فرصت برای اجرای ایده بودجه بدون نفت مناسب است
تاریخ انتشار: ۱۶ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۹۹۵۶۳۶
ایجاد تغییرات ساختاری در بودجه‌نویسی و نحوه استفاده درست از منابع نفتی کشور موضوعی است که به گفتهٔ کارشناسان و اقتصاددانان می‌تواند باعث حرکت تدریجی و قطع وابستگی بودجه به نفت شود
به گزارش خبرگزاری شبستان، ایجاد تغییرات ساختاری در بودجه‌نویسی و نحوه استفاده درست از منابع نفتی کشور موضوعی است که به گفته کارشناسان و اقتصاددانان می‌تواند باعث حرکت تدریجی و قطع وابستگی بودجه به نفت شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آیا در شرایط فعلی اقتصاد ایران، می‌توان به‌سمت بودجه بدون نفت حرکت کرد؟ با توجه به اینکه دولت‌های مختلف سالیان متمادی در اینباره مباحثی را مطرح کرده‌اند.
موضوع بودجه بدون نفت مسئله یکباره‌ای نیست که بتوان گفت به فوریت انجام‌پذیر است. حداقل از اوایل دهه ۱۳۵۰ این موضوع بسیار مورد توجه اقتصاددانان قرار گرفت. همچنین، پیش از آن نیز این مسئله که با بودجه حاصل از فروش نفت چه باید کرد مطرح بود. اما از اوایل دهه ۱۳۵۰ به بعد، که عوارض ناشی از فروش نفت به صورت بیماری هلندی در اقتصاد ایران بروز کرد، این مباحث مورد توجه بیشتری از سوی اقتصاددانان قرار گرفت. از جنبه اقتصاد سیاسی نیز موضوع مورد توجه بوده، به نحوی که زمانی که نگاه می‌شود به فضای انقلاب در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷، در آنجا می‌بینیم موضوعاتی مطرح می‌شود که این مسئله باعث گسست بین دولت و ملت شده و دولت‌ها توانستند از طریق منابع نفتی نوعی نظام بوروکراسی و تامین کالا و خدمات به شکل حامی‌پروری ایجاد کنند که با ظرفیت‌های اجتماعی و اقتصادی کشور تناسبی ندارد. در کشورهایی که نفت دارند اینگونه مطرح می‌شود که اگر دولت می‌خواهد کاری انجام دهد، می‌تواند در حوزه‌های دفاع و امنیت و سلامت و فرهنگ و … کارهایی را تعریف کند که البته ممکن است در جهت خواست مردم نباشد. البته، این موضوع از شعارهای کلیدی انقلابیون هم بود و مرکز پژوهش‌های مجلس به تازگی در گزارشی تجربه بودجه سال‌های ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ را بازخوانی کرد که صراحتاً عنوان می‌شود قرار نیست روابط استفاده از بودجه در قبل از انقلاب که نفت بفروشیم، حقوق کارمند بدهیم و همچنین طرح‌های عمرانی اجرا کنیم تداوم یابد. ولی دلایل مختلفی باعث شد این مسئله به تاخیر بیفتد. بعد از انقلاب، اولین مسئله جدی که مطرح شد موضوع جنگ بود که در آن زمان تامین نیازها و از بین بردن بخشی از ظرفیت‌های حوزه نفت باعث شد این موضوع به کنار برود؛ ولی برخی در سازمان مدیریت در قالب پیشنهاد طرح بودجه‌ریزی، این مسئله را مورد بحث داشتند و در دهه ۱۳۶۰ نیز الگویی طراحی شده بود. بعد از آن و در دوران سازندگی و بقیه دولت‌ها نیز بر این موضوع تاکید شد، ولی نهایتاً خیلی تلاش نشد تا این رویه تغییر کند.
موضوع مالیات‌ستانی تا چه اندازه می‌تواند جایگزین قابل‌اتکایی برای درآمدهای نفتی باشد؟
وقتی می‌خواهیم از مردم مالیات بگیریم، ابتدا باید با آنها گفتگو شود و این گفتگو می‌تواند در قالب تصویب یک قانون صورت پذیرد و رابطه بین پارلمان و دولت باشد. در این زمینه، باید برای هر یک ریال درآمد مالیات تلاش شود، ولی برای درآمد نفت این رابطه وجود ندارد و تمام ارکان کشور برای استفاده از این درآمد زحمتی نمی‌کشند و پول بدون زحمتی است که در اختیار مجریان و تصمیم‌گیران قرار داشته و دارد و آنها نیز برای تامین کالا و خدمات عمومی از آن استفاده میکنند که البته عوارض خود را نیز در اقتصاد دارد. در مقطعی مطرح می‌شد که نفت به‌عنوان سلاحی در اختیار کشورهای تولیدکننده نفت است، ولی این رابطه با توجه به مجموع تحولات بین‌المللی و ژئوپلتیک معکوس شده و ایران، ونزوئلا، و روسیه در این زمینه مصادیق خوبی به شمار می‌روند. امروز واقعاً نفت به سلاحی در اختیار تقاضاکنندگان قرار گرفته و این مفهوم تغییر کرده است و کشورهای دارنده نفت در واقع امروز در معرض تهدید قرار دارند. اینکه چگونه می‌توان عوارض نفت در اقتصاد را کاهش داد از بُعد امنیت ملی موضوعی قابل‌بررسی است. تصور بر این است که امروز اجماع‌سازی در زمینه خروج نفت از بودجه امکان‌پذیرتر است. دور اول تحریم‌ها و دور جدید تحریم‌ها و تحریم‌های ونزوئلا و روسیه نیز نشان می‌دهد که بودجه بدون نفت امروز امکان‌پذیرتر است. البته، بحث ما این نیست که از منابع نفت در اقتصاد و بودجه استفاده نکنیم؛ بحث این است که از مهم‌ترین هدف‌هایی که باید داشته باشیم این است که نحوه ورود منابع حاصل از فروش نفت به بودجه و دوم نوع استفاده از منابع نفتی در بودجه باید تغییر کند. در حال حاضر، دو ردیف در بودجه پیش‌بینی می‌شود که حاصل‌ضرب چند رقم است که میزان فروش نفت ضرب در قیمت نفت ضرب در قیمت ارز را بررسی می‌کند. ما در بودجه سند سیاست مالی کشور را تنظیم می‌کنیم، آیا متغیری مانند قیمت نفت، مقدار صادرات نفت، و یا قیمت ارز متغیرهای سیاست‌گذاری مالی است؟ جواب عموم اقتصاددانان منفی است. پس ما با این شیوه ورود درآمدهای نفتی به بودجه، پایداری سیاست مالی را تحت‌تاثیر متغیرهایی قرار می‌دهیم که اساساً متغیر سیاست مالی نیستند و این خود عوارض مهمی دارد؛ مانند تسلط سیاست مالی بر سیاست ارزی، تجاری، پولی، و … این باید حل شود. موضوع دوم اینکه فرض کنیم منابع حال از نفت وارد بودجه شد. آن زمان این در چه محلی باید خرج شود که عوارض اقتصاد سیاسی که عنوان شده است نداشته باشد؟ در این زمینه نیز بحث‌ها به صورت جدی مطرح است و این منابع بین‌نسلی است که باید به سرمایه‌هایی تبدیل شوند که علاوه بر سهم نسل فعلی، سهم نسل‌های بعدی نیز حفظ شود. عوارضی مانند گسترش هزینه‌های دائم دولت به اتکای این منابع و به اتکای قیمت ارز نیز باید قطع شود.
با توجه به عوارض ورود درآمد نفت به بودجه کشور، سرانجام کشور چگونه باید از این دارایی و منبع بزرگ مالی خود استفاده کند؟
اینکه در مورد نحوه ورود درآمد نفت به بودجه چه کاری باید انجام شود پیشنهادهای مختلفی طرح شد و مرکز پژوهش‌های مجلس معتقد بود کل این منابع به صندوق توسعه ملی واریز شود و بانک مرکزی اجازه داشته باشد بر اساس مجموعه‌ای از اهداف اقتصادی مانند حفظ قدرت رقابت‌پذیری ملی که در نرخ موثر ارز خود را ظاهر می‌کند و مانند بحث حفظ تراز تجاری کشور و … و بر اساس هماهنگی سیاست‌های ارزی و تجاری بازار ارز را مدیریت کند. در این حالت، دولت بر اساس اهداف مشخص‌شده مصارف خود را مشخص می‌کند و بخشی از این مصارف از طریق درآمدهای غیرنفتی مانند درآمدهای مالیاتی و گمرکی پوشش داده می‌شود و چیزی که باقی می‌ماند تحت عنوان کسری بودجه بدون نفت ظاهر می‌شود. حال، موضوع این است که یک میزانی کسری خواهیم داشت که کاهش آن هدف سیاست مالی را تشکیل خواهد داد. دوم اینکه بخشی از این کسری می‌تواند از محل منابع حاصل از فروش نفت تامین شود، ولی اینکه چقدر قابل تامین است، هیچ ربطی به دولت نخواهد داشت که نرخ ارز را تعیین کند که تامین صورت بگیرد و تجربه سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ در این زمینه برای ما درس‌آموز است. در دور اول تحریم‌ها که درآمدهای نفتی کشور نصف شد، دولت در سال ۱۳۹۲ حقوق کارکنان را بیش از ۲۰ درصد افزایش داد. از کجا این افزایش اعمال شد؟ از محل اینکه قبلاً هر دلار نفتی در بودجه ۱۲۲۶ تومان بود و سپس شد ۲۴۵۰ تومان. عملاً دولت متغیری به نام ارز دارد و دائم این اتفاقات در بودجه ایران می‌افتد، ولی باید از محل درآمدهای مالیاتی و از محل اصلاح هزینه‌های دولت کنترل صورت گیرد.
نکته دوم اینکه چطور باید از درآمد نفت استفاده کرد؟ در اینجا نیز مطالعات مختلفی صورت گرفته است. با اتکا به درآمد نفت و اساسنامه صندوق توسعه ملی و اگر بانک توسعه‌ای تشکیل شود، بیاییم منابع نفتی را پشتوانه تجهیز منابع داخلی و خارجی قرار دهیم و بخشی از زیرساخت‌هایی که نیاز داریم، در طرح‌های عمرانی استفاده کنیم. البته، شیوه تخصیص منابع به این طرح‌ها، نحوه اجرا و… تاکنون معیوب بوده است. به هر حال، می‌توان گفت منابع نفتی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آنها طرح‌های عمرانی نه به معنای فعلی، بلکه طرح‌های زیرساختی با توجیه عمومی و خصوصی را تامین کرد و اینها می‌تواند برای تجهیز منابع از خارج کشور نیز تکیه‌گاه باشد. ما تجربه این کار را داریم و در دهه ۱۳۴۰ که منابع نفت مانند امروز وارد بودجه نمی‌شد، با استفاده از نهادهایی که در کنار سازمان برنامه تشکیل شده بود مورد استفاده قرار می‌گرفت و منابع نفتی صرف اجرای طرح‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و دولت می‌شد. به‌نظر می‌رسد هم اکنون زمان خوبی است که این ایده‌ها عملیاتی شود و نتیجه این است از تهدیدی که برای کشور ایجاد شده است بتوانیم برای تغییر روابط ساختاری در کشور استفاده کنیم.
برای دریافت شماره ۱۵۷ تازه‌های اقتصاد اینجا را کلیک کنید./
پایان پیام/50منبع: شبستان
کلیدواژه: مسجد مسجد مجلس شورای اسلامی انتخابات مجلس انتخابات استان بوشهر خبرگزاری شبستان نماز جمعه اصفهان مسجد برنامه و بودجه لایحه بودجه بودجه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۹۹۵۶۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نقش دولت و دانشگاه در تحقق جهش تولید/ باید امید و انگیزه را به جوانان بازگردانیم
به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ «تولید»؛ مسئله‌ای که به ابر بحران اقتصاد ایران تبدیل‌شده و سبب شده تا اقتصاد کشور یک اقتصاد وابسته به نفت و واردات شکل بگیرد؛ ازاین‌رو برای فهم اهمیت این مسئله می‌توان به تأکید‌های فراوان رهبر معظم انقلاب توجه کرد؛ چراکه ایشان حتی در نام‌گذاری سال‌ها، ۱۰ سال اخیر را با عبارت‌های مختلف برگرفته از مفهوم تولید نام‌گذاری کرده‌اند.
از سوی دیگر حتی با ملاحظه دقیق در سند سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی - که نسخه علاج ارائه شده از سوی رهبری معظم برای حل مشکل اقتصادی ایران و مقابله با تحریم‌ها خوانده می‌شود - شاهد خواهیم بود که از تولید به‌عنوان یکی از مباحث اصلی و مهم حل مشکلات اقتصادی ایران یاد شده است.
با توجه به اینکه اقتصاددانان و مسئولان به روش‌های مختلف به دنبال حل مشکل اقتصاد ایران و حرکت بر مدار سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی هستند؛ اما توفیق کامل در این زمینه نداشته‌اند، تصمیم گرفتیم برای گفت‌وگو به‌جای انتخاب فردی که فقط در مباحث نظری تبحر داشته باشد، به سراغ کسی برویم که دستی در تولید داشته و با مباحث نظری و علمی نیز بیگانه نباشد.
سیدعلیرضا زارعی، مهندس عمران، عضو سازمان نظام‌مهندسی ساختمان، دانشیار و عضو هیئت علمی رشته مهندسی عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان و رئیس دانشکده فنی و مهندسی این دانشگاه، فردی است که سال‌ها در تولید فعالیت داشته و با چالش‌ها و موانع پیشِ روی تولیدکننده مواجه بوده و از سوی دیگر، رئیس دانشکده‌ای است که مستقیماً برای تولید و صنعت، نیرو می‌پروراند. ازاین‌رو تصمیم گرفتیم با وی به گفت‌وگو بنشینیم و روش‌های تحقق شعار انتخاب شده سال ۱۴۰۳ از سوی رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران یعنی «جهش تولید با مشارکت مردم» را جویا شویم.
آنا: شما رئیس دانشکده فنی مهندسی دانشگاه بین‌المللی هستید و شعار سال از نظر رهبر فرزانه انقلاب هم «جهش تولید با مشارکت مردم» است؛ به نظر شما چگونه می‌شود از نظر فنی و مهندسی این دو را با هم تلفیق کرد؟ یعنی چگونه می‌شود مردم را پای‌کار تولید آورد؟
زارعی: باید با عبارات (مفهوم) جهش، تولید و مشارکت مردم توجه کرد. وقتی می‌گویند جهش، انتظار تغییر معنادار و قابل‌توجه داریم؛ زمانی که عنوان جهش را انتخاب می‌کنیم انتظارمان این است که تولید دفعتاً (اتفاق بیفتد) و مسیری که چند سال و با آهستگی گذرانده می‌شده را دفعتاً بگذراند؛ از نظر دانشگاهی یعنی پیشرفت معنادار و قابل‌توجه.مردم رکن اساسی برای این کار هستند؛ قطعاً دولت برای این کار پیشرانه است؛ دولت می‌تواند تسهیلاتی فراهم بکند؛ اما آن کسی که باید اقدام نهایی بکند، آحاد مردم بوده که باید این کار را انجام بدهند.
باید نگاهی کنیم به تکنولوژی‌ها یا مواردی که چند سال پیش نداشتیم و خوب جای خو را توی این چند سال در میان مردم باز کرده؛ به‌عنوان نمونه پیش از این جایی می‌خواستیم برویم، (حتی) مسیری که حدودش را هم می‌دانستیم؛ اکنون با استفاده از نشان یا نرم‌افزار مسیریاب‌های دیگر مسیر را پیدا می‌کنیم. باید برویم به سمت محصولات و فناوری‌های جدید، اقتصاد‌ها و تولیداتی که منجر به محصول جدید شود.
قبلاً کسی چیزی از تاکسی‌های اینترنتی نمی‌دانست؛ اما اکنون همه مردم کارهای خود را با آن انجام می‌دهند. در همین بحث صنعت ساختمان یا کلاً کارهای روزمره مردم، از اسنپ و تپسی خیلی استفاده می‌شود؛ از یک سفارش غذا گرفته تا چیز‌هایی دیگر.
ممکن است پایه (مدل) اینها مبنای خارجی باشد؛ خودمان بیاییم ایده‌های اینگونه استخراج کنیم و به سمت نهادینه کردن آن برویم؛ اصطلاحاً دنبال اینکه کسب‌وکار طول و طویل و دراز داشته باشیم که شاید ۵۰ کارگر نیاز داشته باشد نه؛ (بلکه) اقتصاد‌ها و بنگاه‌های کوچک یا تولیدات و کارگاه‌های کوچک است که می‌تواند جهش داشته و مردم وارد تولید شوند.
آنا: مردم در این نرم‌افزار‌هایی مانند اسنپ و نشان مصرف‌کننده‌اند و مشارکتی که در تولید ندارند.
زارعی: نمونه مشارکت مردم در تولید دانشگاه‌هاست؛ دانشگاه محل متبلور شدن ایده‌هاست؛ اقتصاد دانش‌بنیان یا اقتصاد مبتنی بر دانش همین را می‌گوید دیگر؛ یعنی شما نیاز روز را تشخیص داده و بر اساس آن ایده بدهی و آن ایده را دانشگاه حمایت کند تا به محصول تبدیل بشود. در سرای نوآوری دانشگاه (آزاد اصفهان) یا در شرکت‌های دانش‌بنیانی که در دانشگاه هستند، تعداد زیادی محصول داریم که این محصولات می‌تواند قابل‌استفاده قرار بگیرد، می‌تواند رشد داشته باشد؛ می‌تواند به تولید انبوه برسد. اکنون در کشور مشکل بسته‌بندی داریم؛ چرا در دانشگاه، آموزش راه‌اندازی خط تولید این مسئله را نمی‌دهیم؟
آنا: آیا اصلاً به نظر شما اقتصاد دانش‌بنیان در ایران وجود دارد؟
زارعی: قطعاً نوپاست، باید حمایت بشود، نمی‌توانیم بگوییم اصلاً وجود ندارد؛ چرا؛ حرکت‌هایی در این مسیر کرده‌ایم؛ اما اینکه برای مردم شناخته شده باشد، مقداری زمان‌بر است.
با طرح درس مسئله‌محور در دانشگاه آزاد اسلامی به دنبال جهش تولید هستیم
آنا: به نظر شما مشکل کار کجاست؟
زارعی: نمی‌شود گفت که مشکل دارد؛ به‌عنوان نمونه پژوهش‌های کاربردی؛ خیلی از دانشگاه‌ها و خیلی از استادان دانشگاه‌ها هنوز lesson plan (طرح درس) ۱۰ ساله را تدریس میکنند؛ سر کلاس جزوه‌ای را می‌گویند که ۱۰ سال پیش تدریس می‌شده؛ اینکه دانشگاه آزاد اسلامی می‌آید و طرح درسی مسئله‌محور را بیان می‌کند و از دانشکدگان موضوعی می‌گوید، خیلی مهم و قابل توجه است.
می‌دانید که دانشکده‌های دانشگاه آزاد اسلامی در حال حرکت به سمت مسئله‌محور شدن و موضوعی شدن می‌رود؛ به‌عنوان نمونه این دانشکده فنی - مهندسی قرار است دو دانشکده بشود؛ دانشکده صنعت ساختمان و محیط‌زیست و دانشکده هوش مصنوعی - اینها در آبنده رسالت خواهند داشت؛ اینها قرار است تولید محتوا، دانش‌بنیان و در نهایت محصول داشته باشند.
نمی‌گوییم مطالب کلاسیک (قدیمی) نباید گفته شود؛ نمی‌گوییم که پژوهش‌های کلاسیک نباید انجام شود؛ چرا؛ آنها نیاز بوده؛ اما نیاز کشور اکنون تولید است؛ همان‌طور که رهبر می‌فرمایند نیاز کشور جهش تولید است؛ مشارکت مردم؛ یعنی پژوهشگر و استاد دانشگاه موضوع کاربردی تعریف بکند؛ وقتی این موضوع کاربردی (برای مقالات علمی) تعریف شد؛ محصول کاربردی تولید می‌شود که می‌تواند منجر به تولید انبوه هم شود.
آنا: آیا شما به‌عنوان یک مهندس عمران کار تولیدی کرده‌اید؟
زارعی: بله در کارهای نظام‌مهندسی، ساخت مسکن، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، تولید نقشه‌های سازه برای سازه‌های صنعتی و مسکونی و... تولیداتی داشته‌ام.
افول انگیزه در قشر جوان، مهم‌ترین چالش پیش روی کشور
آنا: برای اینکه جهش تولید اتفاق بیفتد چه موانعی را شما در مسیر تولید دیده‌اید؟ موانعی که نمی‌گذارد مردم مشارکت کنند.
زارعی: عمده این موانع را باید از تولیدکنندگان انبوه یا در صنعت ساختمان از انبوه‌سازان جویا شد به‌عنوان نمونه در بحث نظام‌مهندسی، یکی از مسائلی که مدت‌ها از آن غافل بوده‌ایم و همه از آن حرف می‌زنند؛ اما هیچ‌کسی به فکر درمان نبوده، بحث مجری ذی‌صلاح بوده؛ ساختمان را باید شخصی بسازد که سازنده است، شخصی که شایستگی اجرای ساختمان دارد؛ اکنون هر کسی که توان مالی دارد، وارد ساخت‌وساز (مسکن) می‌شود؛ خوب این باعث خواهد شد که طیف وسیعی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که می‌توانند در حوزه ساخت مسکن کار کنند، کار نکنند؛ یا حداقل مستقیم کار نکنند.
بحث دیگر تعمیر و نگهداری ساختمان است با این افزایش قیمت مصالح و با قیمت سرسام‌آور مسکن نگهداری مسکن در اولویت بوده؛ اکنون ساختمان‌هایی هستند ترک برداشته، آسیب‌پذیر بوده و در حال تخریب است در حالی که ساختمان، شالوده و بنیان خوبی دارد؛ این نقش تعمیر و نگهداری و تقویت را به ما یادآوری می‌کند؛ در کشور دستورالعمل وجود دارد و مقررات ملی ساختمان تأکید دارد که نمی‌توانید ساختمان را پس از ساخت رها کنید؛ یعنی گروهی از مهندسان هر بار باید ساختمان‌ها را ارزیابی و مشکلات را احصا کنند و سپس گروهی دیگر از مهندسان باید این ایرادات را رفع کنند؛ اینها اشتغال، تولید،حفظ سرمایه و جهش اشتغال می‌شود.
آنا: حالا به‌عنوان رئیس دانشکده فنی و مهندسی، پسندیده است دانشجویان رشته‌های مختلف این دانشکده را درک کنید و بدانید هر رشته‌ای، چه چالش‌هایی دارد؛ به نظر شما اگر از دید اینها به مسئله بنگرید، درد این دانشجو‌ها چیست؟ یعنی دانشجویان به‌عنوان سرمایه‌های این کشور که در آینده مستقیماً با تولید و صنعت سروکار دارند؛ با چه موانعی مواجه هستند؟
زارعی: مهم‌ترین دغدغه دانشجویان حال حاضر، نداشتن انگیزه است؛ انگیزه برای تولید یا انگیزه برای تحصیل با کیفیت ندارند؛ دغدغه اشتغال دارند؛ با درسی که می‌خوانند چه شغلی (می‌توانند) پیدا کنند؛ بنابراین دو بحث اصلی به‌طور کلی مطرح بوده؛ یکی بحث انگیزه برای تحصیل مرتبط با اشتغال؛ دیگری بحث اشتغال برای آینده. سربازی برای آقایان واقعاً دغدغه است؛ لبته سربازی را مانع نمی‌دانم؛ زیرا ارگان‌هایی هستند که نیاز به نیروی خدمت وظیفه و درخواست امریه سربازی دارند؛ اکنون بنیاد نخبگان در بحث سربازی برای دانشجو‌هایی که مقاله داشته باشند راه را هموار می‌کند.
آنا: خب همه که نخبه نیستند.
زارعی: بله نخبه نیستند؛ اما افراد عادی‌ای بودند که به نوعی نخبه شدند؛ نه اینکه مدعی باشیم که اینها را نخبه کردیم؛ اما مسیر را هموار کردیم تا در این مسیر حرکت کنند.
طرحی که دانشگاه آزاد در قالب طرح اشتغال همزمان با تحصیل«طرح پویش» برگزار می‌کند، می‌تواند به‌عنوان حلقه مفقوده باشد؛ یعنی دانشگاه آزاد اتاق فکر خوبی در رأس دارد که ایده‌های خوبی را تولید کرده؛ این ایده اشتغال همزمان با تحصیل؛ یعنی اینکه دانشجو در حوزه تخصصی خودش کار کند؛ همان‌طور که دانشجوی پزشکی در بیمارستان به‌صورت تخصصی همزمان با تحصیل کار می‌کند و انترن می‌شود، دانشجوی فنی مهندسی هم باید همزمان با تحصیل در کارگاه مرتبط با رشته خودش کار کند؛ دانشجوی رشته مهندسی برق قدرت که در صنعت یا در ایستگاه‌های برق‌کار نکند و شرایط کار را درست لمس نکرده باشد، نمی‌تواند موفق باشد، همین‌طور درباره سایر رشته‌ها.
فارغ‌التحصیلی از رشته مهندسی پزشکی که نبیند پروتز یا عضو ساختگی که برای بدن نیاز است چگونه تولید می‌شود، آن درسی که خوانده برایش ملموس نخواهد بود و اینگونه استاد فقط با زور حضور و غیاب او را سر کلاس نگه می‌دارد.
واقعیت این است که باید دروس و تدریس کاربردی‌تر شود؛ این نیت را دانشگاه آزاد دارد در بحث دانشکده‌هایی که تعریف می‌کند؛ دانشکده صنعت ساختمان و محیط‌زیست تنها محدود به رشته عمران نیست؛ بلکه رشته برق، مکانیک و معماری را شامل می‌شود یا وقتی صحبت از دانشکده هوش مصنوعی می‌کنیم، به دلیل این است که کنفرانس‌های زیادی در این زمینه برگزار کرده‌ایم و این فناوری جدید را باید بپذیریم؛ اکنون هوش مصنوعی محتوا، متن، ویدئو، عکس و صوت تولید می‌کند؛ دانشجو چقدر با این فناوری جدید آشناست؛ نیاز است که این فناوری را به او یاد بدهیم و او به‌عنوان ابزار از آن استفاده کند.
پژوهش‌ها باید به سمت پژوهش‌های کاربردی برود. تدریس استادان باید کاربردی بشود؛ دانشجو باید دغدغه داشته باشد، دانشجو باید درس را به‌صورت کاربردی از استاد و دانشگاه مطالبه کند. اینگونه دانشجویی تربیت می‌کنیم که توان بالقوه تولید را دارد.
حالا چگونه؟ نقش ارگان‌ها اینجا دیده می‌شود؛ ببینید دانشگاه با تعاملاتی که با صنعت دارد می‌تواند بخشی از کلاس‌های درس را در محیط کارگاهی برگزار کند؛ ایده‌ای که در قالب طرح نشاط در دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان داشتیم برای همین بود؛ دیده شده بسیاری از دانشجویان انگیزه و جاذبه (شنیدن) درس سر کلاس ندارند؛ گفتیم الزامی ندارد درس در کلاس تدریس بشود؛ با دروس معارف هم آغاز شد -؛ برای درس دفاع مقدس برویم موزه دفاع مقدس.
نقش دولت در افزایش انگیزه جوانان/ وحشت تولید از غول مالیات
آنا: باید اشتغال درست بشود تا انگیزه در دانشجو ایجاد بشود یا برعکس، باید انگیزه در دانشجو ایجاد بشود تا به سمت اشتغال حرکت کند؟
زارعی: قاعدتاً اگر اشتغال حل یا اصلاح شود؛ اگر فرد ببیند بعد از تحصیل شرایط کار دارد و بابت آن درآمد (مناسب) دارد و می‌تواند زندگی نسبتاً مناسبی را برای خودش فراهم کند، قطعاً انگیزه در او ایجاد می‌شود؛ یعنی این رسالت ماست که این کار را انجام دهیم.
آنا: گاهی ممکن است بگوییم بازار کار است؛ اما سیاه‌نمایی نسبت به بیکاری‌ها باعث بی‌انگیزه شدن دانشجو می‌شود یا برعکس، اوضاع بازار کار به حدی بد بوده که بی‌انگیزه بودن دانشجو کاملاً طبیعی و واقعی است؟
زارعی: نمی‌شود نظر صددرصدی داد؛ همین چند وقت پیش در یکی از خیابان‌های دانشگاه (آزاد اصفهان)، گذری برای حضور شرکت‌ها و صنایع زدیم با عنوان گذر پویش تا دانشجویان با شرکت‌ها برای اشتغال همزمان با تحصیل (طرح پویش) آشنا بشوند؛ در این گذر، یک شرکت تولیدی حضور داشت که قرنیز دیوار تولید می‌کرد و آمادگی استخدام دانشجویان را داشت؛ اما استقبال گسترده‌ای از حقوق پرداختی شرکت نشد؛ شاید کار فرهنگی هم اینجا باید انجام بشود تا دانشجو متوجه باشد باید موفقیت را پله‌پله طی کند نه یک‌دفعه؛
دانشجو حاضر نیست با حقوق اداره کار مشغول شود و سطح توقع بالاتری دارد؛ اما، دانشجو باید این را هم ببیند که اکنون در شرایط خاصی از تحریم‌ها هستیم؛ جنگ که فقط جنگ نظامی نیست؛ شرایط اقتصادی و تحریم‌ها نوعی جنگ است؛ پس شرایط کشور شرایط خاصی است و قطعاً حقوق اداره کار، کافی برای اداره زندگی در سطح توقع دانشجویان این نسل نیست؛ اما می‌توانیم با کم کردن هزینه‌ها با تلاش مضاعف و توافق با خانواده (برای کاهش هزینه‌ها) شرایط را بهبود ببخشیم و روبه‌پیشرفت باشیم؛ همه از همین‌جا آغاز کردیم.
آنا: به نظر شما آیا اداره مالیات در مالیات گرفتن خوب عمل می‌کند؟ آیا صدور مجوزها به‌درستی انجام می‌شود؟ و آیا به‌طورکلی، تولید صرفه اقتصادی دارد؟
زارعی: واقعیت این بوده که حمایت ارگان‌ها بیشتر گفتاری است تا عملی؛ خیلی طول می‌کشد تا مجوز تولید به کسی داده بشود؛ بعد از آن معلوم نیست آیا واقعاً این مجوز به تولیدکننده واقعی می‌رسد یا یک سوداگر؛ سیاست‌هایی باید داشته باشیم که حمایت از تولید را به تولیدکننده واقعی بسپاریم؛ نه اینکه به کسی که تازه‌کار است نه بگوییم؛ تازه‌کار‌ها را با دقت رصد کنیم و ببینیم اگر واقعاً از مرحله اول به مرحله دوم رسیده، به مرحله سوم رسیده، به تولید رسیده، این حمایت را از او انجام دهیم و اینکه بسته حمایتی ارائه کرد؛ مشورتی بدهیم؛ شاید یک تولیدکننده مشکل مالی نداشته باشد، نیاز به مشاور فنی، مدیریتی، بودجه‌ای و مشاور مالیاتی نیاز داشته باشد.
همه ما را ترسانده‌اند از اینکه سال آینده سال مالیات است به‌عنوان نمونه اگر شما یک پروژه ساختمانی داشته باشید یا ۱۰ پروژه فرقی نمی‌کند؛ برای محاسبه مالیات باید سیستم حسابداری داشت؛ این سیستم حسابداری هزینه‌بر است، نرم‌افزار حسابداری باید بخرید، کارشناس حسابداری باید استخدام کنید؛ در صورتی که می‌شود دانشگاه‌ها، ارگان‌ها، خود سازمان مالیاتی مشاوره مالیاتی رایگان یا ارزان‌قیمت برای تولیدکننده‌ها فراهم کنند؛ البته به‌گونه‌ای که کارفرما هم حس اعتماد به آن مشاور داشته باشد.
باید از تولید حمایت‌های مختلفی شود، حمایت‌های مالی و معنوی کنیم، حمایت مالی با اعطای وام، تأمین تجهیزات، معافیت‌های مالیاتی به معنای واقعی است، واقعی یعنی اینکه هزار تا ماده و تبصره و شرط در آن قرار ندهیم و فقط عده خاصی بتوانند از این حمایت‌ها بهره ببرند.
آنا: گفته شده که بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۲، میزان ۹۸ درصد بودجه استان اصفهان باید از مالیات تأمین شود آیا اغلب آن تأمین شده است؟
زارعی: تولیدکننده‌ای که سابقه دارد به شرایط پایداری رسیده و می‌تواند خود را مدیریت کند؛ اما تولیدی‌های کوچک و نوپا که نقش مؤثرتری در جهش تولید دارند بیشتر در معرض آسیب هستند. تولید مردمی نقش مؤثری در اشتغال دارند و می‌توانند حرف تازه‌ای بزنند در بحث طراحی‌های اپلیکیشن‌ها، طراحی‌های سایت‌ها، بحث‌های تعمیر و نگهداری ساختمان، مباحث انرژی، رصدکردن انرژی، صرفه‌جویی انرژی، ساختمان‌های هوشمند، هوش مصنوعی؛ اینها موارد جدیدی در تولید هستند.
دانشجو می‌گوید کار ندارم؛ هنر که دارد؛ هنر باید داشته باشد، منظورم تخصص است؛ اگر هنر و تخصص نداشته باشد، نمی‌تواند کاری کند؛ مهارت و هنر رکن است؛ لازمه بقاست؛ نه برای انسان؛ بلکه برای همه موجودات.
دانشجوی مهندسی اگر نرود نرم‌افزار‌های جدید حوزه تخصصی و کاری خود را یاد بگیرد، نمی‌تواند کار کند؛ اگر خود را مجهز به ابزار‌های روز کردیم و یاد گرفتیم، می‌توانیم در شرکت‌ها استخدام شد در خانه به‌صورت پروژه‌ای (Freelancer) کار کرد. مردم برای مهارت‌ها و حل مسئله خود هزینه میکنند، تنها کافی است که دانش و تجربه لازم را داشته باشیم.
دروس دانشگاه قطعاً کافی نیست؛ دانشجو فارغ‌التحصیل می‌شود؛ اما هیچ نمی‌داند. نباید انتظار داشته باشد که با تحصیل صرف به سقف آمال یا افق‌هایش برسد. ببینید دانشجو نباید انتظار داشته باشد که همه دانسته‌هایش را از کلاس درس و دانشگاه یاد بگیرد؛ باید سعی کند خودش را درگیر کند با کار،مهارت، حرفه و صنعت تا بتواند کاری از پیش ببرد.
شراکت؛ مهم‌ترین اصل برای آغاز تولید
آنا:به نظر شما با ۵۰ میلیون تومان می‌شود یک کسب‌وکار ایجاد کرد؟
زارعی: شاید بشود کسب‌وکار‌هایی که در حوزه خدمات راه‌اندازی کرد. زمانی ایده‌ای مطرح شد که بتن را بسته‌بندی و به‌صورت پودری فروخت؛ امروز در دنیا این کار انجام می‌شود. فرآیند تولید بتن به این صورت است که مصالح در کارخانه تولید بتن مخلوط شده و به‌صورت خیس و خمیری در (خودروی) تراک‌میکسر ریخته می‌شود، تراک‌میکسر این بتن را تا محل ساخت حمل می‌کند؛ با ارائه این ایده در موارد خاص می‌شود بتن را به‌صورت پودر و خشک، بسته‌بندی‌شده عرضه کرد و فقط آب به آن اضافه بشود. ایده‌های از این دست، سرمایه‌های چندانی نیاز ندارند؛ این ایده‌ها را می‌شود با همان مبلغ ۵۰ (میلیون) تومان اجرایی کرد.
آنا: برای تولید، موانع دیگری هم است مانند رقبا و تولیدی‌های سابقه‌دار، تبلیغات و...
زارعی: دقیقاً و اینکه خوب ایده‌ای بدهیم که تا به حال مطرح نشده، چیزی تولید کنیم که تا به حال نبوده؛ نیازها را شناسایی کنیم. همه اینها نیاز به مطالعه و ارزیابی دارد؛ باید نیازها را شناسایی و سپس ایده‌ای خلاقانه طرح کرد؛ گاهی همه چیز هم نیاز به سرمایه مالی ندارد. گاهی قیمت سرمایه فکری چندین برابر سرمایه مالی است. اینکه شما بروید در کارخانه‌ای و مشکل آن کارخانه را شناسایی کنید و برای حل آن ایده داشته باشید، مصداق تولید بوده؛ و تولید دانش است.
شرکت توزیع برق منطقه‌ای، طرحی داد که دانشگاه‌هایی که می‌توانند، بیایند و دستگاهی تولید کنند که خوردگی میل‌گرد در بتن را تشخیص بدهد؛ چند تیر چراغ‌برق در سطح استان داریم که می‌توان در این طرح از آن استفاده کرد و رفع عیب کرد؟ بیشمار اکثر این تیر‌های چراغ‌برق، بتن پایه‌هایش ریخته شده، میل‌گرد اکثر آنها خورده شده و بیرون‌زده.
همه تولید این نیست که پولی تهیه کنیم و دستگاهی بخریم؛ گاهی وقت‌ها یک ایده و روش می‌تواند خودِ تولید باشد؛ گاهی وقت‌ها از کارفرما می‌شود پیشرانه‌ای برای آن کار گرفت. طرح‌های دانش‌بنیان یا طرح‌های دانشگاهی به این صورت است که حمایت مالی از همان ابتدا انجام می‌شود. کارفرما‌ها می‌توانند چنین کارهایی انجام دهند و ما هم به‌عنوان دانشگاه یا کسی که دغدغه‌مند است، باید این نیازسنجی را انجام دهیم.
سود کارهای غیرتولیدی از سود تولید بیشتر است
آنا: اگر بخواهیم به‌طورکلی موانع رسیدن به شعار سال یعنی «جهش تولید با مشارکت مردم» را بیان کنید و یک نسخه خلاصه به‌صورت تیتروار برای رسیدن به این شعار ارائه دهید، چیست؟
زارعی:مشکل نخست ، بحث انگیزه جوانان برای تولید بوده در وهله دوم، مقداری مسائل اقتصادی و آینده‌ای که کسب‌وکار‌های تولیدی قرار است داشته باشند، اهمیت دارد.
آنا: یعنی کاری که اقتصاددانان و مسئولان اقتصادی باید انجام دهند؟
زارعی: بله، حتی کاری که مسئولان فرهنگی حتی افرادی که سیاست‌گذار هستند در این زمینه باید انجام دهند تا این انگیزه بین جوانان از بین نرود و نتیجه هم بدهد. باید در جوان‌ها انگیزه ایجاد کنیم، مسئله بعدی، مسئله معناداری کار تولید، یعنی صرفه اقتصادی با توجه به تلاش و نگرانی‌ها است که واقعاً شرایط اقتصادی را باید به هر روشی که می‌شود حل کرد؛ تورم باید مهار بشود که درآمد با مخارج همسان باشد این وظیفه اقتصاددانان و سیاستمداران است. دانشگاه مگر چه کار دیگری می‌تواند انجام دهد؟
درباره نقش دانشگاه می‌توانیم پژوهش‌های کاربردی انتخاب کنیم که نهال و بذرش را در ذهن دانشجو بکاریم و او وقتی فارغ‌التحصیل می‌شود به تولید تمایل داشته باشد. طرح پویش و اشتغال همزمان با تحصیل، شاید مسیر عده‌ای را فراهم کند که وارد مرحله تولید بشوند و این نیرو، قوه محرکه‌ای برای یک کارخانه بشود و در آن تحول ایجاد کند. بنگاه‌های کوچک تولیدی، شرکت‌های دانش‌بنیان، حرف‌های تازه در فنی مهندسی، در انرژی‌های نو، انرژی‌های تجدیدپذیر، ذخیره‌سازی انرژی، تولید‌های دوستدار محیط‌زیست، هوش مصنوعی، خانه‌های هوشمند، فناوری‌های نوین و... همه و همه از مسائلی است که می‌تواند به تحقق شعار سال کمک کند.
در نقش ارگان‌ها، تسهیل صدور مجوز‌های کسب‌وکار، تسهیل تمدید این مجوزها، ساده‌سازی فرآیند حمایت از نخبگان، استفاده از انرژی جوانان به جای خدمت سربازی؛ از همه اینها در راستای تولید و اختراعات می‌شود استفاده کرد تا شرایط بهبود پیدا کند و آرامش به کشور و مردم بازگردد و مردم بتوانند فعالیتی انجام دهند و زندگی آرامی داشته باشند.
انتهای پیام/
دومین جلسه رسیدگی به اتهامات تتلو برگزار شد