Web Analytics Made Easy - Statcounter
به نقل از «همشهری آنلاین»
2024-03-19@10:38:00 GMT

تَکَم گردانی؛ نمایشی برای آمدن بهار

تاریخ انتشار: ۷ اسفند ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۷۰۴۵۱۸۸

تَکَم گردانی؛ نمایشی برای آمدن بهار

همشهری آنلاین: تکم گردانی درواقع نوعی نمایش عروسکی و سیار است که همه ساله و پیش از آغاز سال نو از سوی تکم‌چی‌ها در استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل اجرا می‌شود.

در این نمایش تکم‌چی، ‌بزی عروسکی را تهیه و چوبی به شکم آن وصل می‌کند و سر دیگر چوب را از تخته‌ای که در میانش سوراخی دارد عبور می‌دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

تکم‌چی با بالا و پایین بردن چوب، بز عروسکی را می‌چرخاند. به عروسک منگوله‌هایی وصل است که هنگام چرخاندن عروسک، تکان می‌خورند. همچنین تکم‌چی هنگام چرخاندن عروسک، اشعاری به زبان ترکی می‌خواند و آمدن بهار و نوروز را مژده می‌دهد. تکم‌چی مانند سایر نمایش‌گردانان سیار خیابان به خیابان، کوچه به کوچه و خانه به خانه می‌رود و نوروزی طلب می‌کند. اگرچه این نمایش مختص مناطق آذری‌نشین است اما گاهی تکم‌چی‌ها از دیار خود به استان‌های مجاور می‌روند و نمایش تکم را اجرا می‌کنند. نکته حائزاهمیت دیگر این است که یکی دو نفر نوازنده نیز تکمچی را هنگام اجرای نمایش همراهی می‌کنند.

«محمدرضا درویشی»، پژوهشگر فرهنگ عامه معتقد است: «تکم‌چی‌ها یا عروسک ‌گردان‌های نوروزی، بشارت ‌دهندگان بهار و نوروز در مناطق آذربایجانی‌نشین ایران بوده‌اند. اینان با حرکت‌دادن تکم‌ها یا عروسک‌های کوچک چوبی تزئین شده و خواندن آواز به نوروزخوانی و بهارخوانی می‌پرداختند. تکم‌گردان‌های آذربایجان در آستانه عید نوروز باستانی، با «تکه» عروسک‌هایی با نمایی از بز و ماجراهای شیرینش به استقبال بهار طبیعت و سال نو می‌روند».

اشعار تکم‌چی‌ها درونمایه‌های متنوعی دارند:

باهار آمد، باهار آمد، خوش آمد/علی(ع) با ذوالفقار آمد، خوش آمد

جناب جبرئیل نامه گتیردی/گتورجگین پیغمبره یتوردی /موبارک قوللارین گویه گوتوردی

 سیزین بو تازه بایرامیز موبارک/ آییز، ایلیز، هفتز گونوز موبارک 

ترجمه:جبرئیل نامه‌ای آورد و به دست پیامبر(ص) رساند. پیامبر دستان مبارکش را به سوی آسمان گرفت. عید شما، ماه و سال و هفته و روزتان مبارک باد!

برخی تکم‌چی‌ها هم این اشعار را می‌خوانند:

امیرالمؤمنین(ع) تخته چیخاجاق/ یزیدین بوینونا نوخدا ووراجاق/ شیرین شربت سو یرینه آخاجاق/ سیزین بو تازه بایرامیز موبارک

ترجمه:امیرالمؤمنین(ع) بر تخت خواهد نشست و بر گردن یزید افسار خواهد زد. پس از آن به جای آب در همه جا شربت جاری خواهد شد/عید نو شما مبارک.

یکی دیگر از اشعاری که تکم‌چی‌ها می‌خوانند، این است :

تکم تکم ناز ایلر/ چوبانا آواز ایلر

ییغار قویون قوزونی/ بایراما پشواز ایلر

ترجمه: تکم ناز می‌کند و برای چوپان آواز می‌خواند. گوسفندها و بره‌ها را جمع می‌کند و به پیشواز عید می‌رود.

یا این اشعار:

بو تکه اویون ایلر/ قوردونان اویون ایلر

ییغار گیلانین دویوسون/ چوبانین تویون ایلر

ترجمه: این بز با گرگ بازی می‌کند و برنج گیلان را جمع می‌کند تا برای چوپان عروسی بگیرد.

بعضی اشعار هم برای مطالبه انعام است:

تکه گلدی هاوادان/ بئر دونی وار یلدن، هاوادان

خانیم تکه نین پایین گتیر/ ائوین اولسون آبادان

ترجمه: بز از آسمان آمد با پیراهنی از جنس باد. خانم، سهم بز را بیاور تا خانه‌ات آباد شود.

یا این اشعار:

بو تکه نین کندی وار/ کمندی وار کندی وار

هر قاپیدا اویناسا / بئر نلبکی قندی وار

ترجمه:این بزمتعلق به روستاست و بر در هر خانه‌ای که برقصد، سهمش یک نعلبکی قند خواهد بود.

برخی اشعار هم زندگی روزانه را به نمایش می‌گذارند :

بو تکه آختا تکه/ بوینوندا وار نوخدا تکه

قیرچا قیرچا چپیش لر/ یووشانین باشین دیشلر

گئدر یایلاقدا اوتلار/ گلر آراندان قیشلار

یاخشی اولار قویونون آغی / گئدر دولانار داغی

گلین لر یی یر قویماغی / ایللاه کی قیقاناغی

ترجمه:این بز طنابی بر گردنش دارد/ سر هر که را که نزدیک شود گاز می‌گیرد / برای چرا به ییلاق می‌رود و قبل از زمستان  برمی گردد / گوسفند سفید که در کوه می‌چرخد مرغوب است/ تازه عروس‌ها کاچی و خاگینه می‌خورند.

همچنین این ابیات را نیز می‌خوانند:

بیزیم یرده یومورتانی یویاللار/ سونرا دونوپ یددی رنگه بویاللار/ یددی سینده تحویل اوسته قویاللار

سیزین بو تازه بایرامیز موبارک / آییز، ایلیز، هفتز گونوز موبارک

ترجمه: در جایی که ما زندگی می‌کنیم، تخم مرغ را می‌شویند و با هفت رنگ نقاشی می‌کنند و به هنگام تحویل سال بر سر سفره می‌گذارند. عید شما و ماه و سال و هفته و روزتان مبارک*.

تکم گردانی در نواحی غربی استان گیلان هم انجام می‌شود و به‌ آن آینه تکم می‌گویند. در گذشته تکم‌چی‌ها از اردبیل به سمت نواحی غرب گیلان و گاهی تا  بندر انزلی و رشت نیز می‌رفتند تا مژده رسیدن سال نو را به مردم بدهند. از آنجا که تکم‌چی‌ها در دو طرف تکم، ۲ آینه کوچک وصل و با تکه پارچه‌های رنگی، منجوق‌ و پرهای زیبا عروسک را تزئین می‌کردند، به آن آینه تکم می‌گفتند.

رگه‌هایی از این نمایش عروسکی در نواحی مرکزی کشورمان از جمله اراک و ملایر دیده شده است اما باید اذعان کرد خاستگاه تکم آذربایجان و به‌خصوص اردبیل بوده و از این منطقه به سایر نقاط رفته است.

در گذشته تکم‌چی‌ها حدود یک ماه قبل از عید نوروز سر و کله‌شان در روستاها پیدا می‌شد و با اجرای نمایش آینه تکم، آمدن بهار را نوید می‌دادند. بعد کودکان دور و برشان را می‌گرفتند و با تکم‌چی‌ها شادی می‌کردند.

مجله گردشگری چهارگوشه ایران

*- به نقل از فرهنگ ترکی- فارسی (تورکجه سوزلوک) -تألیف: محمود دست پیش-۱۳۸۷

کد خبر 485798 برچسب‌ها مجله سفر به آذربایجان غربی مجله سفر به آذربایجان شرقی مجله آیین‌های نوروز

منبع: همشهری آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۰۴۵۱۸۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«خواب مرد مرده» به صحنه می‌آید

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی پروژه، نمایش «خواب مرد مرده» به نویسندگی اشکان آبگون و کارگردانی محمد مسگری و تهیه‌کنندگی اشکان آبگون جدیدترین نمایش فروردین سال ۱۴۰۳ خواهد بود.

این اثر نمایشی پاییز امسال در تماشاخانه انتظامی روی صحنه رفت که مورد توجه مخاطبان و منتقدان تئاتر و سینما قرار گرفته بود ودر این دور از اجرا، حنانه جعفری نژاد، نیما تبریزی، احمد افشاری، رضا داودوندی، رضا دادخواه و محمد مسگری به‌عنوان بازیگر به ایفای نقش می‌پردازند.

در خلاصه داستان نمایش «خواب مرد مرده» آمده: «زانیار در واپسین روزهای خدمت در شهرهای مرزی، مقابل چشمان هم‌خدمتی‌اش زندگی خود را پایان می‌دهد. هم‌خدمتی او با دیدن این صحنه دلخراش به فروپاشی می‌رسد و … .»

دیگر اطلاعات تکمیلی این اثر نمایشی به‌زودی اعلام‌ می‌شود.

کد خبر 6058013

دیگر خبرها

  • بالاخره حق عروسک‌ها را می‌دهند؟
  • زیباترین پیام‌های تبریک نوروز ۱۴۰۳، بهترین اشعار عاشقانه و احساسی
  • بازخوانی سنتها در محلات قدیمی گرگان ؛ نوروزخوانی سنتی که از آمدن شادی و بهار خبر می دهد
  • آغاز فصل دوم جشنواره عروسک‌خونه
  • اجرای ۵ هزار و ۴۲۱ نمایش در سال ۱۴۰۲
  • «خواب مرد مُرده» به صحنه می‌آید
  • «خواب مرد مرده» به صحنه می‌آید
  • «خواب مرد مرده» دوباره می‌آید
  • جشنواره شبستان دین و هنر را به هم نزدیک می‌کند
  • در تعطیلات نوروز چه نمایش‌هایی را ببینیم؟