شهر سوخته، یکی از مهم‌ترین چالش‌های باستانشناسی ایران
تاریخ انتشار: ۲۸ آبان ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۸۳۷۸۴۷
به گزارش صدای ایران به نقل از روابط عمومی فرهنگستان هنر، سیدمنصور سیدسجادی در همایش «هنر و تمدن جنوب‌شرق ایران، با محوریت شهر سوخته» که با حضور علیرضا اسماعیلی - سرپرست فرهنگستان هنر-، سید محمدبهشتی - عضو پیوسته فرهنگستان هنر و رئیس گروه تخصصی معماری و شهرسازی -، سیدمنصور سیدسجادی - دبیر علمی همایش و سرپرست هیات کاوش‌های ایرانی شهرسوخته -، انریکو اسکالونه - استاد باستانشناسی دانشگاه گوتینگن آلمان - و احمدعلی موهبتی - استاندار سیستان‌وبلوچستان - برگزار شد، با بیان اینکه فرهنگستان هنر، به‌درستی ارزش مطالعات باستانی برای اکتشاف مسائل هنری را دریافت، گفت: در هر محوطه باستانی، آثار هنری فراوانی گنجانده شده که باید مطالعه شود تا بدانیم چطور باید درباره تاریخ هنر فلات ایران تحقیق کرد.
بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
دبیر علمی این همایش با اشاره به روابط ناگسستنی بین فرهنگ‌ها که از گذشته تا امروز وجود داشته، ادامه داد: نمی‌توان بخش‌هایی از دوره‌های تاریخی را نادیده گرفت، به همین دلیل با اینکه محوریت کار درباره شهر سوخته است، ما از همکاران‌مان در دوره‌های دیگر تاریخی و اسلامی نیز خواهش کردیم که مطالعات‌شان را ارائه دهند.
او با اشاره به آغاز مطالعات و فعالیت‌های باستانشناسی از حدود ۱۰۰ سال قبل در محوطه شهر سوخته بیان کرد: کارِ گروه باستانشناسی ایتالیایی کار ما را سخت کرد، چون در همه زمینه‌ها تحقیقاتی مؤثر را ثبت کرده بودند و درصد بالایی از موفقیت‌های به‌دست‌آمده در این محوطه مدیون پروفسور «ماریتسیو توزی» است.
سیدسجادی درباره فعالیت کارگروه باستانشناسی ایرانی در شهر سوخته نیز توضیح داد: با آغاز فعالیت‌ها و موفقیت‌های اولیه‌ای که گروه باستانشناسی ایرانی در شهر سوخته به دست آورد، تاثیر زیادی در نگرش کسانی که همیشه چشم‌شان به غرب بوده، ایجاد کرد و باعث شد تا کاوش در بسیاری از قسمت‌های دیگر نیز به گروه ایرانی واگذار شود، به حدی که امروز حدود ۲۰ - ۲۵ گروه تخصصی باستانشناسی و مرمتی از ایران در این بخش کشور فعال هستند.
او یکی از کارهای تأثیرگذار در شهر سوخته را آموزش جوانان و فارغ‌التحصیلان و پژوهندگان جوان‌تر دانست و بیان کرد که آنها با تکیه بر توانایی خودشان، پژوهش‌های بیشتری را انجام دادند.
دبیر علمی این همایش از دیگر اهداف گروه کاوش در شهر سوخته را بازسازی «جامعه باستانی» دانست و ادامه داد: ما بر این کار اصرار داشتیم و برای این کار دست به کاوش زدیم. گروه باستانشناسی شهر سوخته تاکنون توانسته است مطالعاتی در زمینه انسان‌شناسی در شهر سوخته انجام دهد. سعی کردیم آن را به مطالعات دیگر هم تعمیم دهیم. در حال حاضر مطالعاتی در حوزه پزشکی نیز انجام شده است.
همچنین علیرضا اسماعیلی - سرپرست فرهنگستان هنر – گفت: فرهنگستان هنر بر مبنای رسالت خود در حفظ و توسعه هنرهای ایرانی ـ اسلامی، برنامه‌هایی گوناگون را در شناسایی و معرفی سبک‌ها و مکاتب هنری، نقد هنری و انجام پژوهش‌های بنیادین در تاریخ هنر ایران به ثمر رسانده که در این بین می‌توان به گردهمایی‌های مکاتب هنری شیراز، تبریز، هرات، اصفهان، طبیعت در هنر شرق و هنر و تمدن حوزه «هلیل‌رود؛ جیرفت» و توجه خاص به ظرفیت‌های هنری استان‌ها با مرور آثار و برگزاری نمایشگاه هنرمندان شاخص اشاره کرد.
او نتیجه این اقدامات تا امروز را چاپ و نشر آثار ارزشمندی دانست که امروزه جزء مهم‌ترین منابع تاریخ هنر ایران محسوب می‌شوند و افزود: مجموعه مقالات همایش جیرفت (باستانشناسی حوزه هلیل‌رود؛ جنوب‌شرق ایران) که سال ۱۳۸۷ به کوشش یوسف مجیدزاده (دبیر علمی همایش) تدوین شده بود و انتشارات فرهنگستان هنر آن را منتشر کرد امروز جزء منابع مهم برای رجوع محققان و پژوهشگران این حوزه است.
او برگزاری همایش "هنر و تمدن جنوب‌شرق ایران، با محوریت شهر سوخته" را نگاهِ دیگر این مجموعه به یکی از حوزه‌های مهم تمدنی ایران دانست و افزود: شهر سوخته در کنار جیرفت جزء مهم‌ترین مراکز سکونتی حوزه فرهنگی جنوب‌شرق ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
اسماعیلی با اشاره به اینکه هر چند جایگاه منحصربه‌فرد شهر سوخته و دستاوردها و یافته‌های هنری و علمی آن، پژوهش و مطالعات بنیادین درباره این منطقه بسیار کم بوده و حاصل کاوش‌های انجام‌شده به‌صورت منسجم و یک‌جا ارائه و منتشر نشده است، بیان کرد: به همین دلیل فرهنگستان هنر مطالعه و پژوهش درباره هنر و تمدن شهر سوخته را در دستور کار خود قرار داد و با طرح موضوع با سرپرست کاوش‌های باستانشناسی شهر سوخته، سفارش تألیف و تدوین پژوهشی درباره این حوزه تمدنی را داد که در نتیجه آن پژوهش‌ها کتابی دوجلدی منتشر شد.
سرپرست فرهنگستان هنر با بیان اینکه گسترش آموزش و مطالعات باستانشناسی در کشور بعد از انقلاب در کنار کاوش‌هایی زیر نظر باستان‌شناسان ایرانی مانند دکتر سیدمنصور سیدسجادی انجام می‌شود، از تالیف کتاب «شهر سوخته، هنر و باستانشناسی حوزه دلتای رودخانه هیرمند، از آغاز تا دوره تیموری» به قلم مهم‌ترین پژوهشگران ایرانی و خارجی در حوزه شهر سوخته خبر داد و تاکید کرد: این کتاب می‌تواند منبعی پژوهشی در تبیین دستاورهای هنری و علمی این تمدن دیرینه باشد که مورد توجه دانشجویان و صاحب‌نظران قرار بگیرد و زمینه‌ساز مطالعات و پژوهش‌های آینده شود.
او با تاکید بر اینکه با انجام چنین فعالیت‌هایی در راه پژوهش‌های بنیادین تاریخ هنر می‌توان گام‌هایی مؤثرتری برداشت، بیان کرد: از سوی دیگر فرهنگستان هنر در کنار این‌گونه پژوهش‌های بنیادین، در حوزه تجسمی نیز منابع و مآخذی مهم مانند شاهنامه شاه‌تهماسبی و شاهکارهای هنر ایران در لهستان و جلوه‌هایی از هنر ایران در دوره قاجار در مجموعه‌های مجارستان را منتشر کرده است.
او از چاپ نفیس‌ترین نسخه «خمسه نظامی» در هفته آینده توسط فرهنگستان هنر خبر داد و افزود: این مجموعه قصد دارد به «هنر دوره آل‌بویه» و به منطقه سیراف و شرق آفریقا که منطقه‌ای بسیار تأثیرگذار بوده، نیز بپردازد. ایران، مادر دومِ استاد دانشگاه گوتینگن
کاوش در شهر سوخته، مهم‌ترین چالش باستانشناسی ایران
انریکو اسکالونه - استاد ایتالیایی‌الاصل دانشگاه گوتینکن آلمان - نیز در سخنانی ایران را به مثابه وطن دوم و مادر دوم خود دانست و گفت: "ایران" جایی است که در آن مجالی یافتم تا تحقیقات خود را توسعه دهم و پیش از هر موضوع دیگری باورهایم را درخصوص مفاهیم خوشبختی، دوستی، برادری و تعامل و همکاری با مردم وسعت ببخشم.
او با تاکید بر اینکه همه این ویژگی‌ها را در شهر سوخته در پروژه‌های محوطه‌های حفاری امروز و در دوره عصر برنز دیروز می‌توان پیدا کرد، افزود: در واقع اهمیت و ارزش شهر سوخته در هزاره سوم پیش از میلاد، در نقش آن به‌مثابه محل تلاقی فرهنگ‌ها و تجارب به دست‌آمده در جنوب ایران و تمدن جیحون و دره سند، در قالب یک نظام تبادل فرهنگی است. نقطه تلاقی‌ای که در آن، اختلافات و اشتراکات فرهنگی نقشی مهم در تحولات بنیادین تاریخی در فاصله زمانی اواخر هزاره چهارم تا اوایل هزاره دوم پیش از میلاد ایفا کردند.
وی درباره شهر سوخته نیز اظهار کرد: شهر سوخته، به‌عنوان پایگاهی ثبت‌شده در یونسکو، به همراه دیگر محوطه‌های مهم عصر برنز نظیر جیرفت، تل مالیان و شوش، مهم‌ترین چالش باستانشناسی ایران را فرارویِ محققان تاریخ و باستانشناسی می‌گذارد.
این استاد دانشگاه گوتینکن آلمان حفاظت ویژه‌ای را که به دلیل ترکیب خاص و شوره‌زار بودن بیابان از بقایای شهر سوخته انجام می‌شود عاملی دانست که باعث شده در ایتالیا از آن با عنوان "پومپئی شرق" یاد شود و گفت: از این منظر، همه محققانِ شهر سوخته به دلیل ارزش و جایگاهش در تشکیل نظام‌های شهرنشینی در تاریخ بشر، آن را یکی از محوطه‌های باستانشناسی جذاب و درخور توجه دانسته‌اند.
سیدمحمد بهشتی - عضو پیوسته و رئیس گروه تخصصی معماری و شهرسازی فرهنگستان هنر – نیز در این آیین اظهار کرد: در همایش «هنر و تمدن جنوب‌شرق ایران، با محوریت شهر سوخته»، یکی از مقاصدِ مطالعه باستانشناسی در شهر سوخته قرار بود به آن برسد و امروز شاهد گزارش تحلیلی این مطالعات در شهر سوخته هستیم.
او شهر سوخته را یکی از محوطه‌های باستانشناسی دانست که امروزه به‌واسطه مطالعات بسیار و اطلاع‌رسانی‌های انجام‌شده برای افکار عمومی ناآشنا نیست و افزود: هر اثر تاریخی‌ای را اگر به مثابه آینه‌ای نگاه کنیم، مرجع فرهنگ کشور را در آن می‌توانیم ببینیم، اما اثر آن در بعضی آثار بیشتر نمایان است.
وی شهر سوخته را از نظر فرهنگی، محوطه‌ای بسیار غنی دانست که قد و بالایی کامل از فرهنگ ایرانی در دوران کهن را به نمایش می‌گذارد و ادامه کرد: این محوطه باستانی نخستین تجربیات شهرنشینی بشر را می‌تواند نشان دهد و از جمله موارد قابل اتکا در این شهر باستانی، حصار نداشتن آن و یافت‌نشدن هرگونه ابزار جنگی در آن است.
بهشتی یافته‌های مردم شهر سوخته مانند شاعر بودن، کیمیاگر بودن و فاتح قله‌های بزرگی در رشته‌هایی مانند پزشکی بودن را نشانه‌هایی از فرهنگ ایرانی در گذشته دانست.
احمدعلی موهبتی - استاندار سیستان و بلوچستان - توجه فرهنگستان هنر و گروه باستانشناسی با سرپرستی سیدسجادی را توجه به فرهنگ دانست و بی‌توجهی به این نوع اقدامات را عامل خسران جمعی دانست.
در پایان نیز کتاب «شهر سوخته؛ هنر و باستانشناسی حوزه دلتای رودخانه هیرمند از آغاز تا دوره تیموری» که در دو جلد منتشر شده است، رونمایی شد.
به نوشته ایسنا این کتاب به سفارش فرهنگستان هنر و به کوشش سیدمنصور سیدسجادی به‌منظور تبیین و معرفی هنر و تمدن جنوب‌شرق ایران، با محوریت شهر سوخته تدوین شده است و در کتاب‌فروشی فرهنگستان هنر، به نشانی خیابان ولیعصر، پایین‌تر از چهارراه طالقانی، شماره ۱۵۵۰، در دسترس کتاب‌خوانان خواهد بود.
منبع: صدای ایران
کلیدواژه: صدای ایران شهر سوخته یونسکو باستان شناسی ایران مطالعات باستان شناسی فرهنگستان هنر هنر تمدن دیرینه علمی دانشجویان تاریخ هنر هنر ایران دوره قاجار خمسه نظامی ستاد دانشگاه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت sedayiran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «صدای ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۸۳۷۸۴۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آن چه از تهاجم ناکام آمریکایی‌ها بر پهنه کویر طبس باقی ماند
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، بعد از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در ۱۳ آبان ماه ۱۳۵۸ در تهران، «جیمی کارتر» رئیس جمهور ایالات متحده که از سوی افکار عمومی تحت فشار بود تصمیم گرفت با یک عملیات نظامی اقدام به آزاد کردن گروگان‌ها کند.
روز ۴ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۵۹ بود که کماندوهای آمریکایی آموزش دیده در آمریکا که پیش از این در مصر تمرین کرده بودند با استفاده از چند فروند بالگرد و هواپیما از خلیج فارس پرواز کرده و وارد خاک شدند.
این گروه عملیاتی روز ۵ اردیبهشت در صحرای طبس بر اثر طوفان شن، دچار سانحه شدند و عملیات «پنجه عقاب» آمریکایی‌ها شکست خورد.
«بهرام محمدی‌فرد» نخستین عکاسی بود که این واقعه مهم تاریخی را به ثبت رساند. روایت او از حضور در محله حادثه و صحنه‌هایی که دیده بود را در ادامه می‌خوانیم:
حدود ساعت ۱۴ روز جمعه ۵ ارديبهشت ۱۳۵۹ از حزب جمهوري اسلامي خيلي سربسته به مسئولان روزنامه خبر دادند كه آمريكايي‌ها به طبس آمده‌اند، دچار سانحه شده‌اند و امكانش هست كه در منطقه حضور داشته باشند. بعد از ظهر در راه‌پله دفتر روزنامه بودم كه سردبير به من و غلامحسین افشردی [شهید حسن باقری؛ فرمانده نابغه جنگ] گفت: «بايد به طبس برويد.»
بنده به همراه شهيد باقري كه در آن زمان خبرنگار روزنامه جمهوری اسلامي بود و يك راننده، با جيپ آهو ظرف ۱۵ دقيقه آماده شدیم و راه افتادیم. چون امكان حضور آمريكايی‌ها در طبس وجود داشت اسلحه هم با خودمان برداشتيم.
براي رفتن به طبس بايد حدود ۱۲۰ كيلومتر جاده فرعی را طي مي‌كرديم. مسير رمل بود و گاهي به سختي خودرو را از رمل بيرون مي‌كشيديم. به پاسگاه ژاندارمري رسيديم. آنها از جريان مطلع نبودند و فقط مي‌دانستند از لشكر ۷۷ خراسان، نيروهايي به محل حادثه اعزام شده‌اند. سربازان ژاندارمري در ابتدا به خاطر احتمال حضور كماندوهای آمريكايی از رفتن ما به منطقه ممانعت كردند اما پس از اصرار شهيد باقری به همراه ۲ نفر از آنها به منطقه رفتيم.
حدود ۲ كيلومتر مانده بود كه به محل حادثه برسيم كه با يك تانكر سوخته كه حامل نفت بود، مواجه شديم؛ ماجراي اين تانكر سوخته از اين قرار بود كه ساعت ۲۲ روز ۴ ارديبهشت، بالگردهاي آمريكايي با مشاهده تانكر در آنجا، به طرف آن تيراندازي كردند و پس از انفجار تانكر فكر كردند كه راننده تانكر كه يزدي بود و كاظم باقرپور نام داشت، كشته شده است. در حالي كه آن راننده از ناحيه صورت گلوله خورده با استفاده از فرصت تاريكي شب از منطقه خارج شده بود. این راننده در مسير با خودرويي كه به طرف حادثه در حال حركت بود، مواجه شد و او را وادار كرد كه برگردد و راننده تانكر نيز سوار آن خودرو شده و به بيمارستان رفته بود.
تقريباً ساعت ۱۱ صبح روز شنبه ۶ ارديبهشت به عنوان نخستين گروه عكاس و خبرنگار به طبس رسيديم؛ از نظر مشخصات جغرافيايي، محل واقعه در ۱۶۵ كيلومتري شهرستان طبس و ۲۷۰ كيلومتري يزد قرار دارد و محل حادثه براي رانندگان محلي به «ريگ شترا» معروف بوده است. آمريكايي‌ها دور تا دور محل حادثه و هليكوپترهاي سالم مين كار گذاشته بودند؛ فقط دو هلي‌كوپتر سالم در آنجا ديديم كه يكي راست جاده و ديگري چپ جاده قرار گرفته بود. يكي از هليكوپترهاي منهدم شده توسط جنگنده‌هاي خودمان بمباران شده بود و هنوز در شعله‌هاي آتش مي‌سوخت. از يك هواپيماي سی ۱۳۰و يك هلي‌كوپتر كه به هم برخورد كرده و كاملاً سوخته بودند جز تلي از خاكستر و آلومينيوم ذوبشده چيزي باقي نمانده بود.
ما در عكسبرداري و تهيه گزارش فقط ۴ نفر از مزدوران آمريكايي را ديديم. خلبان سی ۱۳۰ پاهايش شكسته و به خاطر شدت درد دندان‌هايش را روي هم فشار داده بود و ساعتش به رغم دماي بالاي انفجار بنزين هواپيما هنوز كار مي‌كرد و ديگر خلبانان و خدمه‌هاي هواپيما به بيرون پرتاب شده بودند كه هردو كلاه داشتند. يكي بهرو افتاده و يكي به پشت و سوخته بود. جعبه سياه هواپيماي سي۱۳۰ نيز لابه‌لاي بقاياي هواپيما به چشم مي‌خورد كه بعدها جسد ۹ نفر را پيدا كردند كه يكي از آنها ايراني بود.
در ۱۰۰متري محل فرود هلي‌كوپتر‌ها نيز، آثار خون شهيد منتظرقائم كه بر زمين ريخته بود، مشاهده شد. جعبه مهمات مختلف از جمله دو جعبه مواد منفجره، نوار فشنگ تفنگ ام ۱۶، ۲ عدد تيربار، يك كلت سوخته و تعدادي بمب دستي، گاز اشك‌آور و حتي ديناميت و مقدار زيادي پوكه شليك شده و فانسقه، جافشنگي، سه خشاب بيست تيري ام ۱۶، دو دستگاه دوربين زاويهياب و مقادير زيادي ماسك ضدگاز، چند چادر و دو سه تا چتر نجات، كلت سوخته كاليبر۵، مخازن بزرگي كه بعداً فهميديم براي تدارك سوخت اضافي همراه آورده بودند، تعدادي رختخواب و پروژكتور، مقادير زيادي شكلات و آدامس، تعداد زيادي موچين، پول‌هاي ايراني و خارجي و بعضاً سكه‌هاي نيمسوخته، يك جيپ كوچك روباز و چهار موتور سيكلت پرشي تريل از جمله بقاياي كودتاي آمريكايي‌ها بود.
از صحنه‌هایی که دیدم، گزارش تصويري تهيه كردم اما امكاناتي در شهرستان فراهم نبود تا عكس را ارسال كنم. شهيد «حسن باقري» هم گفت: «حالا كه تا اينجا آمده‌ايم براي زيارت به مشهد هم برويم» من گفتم: «اين كار واجب‌تر از زيارت است و بايد هرچه زودتر به تهران برگرديم تا من اين گزارش‌هاي تصويري را تحويل دهم» چون ما نخستين عكاس و خبرنگار حاضر در صحنه بوديم، دلم مي‌سوخت و دوست داشتم قبل از همه عكس و گزارش ما منتشر شود.
با شهيد باقري خيلي بحث كرديم اما شهيد باقري روي حرف خودش بود و راننده هم بدش نمي‌آمد به زيارت برود. مسير ما به سمت مشهد بود. بين راه شهيد باقري خوابيد و من به راننده گفتم: «به تهران برگردد»، راننده هم برگشت. حدود ۳۰ كيلومتر رفته بوديم كه شهيد باقري پس از بيدار شدن از خواب، متوجه تغيير مسير شد و به راننده گفت: «مقصد ما مشهد است و بايد دور بزند» بالاخره به مشهد رفتيم اما تا ۶ ـ ۵ ساعت من و باقري باهم حرف نزديم.
ساعت ۱۲ شب رسيديم مشهد و چون هنوز صفحه‌بندي روزنامه باز بود، شهيد باقري براي روز ۷ ارديبهشت گزارش خود را تلفني ارائه داد. من هم عكس‌ها و گزارش تصويري را پس از بازگشت به تهران ارائه دادم كه در روزنامه منتشر شد.
«بهرام محمدی‌فرد» از عکاسان پیشکسوت روزنامه جمهوری اسلامی است که عکس‌های بسیاری از دوران دفاع مقدس دارد. آلبوم تصاویر او توسط انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس به چاپ رسیده است.
انتهای پیام/
تشریح پرونده‌های قاچاق دختران و خانه‌های فساد/ دستگیری ۹۶نفر