اقدامات قابل انجام توسط این سازمان برای بانوان سرپرست خانوار تحت پوشش می‌توان به موارد آماده‌سازی شغلی، پرداخت سرمایه کار، راه‌اندازی کسب و کار‌های گروهی، پرداخت حق بیمه اجتماعی زنان و دختران شهری و روستایی، تأمین هزینه تحصیل فرزندان دانش آموز و دانشجوی بانوان سرپرست خانوار تحت پوشش، اشاره کرد.

معافیت یکی از فرزندان ذکور زنان سرپرست خانوار از خدمت سربازی

وی ادامه داد: همچنین ارائه تسهیلات معافیت سربازی جهت یکی از فرزندان ذکور زنان سرپرست خانوار تحت پوشش فاقد همسر از دیگر خدماتی است که به این گروه از زنان ارائه می‌شود و فرزندان ذکور واجد شرایط خانواده‌های تحت پوشش از انجام خدمت سربازی معاف می‌شوند.

اسعدی با اشاره به آموزش مهارت‌های زندگی ویژه زنان سرپرست خانوار و اعضا خانواده این زنان گفت: زنان سرپرست خانوار از آموزش مهارت‌های پیش از ازدواج، مهارت‌های زندگی خانوادگی، مهارت‌های زندگی، افزایش سطح سواد سلامت با تأکید بر آموزش مراقبت از سلامت و… بهره‌مند گردیده‌اند.

وی ادامه داد: همچنین پرداخت کمک هزینه بهبود تغذیه خانواده‌های تحت پوشش، تشکیل گروه‌های همیار بانوان سرپرست خانوار، اجرای برنامه تأمین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی، غربالگری سلامت جسمی بانوان خانواده‌های تحت پوشش، مداخلات تخصصی مددکاری اجتماعی در مراقبت از خانواده‌های تحت پوشش با رویکرد مدیریت مورد (با اولویت زنان مطلقه) از دیگر برنامه‌های این دفتر است که به زنان سرپرست خانوار ارائه می‌شود.

وی درباره برنامه‌های مددکاری با اولویت زنان مطلقه گفت: این برنامه با بهره گیری از ظرفیت ایجاد شده در کلینیک‌های مددکاری اجتماعی و با هدف تقویت خانواده‌ها، ارتقای سلامت اجتماعی، تلاش برای ماندگاری زندگی زوج‌ها و مدیریت و کاهش آسیب‌ها به خانواده‌های تحت پوشش ارائه می‌شود.

فرآیند توانمندسازی بانوان سرپرست خانوار ۳ سال است

مدیرکل امور خانواده و بانوان بهزیستی کشور همچنین در خصوص خروج از چرخه حمایت گفت: مدت زمان حمایت، پرداخت مستمری و انجام فرایند توانمندسازی بانوان سرپرست خانوار ۳ سال است؛ لذا چنانچه خانوار پس از دریافت خدمات توانمندسازی، طی مدت سه سال به توانمندی لازم دست نیابد، پرداخت مستمری تا ۶ ماه بعد نیز ادامه می‌یابد.‌ی ادامه داد: در صورت ارتقای توانمندی خانواده‌های تحت پوشش با توجه به نمره مکتسبه پرسشنامه وضعیت توانمندی خدمت گیرنده و گزارش مددکار اجتماعی مبنی بر تأیید تغییر وضعیت خدمت گیرنده و افزایش دهک درآمدی بالاتر از ۵، امکان خروج از چرخه فراهم می‌شود.