سامی؛ روایتگر تاریخ و تمدن ایران باستان
تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۷۴۹۰۳۸
بنابر گفته پرویز ورجاوند باستان شناس و استاد دانشگاه، میراث فرهنگی یک ملت، نشانه‌هایی از تاریخ یک فرهنگ و یک ملت به شمار می‌رود که روح آن ملت در وجود آنها جنبه ابدیت و نوینی به خود می‌گیرد. میراث فرهنگی یک ملت بیانگر هویت فراموش‌نشدنی آن مردم است و عامل مؤثری در جهت شناختن خویش و شناساندن خود به دیگران به شمار می‌رود که افراد مختلف در شناساندن این میراث نقش دارند که یکی از آنها علی سامی است؛ باستان شناسی که به نوشته منصور رستگار فسائی نویسنده و پژوهشگر مردی بود بلندبالا و استخوانی، لاغراندام، تقریباً سیه چهره که موهای سر و ابرویش بسیار زود سفید شده بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
علی سامی فرزند آقا بزرگ از شاعران و نقاشان شیراز بود که در ۱۲۸۹خورشیدی در آن شهر به دنیا آمد و از ۱۳۱۰ خورشیدی با استخدام در آموزش و پرورش قدم در راه بی پایان خدمت به فرهنگ این سرزمین گذاشت و به عنوان دبیر تاریخ و جغرافیا در مدارس شیراز مشغول تدریس شد و پس از آن به مدیری مدرسه و تصدی دانشسرای مقدماتی ارتقاء یافت. پس از آن در رشته ادبیات، باستان‌شناسی و تاریخ مشغول تحقیق شد و در این رشته از دانشگاه آزاد آسیایی درجه دکتری افتخاری دریافت کرد.
این باستان شناس از بدو تاسیس دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز تا ۱۳۴۹ خورشیدی به مدت ۱۶ سال به تدریس دروس هخامنشی و تاریخ تمدن جهان پرداخت.
سامی تا آخرین ساعت حیات از تحقیق و مطالعه و نگارش دست نکشید و سرانجام ۲۲ مرداد ۱۳۶۸ خورشیدی روی در نقاب خاک کشید. در ۱۳۹۷ خورشیدی بخش اعظم کتاب‌های کتابخانه شخصی او به همت خانواده اش به کتابخانه عمومی حافظیه اهدا شد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز درگذشت این استاد باستان شناسی و تاریخ به بررسی خدمات علمی و فرهنگی او پرداخته است.
کار در وزارت فرهنگ و تعمیر ابنیه تاریخی شیراز
سامی در ۱۳۱۵ خورشیدی وارد وزارت فرهنگ شد و در این دوره به تعمیرات ابنیه تاریخی شیراز پرداخت و در پدیداری و ساخت آرامگاه حافظ شیرازی، موزه پارس، آرامگاه خواجوی کرمانی، بازآرایی مسجد عتیق شیراز، آرامگاه سعدی و شاه شجاع دست داشت.
موزه پارس
این عمارت به همت انجمن آثار ملی ایران و با کوشش و تلاش علی اصغر حکمت شیرازی، علی سامی و فریدون توللی با تغییر کاربری به عنوان نخستین موزه شهرستان‌های کشور مشغول به فعالیت شد.
آرامگاه حافظ
یکی دیگر از کارهای فرهنگی سامی نظارت بر بازسازی آرامگاه حافظ بود. به این صورت که در ۱۳۱۴ خورشیدی سرهنگ علی ریاضی رئیس فرهنگ فارس با همیاری علی اصغر حکمت و نظارت علی سامی با طراحی آندره گدار فرانسوی و با الهام گیری از عناصر معماری عهد کریم خان زند به بازسازی بنای حافظیه اقدام کردند.
آرامگاه سعدی
بنای نخستین آرامگاه سعدی تا ۱۳۲۷ خورشیدی برپا بود تا اینکه به پیشنهاد انجمن آثار ملی فارس و تلاش علی سامی و علی اصغر حکمت، بنای در خور مقام شامخ برای این شاعر ایرانی ساخته شد. این بنا دارای گنبدی زیباست که در جلوی آن ایوانی تالار مانند قرار دارد که توسط هشت ستون سنگی نگه داشته می‌شود.
حفاری در تخت جمشید
عیسی بهنام دانش آموخته رشته باستان شناسی در پاریس با مصوبه هیأت وزیران و تأیید اسماعیل مرات وزیر فرهنگ وقت برای بازرسی و تصدی ریاست هیئت علمی تخت جمشید منصوب می‌شود. از اوایل دی ۱۳۱۸ تا میانه تیر ۱۳۱۹ خورشیدی در حدود ۶ ماه بهنام کار حفاری را پیگیری می کند و در اواخر ۱۳۱۹ تا میانه ۱۳۲۱ خورشیدی محمود راد بازرس فنی اداره کل باستان شناسی، کاوش‌های تخت جمشید را دنبال می کند و با درخواست عیسی بهنام برای انتقال علی سامی به همکاری در تخت جمشید، آینده تختگاه شهریاران هخامنشی به مرحله تازه وارد می شود. به این ترتیب با تاسیس مرکز باستان شناسی ایران، سامی رئیس موسسه باستان شناسی تخت جمشید می شود و با کمک حسین روان بد، اکبر تجویدی و دیگر باستان شناسان ایرانی، کاوش در تخت جمشید را ادامه می دهد.
این باستان شناس به ریاست بنگاه علمی و حفاری تخت‌جمشید و پاسارگاد و بعد به سمت ریاست اداره باستان‌شناسی فارس منصوب شد و به این صورت بنابه قول محمد ابراهیم باستانی پاریزی استاد تاریخ دانشگاه تهران صفحات و فصول این کتاب را به تدریج پیدا و وصله‌پینه می‌کند و در دسترس اهل تاریخ می‌گذارد … تاریخ را از اوهام و خرافات نجات می‌دهد، تارهای عنکبوتی بعضی افسانه‌ها که خود ما مورخان اصرار داریم آنها را بر گرد حوادث تاریخی ببینیم، با باستان‌شناسی آنها را پاره می‌کند و دور می‌اندازد و حقیقت را روشن می‌کند.
سامی که در آغاز برای یک مأموریت کوتاه به تخت جمشید رفته بود، چنان شیفته و مجذوب آثار باستانی آنجا شد که از آن پس به تحقیقات باستان شناسی روی آورد و با عشقی بی پایان به توفیقاتی فراوان دست یافت و با کار و مطالعات شبانه روزی به آن چنان تسلط و توان علمی و تخصصی در باستان شناسی ایران نائل آمد که از یگانه های این علم شد و دانش و مهارت او در این مورد از بیان آثار فراوان او به خوبی پیداست. همین تجربه ها باعث شد تا گذشته پیش از اسلام ایران، دوره اسلامی و خدمتگزاران شعر و ادب این سرزمین را بشناسد که همت و پشتکار در خور تحسین او نیز در این اتفاق بسیار مهم بود.
البته این باستان شناس در دوره فعالیت خود در تخت جمشید با مشکلاتی نیز مواجه بود. خود او درباره این مشکلات که از پائیز ۱۳۱۸ تا ۱۳۳۸ خورشیدی ادامه پیدا کرد، می نویسد: به مدد لطف خداوندگاری و با کوشش و بردباری فزونتری تلافی ـ دشواری های عدیده و ناهمواری های از لحاظ ضیق مالی و مشکلات اداری و نارسایی سایر کارها که در پیش پای ما بود ـ نموده و هر چند که فشار کار با افسردگی و آزردگی خاطر توأم و گاهی طاقت فرسا بوده است ولی از تلاش و کوشش باز نماند [م] و همین امر توانست گرد و غبار گذشت زمان را از چهره تابناک گوهر گرانبهای شرق باستان بزداید که این خود یک پاداش معنوی است که نیروهای مصرف شده و سال های گرانبهای زندگی از دست رفته را جبران می نماید.
از جمله فعالیت‌های مرمتی در دوره سامی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– استحکام بخشی دیوارهای خشتی و کشیدن دیواره آجری در اطراف جرزها و پوشش کاهگل
– ادامه مرمت‌های پایه ستون‌ها با ملات سیمان
– زدن سقف بر روی پلکان شرقی کاخ آپادانا
به این صورت در دوره سامی طرح و نقشه بناهای تخت جمشید را تهیه و سپس ساختمان کنار خزانه را بازسازی و برای سکونت خود آماده کردند. بعد از آن کوشش کردند تا شکل و طرح اصلی بنا را حفظ کنند و با توجه به آثار به جا مانده بر سکو و شیوه معماری هخامنشی در شوش، این مجموعه را مرمت کردند. آنها سنگ ها و آثار به جا مانده را شناسایی و شماره گذاری کردند و بر پایه طرحی که آماده شده بود، توانستند تخت جمشید را با صورت کنونی مرمت کنند.
تالیفات و پژوهش ها
سامی در طول زندگی با برکت خود کتاب های مختلفی در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران به رشته تحریر درآورد که به بیش از ۳۰ جلد می رسد و از مهمترین آنها می توان به آثار تاریخی جلگه مرودشت، پارس در عهد باستان، پاسارگاد یا قدیمی‌ترین پایتخت کشور شاهنشاهی ایران، تمدن هخامنشی، تمدن ساسانی، شیراز شهر جاویدان و ... اشاره کرد. در زیر اشاره ای گذرا به محتوای برخی از این کتاب ها داریم:
پاسارگاد؛ قدیمی‌ترین پایتخت کشور شاهنشاهی ایران
سامی کتاب پاسارگاد؛ قدیمی‌ترین پایتخت کشور شاهنشاهی ایران را در ۱۳۳۰ خورشیدی نگاشته شد که در ۱۳۷۵ خورشیدی تحت نام پاسارگاد، پایتخت و آرامگاه کورش هخامنشی ذوالقرنین از طرف بنیاد فارس شناسی به چاپ رسید. نویسنده در این کتاب یافته‌های باستان‌شناسی درباره پاسارگاد را شرح داده است و می نویسد: هنگامی که از شیراز به طرف اصفهان برویم، چون از تنگه پرپیچ و خم و مخوف سعادت‌آباد بگذریم دست چپ جاده شیراز به اصفهان خیابانی است به درازای سه کیلومتر که پس از عبور از رودخانه‌ای به نام پلوار منتهی به آرامگاه و پایتخت کوروش بزرگ، بنیانگذار بزرگترین امپراطوری شرق باستان و فرمانروای کل آسیا می‌شویم.
تمدن ایران در دوره هخامنشی در ۲ جلد
کتاب تمدن ایران در دوره هخامنشی در ۲ جلد از تالیفات دیگر این باستان شناس است که در آن به اهمیت فرهنگ آن دوران، پیدایش زبان و خط، نژاد آریا، سنگ نبشته‌های میخی، خط آرامی، خط نبشته‌های تخت جمشید، سیر دانش و فرهنگ ایران در این دوره، آموزش و پرورش قضاوت مورخان قدیم درباره تمدن هخامنشیان، وضع امور مالی و اقتصادی هنر زرگری، نقره سازی و پیکره سازی، گنجینه‌های زری که مربوط به آن عهد و ... اشاره می کند و در ۱۳۴۳ خورشیدی در شیراز به چاپ می رساند.
تمدن ایران در عصر ساسانی در ۲ جلد
تمدن ایران در عصر ساسانی در ۲ جلد از جمله پژوهش های دیگر سامی است که در آن به اهمیت فرهنگ ساسانی، سنگ نبشته‌های پهلوی با ترجمه آنها، کوشش خاورشناسان در راه خواندن خط ساسانی و خط اوستایی، سیر دانش ایران در این دوره، پزشکی و دانشکده جندی شاپور، ادبیات و کتاب‌های باقیمانده از این فرهنگ، وضع دولت و اعزام و پذیرفتن سفرا طبقات و مشاغل دیوانی، روحانیان، سپاه و پرچم، وضع اجتماعی و طبقاتی مردم، تقسیم جامعه ایرانی، تشکیل خانواده، وضع زنان، خوراک‌ها و غذاها، گل‌ها، ریاحین و عطاریات، هنر، معماری، شهرسازی، حجاری، تمامی نقش‌های برجسته عصر ساسانی و ... اشاره می کند و در ۱۳۴۴ خورشیدی به چاپ می رساند.
تاریخ مشروح شیراز
تاریخ مشروح شیراز کتاب دیگری از سامی است که در ۱۳۴۸ خورشیدی به چاپ رسید. نویسنده در این کتاب به حاوی مطالبی درباره تاریخ احداث شیراز از روی خشت نوشته‌های میخی پیدا شده در تخت جمشید- شیراز از دید خاورشناسان، دانشمندان، هنرمندان و نقاشان مشهور شیراز در سده های نخستین پس از اسلام- شیراز در ادوار گوناگون تاریخی- سعدی حافظ و تاریخ سعدی شناسی و حافظ شناسی در دنیا و نوشته‌های خاور شناسان درباره این ۲ استاد سخن، شرح آثار باستانی شیراز و چند دانشمند به نامِ سده‌های گذشته شیراز و نوشته خاورشناسان و دانشمندان می پردازد.
نوشته هایی در مجله ها و روزنامه ها
سامی علاوه بر کتاب یک سلسله نوشتارهایی نیز در مجله هایی همچون مجله دانشکده ادبیات شیراز، مجله هنر و مردم، مجله مهر، مجله بررسی‌های تاریخی، مجله وحید، مجله هوخت، مجله اطلاعات هفته، نشریه اداره کل فرهنگ و هنر فارس، مجله باستان شناسی، مجله فروغ تربیت، روزنامه های پارس، گلستان، بهار ایران، پیک خجسته و کیهان درباره فرهنگ هنر ایران از خود به یادگار می گذارد.
اشیایی که سامی کشف کرد
این باستان شناس در طول دوره زندگی خود پژوهش های و کشفیات باستان شناسی زیادی داشت. وی در در زمانی که حفاری‌های تخت‌جمشید را انجام می داد به نتایج ارزنده ای رسید که یافتن اشیاء با ارزش مانند سردیس شاهزاده هخامنشی از سنگ لاجورد، نقش عقاب با بال‌های گسترده از سنگ لاجورد، تکه‌هایی از روکش زرین در کاخ آپادانا و همچنین سرستون‌ها عقاب و شیر بود. البته این نظر سامی است و با توجه به آزمایش‌های ۱۳۹۵ خورشیدی سردیس و نقش پرنده شکاری هر ۲ از جنس آبی مصری هستند و نه لاجورد. از این اشیای کشف شده تعدادی از جمله سر شاهزاده هخامنشی از سنگ لاجورد و بشقاب سنگی به خط آرامی در موزه ملی ایران نگهداری می شود.
به این ترتیب بنابر گفته باستانی پاریزی، باستان شناس تاریخ هفت هزار ساله را می‌خواهد هفتاد هزار ساله کند. ما تاریخ را از این نمی‌توانیم جلو ببریم ولی باستان‌شناسی چاه را پای دریا کنده، ما را به هزاره‌های دور و دراز پیش از تاریخ دارد پیوند می‌دهد و این کاری بود که سامی به عنوان یک باستان شناس به نوبه خود و با پشتکار زیاد انجام داد.
به گفته یکی از محققان سامی یکی از معدود بازماندگان نسل اول باستان شناسان ایرانی بود که الحق در کار خود خوش درخشید... و به جرأت می توان او را از نظر کیفیت و کمیّت کاوش ها و پژوهش های آثارش، یکی از پرکارترین محققان باستان شناس دانست که شانه به شانه باستان شناسان غیر ایرانی گام برداشت.
منبع: ایرنا
کلیدواژه: موزه ملی ایران آثار باستانی گلستان شیراز اصفهان شوش پاریس دانشگاه تهران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۷۴۹۰۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فصل ایران باستان «سلمان فارسی» کلید خورد
به گزارش همشهری آنلاین، ضبط بخش‌های مربوط به ایران باستان سریال «سلمان فارسی» به تازگی آغاز شده و حدود یک سال و نیم ضبط آن به طول می‌انجامد.
در این بخش دوره کودکی شخصیت سلمان فارسی جلوی دوربین خواهد رفت که از بازیگران شناخته شده محسوب نمی‌شود. عنوان شده است فصل ایران باستان یکی از پربازیگرترین فصل‌های این مجموعه تاریخی است و بیش از ۶۰ بازیگر در این فصل به ایفای نقش می‌پردازند.
فیلمبرداری بخش ایران باستان تا بهار و تابستان با محوریت شهرک غزالی و مجموعه ماربین ادامه دارد و در مقاطعی قرار است بخش‌هایی از کار در سمنان ادامه یابد. پیش‌تر در اسفندماه ۱۴۰۲ فرو ریختن آوار در محل فیلمبرداری سریال «سلمان فارسی» در شمال شاهرود جان دو هنرور را گرفت.
جزییات حادثه تلخ سر صحنه سریال سلمان فارسی | ازدحام و سقوط از پل یک متری!
فوری/ انفجار در مناطق مرکزی ایران / اسرائیل به ایران، عراق و سوریه حمله کرد