به نقل از «پارسینه»

چهارشنبه سوری و آیین های فراموش شده ی آن

تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۷۳۰۰۸۵۲

در شاهنامهٔ فردوسی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز وجود دارد که نشان‌دهندهٔ کهن بودن این جشن است. مراسم سنّتی مربوط به این جشن ملّی، از دیرباز در فرهنگ سنّتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شده‌است.


واژهٔ «چهارشنبه‌سوری» از دو واژهٔ چهارشنبه — نام یکی از روزهای هفته — و سور به معنای عیش و عشرت ساخته شده است طبق آیین باستان در این رو آتش بزرگی بر افروخته می شود که تا صبح زود و برآمدن خورشید روشن نگه داشته می‌شود که این آتش معمولاً در بعد از ظهر زمانی که مردم آتش روشن می‌کنند و از روی آن می‌پرند آغاز می‌شود و در زمان پریدن می‌خوانند: «زردی من از تو، سرخی تو از من».

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این جمله نشانگر مراسمی برای تطهیر و پاک‌سازی مذهبی است که واژه «سوری» به معنی «سرخ» به آن اشاره دارد.به بیان دیگر مردم خواهان آن هستند که آتش تمام رنگ پریدیگی و زردی، بیماری و مشکلاتشان را بگیرد و بجای آن سرخی و گرمی و نیرو به آنها بدهد. چهارشنبه‌سوری جشنی نیست که وابسته به دین یا قومیّت افراد باشد و در میان بیشتر ایرانیان رواج دارد.

در سال‌های اخیر، رسانه‌های ایران توجّه زیادی به خطرات احتمالی ناشی از استفاده از مواد آتشزا و انفجاری نشان می‌دهند.

فال‌گوشی و گره‌گشایی

یکی از رسم‌های چهارشنبه‌سوری است که در آن دختران جوان نیت می‌کنند، پشت دیواری می‌ایستند و به سخن رهگذران گوش فرامی‌دهند و سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گیرند.


آجیل مشکل گشای چهارشنبه سوری
در گذشته پس ار پایان آتش‌افروزی، اهل خانه و خویشاوندان گرد هم می‌آمدند و آخرین دانه‌های نباتی مانند: تخم هندوانه، تخم کدو، پسته، فندق، بادام، نخود، تخم خربزه، گندم و شاهدانه را که از ذخیره زمستان باقی مانده بود، روی آتش مقدس بو داده و با نمک تبرک می‌کردند و می‌خوردند. آنان بر این باور بودند که هر کس از این معجون بخورد، نسبت به افراد دیگر مهربان‌تر می‌گردد و کینه و رشک از وی دور می‌گردد. امروزه اصطلاح نمک‌گیرشدن و نان و نمک کسی را خوردن و در حق وی خیانت نورزیدن، از همین باور سرچشمه گرفته‌است.


قاشق‌زنی
در این رسم دختران و پسران جوان، چادری بر سر و روی خود می‌کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می‌روند. صاحبخانه از صدای قاشق‌هایی که به کاسه‌ها می‌خورد به در خانه آمده و به کاسه‌های آنان آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول می‌ریزد. دختران نیز امیدوارند زودتر به خانه بخت بروند.


شال انداختن
پس از خاموشی آتش و کوزه شکستن و فالگوشی و گره گشایی و قاشق زنی جوانان نوبت به شال اندازی می رسد. جوانان چندین دستمال حریر و ابریشمی را به یکدیگر گره زده، از آن طنابی رنگین به بلندی سه متر می ساختند. آنگاه از راه پلکان خانه ها یا از روی دیوار، آنرا از روزنه دودکش وارد منزل می کنند و یک سر آن را خود در بالای بام در دست می گرفتند، آنگاه با چند سرفه بلند صاحبخانه را متوجه ورودشان می سازند. صاحبخانه که منتظر آویختن چنین شال هایی هستند، به محض مشاهده طناب رنگین، آنچه قبلاً آماده کرده، در گوشه شال می ریزند و گره ای بر آن زده، با یک تکان ملایم، صاحب شال را آگاه می سازند که هدیه سوری آماده است. آنگاه شال انداز شال را بالا می کشد.


کوزه شکستن
ردم طهران تا چند سال پیش که از سر در نقاره خانه بالا میرفتند کوزه ای آب ندیده با خود میبردند و از آنجا بزمین می افکندند و میشکستند و کسانی که بدانجا دسترس نداشتند از بام خویش کوزه را بزمین می افکندند اینکار در بسیاری از نقاط ایران معمول است و عقیده دارند که بلاها و قضاهای بد را در کوزه متراکم کرده اندو چون بشکنند آن قضا و آن بلا دفع شود...


پیشینه چهارشنبه سوری
یکی از جشن‌های آتش که در ایران باستان برای پیش درآمد یا پیش‌باز نوروز برگزار می‌شده و آمیزه‌ای از چند آیین گوناگون است، جشن سوری بوده‌است. سوری به یک چم (معنی) سرخی است و اشاره به سرخی گل است که در این روز می‌افروخته‌اند. در تاریخ بخارا آمده‌است:

-چون امیر سدید منصوربن نوح به ملک نشست، هنوز سال تمام نشده بود که در شب سوری چنان که عادت قدیم است آتشی عظیم افروختند.

این آتش را در شب سوری که هم‌زمان با روزهای «بهیژک» یا «پنچهٔ دزدیده» بود برای گریزاندن سرما و فراخوانی گرما، آن هم بیشتر بر روی بامها می‌افروختند که هم شگون داشته و هم به باور نیاکانمان، تنورهٔ آتش و دود بر بامها، فروهر درگذشتگان را به خانه‌های خود رهنمون می‌کرده‌است.

به دیگر سخن این آتش‌افروزی بر بام خانه‌ها، آخرین گام از آیین‌های گاهنبار پنجه یا ده روز پایان سال است. این ده روز را ده روز فروردیان یا فروردیگان می‌گویند که دربرگیرندهٔ پنجه کوچک (پنج روز نخست-اشتاد روز تا اناران- از ماه اسفند در گاهشماری زرتشتی، برابر با بیست و پنجم اسفند ماه بنا به گاهشمار رسمی کشور) و پنجه بزرگ (پنجهٔ دزدیه، پنج روز پایان سال) می‌باشد.

چند روز پیش از نوروز مردمانی به نام آتش‌افروزان که پیام‌آور این جشن اهورایی بودند به شهرها و روستاها می‌رفتند تا مردم را برای این آیین آماده کنند. آتش‌افروزان، زنان و مردانی هنرمند بودند که با برگزاری نمایشهای خیابانی، دست‌افشانی‌ها، سرودها و آوازهای شورانگیز به سرگرم کردن و خشنود ساختن مردمان می‌پرداختند؛ آنها از هفت روز پیش از نوروز تا دو هفته پس از نوروز با پدید آمدن تاریکی شامگاه، در تمامی جایهای شهر و ده آتش می‌افروختند و آن را تا برآمدن خورشید روشن نگاه می‌داشتند. این آتش، نماد و نشانهٔ نیروی مهر و نور و دوستی بود. هدف آتش‌افروزان برگرداندن نیروی فزاینده و نیک به مردمان برای چیره شدن بر غم و افسردگی بود. همین هدف مهمترین دلیل برپایی جشن سده در میانه زمستان هم هست.


رقص با آتش
آیین آتش‌افروزی پیش از نوروز به گونه‌های دیگر در نزد مردمان دیگر کشورها نیز پدیدار می‌شود، آریاییان قفقاز هنوز در این شب هفت توده آتش می‌افروزند و از روی آن می‌جهند. بنا به آیینی کهن در سوئد، شبی را که «والبوری» خوانده می‌شود به عنوان آغاز بهار می‌شمارند و در آن آتشی بزرگ افروخته و پیرامون آن به جشن و شادی می‌پردازند. همچنین نمونه دوردستی از آتش‌افروزی نوروزی را در نزد مردم روستاهای جنوب کشور رومانی گزارش کرده‌اند.

آیین آتش‌افروزی تا روزگار ما بر جای مانده و نام «چهارشنبه سوری» بر خود گرفته‌است. در ایران باستان بخش‌بندی هفته به گونه امروزی (شنبه تا پنجشنبه و جمعه) نبوده و در گاهشماری ایرانیان هر یک از ۳۰ روز ماه نامی ویژه داشته‌است (امرداد، دی بآذر، آذر، …، سروش، رشن، فرودین، ورهرام،... ، شهریور، سپندارمزد، خورداد و..). «هفته» ریشه در ادیان سامی دارد، که باور داشتند خداوند، جهان را در ۶ روز آفرید و روز هفتم به استراحت پرداخت و آفرینش پایان یافت؛ و از همین رو روز هفتم را به زبان یهودی شنبد یا شنبه نامیده‌اند که به معنی فراغت و آسایش است. بخش‌بندی روزها به هفته از یهود به عرب و از اعراب به ایرانیان رسیده‌است. اعراب دربارهٔ هر یک از روزهای هفته باورهایی داشته‌اند؛ برای نمونه اینکه چهارشنبهٔ هر هفته روز شومی است.

      منبع:سیمرغ

منبع: پارسینه

کلیدواژه: ایران باستان چهارشنبه سوری پارسی خبر آداب و رسوم آتش افروزی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.parsine.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «پارسینه» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۳۰۰۸۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برخی به دنبال فراموش شدن امام خمینی(ره) هستند

نماینده ولی‌فقیه در استان یزد با اشاره به اینکه امروز شناخت ماهیت واقعی انقلاب در جهان بسیار کم است گفت: برخی در داخل ایران به دنبال فراموش شدن امام خمینی(ره) در انقلاب هستند. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از یزد، آیت‌الله محمدرضا ناصری صبح امروز در نشست شورای هماهنگی حفظ آثار و ارزش‌های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس روحانیت یزد اظهار داشت: یکی از مشکلاتی که ما در فعالیت‌های خود داریم، مربوط به حوزه رسانه‌ای و انتشار ارزش‌های دینی و انقلابی است.

وی با بیان اینکه ما مطالب، خاطرات، ارزش‌ها و مسائل بسیار زیادی داریم که می‌تواند تاثیرگذاری بسیار زیادی برای جوامع مختلف داشته باشد افزود: متاسفانه ما برای اینکه این ارزش‌ها و مطالب را به دنیا معرفی کنیم راهکاری نداریم و نتوانستیم به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که کلمات اهل بیت(ع) و منطق شیعه برای همه واضح باشد.

نماینده ولی‌فقیه در استان یزد بیان کرد: حتی امروز ما در ارتباط با انقلاب اسلامی هم آنگونه که باید و شاید برنامه‌ریزی برای معرفی انقلاب به مردم جهان نداریم و رسانه‌های خوبی برای اینکه بتوانیم انقلاب و ارز‌ش‌های آن را به جهان معرفی کنیم نداریم.

ناصری با بیان اینکه متاسفانه انقلاب را رسانه‌های صهیونیستی آن گونه‌ که می‌خواهند به جهانیان معرفی می‌کنند خاطرنشان کرد: این ضعف به حدی است که ما حتی در جهان اسلام هم نتوانستیم خودمان را معرفی کنیم به گونه‌ای که بسیاری از علمای اهل تسنن فکر می‌کنند در شیعه هیچ تفسیر و کتاب فقهی وجود ندارد.

امام جمعه یزد برنامه‌ریزی برای انتشار ارزش‌ها در بعد بین‌المللی را بسیار مهم دانست و ادامه داد: همین الان در کشور خودمان هم خاطرات بسیاری از رزمندگان و علمای خودمان و حتی امام داریم که در ارتباط با آن حرف زده نمی‌شود.

وی با تاکید بر اینکه یک جریانی به دنبال فراموش شدن امام و سیره آن حضرت است گفت: ما حتی برنامه‌ای که بتوانیم به دانش‌آموزان و دانشجویان و دیگر افراد این ارزش‌ها، خاطرات و مطالب را منتقل کنیم را نداریم و این یک ضعف بسیار بزرگی است که ما در جامعه داریم.

رئیس شورای فرهنگ عمومی استان یزد با بیان اینکه در حدیثی از امام صادق(ع) داریم که ایشان فرمودند شما تنها حقایق ما را به مردم اعلام کنید، آنها به سمت ما می‌آیند عنوان کرد: ما در همین کار انتقال حقایق و ارزش‌ها به جوانان و عموم مردم داخل و خارج از کشور ضعف داریم و باید نسبت به رفع این مشکل اقدام کنیم.

ناصری با بیان اینکه در مقابل این ضعف دشمن تمام تلاش خود را برای ضربه زدن به انقلاب و ارزش‌های آن انجام می‌دهد اضافه کرد: یکی از اقداماتی که دشمن با تمام توان رسانه‌ای خود در حال انجام دادن آن است، ربط دادن معیشت به انقلاب است، به گونه‌ای که مردم به دلیل ناراضی بودن از گرانی‌، با انقلاب مشکل دارند.

امام جمعه یزد تصریح کرد: این در حالی است که بحث ضعف و مشکل برخی مدیران و یا گران‌فروشی برخی از تولیدکنندگان و فروشندگان با وجودی که ایراد بسیار بزرگی است اما با اصل انقلاب در تضاد است و نباید این دو با یکدیگر گره زده شوند.

وی به بیان خاطره‌ای از عملیات والفجر مقدماتی و اقداماتی که برای اطلاع‌رسانی این عملیات انجام شد اشاره کرد و افزود: دنیا به خوبی این موضوع را فهمیده که هر کاری می‌خواهد انجام دهد را از ابتدای کار و آنطور که می‌خواهند اطلاع رسانی کنند تا مردم را به خود جلب کنند؛ حتی داعش هم برای جذب گسترده نیروهای خود از تبلیغات رسانه‌ای استفاده کرد و تعداد زیادی افراد را از سراسر نقاط جهان به خود جذب کرد.

نماینده ولی فقیه در استان یزد ادامه داد: ما کتاب‌های بسیار زیادی داریم که در حوزه‌های مختلف منتشر شده و الان زمان آن است که برای جهانی شدن این کتاب‌ها و خاطرات برنامه‌ریزی دقیق داشته باشیم.

ناصری به ظرفیت فضای مجازی و ضرورت استفاده از آن در تبلیغ دین و انقلاب اشاره کرد و گفت: باید ارزش‌های انقلاب را در فضای مجازی معرفی کنیم اما باید توجه داشت که فعالیت در هر عرصه‌ای باید متناسب با تکنیک‌های همان عرصه باشد به عنوان مثال در فضای مجازی باید با تولید محتواهای کوتاه و مختصر اقدام به انتشار مطالب و تولیدات هنری خود کرد تا بتواند تاثیرگذاری داشته باشد.

امام جمعه یزد بیان کرد: امروز لازم است که اقشار مختلف بسیج یک دوره فرمایشات امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری را بازخوانی کرده و نسبت به تولید محتوا از این مطالب متناسب با سلایق جوانان و نوجوانان انجام دهند.

انتهای پیام/