در چهاباغ عباسی چه گذشته است؟
تاریخ انتشار: ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۹۴۰۴۶۷
"چهارباغ عباسی" احتمالاً مورد مناقشه ترین خیابان ایران است، گذری که از ابتدا تا کنون تغییرات فراوانی را متحمل شده و عبور مترو از آن عامل این تغییرات بود. حالا بار دیگر کاوش‌های باستان شناسی در دومین خیابان قدیمی ایران جنجال به پا کرده است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، چهارباغ عباسی در زمان شکل گیری فرم تازه‌ای از پدیده‌ای به نام خیابان بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
تصمیماتی که برای چهارباغ گرفته شد در زمان خود منجر به اعتراضات مردمی مقابل شورای شهر، بست نشینی دوستداران میراث فرهنگی در چهارباغ و بسیاری از اتفاقات دیگر شد. در این میان باستان شناسی‌های مختلف در چهارباغ و پیرامون آن انجام شد و پایه‌های کاخ جهان‌نما نیز در ورودی چهارباغ از سمت دروازه دولت داخل حصارهای شیشه‌ای قرار گرفت. در نهایت سازمان میراث فرهنگی و شهرداری دست در دست هم طرح پیاده راه سازی چهارباغ را به پیش بردند.
جنجال‌های چهارباغ از تصمیمات شهرداری وقت آغاز شد، آن‌ها تصمیم گرفتند که خط یک مترو اصفهان را درست از زیر سی و سه پل و چهارباغ رد کنند. در همان زمان صدای میراث فرهنگی و دوستداران آن درآمد که چرا این غول زیرزمینی باید درست از قلب شهر و جایی که یادگارهای صفوی دفن شده‌اند رد شود. در این باره محمد مسعود (مدیرگروه شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان) در همایش بزرگداشت اصفهان که ۷ آذرماه در کتابخانه مرکزی انجام شد، گفت: "شهرداری وقت تصمیم گرفت که مترو را از زیر چهارباغ رد کنند، مردم و خصوصاً سازمان‌های مردم نهاد به این تصمیم اعتراض کردند. شهرداری به ما گفت که درباره راه‌های جایگزین که خیابان شمس آبادی و باغ گلدسته بود تحقیق کنید. تحقیقات خود را از خیابان شمس آبادی کردیم و متوجه شدیم که به دلیل گذر لوله‌های اصلی فاضلاب شهری امکان گذر مترو از این خیابان وجود ندارد. سپس تا آمدیم خیابان باغ گلدسته را بررسی کنیم، شهرداری چهارباغ را کند و تونل خود را زد."
مترو اگر قلب چهارباغ را هدف گرفت، اما حُسن‌هایی نیز از جمله آغاز اولین کاوش‌های باستان شناسی در چهارباغ داشت. پیش از این تنها یک بار کاوش‌های باستان شناسی در خیابان چهارباغ صورت گرفته بود و در آن زمان دکتر جاوری اقدام به کاوش در محدوده چهارباغ کرد، که در نهایت این کاوش‌ها با دخالت شهرداری وقت در زمان صدارت مرتضی سقائیان نژاد متوقف و دردسرهای زیادی برای تیم کاوش و سازمان میراث فرهنگی ایجاد شد.
تکلیف سایت موزه پایه‌های کاخ جهان‌نما چه می‌شود؟اکنون بیش از دو دهه از زمان آغاز تلاش‌ها برای پیاده‌راه سازی چهارباغ عباسی می‌گذرد. به واسطه این تصمیم طرح خیابان باغ گلدسته نیز اجرا شد تا ترافیک وسایل نقلیه را از محدوده مرکزی شهر انتقال دهد. اما تا سال ۹۵ اتفاق خاصی در محدوده نیفتاده بود و نقطه عطف اتفاقات باستان شناسی در این سال‌ها کشف پایه‌های کاخ جهان‌نما در ابتدای خیابان چهارباغ بود که طی آن‌ها علی شجاعی اصفهانی توانست اولین نشانه‌ها از کاخ نابود شده در دروازه دولت را پیدا کند. این پایه‌ها برای مدتی نسبتاً طولانی در محفظه‌ای شیشه‌ای در معرض دید عموم بود، البته این به اصطلاح سایت موزه با اطلاعات و فرم نادرست خود هیچ کمکی به تداوم باستان شناسی در چهارباغ نکرد.
چگونگی کشف این پایه‌ها نیز جالب است، همزمان با عملیات احداث ایستگاه امام حسین (ع)، قرار بر این بود که یکی از دسترسی‌های ایستگاه در محلی ایجاد شود که بر اساس شواهد تاریخی کاخ جهان نما واقع شده بود. به همین منظور قطار شهری اصفهان مناقصه جهت کاوش انجام داد تا پیش از شروع عملیات، محدوده کاخ مورد کاوش قرار بگیرد و مشخص شود چه بخش‌هایی باقی مانده است. با توجه به اینکه مشاور میراث اصرار داشت که کاخ جهان‌نما باید به سبک اصلی بازسازی شود و به گونه‌ای ورودی با این سیستم منطبق گردد، قطار شهری اصفهان ساخت دسترسی در این محل را کنسل کرد و تصمیم گرفت که سه دسترسی دیگر که در حال حاضر وجود دارد را بسازد. با توجه به اینکه پیش‌تر قرار شده بود که بودجه جهت کاوش آن بخش ارائه شود، سازمان قطار شهری با فشار میراث فرهنگی پذیرفت که این بودجه را اختصاص دهد.
قرار بر این بود که محسن جاوری عملیات کاوش را انجام دهد اما با توجه به اینکه از پژوهشکده باستان شناسی اصرار داشت که معاون مشخصی برای ایشان تعیین کنند، ایشان نپذیرفت و عملیات کاوش توسط علی شجاعی اصفهانی انجام شد. در پی کاوش‌های این باستان شناس چند جرز از کاخ جهان نما شناسایی شد که پس از اتمام کاوش جهت حفاظت با کاهگل پوشانده شدند و در محفظه شیشه‌ای قرار گرفتند.
اخیراً شیشه‌های دور این پایه‌ها جای خود را به دیوارهای فلزی دادند و کارگران در آن مشغول کار هستند؛ گویا قرار است در این محل حوضی ساخته شود. علی شجاعی اصفهانی در گفت و گویی در این باره اظهار کرده: "پرونده ثبتی کاخ جهان‌نما، حوض اول چهارباغ و دیوار موربی که در جنوب کاخ جهان‌نما واقع است و احتمالاً بخشی از باروی دیلمی اصفهان بوده، هر سه، سال ۱۳۹۵ در یک پرونده ملی با شماره ۳۱۴۸۸ ثبت شدند. شیوۀ نمایش کاخ جهان‌نما حتی برای خود ما نیز بسیار مبهم و گنگ بود و اطلاعات نادرستی نیز در معرفی کاخ ارائه می‌داد، اما به‌هرحال دورتادور آن حصارهای شیشه‌ای قرار داشت و مردم می‌توانستند این اثر ثبت ملی شده را ببیند و در حال حاضر نگرانی ما شدت پیداکرده آن هم به این دلیل که کشفیات کاخ با هدف سنگفرش شدن در حال تخریب هستند و مشخص نیست چه اصراری برای انجام این کار وجود دارد. موضوع سنگفرش شدنِ دو طرف کاخ بسیار خطرناک است چون به‌این‌ترتیب بخش‌های کاوش نشده کاخ جهان‌نما را از دست خواهیم داد."
این صحبت‌های در حالی مطرح می‌شود که محمد فیض (مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان) و ناصر طاهری (معاون میراث فرهنگی استان اصفهان) مدعی هستند که ساخت حوض کاخ جهان نما مصوبه میراث فرهنگی دارد و به بقایای این کاخ ثبت ملی شده آسیبی نمی‌زد. فیض گفته: "هیچ اقدامی در سال جاری روی کاخ جهان‌نما صورت نمی‌گیرد و شیشه‌های دور بخشِ کاخ نیز دست نخورده و به همین شکل باقی خواهد ماند. تنها حوضی که روبروی این کاخ بوده و به آبراهه وسط چهارباغ متصل می‌شده اجرا خواهد شد که این نیز ارتباطی به کاخ جهان‌نما ندارد."
فیض با بیان اینکه اجرای حوض کاخ جهان‌نما طبق مصوبه وزارت کشور و میراث فرهنگی اجرا خواهد شد تاکید کرده: "تا زمانی که میراث مجوز قانونی به ما ندهد به بقایای کاخ و اطراف آن دست نمی‌زنیم. هیچ کاری برخلاف مصوبه میراث فرهنگی در کاخ جهان‌نما انجام نمی‌شود و ما جرح و تعدیل و اصلاحی در محدوده کاخ نخواهیم داشت."
کف‌های تازه کشف شده چهارباغمیتوان گفت اولین کاوش‌های باستان شناسی در سال ۹۳ و با توجه به اینکه ایستگاه‌های امام حسین و انقلاب در محدوده بافت تاریخی قرار در همین محدوده‌ها انجام گرفت که در واقع آن‌ها را می‌توان اولین مطالعات رسمی باستان‌شناختی در چهارباغ عباسی و دروازه دولت دانست. مطالعات سال ۹۳ با تمرکز بر کاوش باستان شناسی در محل ایستگاه‌های امام حسین و انقلاب به سرپرستی علمدار علیان انجام گرفت. طی این عملیات پژوهشی در مجموع در حدود ۴۰۰ متر از محدوده دو ایستگاه انقلاب و امام حسین کاوش شد. بر اساس شواهد به دست آمده در محل ایستگاه انقلاب کف‌های تاریخی چهارباغ شناسایی شدند.
همچنین در طی جدیدترین کاوش‌ها که محسن جاوری در روبرو خیابان آمادگاه و محدوده میدان انقلاب انجام داد، لایه‌هایی از دوران باستان نیز کشف کرد. جاوری در تشریح کشفیات خود توضیح داد: "در کاوش‌های جدید کف فرش آجری دوره صفوی، سنگفرش آجری دوره قاجار، بقایایی از هزاره چهارم پیش از میلاد و بقایایی از دوره ساسانی به‌دست‌آمده است. در کاوش محل روبروی خیابان آمادگاه، چند آبراهه کشف شد که مرتبط با تقسیم آب در دوره صفوی بوده است. آبی که از بخش میانی چهارباغ جاری می‌شده به سمت این آبراه می‌آمده به‌طوری‌که یک نهر رو به سمت شرق، یک نهر رو به غرب و یکی هم از مرکز رد می‌شده است. کشفیات میدان انقلاب هم ادامه این سنگفرش است و این لایه آجرفرش و لایه سنگفرش، همچنان تا انتهای چهارباغ ادامه داشته است."
کف‌سازی‌های چهارباغ چگونه بوده است؟کف‌سازی‌های چهارباغ از قدیم به جدید را به می‌توان به این شکل دسته بندی کرد، نخست کف اصلی شاه عباسی که کفی بسیار جالب و زیبا با تکه آجرهای نامنظم که به شکل دقیق و منظمی کنار هم مشابه پازل چیده شده‌اند. نتایج نمونه‌های ارائه شده جهت آزمایش ترمولومینسانس نشان داد که کف مذکور دقیقاً در برهه حکومت شاه عباس کبیر شکل گرفته است.
دوم کفی سازی ای که در دوره صفوی و احتمالاً به دلایل سلیقه‌ای و بدون آن که کف پیشین کارکرد خود را از دست داده باشد، انجام شده به طوری که روی سنگفرش قبلی با ملاتی در حدود ۱۰ سانت پوشانده شده و یک کف آجری جدید با آجرهای منظم مربعی ساخته شده است. نمونه ترمولومینسانس از این کف انتساب آن را به دوره صفوی تأیید می‌کند.
در سومین لایه کف سازی روی این کف یک کف آجری دیگر وجود داشته که در اثر استفاده فراوان و احتمالاً عدم مراقبت و محافظت در دوره‌های بعدی کاملاً از بین رفته است و تنها آثار محدودی از آن باقی است.
چهارمین لایه روی این کف تخریب شده کفی قاجاری است که با تکنیک سنگ غوطه ور در گل ایجاد شده است. ضخامت این کف بنا به وضعیت شیب متفاوت بوده ولی به صورت میانگین ۳۰ سانتیمتر ضخامت دارد. سنگ‌های قلوه‌ای در گل قرار گرفته اما در بالای کف صرفاً سطح بیرونی سنگ‌ها مشهود است. بر روی این کف، زیرسازی دوره پهلوی اول دیده می‌شود که مرتبط با بالا آوردن سطح چهارباغ در آن دوره است.
متأسفانه تمامی این کف‌ها بارها آسیب دیده‌اند. به گونه‌ای که در بسیاری بخش‌ها تنها حدود یک و نیم متر از عرض کف‌ها باقیمانده است؛ چون از یک طرف لوله آب اصلی شهر به عرض یک متر بدنه غربی کف‌ها و در بخش شرقی تأسیسات مخابرات و گاز کف عبور است. حتی برخی نقاط مرکزی کف نیز به خاطر جایگذاری پایه چراغ‌های برقی که در محور مرکزی چهارباغ قرار داده شده بودند تخریب شده است.
بعد از کاخ‌جهان‌نما و کف چهارباغ مهم‌ترین بحث آبراهه هستند. آبراهه‌های صفوی یکی از جالب‌ترین و موردتوجه‌ترین عناصر شهرسازی این عصر بودند که مطالعات بسیاری درباره آن‌ها صورت گرفته است. اصفهان شهر مادی‌ها است، در کنار مادی‌ها آبراهه‌ها برای زیباسازی، تلطیف و البته فضای سبز و کشاورزی نقش مؤثری ایفا می‌کردند.
در کاوش‌های باستان شناسی در محل ایستگاه دروازه دولت چند کانال کوچک با کارکرد آبراهه شناسایی شد که هم‌اکنون داخل میدان جایگذاری شده‌اند. همچنین یک کانال بزرگ انتقال آب سربسته با معماری سطح بالا که به صورت غربی شرقی حرکت می‌کرده وجود دارد که احتمالاً به محل کاخ‌های صفوی که هم اکنون کنسولگری روسیه است آب را انتقال می‌داده است. این کانال مستحکم با طاق ضربی و ارتفاع داخلی تقریباً یک متر و ۶۰ سانتی متر و عرض حدود دو متر و طول شناسایی شده حدود ۵۰ متر پس از شناسایی و خواناسازی با همکاری سازمان قطار شهری حفظ شد. جهت نگهداری کانال در محل خود نقشه ایستگاه دروازه دولت کاملاً عوض و با عملیات پیچیده مرمتی و عمرانی کانال در محل خود فیکس و نگهداری شده و هم اکنون می‌شود پس از ورود به ایستگاه امام حسین با کمی گردش به سمت چپ زیر سقف ایستگاه این تونل را مشاهده کرد.
پس از شروع عملیات پیاده‌راه سازی چهارباغ عباسی مشکلات عدیده‌ای به وجود آمد. در واقع نحوه برخورد با آثار به طور دقیق مشخص نبود. از سویی بین اصفهان شناسان و پژوهشگران معماری و باستان شناسان همگرایی‌ای در باب این که اصلاً چهارباغ به چه شکل بوده است وجود ندارد. در واقع حتی دو پژوهشگر را نمی‌توان یافت که در این مورد به توافق نسبی رسیده باشند و از سوی دیگر شهرداری به عنوان نمادی عمل گرا نیازمند طرحی مشخص است تا بر اساس آن عملیات را اجرا کند. مثلاً به عنوان یک سوال ساده باید پرسید اگر معیار، کاوش‌های باستان شناختی باشد و بازسازی باید بر آن اساس انجام شود، کدام کف باید معیار قرار بگیرد؟ طرح کدام چهارباغ معیار خواهد بود؟
طرح بر اساس توصیف فلان سیاح از دوره صفویه یا سیاحی دیگر از آن دوره؟ سیاحان دوره زندیه یا نقاشی‌های دوره صفوی؟ شاید هم عکس‌های دوره قاجاری؟ در چالش این نوع نظرها مشخص است که هر طرح اجرایی با رگباری از انتقادات مواجه خواهد بود. به هر حال سازمان نوسازی و بهسازی طرحی را ارائه داد و شروع به اجرا کرد. همان طور که قابل پیش بینی بود، بحث بالا گرفت و سرانجام امسال تیم دکتر جاوری از تقاطع آمادگاه به سمت سی و سه پل دور جدید کاوش‌ها را آغاز کرد.
در واقع هدف کاوش، تعیین وضعیت محدوده از نظر باستان‌شناختی است تا بر مبنای آن در مورد نحوه ادامه عملیات برنامه‌ریزی شود. از طرف دیگر بخشی از محدوده کاوش شده در راستای پروژه کاوش کاخ جهان نما، در طرح پیاده‌راه سازی واقع شده است. همچنان که اشاره شد نکته اصلی در این پروژه که شهرداری و نوسازی و افراد پروژه چهارباغ با آن درگیرند آن است که همگرایی دقیقی در مورد فرم چهار باغ عباسی حتی بین کارشناسان میراث فرهنگی و باستان شناسان وجود ندارد. بر همین اساس شهرداری به عنوان نهادی عملیاتی طرحی بینابینی بر اساس برخی داده‌ها و تصاویر را پیاده کرده و جهت اینکه آثار تاریخی چهارباغ از بین نرود، بین آثار تاریخی و آن چیزی که اجرا می‌شود لایه‌هایی از ماسه نرم و پلاستیک قرار داده است که آثار تاریخی از بین نرود و در واقع هر وقت خواست، اراده و بودجه در وزارت میراث فرهنگی وجود داشت دسترسی به آثار میسر باشد.
در مواردی مانند خیابان چهارباغ در نظرات باستان شناختی نظر کاملاً قطعی وجود ندارد و هر کاوشی به احتمال می‌تواند بسیاری از داده‌های کاوش قبلی را رد کند. از سوی دیگر باید توجه داشت که تمامی کاوش‌های انجام شده در چهارباغ با بودجه شهرداری به صورت مستقیم یا غیرمستقیم اجرا شده است. در واقع اگر تأمین مالی شهرداری نبود هنوز هیچکس نمی‌دانست که چهارباغ عباسی به چه شکل بوده، کف‌ها چگونه است و از کاخ جهان نما چه باقی مانده است و همچنان درگیر قصه‌ها و افسانه‌ها بودیم. هم اکنون نیز شهرداری کاری به آثار نداشته است.
آنطور که مسئولان میراث فرهنگی و مدیران شهرداری اصفهان گفته اند، شهرداری روی بخشی از محدوده کاوش شده را در راستای عملیات پروژه چهارباغ پوشانده اما پوشش به شیوه قابل برگشت است و هر وقت میراث فرهنگی توانست بودجه تأمین کنند، در کمتر از یک روز قابلیت دسترسی به آثار وجود دارد. متولی اصلی کاوش‌های باستانی و میراث فرهنگی در ایران وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. دستگاهی که در تمام مدت اجرای پروژه چهارباغ نظارت داشته و نظر نهایی را صادر می‌کرده است. با این حال شهرداری اصفهان بودجه کاوش‌های باستانی را نیز تأمین کرد و همین کاوش‌ها بود که همان چند اثر را کشف کرد.
اکنون دیگر نوبت متولی میراث فرهنگی است که با پا در میدان گذاشته و با تحقق بودجه حتی کاخ جهان‌نما را بازسازی کند. بازسازی که مصوبه میراث فرهنگی دارد و روزی انجام خواهد گرفت. تا آن زمان بهترین راه برای حفظ آثار و استفاده از چهارباغ جدید مدفون کردن لایه‌های باستانی و خاک اصیل چهارباغ با لایه‌هایی از ماسه است که آن را برای صدها سال دیگر حفظ کند؛ درست مانند کاری که حسن رضوانی با آتشکده "شیان" کرد. این اسطوره باستان شناسی برای حفظ و نگهداری اثر، آن را زیر حجم ضخیمی از ماسه بادی دفن کرد تا حفاظت شود. به عقیده بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران با شرایط موجود بهتر است که این گونه باقیمانده‌ها زیر لایه‌های مناسب و کارشناسی شده قرار گیرند تا هر وقت میراث فرهنگی بودجه داشت و خواست کاری اساسی در مورد آن‌ها انجام دهد از زیر خاک خارج شوند. در واقع در حال حاضر بهترین حفاظت برای این گونه آثار دفن دوباره است.
علیان: کف سازی چهارباغ قابل بازگشت است مستند نگاری آثار تاریخی یافت شده در چهارباغ کاشت گل و درخت در محور میانی چهارباغ برای نوروز ۹۹ مونسان راضی از چهارباغ / راه‌های بازدید از گنبد مسجد شیخ لطف الله باز است قضاوت مردم درباره اقدامات چهارباغ مثبت است باید زمینه گردشگری شبانه شهر مهیا شود بهره‌برداری بهینه از فضای چهارباغ انجام شود کد خبر 410944منبع: ایمنا
کلیدواژه: چهارباغ چهارباغ عباسی عبور از چهارباغ شهرداری اصفهان سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان ميراث فرهنگي اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری باستان شناسی کاوش های باستانی شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق کاوش های باستان شناسی پیاده راه سازی چهارباغ مصوبه میراث فرهنگی میراث فرهنگی کاخ جهان نما خیابان چهارباغ شهرداری اصفهان محل ایستگاه میراث فرهنگی باستان شناختی کاخ جهان نما چهارباغ عباسی پروژه چهارباغ لایه هایی شیشه ای قرار شهرداری وقت آثار تاریخی دروازه دولت کف سازی پایه ها حال حاضر شناسایی شد تصمیم گرفت وجود ندارد شیشه ای روی این کف قرار گرفت آبراهه ها قطار شهری امام حسین دوره صفوی باغ عباسی هم اکنون انجام شد شده اند کاوش شد کاوش ها بر اساس بخش ها یک متر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۹۴۰۴۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کشف کلاه‌خود ۲۵۰۰ ساله
باستان‌شناسان بقایای یک کلاه‌خود ۲۵۰۰ساله ایلیری (یونان باستان) را در کرواسی کشف کردند.
به گزارش ایسنا، باستان‌شناسان به تازگی با کاوش در شبه جزیره «Pelješac» کرواسی یک کلاه‌خود ایلیری (یونان باستان) را از زیر خاک بیرون کشیده‌اند، که قدمت آن به قرن ششم قبل از میلاد بازمی‌گردد.
«انشنت اوریجینز» نوشته است این شیء دومین کلاه‌خود مشابهی بوده که در این محوطه باستان‌شناسی کشف شده است و بینش بیشتری را درباره سنت‌های آیینی و رزمی جوامع باستانی در امتداد ساحل شرقی آدریاتیک ارائه می‌دهد.
این کلاه‌خود در بنایی در نزدیکی تپه‌های خاکسپاری واقع در محوطه باستان‌شناسی کشف شده است و گمان می‌رود پیشکش شده باشد. به این ترتیب، این شیء نشان‌دهنده مهارت رزمی ایلیری‌های باستان است و همچنین نشان‌دهنده ساختار‌های پیچیده اجتماعی و باور‌های معنوی است.
وجود اشیاء مخصوص خاکسپاری، مانند سلاح‌های آهنین که در کنار نخستین کلاه‌خود کشف شده است، نشان می‌دهد این اشیاء به جنگجویان اشرافی تعلق داشته‌اند.
کاوشگران علاوه‌بر کلاه‌خودها، مجموعه قابل‌توجهی از اشیاء مخصوص خاکسپاری را در این محوطه کشف کردند که از جمله آن‌ها می‌توان به ۱۵ سنجاق‌سینه برنزی و نقره، زیورآلات برنز مارپیچ، سوزن و صدها مهره شیشه‌ای و کهربایی اشاره کرد. همچنین یک نیم‌تاج برنز و بیش از ۳۰ ظرف به سبک یونانی که بسیاری از آن‌ها در کارگاه‌های معروف آتیک و ایتالیا تولید شده‌اند، نشان‌دهنده شبکه‌های فرهنگی و تجاری گسترده آن زمان است.
این یافته‌ها نه تنها از نظر تاریخی، بلکه به خاطر نقش‌شان در رابطه با تعاملات بین تمدن یونان و ایلیری نیز از اهمیت برخوردارند.
منظور از «خانم بازیگر» در اعترافات تتلو که بود؟