به نقل از «ایکنا»

نگاهی به اشارات قرآنی شعر حافظ

تاریخ انتشار: ۲۰ مهر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۴۲۶۹۹۸

خواجه شمس‌الدین محمد شیرازی، یکی از بزرگ‌ترین غزل‌سریان ایران در سده هشتم هجری است که غزل‌های این شاعر پرآوازه آیینه تمام‌نمای اندیشه‌های عرفانی اوست. وی در جوانی به آموختن قرآن و ادبیات عرب و علوم اسلامی پرداخت و گفته می‌شود که در تفسیر و حکمت و ادب، متبحر بود. او حافظ قرآن بود و لذا به همین لقب تخلص می‌کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

حافظ، مضامین مذهبی و عرفانی را به شیوایی در اشعار خود گنجانده است، چنانکه او را لسان‌الغیب لقب داده‌اند. گویی شعر او از زبان غیب به زبانش جاری می‌شده است. در واقع حافظ نیز یکی از ده‌ها شاعر و نویسنده ادبیات فاخر فارسی است که یک جهان ‌دانش، فطرت، اخلاق و معنویت اسلامی و قرانی را هنرمندانه در قالب قند فارسی به نسل‌های بعدی منتقل کرده‌اند.

شهناز ولی‌پور دکترای زبان و ادبیات فارسی و عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه حافظ شاعری «عارف» به شمار می‌رود، اظهار کرد: عرفان در فرهنگ اسلامی صراحتاً از قرآن و احادیث و سیره ائمه اطهار(ع) نشأت گرفته است و پیوند اشعار حافظ با قرآن مؤید عارف‌مسلک بودن اوست.

تأثیر قرآن بر ساختار اشعار

وی مبحث تأثیرپذیری حافظ را در دو حوزه قابل بررسی دانست و گفت: نخست باید از «ساختار اشعار» نام بُرد که شبیه ساختار قرآن است و اشاراتی که در اشعار این شاعر مطرح می‌شود حاکی از انقلاب موضوعی در غزل است چرا که شاعرانِ پرآوازه پیش از وی مانند سعدی، فرخی و منوچهری از معنا و مضمون واحد در تمام غزلیات خود، از ابتدا تا انتها، استفاده کرده‌اند.

ولی‌پور در ادامه تأکید کرد: غزل حافظ سرشار از موضوعات و مضامین مختلفی است که از ساختار مألوف شعری در غزل ادبیات فارسی تبعیت نمی‌کنند.

تأثیر قرآن بر محتوای اشعار

استادیار زبان و ادبیات فارسی با اشاره به حوزه دوم تأثیرپذیری حافظ از قرآن، بیان کرد: تأثیر قرآن بر شعر حافظ از حیث «محتوای اشعار» نیز مشهود و گسترده است که در چند مقوله مورد بررسی قرار می‌گیرد.

ولی‌پور ادامه داد: در برخی اشعار، حافظ یک آیه یا بخشی از آن‌را نقل می‌کند، مانند: «چشم حافظ زیر پای قصر آن حوری‌سرشت، شیوه جنات تجری تحتها الانهار بود» و یا «حضور خلوت انس است و دوستان جمعند، و إن یکاد بخوانید و در فراز کنید».

وی کاربرد واژگان و اصطلاحات قرآنی را شیوه دیگر تأثیر محتوایی قرآن بر شعر حافظ دانست و ادامه داد: مصادیق این موضوع بسیار فراوان است، مانند: «چه مبارک‌سحری بود و چه فرخنده شبی، آن شب قدر که این تازه براتم دادند» و در این بیت، دو واژه «مبارک» و «قدر» منبعث از آیات قرآن هستند.

ولی‌پور در ادامه بیان کرد: گاه می‌توان ترجمه آیات را در اشعار حافظ یافت، مثلاً در بیتِ: «بیدلی در همه احوال خدا با او بود، او نمی‌دیدش و از دور خدایا می‌کرد» که ترجمه‌گونه‌ای از آیه شریفه «نَحنُ أَقرَبُ إِلَیهَ مِن حَبلِ الوَرید» است.

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان استان بهره‌گیری از داستان‌های قرآنی را گونه دیگر تأثیرپذیری حافظ از قرآن خواند و افزود: در این خصوص نیز مصادیق فراوانند، به ویژه اشاره به داستان انبیای الهی مانند سلیمان، خضر، موسی، عیسی، یوسف و ... مشهود است، از جمله بیت مشهورِ «مژده ای دل که مسیحا نفسی می‌آید، که ز انفاس خوشش بوی کسی می‌آید» ملهم از داستان عیسای مسیح است.

ولی‌پور اشاره به پیام‌ها و درس‌های قرآن در اشعار حافظ را مورد تأکید قرار داد و تصریح کرد: حافظ به دلیل تسلطش بر آیات و مبانی قرآن کریم، پیام‌های الهی قرآن را دریافت و در جای‌جای اشعار خود مورد استفاده قرار داده است، به عنوان نمونه بیتِ «اینهمه عکس می و نقش مضاعف که نمود، یک فروغ رخ ساقی است که در جام افتاد» جلوه‌ای از توحید و یگانه‌پرستیِ مورد اشاره قرآن است.

وی در ادامه بیان کرد: بیتِ «ای بیخبر بکوش که صاحب خبر شوی، تا راهرو نباشی کی راهبر شوی» به لزوم تزکیه باطن و تلاش برای رسیدن به حقیقت، و بیتِ «از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر، یادگاری که در این گنبد دوار بماند» به اهمیت عشق و محبت اشاره دارند.

ولی‌پور با بیان مصادیق دیگر از بهره‌گیری حافظ از معالم و درس‌های قرآنی، یادآوری کرد: اشاره به موقتی بودن دنیا در بیتی نظیرِ «خرم آن روز کزین منزل ویران بروم، راحت جان طلبم وز پی جانان بروم» مشهود است و بیتِ «چنین قفس نه سزای چو من خوش‌الحانیست، روم به روضه رضوان که مرغ آن چمنم» به اصل و ریشه انسان اشاره دارد.

این مدرس دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا این تأثیرپذیری حافظ از قرآن تعمدی است یا سهوی، تأکید کرد: در جایی که شعر حافظ به انتقاد از اجتماع زمان خود می‌پردازد و شعرش در گونه تعلیمی جا می‌گیرد، تعمدی است چرا که یکی از مشخصه‌های اصلی شعر حافظ کاربرد فراوان فعل امری است بدان معنا که شعر او تعلیمی و تربیتی نیز هست.

ولی‌پور تصریح کرد: بنابراین ملاک و معیار حافظ برای پند و موعظه، کتاب قرآن است و مخاطب را متوجه این کتاب انسان‌ساز می‌کند و رفتارش را خلاف معیارهای قرآنی می‌داند.

وی در پایان تأکید کرد: نباید فراموش کرد که حافظ بنا به گفته خودش، قرآن را در چهارده روایت تلاوت می‌کرده و بر تفسیر آن مسلط بوده است و بنابراین طبیعی است که در جای‌جای اشعارش به صورت ناخودآگاه از این کتاب الهی و مبانی و آموزه‌های آن برای خلق شاهکارش متأثر بوده باشد.

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: خبرگزاری بین المللی قرآن ایکنا چهارمحال و بختیاری حافظ قران ادبیات فارسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۴۲۶۹۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رتبه اول خراسان رضوی در تعداد حافظ و قاری بین‌المللی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی،   مدیر دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی خراسان رضوی گفت: خراسان رضوی با ثبت‌نام ۱۶۱۸ نفر در آزمون نوزدهمین دوره اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن کریم بیشترین آمار را به خود اختصاص داده و نسبت به سایر استان‌های کشور رتبه اول را در این حوزه کسب کرده است.

مهدی رمضانی در نشست خبری نوزدهمین دوره طرح ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن کریم که در محل سازمان تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: اعطای مدرک تخصصی از خدمات ویژه جمهوری اسلامی است که برای حافظان قرآن در نظر گرفته شده است.

وی گفت: امسال نوزدهمین دوره اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن کریم برگزار می‌شود و پذیرفته‌شدگان و دارندگان مدارک تخصصی حفظ می‌توانند از مزایایی همچون اعطای مدرک هم‌تراز کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری بهره‌مند شوند.

رمضانی گفت: در این راستا افرادی که اهتمام به حفظ قرآن کنند می‌توانند با حفظ ۱۰ جزء مدرک دیپلم، با حفظ ۲۰ جزء مدرک فوق دیپلم و با حفظ ۳۰ جزء در سطح ۳ مدرک کارشناسی، در سطح ۲ کارشناسی‌ارشد و در سطح یک مدرک دکتری دریافت کنند.

مدیر دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با اشاره به سطح بالای استان در مبحث قرآنی هم افزود: ما دارالقرآن ایران اسلامی هستیم و هیچ استانی در کشور مانند خراسان رضوی در این حجم حافظان و قاریان بین‌المللی ندارد؛ در استان نیز، مشهد به برکت امام هشتم (ع) سرآمد است.

رمضانی گفت: تعداد ۱۱۳۰زن و ۴۸۸ مرد در رشته‌های حفظ ۱۰ جزء، ۲۰ جزء و حفظ کل نوزدهمین دوره اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن شرکت کرده‌اند.

  مدیر دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی خراسان رضوی گفت: با توجه به استقبال شرکت‌کنندگان، آزمون نوزدهمین دوره طرح ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن کریم بر خلاف سال‌های گذشته که به صورت متمرکز در مشهد برگزار می‌شد، امسال در ۷ حوزه شامل تربت جام، خواف، نیشابور، سبزوار، کاشمر و ۲ حوزه در مشهد برگزار خواهد شد.

وی افزود: با توجه به تعداد ۵۳۳ زن و ۲۷۶ مرد در مشهد تصمیم گرفته شد که ۲ حوزه آزمون در مشهد تدارک دیده شود. ما در خراسان رضوی حدود ۲۰ هزار حافظ بالای ۵ جزء داریم، حدود ۲۰هزار مربی و استاد قرآن در استان خراسان رضوی فعالیت قرآنی دارند و بیش از ۲۵۰۰ جلسه قرآن در استان برگزار می‌شود؛ به همین دلیل این آمار نشان می‌دهد فعالیت قرآنی ما در استان فعالیت پویایی است.

وی در خصوص کیفیت برگزاری آزمون کتبی نوزدهمین دوره اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن کریم تشریح کرد: آزمون کتبی با کیفیت کنکور برگزار می‌شود و در مرحله شفاهی حسن حفظ، صوت و لحن شرکت‌کنندگان مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. البته نظارت کلی آزمون شفاهی با کارشناسان تهرانی خواهد بود.