به نقل از «خبرآنلاین»

روشنفکری ما و شرایط امکان نقد در ایران

تاریخ انتشار: ۲۵ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۷۸۰۱۳۶

«اندیشه‌هایی برای اکنون» در ادامه کتابهای فکری قبلی‌ام بود، یعنی اگر از یک طرف در حوزه فلسفه مقایسه‌ای کتاب «صیرورت در فلسفه ملاصدرا و هگل» را نوشته‌ام و از سوی دیگر درباره روشنفکری معاصر ایران کتابهایی مانند «صادق هدایت» یا «هویت‌اندیشان و میراث فکری احمد فردید» و «دین‌اندیشان متجدد» را نوشته‌ام، اگر از طرفی در حوزه تاریخ اندیشه اسلامی و مباحث کلامی کتاب «خدا و بشر» را نوشته‌ام و از طرف دیگر داستان‌هایی مانند «قهقهه در خلأ» و «زنگ هفتم» و مقالات متعدد در حوزه‌ی ادبیات و هنر نوشته‌ام؛ «اندیشه‌هایی برای اکنون» مجموعه‌ای بود دربردارنده مقالات و جستارهای متعدد در امتداد همه‌ی آن دغدغه‌های پیشین و در جهت بسط آن‌ها.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

«شرایط امکان نقد» نیز باز هم ادامه آن دغدغه‌ها است با طرح مسأله‌های جدید و بسط و گسترش تحقیقات و تأملات پیشین‌ام که از طرفی در سیر بررسی و ارزیابی و تحلیل اندیشه و روشنفکری در ایران معاصر تا لحظه کنونی و نسل پساانقلاب (یعنی نسلی که پس از انقلاب در ایران بزرگ شده و رشد کرده‌) جلو می‌آید و از طرف دیگر دغدغه‌ها و مسأله‌های انتزاعی‌تری نیز در آن مطرح می‌شود که تصور می‌کرده‌ام پرداختن به آن‌ها در اینجا و اکنون ضرورت دارد.

از جمله این مسأله‌ها طرح پرسش درباره خود مفهوم نقد است که روشنفکری ما از زمان قاجار تا الان بر اهمیت آن تأکید کرده اما حدود و ثغور آن روشن نشده و جنبه‌های فکری آن که به نقد اهمیت می‌بخشد و آن را از اظهار سلیقه و رای متمایز می‌کند تحلیل نشده است. در جستار اصلی کتاب «شرایط امکان نقد» که جستاری مفصل است و نام کتاب از آن گرفته شده به این موضوع در حوزه فلسفه و ادبیات و هنر و علوم انسانی پرداخته‌ام و کوشیده‌ام نشان بدهم نقد به معنای ارجمند کلمه چیست و چه چیزهایی را که به طور معمول آن‌ها را نقد می‌خوانیم نباید در ذیل این عنوان قرار داد. در واقع آن جستار تلاشی است برای پاسخ به این پرسش که نقد به معنای درست واژه چگونه ممکن می‌شود. مقالات متعدد دیگر هم در کتاب هست که برخی خود صبغه‌ی نقادانه دارد چه در حوزه اندیشه و ادبیات و هنر و چه در حوزه مسائل اجتماعی-سیاسی و برخی هم نقد برخی نقدها و طرح ملاحظاتی درباره آنهاست.

همچنین همان طور که عنوان کردم کتاب دربردارنده‌ مقالاتی است در تحلیل جنبه‌هایی از روشنفکری ایران که در آثار پیشین‌ام به آن‌ها نپرداخته‌ام؛ از جمله مقالاتی با عنوان‌های :«آنچه خود داشت، آنچه خود نداشت»، «چهل‌سالگان زیر سایه پدران»، «هویت، دین، و روشنفکران پساانقلاب ایران» و از این قبیل. برخی از مقالات و جستارهای «شرایط امکان نقد» پیشتر در نشریات گوناگون چاپ شده و در این کتاب گرد می‌آید اما برخی نیز پیشتر منتشر نشده (از جمله خود همان جستار بلند شرایط امکان نقد) و برخی هم برای مجموعه‌هایی غیرفارسی‌زبان در خارج از ایران نوشته شده و روایت فارسی آن‌ها برای نخستین‌بار در این کتاب انتشار خواهد یافت. کتاب «شرایط امکان نقد» توسط نشر کرگدن به چاپ خواهد رسید.

همچنین نشر کرگدن کتاب دیگری نیز از من منتشر خواهد کرد به نام «دفتر یادداشت‌های بد». این کتاب مجموعه‌ای است از قطعات کوتاه چند جمله‌ای ناظر به نکته و ملاحظه و نقد و نظری که معمولا با لحن طنزآلود و توأم با تسخر هم نوشته شده است. اگر برای این مجموعه به دنبال عنوانی رسمی باشیم شاید بتوانیم آن را ذیل "گزین‌گویه" (آفوریسم) طبقه‌بندی کنیم؛ هرچند من هیچ اصراری ندارم این کار را بکنم و ترجیح می‌دهم آن‌ها را همان یادداشت های بد بخوانم، به دو معنا: یکی اینکه بد نوشته شده‌اند و باعجله و بیشتر تاملات تسخرآلود ارتجالی‌اند، دیگر اینکه بدند به معنایی که به بچه‌ها می‌گویند حرف بد نزنند! خلاصه اینکه حرف‌هایی غیر رسمی‌اند حاکی از درد و دغدغه‌ای گاه شاعرانه و معمولا شیطنت‌آمیز؛ البته یک جور شوخ‌طبعی و شیطنت فکری و اندیشگی. بخشی از این یادداشت‌ها پیشتر روی وبسایت شخصی‌ام (ما کم شماریم) به صورت پراکنده منتشر شده است و حجم نسبتا قابل توجهی از آن‌ها هم هنوز روی سایتم نیامده است. به هر حال این مجموعه نوشته‌ها هم بناست در کنار هم و در قالب کتاب با مقدمه‌ای متناسب با حال و هوایشان و در توضیح آنها توسط نشر کرگدن به چاپ برسد.

* منتشر شده در خبرگزاری مهر، 24 مرداد98

کد خبر 1289967

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: فلسفه فلسفه جدید نخبگان نفتکش باشگاه پرسپولیس ایران و انگلیس ایالات متحده آمریکا لیگ برتر نوزدهم باشگاه استقلال استان آذربایجان شرقی بازیگران سینما و تلویزیون ایران ایران و آمریکا استان آذربایجان غربی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۷۸۰۱۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نمایشگاه کتاب و ظرفیت «گردشگری ادبی»

نورآقایی گفت: فضا و اقتصاد پیرامون نمایشگاه کتاب، گردشگری ادبی را شکل می‌دهند و می‌شود ایده‌هایی داشت که نمایشگاه کتاب به یک رویداد در این حوزه تبدیل شود. - اخبار فرهنگی -

به گزارش خبرگزاری تسنیم، به نقل از ستاد خبری سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ آرش نورآقایی، کارشناس «گردشگری ادبی»، با بیان اینکه گردشگری ادبی یک ژانر جدید در حوزه گردشگری است، ادامه داد: گردشگری ادبی به صورت اختصاصی سابقه دیرینه‌ای در دنیا ندارد؛ هرچند که وقتی افراد در موقعیت‌های گردشگری ادبی قرار می‌گیرند به نوعی این شاخه از گردشگری اتفاق می‌افتد؛ مانند آنکه اشخاص در سفری بر مزار نویسنده یا شاعری نامدار حاضر ‌شوند. همینطور بازدید از خانه یک نویسنده نیز «گردشگری ادبی» محسوب می‌شود.

نمایشگاه کتاب می‌تواند بخشی از «گردشگری ادبی» باشد

وی ادامه داد: طبق تعریفی که در دنیا از «گردشگری ادبی» صورت می‌گیرد، بازدید صرف از نمایشگاه‌های کتاب جز این ژانر محسوب نمی‌شود؛ اما این بدان معنا نیست که نمی‌توان به موضوع نمایشگاه کتاب و «گردشگری ادبی» پرداخت. از آنجایی که شاخه‌های گردشگری در حال توسعه است و انواع گردشگری شکل می‌گیرد، می‌توان «گردشگری ادبی» را نیز با گذر زمان توسعه داد و برای آن تعاریف جدیدی مشخص کرد. در واقع «گردشگری ادبی» رفتن به مکان‌های واقعی و حتی خیالی اطلاق می‌شود که در داستان‌ها خلق شده‌اند.

این کارشناس حوزه گردشگری که در سال 1392 نخستین همایش «گردشگری ادبی» را به منظور جلب توجه فعالان حوزه گردشگری و ادبیات به این مقوله برگزار کرد، افزود: ایده ایجاد «گردشگری ادبی» را با برگزاری همایشی در همین رابطه در حدود یک دهه قبل پیگیری کردم، آن زمان حتی کلید واژه «گردشگری ادبی» در ایران مطرح نبود. حتی یکی از صاحب نظران حوزه گردشگری عنوان کرد که «گردشگری ادبی» یعنی چه؟ فردا می‌خواهید گردشگری ریاضی را هم راه‌اندازی کنید! آن زمان یک خبرنگار از می‌سی‌سی‌پی به ما پیام داد که چقدر خوب است که شما در ایران می‌خواهید «گردشگری ادبی» برگزار کنید.

وی افزود: من همیشه به پیشینه ادبی کشورم توجه داشته‌ و بر اساس آن به این فکر می‌کردم که چقدر این موضوع می‌تواند در حوزه گردشگری کاربرد داشته باشد. با تحقیق متوجه شدم در دنیا چنین ژانری وجود دارد، آن زمان به یک تور «گردشگری ادبی» در دانشگاه آکسفورد برخورد کردم که تور گردشگری «شرلوک هلمز» بود؛ در حالی که شرلوک شخصیت خیالی بود، اما وقتی در گوگل 10 آدرس مشهور دنیا را سرچ می‌کنیم آدرس خانه «شرلوک هلمز» به آدرس خیابان «بیکر پلاک 221 ب» را به مخاطبان ارائه می‌کند.

نورآقایی ادامه داد: بعدها در سفرهایی که داشتم متوجه شدم خانه «رومئو و ژولیت» در شهر ورونا ایتالیا یکی از مقاصد پُر بازدید دنیاست؛ در حالیکه این دو شخصیت هرگز وجود خارجی نداشتند و ساخته و پرداخته ذهن ویلیام شکسپیر هستند؛ به همین دلیل من به تحقیق در مورد آثار ایرانی پرداختم. به عنوان نمونه به بررسی رُمان «کلیدر» محمود دولت‌آبادی پرداختم و توانستم برخی از شخصیت‌های داستان از جمله دُختر آقای گل‌مَمَد را پیدا کنم و خانه او و دختر، نوه و نتیجه او را هم بیابم. وسایلی که از گل مَمَد باقی بود را به من دادند. حتی از شناسنامه دخترش عکس دارم و بر این اساس یک گردشگری یک هفته‌ای در آن منطقه حول محور اتفاقی که در رُمان وجود داشت، شکل گرفت.

نرخ ارز تهدیدی برای بخش خارجی نمایشگاه کتاب تهران

وی گردشگری ادبی رویداد محور را دارای دو جنبه معرفی کرد و افزود: وقتی بر اساس رویداد سفر می‌کنیم، این به نوعی گردشگری رویداد هم محسوب می‌شود و همزمان طبق محتوای رویداد می‌تواند گردشگری ادبی نیز محسوب شود، مانند آئین بزرگداشت مولانا و نمایشگاه کتاب فارغ از اینکه می‌تواند یکی از اتفاقات مرتبط با گردشگری ادبی باشد. این میان البته باید برخی از ظرافت‌ها را در نظر گرفت. در واقع باید توجه کرد چگونه می‌توان به نمایشگاه کتاب به مثابه گردشگری ادبی نگاه کرد،‌ صرف اینکه افراد به نمایشگاه بروند و کتاب بخرند،‌ این گردشگری ادبی محسوب نمی‌شود. فضاها و اقتصادهای پیرامون نمایشگاه کتاب، گردشگری ادبی را شکل می‌دهند و می‌شود ایده‌هایی داشت که نمایشگاه کتاب به یک رویداد در حوزه گردشگری ادبی تبدیل شود.

نورآقایی توضیح داد:‌ حضور فروشگاه‌های کتاب یا نمایشگاه کتاب می‌تواند در انتخاب یک شهر به عنوان «شهر ادبیات» مؤثر باشد. «یونسکو» با تعریف هفت زیرشاخه برای شبکه شهرهای خلاق مواردی چون موسیقی،‌ ادبیات، رسانه،‌ خوراک، صنایع دستی و ... به موضوع ادبیات شهرها توجه کرده است. تهران با وجود شهرکتاب‌ها،‌ نمایشگاه بین‌المللی کتاب و رویدادهای ادبی در کافه‌ها و... همچنین استفاده از گردشگری ادبی می‌تواند بدل به «شهر خلاق ادبی» شود. اینطور می‌توان پرونده ثبت تهران به عنوان شهر ادبی را مطرح کرد. در جریان «گردشگری ادبی» مجموعه موقعیت‌های «گردشگری ادبی» در تهران نظیر خانه موزه‌ها، مقبره‌ها، تور کتابخانه ‌ملی، تور کتابخانه‌های خلاق و... نشست‌های ادبی در کنار نمایشگاه کتاب باید مورد توجه باشد، همچنین توجه به مکان‌های معرفی شده در داستان‌ها مانند ظهیر الدوله و یا کافه نادری بخشی از گردشگری ادبی است.

سهراب سپهری شاعری جهانگرد بود

این متخصص حوزه گردشگری ادبی در بخش دیگری از این گفت‌وگو اشاره کرد: می‌توان در نمایشگاه کتاب نشست‌های تخصصی «گردشگری ادبی» را برگزار کرد. توجه و تحقیق نسبت به مکان‌های مرتبط با ادبیات و شخصیت‌های ادبی در «گردشگری ادبی» مهم است. خانه حافظ در کجای شیراز می‌توانسته باشد؟ مسیر سفر ناصرخسرو قبادیانی از کجا تا کجا بود؟ به عبارتی نویسندگان زیادی در تاریخ ایران داریم که در رابطه با موقعیت‌ها و مکان‌ها صحبت می‌کنند. وقتی شاعر می‌گوید خوشا شیراز و وضع بی‌مثال‌اش یعنی چه؟‌ یا اشعار سهراب که در اشعار خود موقعیت‌های زیادی را بیان کرده است. در گلستانه چه بوی علفی می‌آید و گلستانه مکانی بوده نزدیک خانه سهراب سپهری که مقبره او نیز در همان نزدیکی است.

نورآقایی گفت: سهراب سپهری یک شاعر جهانگرد بود که از قضا نقاشی هم می‌کرد؛ با قلم و قدم همکار بوده است.‌ او سفرهای زیادی داشت، به ژاپن و نیویورک رفت و رکورددار فروش نقاشی در ایران است، اما هیچ کس به او از منظر سفرهایش نپرداخته است. مضامین سفر در شعرهای شاعران دیده وجود دارد. آنها در ذهنشان سفر می‌کنند. رستم در شاهنامه یک پهلوان است؛ اما او یک مسافر هم هست و مدام در حال سفر است. این مسائل را می‌توان در نمایشگاه کتاب بررسی کرد. ایران می‌تواند به دلیل پیشینه ادبی بالا در «گردشگری ادبی» بسیار موفق باشد.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از 19 تا 29 اردیبهشت (1403) در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.

انتهای پیام/