به نقل از «ایرنا»

فضای دو قطبی جامعه‌ی ایران و نقش شبکه‌های اجتماعی در تشدید آن

تاریخ انتشار: ۷ بهمن ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۶۷۷۷۴۶

محمد رهبری- پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی مجازی

فضای جامعه امروز ایران به دنبال بحران‌های اقتصادی و سیاسی، روز به روز دوقطبی‌تر شده و اختلافات میان مردم بر سر موضوعات بیش از گذشته باعث کدورت‌ها و قطع روابط میان طرفین اختلاف شده است. رفتار مردم نیز به خوبی بیانگر این دوقطبی در جامعه است. مردمی که در بازه زمانی ۲ ماهه از یک سو در آبان و دی ماه به خیابان آمده و اعتراضات خود را نسبت به مسئولان به شدیدترین وجه بیان می‌کنند و از سوی دیگر در تشییع پیکر سردار قاسم سلیمانی حضور میلیونی دارند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اگرچه در میان هر دو گروه شاید افراد مشترکی را بتوان شناسایی کرد، اما این وقایع حاکی از فضای دوقطبی شده‌ی جامعه‌ی ایران است. دو دستگی اخیر در میان هنرمندان در رابطه با تحریم جشنواره فجر نیز گویای همین موضوع است.

این دوقطبی نه تنها در رفتار عمومی مردم مشاهده می‌شود، بلکه در فضای مجازی نیز قابل رؤیت است؛ آنجایی که کاربران فضای مجازی تحمل نظر مخالف خود را ندارند و با کوچکترین اختلاف نظر، یکدیگر را بلاک یا آنفالو می‌کنند. به عبارت بهتر، شبکه‌های اجتماعی، به واسطه سهولت در حذف کاربران با دیدگاه‌های مخالف، این دو قطبی را تشدید می‌کند. در پژوهشی که در بازه سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ در فیس‌بوک انجام شد، مشخص شده که مردمی که در این فضا حضور دارند، تنگ‌نظرتر و متعصب‌تر شده‌اند و به جای تعامل و تمایز، به دنبال عقاید مشابه خود می‌گردند و به جای این که باعث شوند که تعامل و تضارت صورت گیرد، باعث قبیله‌ای و بسته‌تر شدن فضاهای فکری خویش می‌شوند. در این پژوهش آمده است که «باعث تقویت و استحکام تعصب، تفرقه و قطبی شدن می‌شود» (Del Vicario et al, ۲۰۱۶).

داده‌های توئیتر در روزهای اخیر این اطلاعات را تأیید می‌کنند. مطابق با داده‌کاوی‌های صورت گرفته در توئیتر در بازه زمانی ۱۳ دی تا ۴ بهمن ماه، بیش از ۷۲هزار توئیت توسط حداقل ۵۳هزار کاربر منتشر شده است که در آن کلیدواژه‌های «بلاک» و «آنفالو» آمده و محتوای آن عمدتا به بلاک کردن یا آنفالو کردن کاربران مخالف اشاره دارد. نکته جالب توجه آن است که این توئیت‌ها بیش از ۶۸۳هزار بار لایک شده‌اند. بیشترین تعداد این توئیت‌ها همزمان با ترور سردار قاسم سلیمانی منتشر شده است.

همان‌طور که نمودار فوق نیز نشان می‌دهد، اوج این قبیل توئیت‌ها همزمان با روز ۱۳ بهمن و ترور سردار قاسم سلیمانی بوده که بیش از ۱۳هزار توئیت توسط ۸۰۵۵ کاربر، در این روز با کلیدواژه‌های بلاک و آنفالو دیده می‌شود. در این روز بسیاری از کاربران توئیتری یکدیگر را بلاک و آنفالو کرده‌اند. مشابه با این وضعیت را در روز ۲۱ دی‌ماه و همزمان با افشای علت اصلی سقوط هواپیمای اوکراینی مشاهده می‌کنیم که در این روز نیز حداقل ۵هزار توئیت توسط ۳۶۸۸ کاربر با محتوای بلاک و آنفالو منتشر شده است. اما با فاصله گرفتن از روزهای پرالتهاب دی ماه و در بهمن ماه، از میزان مطالب منتشر شده پیرامون بلاک و آنفالو کاسته شده است.

این داده‌ها به خوبی نشان می‌دهد که کاربران در فضای مجازی، کمتر از گذشته یکدیگر را تحمل می‌کنند و با محدود کردن محیط خود، بر عقاید خود متعصب‌تر از گذشته می‌شوند. این رفتار ناشی از آن است که ما به دنبال اطلاعاتی می‌گردیم که دیدگاه‌های ما را تأیید کند و «خودمان را کمتر در معرض اطلاعاتی قرار می‌دهیم که برایمان چالش برانگیزند» (Dylko, ۲۰۱۵).

بنابراین، ما عموما در شبکه‌های اجتماعی محیطی را دور خود درست می‌کنیم که عمدتا با عقاید ما سازگاری داشته باشد. این عمل باعث می‌شود تا ما دیدگاه متعصبانه‌تری بر باورهای خود داشته باشیم. مشابه همین فرایند نیز در میان مخالفان ما رخ می‌دهد. نتیجه آن می‌شود که بسیاری از کاربران فضای مجازی تحمل نظر مخالف خود را نخواهند داشت و شاهد دوقطبی‌تر شدن جامعه به واسطه حضور در این شبکه‌ها خواهیم بود. راه حل اما، در افزایش تحمل و پذیرش نظر مخالف و تکثر در میان عقاید و آرای عموم مردم است. کاربرای شبکه‌های اجتماعی مجازی، برای عبور از یک جامعه دو قطبی، به جای بلاک و آنفالو کردن، باید از شبکه‌ها استفاده کنند تا یکدیگر را بیشتر بشنوند.

منابع:

· Del Vicario, Michela. Alessandro Bessi, Fabiana Zollo, Fabio Petroni, Antonio Scala, Guido Caldarelli, H. Eugene Stanley, and Walter Quattrociocchi. (January ۱۹, ۲۰۱۶). The Spreading of Misinformation Online, Proceedings of the National Academy of Sciences ۱۱۳, no. ۳: ۵۵۴˚ ۵۹, doi:۱۰.۱۰۷۳/pnas.۱۵۱۷۴۴۱۱۱۳.

· Ivan B. Dylko. (Nov ۲۰۱۵). How Technology Encourages Political Selective Exposure, Communication Theory, DOI: ۱۰.۱۱۱۱/comt.۱۲۰۸

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۶۷۷۷۴۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تاثیر تحولات جامعه بر میزان توسعه کشور

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، دگرگونی‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی از مهمترین محور‌های جامعه‌شناسی است و پیدایش این علم با چنین موضوعی پیوند تنگاتنگ دارد و از زمانی که انسان به مفهوم «توسعه» رسید، تعاریف آن در حال تغییر بوده است و پیشتر، مفهوم توسعه را در افزایش تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی دیده است، اما با گذشت زمان دریافتند که رشد اقتصادی تنها یکی از جنبه‌های زندگی انسان است.

اصغر میرفردی (دانشیار جامعه شناسی دانشگاه شیراز) در پژوهشی با عنوان «جامعه‌شناسی و تحولات جامعه ایران: با تأکید بر توسعه» از نیمۀ دوم قرن بیستم، چنین موضوعی تحت حوزه توسعه مورد توجه اندیشمندان اقتصادی و اجتماعی به ویژه جامعه‌شناسان قرار گرفت.

میرفردی می‌نویسد: اﻣﺮوزه ﻣعنای  ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﻓﺮآﯾﻨﺪی چند بعدی است و ناظر بر رشد همه‌جانبه در ابعاد مادی، روانی و معنوی، ارتقای جامعه و نظام اجتماعی به سوی زندگی بهتر و انسانی‌تر، ایجاد آینده بهتر برای شهروندان، تأمین آرامش و نیاز‌های مادی جامعه، توجه بیشتر به ارزش‌های فرهنگی و انسانی در نظام اجتماعی و به طور کلی ترقی متوازن اجتماعی و اقتصادی جامعه است.

معنای توسعه در کشورهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته

این پژوهشگر می‌نویسد: داستان توسعه، برای کشور‌های توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته از ابعاد گوناگون همانند نبوده و هم چنان تمایزاتی بین این دو دسته کشور‌ها وجود دارد. معنای توسعه، خاستگاه آن، آهنگ توسعه، کارگزاران توسعه، سبک درون‌زایی و یا برون‌زایی توسعه، توسعه از بالا و یا از پایین و توازن و یا نامتوازنی ابعاد توسعه از موضوع‌هایی است که می‌توان در پیوند با آنها بین کشور‌های توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته تمایز قائل شد.

بررسی تحولات توسعه‌ای در ایران از منظر جامعه‌شناختی

به زعم میرفردی رسالت جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسان در کشور‌های توسعه‌نیافته، چون ایران در زمینە بررسی تحولات توسعه‌ای، رسالتی سنگین و همزمان، برای کاربست‌های اجرائی امروزین و پژوهش‌های کنونی و آینده، راه‌گشا است.

ایران در پیوند با تمدن نوین با خاستگاه غرب دگرگونی‌هایی را تجربه نموده و هم چنان دگردیسی‌های نوپدیدی را تجربه می‌کند

او در ادامه می‌نویسد: نزدیک به دو سده است که ایران در پیوند با تمدن نوین با خاستگاه غرب دگرگونی‌هایی را تجربه نموده و هم چنان دگردیسی‌های نوپدیدی را تجربه می‌کند. برای پرداختن به تحوالت توسعه‌ای در ایران، بایسته است از منظر جامعه‌شناختی، به این محور‌ها پرداخت.

به گفته این پژوهشگر ضرورت دارد ریشه‌های هویت جامعوی و برساخت واقعیات کنونی جامعه ایران در دو سده گذشته را مرور کرد و به این پرسش پاسخ گفت که از نظر ساختار اجتماعی، جامعە ایران در چه گستر‌ه‌ای قرار دارد: ماهیت جماعت‌گونه دارد و یا روح جامعوی یافته است و اگر ترکیبی از دو روحیه در قابل ردیابی است، کدامیک وزن بیشتری در ساخت و بافتار جامعه ایرانی دارد؟

 مدرنیته و تاثیر آن بر توسعه در ایران

این نویسنده خاطر نشان می‌کند که از زمان تجربه تحولات مدرن و در پی آن، فرایند و برنامه‌های توسعه در ایران، جامعە ایرانی با مسائل و مشکالت بازدارنده توسعه روبه‌رو بوده است. بیش از یک سده از تجربه تحول خواهی و توسعه‌جویی در ایران می‌گذرد، با این وجود، جامعە ایرانی هم چنان در گذار ناتمام توسعه‌ای قرار دارد. با وجود سند‌ها و برنامه‌های کلان توسعه‌ای، ایران به توسعه مطلوب و دستاورد‌های آن دست نیافته است.

این پژوهشگر توضیح می‌دهد که در پرتو تحولات روزافزون فناورانه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سده بیست‌ویکم سازوکار‌ها و اهداف توسعه نیز دست‌خوش دگرگونی‌هایی شده است. جامعۀ ایران نیز از تحولات چندگانه نوین به دور نیست.

مدرنیته با پدیدارسازی آموزش نوین و تغییراتی در فعالیت و زیست‌بوم افراد جوامع گوناگون، مجموعه‌ای از جابجایی‌های انسانی را ایجاد کرده است

در این راستا، یکی از پرسش‌های محوری این است که چشم‌انداز توسعه ایران در این سده چیست و مهمترین چالش‌های فراروی توسعه اقتصاد و اجتماعی ایران در دوران کنونی کدامند؟

به زعم این پژوهشگر مدرنیته با پدیدارسازی آموزش نوین و تغییراتی در فعالیت و زیست‌بوم افراد جوامع گوناگون، مجموعه‌ای از جابجایی‌های انسانی را ایجاد کرده است. این تغییرات، تنها بخشی از دستاورد‌های مدرنیته برای جوامع انسانی بوده است. توسعه به‌سان خواستی مدرن نیز به این دگردیسی‌ها دامن می‌زند.

 تاثیر مهاجرت در جوامع توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته

میرفردی در ادامه می‌نویسد: پیامد آموزش و سبک مهاجرفرستی یا مهاجرپذیری در جوامع توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته همانند نیست. جامعۀ ایران، از میانە سلسله قاجاریه کمکم با آموزش نوین آشنا شد و آن را تجربه کرد. از دوره پهلوی، گسترش نهاد‌های آموزشی، آهنگ شتابانی یافت و در پی آموزش مدرن و دیگر عناصر نوسازی به ویژه شهرنشینی، سیر مهاجرت داخلی و مهاجرت به خارج افزایش یافت.

 رابطه محیطزیست و توسعه کشور ایران

این پژوهش بیان می‌کند که کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک کره زمین قرار دارد و میزان کاهش منابع محیط زیستی و تنوع زیستی در آن نگران کننده است. توسعۀ پایدار در پی هم‌پیوندی توسعه با ارزش‌ها و آرمان‌های محیط‌زیستی است و با توجه به شرایط اقلیمی و محیطزیستی ایران داشتن توسعۀ پایدار نه تنها یک مطلوب بلکه یک ضرورت گریزناپذیر است.

میرفردی با اشاره به این نکته که جامعه‌پذیری برای تجربه رفتار محیط‌زیستی و مسئولیت‌پذیری درباره حفظ محیط‌زیست، ضرورت و اهمیت بالایی دارد، می‌نویسد: در این زمینه، به این پرسش پرداخته می‌شود که جامعه‌پذیری سبز در ایران چه جایگاهی دارد و تا چه اندازه چنین جامعه‌پذیری در راستای دستیابی به توسعۀ پایدار در ایران نهادینه شده است؟

در پایان این مقاله بیانی چنین نتیجه می‌گیرد که توسعه در کشور ایران،  توجه به موضوعاتی مانند:  تعامل با اقتصاد جهانی و عدالت اجتماعی، کاهش نابرابری‌های اجتماعی، ارتقای سرمایه اجتماعی،دسترسی عمومی به اطلاعات، کاهش تصدی دولت و گسترش مشارکت مردم در فعالیت‌های اقتصادی، تمرکززدایی، امنیت ملی، تنش‌زدایی در مناسبات بین‌المللی، حفظ محیط زیست، گسترش خصوصی‌سازی و رقابت‌پذیری اقتصادی، تأمین حقوق انسانی و شهروندی، توسعه دانایی‌محور، توسعه صادرات، توجه به تحولات فرهنگی جامعه، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی رایگان، برابری فرصت‌های آموزشی، امنیت غذایی، حفظ و شناسایی هویت تاریخی ایرانی، امور زنان، توسعه امور قضایی و نوسازی دولت بوده است.

 

انتهای پیام/