به نقل از «ایسنا»

مستوره اردلان نخستین زن تاریخ نویس کُرد

تاریخ انتشار: ۲۵ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۱۱۶۴۷۹

ایسنا/کردستان ماه شرف خانم، در عصری که اکثر مردم از نعمت علم و دانش محروم بودند زنی کُرد تبار از خاندان اردلان‌ها پا به پای مردان به فراگیری علم پرداخت و به اولین زن تاریخ نویس کُرد در جهان تبدیل شد.

کمتر کسی پیدا می‌شود که نام مستوره کردستانی را نشنیده باشد، "مستوره اردلان" شاعر، تاریخ‌نویس، عارف و خوشنویس زمانه خود بود و تابوی جامعه مردسالارانه آن روزگار را در هم شکست و به دفاع از حقوق زنان برخاست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ماه شرف خانم از خانواده قادری‌ها و دختر ابوالحسن بیگ قادری است و در سنندج در مرکزیت اردلان‌ها چشم به جهان گشود؛ وجود پدری باسواد و دوستدار علم و دانش از مستوره زنی صاحب قلم و صاحب ذوق ساخت، و در جامعه مردسالارانه‌ای که زن‌ها حق هیچگونه یادگیری و آموزشی نداشتند او را به فراگیری علم و دانش ترغیب کرد و به او زبان عربی و فارسی و کُردی آموخت.

دیری نگذشت که این زن توانمند و با استعداد در ردیف ادیبان و سخن سنجان قرار گرفت و در عفت و پاکدامنی و آشپزی و خانه‌داری و خصایص و صفات خاص زنانه سرآمد زنان گشت و با ذوق و قریحهٔ شعریش توانست با سرودن قصاید نغز و غزلیات آبدار با شاعران نامدار زمان خود مقابله کند و در تاریخ نویسی پا به پای مورخین در عرصهٔ وقایع نگاری جلوه نماید و از طریق شعر با شاعران معاصر خود در ارتباط باشد.

با این اوصاف اگر او را به خاطر فضل و کمال و خط و ربط و شعر و تاریخ نگاری‌اش در ردیف زنان برجسته و مورخین نامدار قرار دهیم اغراق نکرده‌ایم.

در سن ۱۷ سالگی به ناچار با خسروخان ناکام از حکام اردلان ازدواج کرد، میرزا علی اکبر منشی در این باب می‌نویسد: "مستوره چون شأن و شایستگی خود را برابر با مردان روزگار می‌دانست از این مواصلت و مزاوجت امتناع داشت تا اینکه خسروخان پدر و جد او را همراه چند تن از بستگان به زندان انداخت و ابوالحسن بیگ را مجبور به پرداخت جریمهٔ ۳۰هزار تومان کرد و شرط استخلاص آنان را منوط به عقد مستوره نمود، مستوره به ناچار بدین مزاوجت تن در داد و جز تسلیم در مقابل استخلاص پدر و جدش راه دیگری نداشت در حالی که خسرو خان پیش تر با حسن جهان خانم دختر فتحعلی شاه ازدواج کرده بود و حسن جهان خانم زنی بود ادیب و شاعر و سیاست‌مدار و صاحب قدرت و مسلط بر زندگی خسروخان..."

مستوره بیشتر اوقات خود را به مطالعه و سرودن شعر و نوشتن تاریخ می‌گذرانید و چون خسروخان نیز مردی شاعر و صاحب ذوق بود بیش از پیش او را به این کار تشویق می‌کرد، رفته‌رفته مستوره به خسروخان علاقه‌مند شد و به او دل بست و گاهی اوقات با هم به مشاعره و مغازله می‌نشستند. هرچند که خسروخان والی مردی عیاش و خوش‌گذران بود و مستوره در شعرهایش از بی‌وفایی او شکوه کرده‌است.

این دوران خوشی و خوشبختی و آرامش روحی و به قول مستوره روزگار اعتبارش طولی نکشید که ورق زندگیش برگشت و به آوارگی و انزوا محکوم شد، زیرا خسروخان در سال ۱۲۵۰ هـ.ق به عارضه کبدی گرفتار و پس از دو ماه مریضی در سن ۲۹ سالگی درگذشت، مرگ همسر و داغ از دست دادن برادر جوان ناکامش، علاوه بر اینکه نشاط و شادابی جوانی و زیبایی او که زبانزد خاص و عام بود را از او سلب کرد، ضربات روحی زیادی بر پیکر نحیف و ضعیف او بر اثر دو ماه مریض داری و شب بیداری‌ها وارد ساخت و او را به انزوا و عزلت و مطالعه کتب دینی و تالیف کتاب عقاید کشاند.

با مرگ خسروخان ناکام امارت اردلان دچار دخالت‌های قاجار شد و با هجوم قاجار به امارت اردلان در سده ۱۹، خاندان اردلان به آوارگی محکوم شدند و مستوره همراه با خانواده‌اش به امارت بابان در سلیمانیه کوچ کردند.

از آثار مستوره اردلان می‌توان به دیوان اشعاری بالغ بر ۲ هزار بیت اشاره کرد، همچنین کتاب "تاریخ اردلان‌ها" معروفیت و ارزش علمی و اجتماعی مستوره را دو چندان کرده‌است زیرا تا اواخر قرن نوزدهم میلادی در تمام خاورمیانه در عرصهٔ تاریخ نویسی خصوصا کردشناسی در میان زنان جز مستوره کسی به این کار نپرداخته‌است.

از دیگر آثار مستوره می‌توان به کتاب "عقاید مستوره" اشاره کرد که رساله کوچکی از عقاید مستوره در مذهب اهل سنت شافعی است  و بر ارزش شخصی و عقاید دینی وی می‌افزاید و به جرات می‌توان گفت در میان زنان تا این زمان کسی به چنین تالیفی نپرداخته‌است.

میرزا عبدالله رونق در شرح حال مستوره می‌نویسد: "در سنهٔ ۱۲۶۳ به علت فَترت ولایت، با خویش و عشیرت که یکی از آنها حقیر بود جلای وطن اختیار و در ملک بابان و خاک روم سکونت قرار داده و بار سفر آخرت را در آن مقام گشاده و دست اجل گریبان حالش را گرفته بسوی گلشن جنان کشید و در جوار زهرا آرمید".

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: مشاهیر کرد استانی فرهنگی و هنری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۱۱۶۴۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تهیه پیش نویس سند عملیاتی تحقق شعار سال در خراسان شمالی

به‌گزارش خبرگزاری صدا وسیما خراسان شمالی؛ مرتضی بهزادفر با حضور در نخستین برنامه زنده رصد شبکه اترک در سال جاری، با بیان اینکه طی سال‌های اخیر مقام معظم رهبری نامگذاری شعار سال را با نگاه عالمانه با محوریت اقتصاد قرار داده اند، گفت: مشارکت مردم و مردمی سازی اقتصاد بسترساز جهش در اقتصاد خواهد بود.
وی افزود: براساس ابلاغ سیاست‌های کلی در هر دو مورد بر موضوعات کلیدی نظیر پیشرفت اقتصادی توام با عدالت و مردمی سازی اقتصاد به عنوان هسته‌های اصلی و نقش مردمی به صورت ویژه تاکید شده است.

تعاونی‌ها به عنوان الگوی اصلی مردمی سازی اقتصاد
بهزادفر با بیان اینکه در برنامه پنجم و ششم توسعه توجه به سهم تعاونی‌ها به عنوان الگوی اصلی مردمی سازی اقتصاد تاکید شد، اما توفیق زیادی در این حوزه وجود نداشته است، ابراز امیدواری کرد: با سیاست‌های کلان و برنامه ریزی‌هایی که اکنون در زمینه مردمی سازی انجام شده و تاکیدات مقامات عالی رتبه کشور بر تدوین سند اجرایی یکساله زمینه تحقق این مهم در استان و کشور فراهم شود.

رشد اقتصادی استان بر اساس شعار
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان به ابلاغ بخشنامه در قالب تدوین سند از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور به استان‌ها برای تحقق جهش تولید با مشارکت مردم اشاره کرد و افزود: در این برنامه بر رشد اقتصادی استان بر اساس شعار سال، شیوه‌ها و راهکار‌های مشارکت حداکثری مردم، فعالان اقتصادی و نخبگان، برنامه رشد اقتصادی، حفظ محیط زیست، حمایت از توسعه و تجاری سازی فناور‌های راهبردی، توجه به زنجیره‌های ارزش صنایع استان و توجه به نقش آفرینی پارک علم و فناوری و ظرفیت نخبگان و صنایع خلاق و... تاکید شده است.

احیای واحد تعطیل و توسعه تعاونی‌ها
وی ادامه داد: در این سند بر احیای واحد‌های راکد و نیمه تعطیل، توسعه تعاونی ها، مشارکت صندوق ها، بانک‌های خصوصی، بیمه‌ها و ابزار و شیوه‌های نوین تامین مالی و اتمام طرح‌های نیمه تمام که نقش پیشران اقتصادی در استان دارند نیز توجه ویژه شده است.

تهیه هشت بسته، محور اساسی جهش تولید در استان
بهزادفر اضافه کرد: برنامه رشد اقتصادی استان بر اساس شعار سال و همسو با سیاست‌های کلی برنامه هفتم پیشرفت و سند آمایش در برنامه اولیه پیشنهادی و عملیاتی این سازمان در قالب ۸ بسته، محور اساسی جهش تولید در استان تهیه شده است.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گفت: رویکرد سازمان برنامه و بودجه، برنامه ریزی برای انجام اقداماتی است که قابلیت اجرایی یک ساله داشته باشد تا نتیجه این اقدامات زودتر به منصه ظهور برسد.
توانمند سازی جوامع محلی در روستا‌های استان
بهزادفر در بخش دیگر سخنان خود با بیان اینکه توجه به توانمند سازی جوامع محلی در روستا‌های استان به صورت ویژه در دستورکار قرار گرفته است، افزود: ۳۰ درصد اقتصاد مردم استان وابسته به روستا است و فعالیت بخش کشاورزی برای استان یک محور مهم رونق اقتصادی و زمینه مشارکت مردم با رویکرد تحقق شعار سال است.
وی تصریح کرد:در همین راستا توسعه اشتغال و اجرای طرح توان افزایی جوامع محلی مورد توجه جدی قرار گرفته است و تاکنون سند توسعه اشتغال برای ۵۰۰ روستای استان اجرا شده است.