به نقل از «شبستان»

یک روایت معتبر از نقش مسجد هدایت در انقلاب/ شکل‌گیری حلقه تفسیر قرآن در هدایت

تاریخ انتشار: ۲۷ بهمن ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۹۲۰۱۵۷

«یک روایت معتبر از مسجد هدایت» عنوان کتابی است که به نقش مؤثر مسجد هدایت از سال‌های ۱۳۳۰ تا روز‌های انقلاب پرداخته است.

به گزارش خبرگزاری شبستان: یک روایت معتبر از نقش مسجد هدایت در انقلاببه گزارش خبرنگار ایکنا؛ مجموعه «یک روایت معتبر» روایت روز‌ها و سال‌هایی است که خوب یا بد، خوش یا تلخ، بر مردمان و میهنمان گذشته؛ گذشته‌ای که مرور آن چراغی است روشنای راه آینده.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

انتشار به‌نشر به تازگی در ذیل این مجموعه «یک روایت معتبر درباره مسجد هدایت» را به قلم حسین یحیوی در ۸۸ صفحه و با شمارگان هزار نسخه روانه بازار نشر کرده است.

 

یک روایت معتبر درباره مسجد هدایت، روایت اتفاقات سال‌های ۱۳۳۰ تا روز‌های انقلاب و تأثیر این مسجد و آیت‌الله طالقانی بر محله، شهر و حوادث مرتبط انقلاب مردم ایران است. نه گنبدی هست نه مناره‌ای؛ همین هم کار پیدا کردنش را سخت می‌کند. حتی رهگذرانی که شاید هر روز از کنارش هم می‌گذرند به ندرت آدرسش را دارند. آدرس «مسجد هدایت» را. مسجدی با عمری بیشتر از ۷۰ سال. یکی از مکان‌هایی که تشکیل اولین نطفه‌های انقلاب را به چشم دیده است. سخنرانی‌ها دیده و دستگیری‌ها.

 

نام این مسجد با نام آیت‌الله طالقانی گره خورده است، آقا سید محمود از قم که به تهران آمد، سمت دروازه قزوین خانه گرفت، آن سمت شهر پر بود از کاروانسرا، پاتوق مردم روستایی، مردمی که هنوز در شش‌و‌بش انتخاب میان قبا و لباده خودشان با کت و کلاه پهلوی بودند. آقا همان‌جا پیش‌نماز مسجد ملک شد، اما بی‌سوادی مستمع، صاحب سخن را به ذوق نمی‌آورد، این شد که وقتی برای پیش‌نمازی، مسجد منشور السلطان دعوتش کردند، پذیرفت.

 

حکایت عجیب

اما حاج حبیب الله مبل‌ساز آمد پیش آقای طالقانی. دعوت کرد که ایشان هفته‌ای یک بار به مسجد هدایت برود و تفسیر قرآن بگوید. آقای طالقانی پذیرفت، اما حکایت مسجد هدایت حکایت غریبی بود. مسجد هدایت نزدیک چهارراه استانبول بود، جایی که لاله‌زار و استانبول به هم می‌رسیدند. درِ مسجد به کوچه پارک باز می‌شد. کوچه بن‌بست بود و انتهایش یک سینما؛ سینما پارک.

 

صاحب سینما دل خوشی از مسجد هدایت نداشت. مشتری‌های سینما با رونق گرفتن مسجد کم شدند. هر چه برنامه‌های مسجد بیشتر طرفدار پیدا می‌کرد، صاحب سینما هم فیلم‌های مستهجن‌تری نمایش می‌داد. بعد‌ها کار به آنجا کشید که صاحب سینما ۲ هزار تومان به کلانتری رشوه داد تا درِ مسجد را ببندند، اما مردم نگذاشتند. سینما پارک یکی از هزار بود، توی همان راسته چهارراه استانبول، چهار پنج سینمای دیگر هم بود.

 

وقتی کار انجام می‌شود

به همین دلیل بسیاری از مذهبی‌های آن روزگار به آقا خرده می‌گرفتند، چرا رفتی آنجا نماز می‌خوانی. یکی‌شان هم پدر جلال آل احمد پسرعموی آقا بود. یک بار جلوی آقا را گرفت و پرسید: چرا رفتی محله عرق‌فروش‌ها نماز می‌خوانی؟ آقای طالقانی هم گفت: مسلمان کردن آدم متدین زحمتی ندارد، او خودش نمازش را بهتر از من و شما می‌خواند. اگر بتوانم پای یکی از این‌ها را که دوروبر سینما و کاباره پرسه می‌زند، به مسجد باز کنم، کاری انجام داده‌ام.

 

مسجد هدایتی که آثار طالقانی ساخته بود، جای خوبی برای بحث کردن، نظر دادن و نقد کردن بود. جای خوب؛ یعنی جایی که مذهبی‌های سنتی می‌توانستند کنار دانشگاهی‌های روشنفکر بنشینند، سؤال و جواب کنند و حرف‌های هم را بشنوند. غیر از دانشجو‌ها کسان دیگری هم مجذوب سخنران مسجد هدایت می‌شدند، یکی‌شان محمدعلی رجایی بود که حضور در مسجد هدایت باعث شد از دانشکده افسری انصراف دهد و معلم شود؛ از این رو به مدرسه کمال رفت.

 

حساسیت رژیم روی مسجد هدایت زیاد شده بود. چند نفر را مأمور کرده بودند که تمام وقت در مسجد باشند و هر اتفاقی که می‌افتد، گزارش دهند. حتی یکی از آن‌ها به عنوان مراقبت از مسجد هدایت، استخدام شده بود. این حساسیت‌ها بالا گرفت. در نهایت رژیم تصمیم گرفت مسجد هدایت را ببندد. در نتیجه جلسات هفتگی مسجد به صورت سیار در خانه فعالان سیاسی در تهران و کرج برقرار شد. مجموعه سخنرانی‌های این مجالس مخفی جمع‌آوری می‌شد و به صورت کتاب، مخفیانه چاپ می‌شد تا به دست همه برسد.

 

وسعت مسجد هدایت

با پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن جلسات تفسیر قرآن مسجد هدایت به شکل وسیع‌تری در نماز جمعه تهران و برنامه‌های رادیو و تلویزیونی آقای طالقانی جای گرفت. از آن پس مسجد هدایت به اندازه شاگردان تربیت‌یافته‌اش وسعت یافت. شاگردانی که هر کدام نقش بزرگی در پیروزی و پایداری انقلاب داشتند.

 

یادآور می‌شود، کتاب «یک روایت معتبر درباره مسجد هدایت» به قلم حسین یحیوی و نظارت علمی محمدحسن روزی‌طلب منتشر شده است. به‌نشر این اثر را با شمارگان هزار نسخه و بهای ۱۲۵ هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.

 

 

 

منبع: خبرگزاری ایکنا

پایان پیام/500

منبع: شبستان

کلیدواژه: یک روایت معتبر مسجد هدایت یک روایت معتبر مسجد هدایت آقای طالقانی تفسیر قرآن صاحب سینما روز ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۹۲۰۱۵۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تمرین نخستین رفتارهای تشکیلاتی و سیاسی در مساجد/مسجد باید جامعه را تربیت کند

به گزارش قدس خراسان، مساجد از صدر اسلام نقش اساسی در پیشبرد اهداف فرهنگی، علمی و سیاسی اسلام داشتند و پایگاهی برای فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی بوده‌اند، این نقش مساجد در پیش از انقلاب نیز رونق خاصی در برخی مساجد شاخص شهر مشهد داشت که در نتیجه این فعالیت‌ها در مساجد انقلاب به بلوغ خود رسیده و در سال ۵۷ به پیروزی رسید.

مساجد پس از انقلاب نیز به روند رو به رشد ادامه دادند اما با افزایش جمعیت و تأسیس بیشتر مساجد در مشهد کم‌کم این فعالیت‌ها در برخی مساجد کمرنگ شده و کارکردهای سیاسی و اجتماعی مساجد به حاشیه رفته است، به‌ گونه‌ای که در برخی مساجد تنها نمازجماعت اقامه می‌شود و هیچ فعالیت دیگری صورت نمی‌گیرد.

برای بررسی علمی و دقیق این موضوع به سراغ هادی وکیلی، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد رفتیم تا نظر او را در این باره جویا شویم.

وکیلی اظهار کرد: از زمان تأسیس مسجد در صدر اسلام و در زمان پیامبر اکرم(ص) مسجد یک کاربرد اساسی و بنیادی داشت که مبتنی بر آن تعریف کاربردهای متفاوتی از آن تحت نظارت شارع و رهبر دین به میدان می‌آمد و عمل می‌شد.

استاد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه کاربرد اصلی مسجد محل عبادت است و مشخصاً کلمه مسجد از سجده و سجود می‌آید به این معنا که مسجد محل نماز خواندن است، گفت: نماز و سجده عالی‌ترین مرتبه نماز است، اما با توجه به اینکه در دین اسلام نماز بسیار توصیه شده و عمود دین خوانده شده است، مسجد به عنوان عالی‌ترین مکان عبادت در نظر گرفته شده، اما قرآن و سیره پیامبر(ص) نمی‌گوید در مسجد فقط نماز بخوان چون عالی‌ترین سطح عبادت است؛ چرا که دیگر مناسک شرعی نیز عبادت است و در مساجد انجام می‌شده و عبادت به معنای اعم در مسجد به عنوان پایگاه اصلی انجام می‌شده است.

توجه به عبادت و مسجد به معنای اعم کلمه در صدر اسلام

وی افزود: برنامه‌های عبادی همچون اعتکاف و پرداخت صدقه و زکات نیز در مسجد انجام می‌شده، این موارد نشان‌دهنده این است که در مسجد عبادات خاص و مناسک شرعی نیز انجام می‌شده، به عنوان مثال در آیه ولایت، امیرالمؤمنین(ع) در حال رکوع نماز زکات داده‌اند، بنابراین مسجد را نباید به یک حکم فقهی و نماز محدود کرد.

وکیلی درباره معنای عبادت در اسلام نیز گفت: عبادت در اسلام یک معنای اعم دارد، همان طور که حضرت محمد(ص) فرموده‌اند: «یک ساعت تفکر از ۷۰سال عبادت بدون تفکر ارزشمندتر است»، امام رضا(ع) نیز در این باره می‌فرمایند: «عبادت به فراوانی نماز و روزه نیست؛ عبادت واقعی، تفکر در کار خدای جلیل است». با این معنا بقیه عبادات مانند گفت‌وگوهای علمی نیز در مسجد انجام می‌شده است.

این استاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه مسجد در زمان پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) محل تدریس و بحث و گفت‌وگوی علمی بوده و جایگاه فرهنگی و علمی داشته است، عنوان کرد: اکنون نیز برخی مسجد و مجتمع فرهنگی می‌سازند که در واقع همان گستره مفهوم مسجد است؛ چرا که باید در مسجد کار فرهنگی خوب انجام شود همان کارکردی که در صدر اسلام نیز از آن استفاده می‌شده است.

وی ادامه داد: در عرصه سیاسی نیز پیامبر(ص) بسیاری از مشاوره‌های سیاسی و نظامی را در مسجد انجام می‌دادند، همچنین بسیاری از خطبه‌ها درباره امور سیاسی و کشورداری را در مسجد ایراد می‌کردند، بنابراین مسجد محل انجام عبادات به معنای کامل است.

وکیلی با اشاره به سیره پیامبر اسلام(ص) بیان کرد: در سیره پیامبر(ص) به لحاظ گروه‌های اجتماعی انحصاری وجود نداشت و در مسجد مردان و زنان در همه رده‌های سنی، همچنین فقرا و اغنیا می‌توانستند حضور داشته باشند.

استاد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: اگر امروز بخواهیم الگوی درستی برای تمدن نوین اسلامی از مسجد داشته باشیم و عرضه و احیا کنیم، باید مسجد با تمامی کارکردهایش احیا شود، اگر مسجد را تنها به محلی برای خواندن نماز جماعت تبدیل کنیم، درِ مسجد نیم ساعت پیش از اذان باز شود و یک ساعت پس از اقامه نماز بسته شود و کارکرد دیگری برای این فضای معنوی و الهی تعریف نشود، این کار تناسبی با کارکردهایی که در صدر اسلام و در سیره معصومین(ع) در مسجد انجام می‌شده، ندارد.

وی درباره پیشینه فعالیت‌های مساجد در پیش از انقلاب گفت: در سال‌های ۲۰ تا ۵۷ و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مسجد محل توجه و بهره‌برداری از ابعاد چندگانه خودش شد، یعنی متدینان و عالمان دینی به این موضوع بیشتر اهمیت دادند که مسجد نباید تنها محل نماز باشد، بلکه باید محلی برای تربیت جامعه و نسل جوان باشد، به همین دلیل در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ در مساجد مهمی در شهر مشهد فعالیت‌های دیگری گزارش و دیده شده، از جمله در مسجد کرامت، مسجد امام حسن مجتبی(ع)، مسجد بناها، مسجد حوض لقمان، مسجد فیل و مسجد صاحب الزمان(عج) کارکردهای چندگانه‌ای همچون کارکردهای اجتماعی، امور خیریه، تربیتی، آموزش قرآن و معارف و کلاس‌های معارف و احکام فقهی انجام می‌شده است.

تمرین نخستین رفتارهای تشکیلاتی و سیاسی در مساجد

وکیلی افزود: در این مساجد فعالیت‌ها و کنش‌های سیاسی نیز به صورت محسوس و نامحسوس در پیش از انقلاب انجام می‌شد، فعالان سیاسی در مساجد مشهد با یکدیگر آشنا می‌شدند و نخستین رفتارهای تشکیلاتی برای حرکت‌های سیاسی را تمرین می‌کردند. همچنین انجام فعالیت‌های فرهنگی، برگزاری کلاس‌های آموزشی و اردو و کوهنوردی از پایگاه‌های مساجد در پیش از انقلاب آغاز شد، به ویژه مساجد کرامت و امام حسن مجتبی(ع) که رهبر معظم انقلاب کلاس‌های آموزشی داشتند، نقش مهمی در آن زمان ایفا کردند و در پس از انقلاب نیز این برنامه‌ها اجرا می‌شد.

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: خوشبختانه پس از انقلاب نیز مساجد با همین کارکرد جلو آمدند اما متأسفانه در برخی از مساجد این کارکردها مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ چرا که اکنون فعالیت برخی مساجد مشهد به همان ساعات نماز جماعت محدود شده و این مکان بزرگ با سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و هزینه‌هایی که برای ساخت آن‌ها صرف شده است، گاهی اوقات صبح تا ظهر یا بعد از ظهر و شب‌ها تنها به مجلس ترحیم اختصاص پیدا می‌کند، در حالی که برخی مساجد دیگر جلسات بصیرتی، دوره‌های تربیتی و کلاس‌های درسی برای همه گروه‌های سنی و جنسی برگزار می‌کنند.

وی با بیان اینکه باید کاری کنیم سه مکان مهم مسجد، مدرسه و خانه به هم پیوند بخورند و دارای کارکردهای مشترک باشند، گفت: بخشی از کارکردهای مدرسه را باید مسجد بر عهده بگیرد و برعکس برخی کارکردهای مسجد مانند اقامه نماز جماعت را مدرسه اجرا کند، خانواده نیز باید به ‌گونه‌ای با مسجد و مدرسه در ارتباط باشد تا این سه مکان مکمل یکدیگر باشند، اگر بتوانیم این‌ها را به درستی با یکدیگر مرتبط کنیم و خانواده‌ها کودکانشان را درون این مثلث تربیت کنند، نتایج خوب فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حاصل می‌شود.

خبرنگار: فریده خسروی