یادداشت| ادبیات نیایشی و کاتارسیس
تاریخ انتشار: ۱۳ فروردین ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۴۴۰۲۸۸
کاتارسیس یک واژه یونانی به معنای تطهیر، تزکیه و تخلیص است، که ارسطو آن را یکی از نتایج لذت بردن از اثر هنری می‌داند، کاتارسیس همان چیزی است که یک داستان، یک نمایشنامه، یک فیلمنامه، سینما، تئاتر و معماری را به اثر ماندگار زمانه‌اش تبدیل میکند. ۱۳ فروردين ۱۳۹۹ - ۰۰:۲۶ فرهنگی ادبیات و نشر نظرات - اخبار فرهنگی -
خبرگزاری تسنیم، سعید تشکری
ادبیات نیایشی گفت سی‌ام:
هنرمند نیایشگر، یک قطعه‌ساز، یک جواهرساز است، نه یک کارخانه تولیدی، برای همین آن قطعه قابل تکرار نیست، زیرا برای ساخت آن قطعه نیایشی، در رابطه‌ای که با خدا دارد، خودش را به تهذیب رسانده است، به همین دلیل، وقتی به نویسندگانی که در دورانی آثاری بوجود آورده‌اند، مراجعه میکنیم و از آنها می‌خواهیم تا باز هم از این نوع آثار، یکی دیگر هم بنویسد، ناتوان است، چرا که دوران تهذیب را در خودشان سخت نگرفته‌اند و تقریبا ماجرا به سمت این رفته است که تهذیب تبدیل به یک حرفه شده است، حرفه نویسندگی که یک مدیوم است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بیاییم ساده‌تر درباره بوطیقای فضا حرف بزنیم، اخیراً در ایران کتابی از استیون میلهاورز نویسنده آمریکایی چاپ شده است، به نام «صداهایی در شب». این کتابِ فوقالعاده نیایشی، مصداق کامل بوطیقای فضا است، در واقع اثر کاملاً در فضا می‌گذرد و پر از فضاهای قدسی است. یکی از قصه‌های این کتاب که برای خواندن بسیار درخشان است و نمونه کاملی از ادبیات نیایشی است «آرکادیا» نام دارد، شروع داستان با فصلی است به نام «خوش آمدید» یک راوی بدون اینکه ما او را بشناسیم و بدانیم چه کسی است به یکسری آدم خوش آمد میگوید که آنها در حقیقت به جایی آمده‌اند که تمام نیازهای مشتری‌ها را برآورده میکند، نویسنده نمی‌گوید دنیا، میگوید به اینجا خوش آمدید. درست در فصل بعدی مبحث سکونت را مطرح میکند و شما حالا پذیرفته‌اید که اینجا ساکن هستید. در قدم بعدی کارکنان این دنیا را مطرح میکند، و بعد گواهی‌هایش را می‌آورد. تمام فصول این رمان در حقیقت یک رویکرد نیایشی دارد. همان کتاب داستان دیگری دارد به نام « لذتها و رنج‌های سیذارتاگوتامای جوان» که رمانی است علیه سیذارتای هرمان هسه با یک روایت در بوطیقای فضای جدید.
یادداشت| روایت سازی تهذیبی در ادبیات نیایشییادداشت| ادبیات هملت مکبثی و ادبیات نیایشییادداشت|بازی دیگر بودگی در ادبیات نیایشیرابطه معنویت و هنر در ادبیات نیایشییادداشت|پرسش‌های هویت در ادبیات نیایشییادداشت|تهییج و تهذیب در ادبیات نیایشییادداشت|کنش و واکنش در ادبیات نیایشیکاربرد تفسیر جمعی در ادبیات نیایشیشوریدگی در ادبیات نیایشیاقتباس متعهد در ادبیات نیایشیمیخواهم بگویم در حال حاضر و هم اکنون، بسیاری از نویسندگان بزرگ دنیا، در حال خلق آثار ادبیات نیایشی، در بوطیقای فضا هستند، و بوطیقای فضا امری است که به نظر می‌رسد ویل دورانت در آخرین کتاب خودش به نام «برگ ریزان» مصداقش را درباره خودش به کار برده است و میگوید، من معتقدم انسان باید در دوران حیاتش دست به کاری بزند و برای آن کار تنها یک بیننده قائل باشد و آن یک نفر فقط خداست. در طول مدتی که کار می‌کنی و اثر خلق می‌کنی تنها بیننده، خداوند است و وقتی به انتهای عمرت میرسی، و مجموعه آثارت را می‌گذاری روی میز، روی چشمت، در آن لحظه خوانندگان در نظرت نیستند، بلکه تنها بیننده آن لحظه خداوند است و میگوید دانایی من در این دنیا در برابر خلقت چقدر کوچک است، این را ویل دورانت میگوید. او در کتاب برگریزان میگوید، من همه برگ‌هایم ریخته است و حالا در آخرین کتاب خودم مقیاسی را طرح می‌کنم که در آن مقیاس کلام آخر درباره زندگی، عشق، جنگ و خداوند است.
ببینید، می‌خواهم بگویم که بوطیقای فضا درباره همه افراد و همه ساختارها و همه افکار وقتی اتفاق می‌افتد، که نویسنده و هنرمند دست به تهذیب خود می‌زند و از دل این تهذیب اثری که خلق میکند صاحب شگفتی است. شگفتی‌های یک اثر مبنای تمرین شده خودش را ندارد و مبنای آن نوعی تفکر است، که تبدیل به هنر می‌شود، تولید هنر در ادبیات نیایشی فقط زاییده یک تفکر فلسفی نیست و مکانیسم آرتیستیک دارد، که هنرمند چگونه بتواند آن اثر را به یک اثر دیداری یا شنیداری یا گفتمانی تبدیل کند، برای همین است که خوانندگان جای اینکه همه آثار یک نویسنده را دوست داشته باشند، برخی از آثارش را دوست دارند و دنبال این می‌گردند که آن برخی را در باقی آثار نویسنده پیدا کنند، ولی پیدا نمی‌کنند، برای همین است که کتابخانه ادبیات نیایشی دنیا برمبنای همه آثار نویسندگان مختلف گردآوری نمی‌شود. در حقیقت اگر برای ادبیات نیایشی دنیا، یک کتابخانه قائل شویم و بخواهیم برای این کتابخانه، کتاب فراهم کنیم، آیا در مواجه با آثار تولستوی می‌شود همه آثار او را در این کتابخانه گنجاند؟ خیر، وقتی ما درباره تولستوی صحبت میکنیم، اثر نیایشی او «اعتراف» و«جنگ وصلح» است، رومن رولان قرار می‌گیرد، اگر درباره ویکتورهوگو صحبت میکنیم «بینوایان» را انتخاب میکنیم، اگر درباره داستایوفسکی صحبت میکنیم «جنایت و مکافات» و «برادران کارامازوف » را می‌آوریم، یا اگر درباره بولگاکف صحبت میکنیم «مرشد و مارگریتا» را در این کتابخانه می‌گذاریم. این یک کتابخانه است از کتاب‌های متفاوت و آثار مختلف آدم‌های بزرگ دنیا، که در ایران هم نویسندگان بزرگی هستند که برخی از کتاب هایشان در این کتابخانه جهانی جای می‌گیرد و به عقیده من این کتابخانه هیچ وقت هم تعطیل نمی‌شود، و امروز نیروهایی بسیار جوان و دارای اندیشه، در این بوطیقای فضا کار می‌کنند و دست به خلق آثار نیایشی می‌زنند.
بوطیقای فضا همان فضایی است که در آن دین، تفکر و خدامحوری، اصل آن است و شعورمندی یکی از تیترهایی که ما به آن اعتقاد داریم، مثل مدافعین حرم، مثل انقلاب، مثل جنگ و دفاع مقدس، مثل تمام این لحظات تاریخی یک ملت، که می‌تواند این رخدادها را برای ادبیات و هنر نیایشی باشد، اما محتوای هنر نیایشی قطعاً رابطه تهذیب‌کننده این رخدادها با هنرمند است، همان ظرف ادبیات نیایش است که در بوطیقای فضا در این روزگار، دارد اتفاق می‌افتد، که پر از قهرمان و داستان است، ولی ما بزرگترین مشکلمان این است که در کنار این رویدادها همیشه خاموشیم و انگار یکی به ما میگوید اینها موضوعات جذاب ما نیستند، برعکس موضوعات جذب ما همین است، که می‌تواند تاریخ یک ملت را تحت تاثیر قرار بدهد، مثل کاری که مولانا انجام میدهد. اگر به هر اثری که تولید میکنیم، نگاهی تهذیب گونه داشته باشیم، در هر شرایطی به یک روایت مقدس می‌رسیم.که همان روایت مقدس و نامقدس است .که در آن یک اتفاقی می‌افتد به اسم کاتارسیس. کاتارسیسیک واژهیونانیبه معنای تطهیر، تزکیه و تخلیص است، که ارسطو آن را یکی از نتایج لذت بردن از اثر هنری می‌داند، کاتارسیس همان چیزی است که یک داستان، یک نمایشنامه، یک فیلمنامه، سینما، تئاتر و معماری را به اثر ماندگار زمانه‌اش تبدیل میکند، مثل همان کاری که هنرمندانی چون شیخ بهایی در دوره صفویان انجام داد .دست به خلق آن بناهای باشکوه و ماندگار چون حرم مطهر رضوی انجام داد، یا قوام الدین شیرازی، در دوره تیموریان با ساخت مسجد گوهرشاد از خود نامی ماندگار به جای گذاشت. که در بوطیقای فضای زمان خود انجام داده‌اند.
هربار که یک بنای عظیم تاریخی را می‌بینیم در عین حال که یک بنا است، یک معماری است، در دل خودش هم یک داستان دارد، که آن داستان، قطعاً یک داستان نیایشی است. این در همه اعصار است. داوینچی اگر اثری خلق میکند با آن اثر نیایش میکند، در عین حال که کار نیایشی می کند، در بوطیقای فضای خودش شاگرد تربیت میکند، نقاشی میکند، ولی چند اثرش نیایشی است؟ آثار خاصی که در آن کاتارسیس شخصیت خودش را تربیت کرده است و در آن به یک تفکر مقدس رسیده است.
ما در ادبیات نیایشی چیزی به نام تصادف نداریم، اصلاً اثر تصادفی نداریم به این مفهوم که بگوییم تصادفاً خوب شد، در یک رویداد تصادفی، انتخاب و اراده تعریف نمی‌شود، در حالی که هنرمند از لحظه خلق اثر نیایشی، یک نوع اعتکاف و تهذیب همراه با تکنیک برای خودش قائل می شود، تا در آن دوران اثری خلق کند. برای همین هم وقتی از بینوایان صحبت میکنیم، ویکتور هوگوِ بینوایان با ویکتور هوگویی که آثار دیگر را می‌نویسد کاملا متفاوت است، انگار تمام ذخیره‌های آرمانی ویکتور هوگو در بینوایان جا می‌ماند، در داستایوفسکی هم این آرمان‌ها در برادران کارمازوف جا می‌ماند و بولگاکوف در مرشد و مارگاریتا جا می‌ماند. مصداق این را در برف سیاه بولگاکوف می‌توانید ببینید که چطور انسانی متزلزل، ترسو و وهمناک است و از سر این تزلزل به استالین نامه می‌نویسد و از او خواهش میکند تا اجازه بدهد از کشور خارج شود یا اجازه بدهد آثارش کار شود، و استالین میگوید نه. یا ماکسیم گورکی که آن همه آثار متفاوت در حوزه سوسیالیسم نوشته است، در آخرین اثرش «اعتراف به عشق» درکی متفاوتی است و از همان لحظه استالین قصد مرگ گورکی را میکند و به او میگوید که تو دیگر به طبقه پرولتاریا تعلق نداری. ورود و خروج هنرمند در تولید اثر نیایشی همین گونه است. در هنر نیایشیِ کشور خودمان هم، این تکرار ناپذیریِ آثار نیایشیِ یک هنرمند نیز دیده می‌شود، شما نگاه کنید، فیلم سازی مثل شهرام اسدی روز واقعه را می‌سازد.
فیلم سازی به نام سعید ابراهیمی فر، فیلم نار و نی را می‌سازد. فیلم سازی به نام محمدرضا اصلانی، آتش سبز را می‌سازد. چرا ما کماکان درباره امام حسین(ع) تنها دارایی ما روز واقعه است؟ اینها نشان دهنده این است که در آن دوران، هنرمند در بوطیقای فضای اثرش، کاملا فرورفته، در تولید اثر نیایشی هنرمند یسار بسیار منضبط است. چرا؟ چون ماهیت ذهنی او در این بوطیقای فضا رشد می‌کنند و خودش را به تکامل می‌رساند و به جای اینکه در «من کی هستم غرق شوند»، در جاذبه اثر غرق می‌شوند. بدون اغراق می‌گویم، هنوز در حوزه ادبیات عاشورایی، اثری مثل پدر، پسر، اقای سید مهدی شجاعی وجود ندارد. آثاری که بتواند با الگوهای متفاوت جامعه در نسل های متفاوت زندگی کند، که ای کاش این اتفاق را ما به عنوان یک الگو درنظر بگیریم و تصمیم بگیریم نگاه وقفی به ادبیات عاشورایی داشته باشیم. و به نظرم هنرمند تا خودش را وقف نکند نمی تواند تولید اثر کند. در پایان جمله ای از ابن مشغله نادر ابراهیمی بزرگ می آورم که می گوید:
زندگی مِلک وقف است دوست من !
بوطیقای فضا ،محل رشد و تکامل هنرمند نیایشی است0.
پایان
انتهای پیام/
R1013198/P/S4,35/CT4 واژه های کاربردی مرتبط کتاب و ادبیاتمنبع: تسنیم
کلیدواژه: کتاب و ادبیات کتاب و ادبیات ادبیات نیایشی صحبت می کنیم اثر نیایشی یک داستان برای همین همه آثار
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۴۴۰۲۸۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
از روز جهانی کتاب و حق مولف تا نقش کتاب در سبد خانواده‌ها
زهره صارمی، استاد زبان و ادبیات پارسی و مدرس دانشگاه درمورد روز جهانی کتاب و حق مولف بیان کرد: کتاب همواره همچون بارقه‌ای از نور در تاریکی دوره‌های مختلف تاریخی نجات‌بخش نوع بشر بوده است. زیرا کتاب با ایجاد نگرش مثبت در افراد جامعه باعث توسعه و بهبود شرایط جامعه شده است؛ به‌طوری که سطح دانش و تجربه زیسته‌ی افراد را بالا برده و پنجره‌ای گشوده است به جهان بینی‌های مختلف و زندگی‌هایی که امکان زیستن آنها وجود ندارد. زیرا تنها با خواندن کتاب می‌توان آن زندگی‌ها را تجربه کرد.
این استاد زبان و ادبیات پارسی اظهار کرد: کتاب همواره به انسان کمک کرده است تا اهداف زندگی را برای خود مشخص و پیدا کند و به همین دلیل، انسان با خواندن کتاب می‌تواند درمورد اهدافی که تعیین و پیدا کرده است راه حل مناسب و دانش و اطلاعات کافی بدست آورد و علاوه بر این، کتاب توانسته است انسان را در راستای اهداف و راه حل‌هایی که می‌خواهد در پیش بگیرد راهنمایی کند و برای او روشنگر باشد. زیرا کتاب خواندن همواره باعث احساس آرامش و لذت بی‌پایان می‌شود و همین لذت بی‌پایان، مفهومی به نام کتاب را ماندگار کرده است.
صارمی گفت: هر ساله در ۲۳ آوریل که همزمان با درگذشت نویسنده‌ی بزرگ «ویلیام شکسپیر» است روز جهانی «کتاب و حق مولف» گرامی داشته می‌شود و ایده اولیه‌ی این مناسبت از برنامه‌ای بوده است که در کاتالونیای اسپانیا برگزار می‌شده که همواره در این روز به خرید و فروش و اهدای کتاب پرداخته می‌شده است و هر کسی که کتابی خریداری می‌کرده یک شاخه گل رز هم، هدیه می‌گرفته است و پس از آن، این موضوع مورد توجه قرار گرفت و سازمان یونسکو این روز را به نام «روز جهانی کتاب» و حق مولف پایه‌گذاری کرد که اهمیت و توجه بیشتری به دست اندرکاران چاپ یک کتاب اعم از نویسندگان، مولفان، ناشران و معلمان و... شود.
این استاد زبان و ادبیات پارسی ادامه داد: در طول تاریخ مشاهده کردیم افراد برای کسب دانش و بینش بیشتر و گسترده‌تر، همواره با هر زحمتی که بوده است به منابع و کتاب‌های مختلف دسترسی پیدا می‌کردند. اما در سال‌های اخیر شاهد تحولی در این زمینه هستیم و آن هم، انتشار کتاب‌های دیجیتالی و صوتی در فضاهای مجازی و گروه‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف است و این اقدام مثبتی است که می‌توان آن را به فال نیک گرفت. اما نکته‌ای که نباید فراموش شود حق مالکیت معنوی و حق مولف و تألیف و حق ناشر است؛ به‌طوری که وقتی قصد داریم کتابی را خریداری کرده و مطالعه کنیم نباید با دانلود کردن کتاب‌های دیجیتالی به صورت رایگان حق مولف و مالکیت معنوی و انتشارات را نادیده بگیریم و در مقابل، باید با خریداری از اپلیکیشن‌های معتبر و گروه‌هایی که با ناشر یا مولف ارتباط دارند کتاب‌های صوتی و دیجیتالی را در فضای مجازی از راه درست و دقیق تهیه کنیم و این کار خوبی است چراکه می‌توانیم با مبلغ بسیار کمتر.
او افزود: کتابی را در کتابخانه مجازی خودمان؛ آن هم در محیط تلفن همراه، تبلت و رایانه برای همیشه داشته باشیم و حتی این کتاب‌ها در حساب کاربری اپلیکیشن‌های کتابفروشی‌ها ماندگار خواهند شد. بنابراین، بهتر است که این کتاب‌ها را با مبلغ بسیار ناچیز تهیه کنیم و برای همیشه داشته باشیم و با پرداخت هزینه، دِین خود را به مولف و ناشر ادا کنیم.
صارمی با اشاره به سرانه مطالعه کشور گفت: سرانه مطالعه در کشور ما در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار پایین است و باید به این نکته اشاره کرد که تا قبل از این، شاید بعضی از افراد، دسترسی فیزیکی نداشتن برای خرید کتاب در همه نقاط کشور و هزینه خرید را مطرح می‌کردند که البته به نظر بنده، این مسئله خیلی منطقی و دقیق به نظر نمی‌آید. چون در تناسب با هزینه‌های دیگر زندگی می‌توان کتاب را در سبد خرید خانواده‌ها قرار داد. از طرفی، با وجود کتاب‌های مجازی، هزینه‌های خرید این نوع کتاب‌ها کمتر و دسترسی به آنها بسیار راحت‌تر و گسترده‌تر شده است.
این استاد زبان و ادبیات پارسی یادآور شد: از همه عزیزان و دست اندرکاران درخواست می‌کنم برای ترویج و فرهنگ‌سازی مطالعه تلاش بیشتری انجام دهند و هر کسی در هر جایی که فعالیت میکند مطالعه‌اش را به منظور افزایش دانش، بیشتر کرده و در آینده‌ی نه چندان دور اثر مطالعه را در زندگی خود مشاهده کند و این یک امر بدیهی است که بار‌ها به تجربه اثرش دیده شده است. همچنین، توصیه می‌کنم در زمینه‌ی کتابخوانی کودکان تبلیغات بیشتر و گسترده‌تری صورت بگیرد.
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات
همسر شهید آیت الله سیدمصطفی خمینی دار فانی را وداع گفت