به نقل از «خبرآنلاین»

سیمای یاسر عرفات در رسانه ملی؛به بهانه برنامه دورهمی!

تاریخ انتشار: ۱۴ فروردین ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۴۵۳۹۱۶

１. آقای مدیری، به شوخی، در حال توصیف شهروندانی بود که به دلیل خانه نشینی و عدم تحرک و خوردن و خوابیدن در ایام کرونایی به هیولاهایی بدل خواهند شد که – اصطلاحا - از در رد نمی شوند و به تعبیر وی می شوند یاسر عرفات!

２. داشتم با این طنز می خندیدم که ناگهان با این تعبیر و توصیف تمسخرآمیز خنده بر لبانم خشک شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بلافاصله تصور کردم اگر این مونولوگ (صدا و سیمای رسمی کشور) در فلسطین پخش شود و مردم فلسطین آن را ببینند و بشنوند چه حالی خواهند شد و بر نگاه آنها نسبت به جمهوری اسلامی چه تاثیری خواهد گذاشت. البته این تنها یک تصور نیست. با شناختی که من، به عنوان کارشناس مسائل فلسطین، از اوضاع منطقه دارم اسرائیل از این فرصت نخواهد گذشت و از طریق تبلیغات مغرضانه و افزودن قدری پیاز داغ بر بدبینی فلسطینی ها نسبت به جمهوری اسلامی ایران خواهد افزود.

３. از آقای مدیری، که دوستش می دارم، ناراحت شدم اما وقتی به خود آمدم و توانستم قضاوتی منصفانه داشته باشیم به این نتیجه رسیدم که ایشان در این اشتباه تقصیری ندارند و شایسته سرزنش نیستند. ادبیاتی که در سالهای اخیر در کشور تولید شده تصویری از یاسر عرفات ساخته که نه تنها برای او و مبارزات او علیه اشغالگری اسرائیل احترامی باقی نگذاشته بلکه از جایگاه و محبوبیت او در میان ملت فلسطین نیز کاملا ناآگاه است. نمی داند - چه بخواهیم و چه نخواهیم - عرفات، با همه اشتباهات و مشکلاتش، هنوز یکی از محبوبترین شخصیتهای انقلاب فلسطین و شاید محبوبترین قهرمان مبارزه با اسرائیل برای این ملت مظلوم باشد.

４. در کنار ادبیات تولید شده، ادبیات تولید نشده نیز شاید به همان اندازه مسئول است. ادبیاتی که تولید شده تا حدود زیادی متاثر از موضع گیری مصیب بار عرفات در حمایت از حزب بعث عراق است و آن را گناهی نابخشودنی می داند که خط قرمز بر همه مبارزات و مجاهدات او کشیده است. اما ادبیات تولید نشده - ادبیات کارشناسانی که مسائل منطقه را دنبال می کنند و واقعیتهای آن را می دانند - می توانست در تعدیل ادبیات تولید شده نقش مثبتی ایفا نماید و از این طریق به شکل گیری ادبیات و نگاهی واقع بینانه، و نه بدبینانه، یکجانبه نگر و کاریکاتوروار، به عرفات در افکار عمومی کشور کمک نماید. اگر چنین می بود بعید می داند آقای مدیری و دیگرانی چون ایشان – که از عقل و ادب درخوری برخوردارند - در چنان اشتباهات آشکاری فرو می افتادند.

５. حمایت عرفات از صدام فصلی اسف بار و ناراحت کننده از زندگی سیاسی او و رهبری مبارزات ملت فلسطین علیه اسرائیل بشمار می آید. این حمایت محکوم است و مردم ایران - و همچنین مردم کویت - حق دارند بر این موضع عادلانه خود پافشاری کنند اما این محکومیت می تواند ابعادی اغراق آمیز، غیرواقعی و غیرمنصفانه پیدا کند و همچنین می تواند با واقعیات صحنه و حقایق موضوع مطابقت داشته باشد: واقعیت این است که شاید هیچ رهبری در منطقه (و احتمالا جهان) به اندازه یاسر عرفات از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به وجد نیامد. بلافاصله پس از پیروزی انقلاب او سراسیمه و بدون برنامه ریزی ( و در روزهایی که معلوم نبود تهران در دست کیست و سرنوشت یک روز بعد آن چیست) به تهران و ملاقات رهبر انقلاب اسلامی شتافت و پرچم حمایت از انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی را در جهان عرب - که بسیاری از رهبران آن نگران تحولات ایران بودند - برافراشت. این حمایت سرسختانه تا شروع جنگ ایران وعراق ادامه داشت.

６. عرفات و رهبری مقاومت فلسطین این جنگ را یک مصیبت تمام عیار برای مقاومت در منطقه و موهبتی برای اسرائیل می دید. از این چشم انداز نتیجه این جنگ فرسودگی و نابودی دو کشور مهم ضداسرائیلی منطقه و فراهم شدن فرصتی برای تنفس، تقویت و سپس یکه تازی اسرائیل در منطقه بود. این جنگ همچنین می توانست نظرها را از مسئله فلسطین منحرف نموده و درگیر این جنگ بین الاسلامی نماید. از این رو عرفات با تمام قوا برای پایان دادن به این جنگ وارد عمل شد و با سفرهای مکرر به تهران و بغداد تلاش نمود مانع ادامه جنگ شود. طرح صلح پیشنهادی او حاوی عناصر مهمی - از جمله عقب نشینی فوری عراق از همه مناطق اشغالی ایران - بود. ایران نه تنها این طرح را رد کرد بلکه آن را به فراموشی سپرد. عرفات شایستگی داشت به عنوان فعالترین و پرانگیزه ترین حامی برقراری صلح میان ایران و عراق قلمداد شود. نویسنده بعید می داند تلاشهای مجدانه یاسر عرفات برای خاتمه جنگ با هر ابتکار دیگری در این زمینه قابل مقایسه باشد.

７. تلاشهای عرفات برای خاتمه جنگ به جایی نرسید و سازمان آزادیبخش فلسطین بلافاصله بهای آن را پرداخت. اسرائیل از فرصت جنگ ایران و عراق استفاده کرد و بلافاصله پس از فتح خرمشهر و در زمانی که صدام و حامیان منطقه ای او در شوک شکست سنگین ارتش عراق (در خرمشهر) بودند به لبنان حمله کرد و تا بیروت پایتخت این کشور پیش رفت. این حمله به اسرائیل فرصت داد سازمانهای فلسطینی را - که از خاک لبنان علیه اسرائیل مبارزه می کردند - از لبنان اخراج نماید. عرفات که در جریان این حمله در محاصره نیروهای اسرائیلی قرار گرفته بود از مهلکه جان سالم بدر برد.

８. عرفات و سایر فرماندهان سازمان آزادیبخش فلسطین که پس از اخراج از لبنان جایی برای اقامت و عملیات نداشتند به ناچار به استقرار در تونس، که تحت رهبری حکومتی غربگرا و محافظه کار بود، تن دادند. اسرائیل رهبران فلسطینی را در تونس نیز رها نکرد و مقر آنها در تونس را بمباران نمود. در این بمباران سنگین نزدیک به شصت تن از مبارزان و فرماندهان فلسطینی - از جمله چند تن از محافظان شخصی عرفات - کشته شدند اما عرفات به طرز معجزه آسایی از این قتل عام در امان ماند. این بمباران پیام مشخصی برای رهبران فلسطینی داشت: تونس مکان امنی برای مبارزه با اسرائیل نیست. رهبران فلسطینی به دنبال مکان امنتری بودند اما احتمالا هیچ کشور عربی در آن شرایط حاضر نبود ریسک حمایت از مقاومت فلسطینی و عملیات مسلحانه علیه اسرائیل را بپذیرد. در این شرایط شاید تنها انتخاب باقیمانده عراق بود. از اینرو بسیاری از کادرهای امنیتی و عملیاتی سازمانهای مسلح فلسطینی به عراق نقل مکان نمودند. از این لحظه سازمانهای فلسطینی، بویژه سازمان فتح به رهبری یاسر عرفات چاره ای جز همراهی با سیاستهای عراق در منطقه نداشتند. این همراهی حتی آنها را وادار نمود از تجاوز صدام به کشور عربی کویت حمایت نمایند.

９. ارزیابی درست و منصفانه از نقش یاسر عرفات در مبارزات ملت فلسطین و همچنین موضع گیری او نسبت به ایران و عراق مستلزم تحقیقات و مطالعاتی مفصل است که همه ابعاد این موضوع و مشکلات و محدودیتهای رهبری فلسطین و همچنین فرصتها و انتخابهای موجود را در نظر بگیرد. این کار از توان و حوصله این مقاله کوتاه خارج است. این مقاله با توجه به آنچه در دورهمی شب گذشته گذشت مایل است یک ملاحظه مهم را یادآور شود:

１０. یاسر عرفات، با هر ارزیابی از گذشته و نقش وی، امروز شخصیتی محبوب در فلسطین به حساب می آید. نویسنده، با توجه به اطلاعاتش از جامعه و تاریخ فلسطین، بعید می داند محبوبیت هیچ یک از رهبران فلسطینی به پایه محبوبیت ایشان برسد. اکثریت ملت فلسطین به قهرمانان بسیاری چون حاج امین الحسینی، عزالدین قسام، شیخ احمد یاسین، غسان کنفانی، دکتر فتحی شقاقی و دیگران افتخار می کند اما عرفات را ابرقهرمان و شهیدی می داند که زندگی خود را وقف مبارزه برای آزادی فلسطین نمود و در این راه جان خود را از دست داد. از اینرو عرفات را بسیاری در فلسطین پدر مبارزات ملت فلسطین خوانده اند. صرفنظر از موافقت یا مخالفت با این توصیف، آگاهی از واقعیات جهان خارج و آنچه (و آنکه) مورد احترام و ستایش یک ملت است از نشانه های بیداری و آگاهی است و پرهیز از توهین و تمسخر آنها یک ارزش سیاسی و اخلاقی افتخارآمیز بشمار می آید. این اصل می تواند در مورد همه ملتها و شخصیتهای مورد احترام آنها اعتبار داشته باشد اما در مورد ملت فلسطین - که آزادی آنها آرزوی دیرینه و آرمان مقدس همه مسلمانان جهان (از جمله ملت ایران) است - از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار می باشد.

*کارشناس مسائل فلسطین

310 310

کد خبر 1371891

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: فلسطین رژیم صهیونیستی اسرائیل برنامه تلویزیونی دورهمی مهران مدیری ایران و اسرائیل رهبران فلسطینی ادبیات تولید یاسر عرفات ملت فلسطین تولید شده

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۴۵۳۹۱۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بازخوانی سفر اردوغان به عراق/ اهداف ژئوپلیتیکی ترکیه به بهانه مناسبات ژئواکونومیک

به گزارش جماران؛ پس از یک دهه، روز دوشنبه مورخ 3 اردیبهشت ماه، رجب طیب اردوغان؛ رییس جمهوری ترکیه به همراه هیئت بزرگی از جمله هاکان فیدان؛ وزیر امور خارجه، علی یرلیکایا؛ وزیر کشور، یاشار گولر؛ وزیر دفاع، اومر بولات؛ وزیر تجارت، آلپاسلان بایراکتار؛ وزیر انرژی، عبدالقادر اورال اوغلو؛ وزیر ترابری و زیرساخت، ابراهیم یوماکلی؛ وزیر کشاورزی و جنگلداری و فاتح کاچر؛ وزیر صنعت و فناوری، به عراق سفر کرد. اردوغان که آخرین بار در سال 2011 زمانی که نخست وزیر ترکیه بود به عراق سفر کرد، موضوعات زیادی از جمله مبارزه با تروریسم، تجارت، آب و انرژی در دستور کار اردوغان و محمد شیاع السودانی؛ نخست وزیر عراق قرار داشت.

اردوغان در این سفر با عبداللطیف راشد؛ رییس جمهوری عراق نیز دیدار کرد. اردوغان در یک کنفرانس خبری مشترک گفت: «من معتقدم که سفر من و توافقات امضا شده نقطه عطف جدیدی در روابط ترکیه و عراق خواهد بود. این سفر گامی رو به جلو در جهت تنظیم مجدد روابط دوجانبه بین آنکارا و بغداد است که با یک توافق چارچوب راهبردی که مجموعه‌ای از موضوعات مورد علاقه دوجانبه را پوشش می‌دهد، ضمیمه شده است.»

در این سفر، اردوغان تاکید کرد که آنکارا با کل جمعیت عراق صرف نظر از پیشینه قومی و مذهبی آن‌ها از جمله عرب‌های شیعه و سنی، کردها، ترکمن‌ها و غیرمسلمانان روابط و همکاری دارد. بنابراین، ترکیه دیدگاه همه جانبه خود را در قبال عراق تایید کرد.

اهداف سفر چه بود؟

در مجموع، بیش از 24 یادداشت تفاهم جداگانه از جمله همکاری در زمینه تجارت، خطوط حمل و نقل و ایجاد یک محور ترانزیتی بین‌المللی تحت «عنوان جاده توسعه»، نفت و انرژی، آب، کشاورزی، بهداشت و آموزش در طول این بازدید به امضا رسید. در این راستا، باسم العوادی؛ سخنگوی دولت عراق، با ارزیابی سفر اردوغان اظهار داشت که سفر اردوغان به عراق «نقطه شروع اصلی در روابط عراق و ترکیه است.»

همکاری برای مهار پ‌پ‌ک و شبه نظامیان کرد

در راس فهرست اولویت‌ها، همکاری ضد تروریسم، یعنی رسیدگی به مسئله حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، که یک گروه جدایی‌طلب کردی با ایدئولوژی مارکسیستی-لنینیستی است و به دنبال ایجاد یک دولت خودمختار کردی در بخش‌هایی از این کشور که مقر و پناه گاه اصلی آن‌ در منطقه نیمه خودمختار کردستان شمال عراق است، قرار دارد.

اگرچه ایالات متحده با گروه‌های کرد در مبارزه با داعش همکاری کرد اما از سال 1997 این گروه را به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی اعلام کرد.

در این سفر وزیر امور خارجه ترکیه به همتای عراقی خود گفت: «ترکیه نمی‌خواهد عراق با درگیری‌های داخلی همراه شود ترکیه مصمم است برای ثبات عراق تلاش کند؛ چراکه توسعه ظرفیت و توانایی دولت مرکزی عراق پیش شرط اصلی برای بهبود روابط دوجانبه بین کشورهاست.»

به نظر می‌رسد ترکیه قرار است زمینه و بستر لازم برای یک حمله همه جانبه به شبه نطامیان کرد مستقر در عراق به ویژه پ‌پ‌ک به عنوان مهمترین تهدید برای ترکیه فراهم و رضایت عراق را برای این اقدام به دست آورد.

آنچه از گزارش‌های رسانه‌های بین‌المللی پیداست بر این موضوع دلالت دارد که ترکیه قرار است در تابستان امسال برای یک حمله بزرگ علیه پ‌ک‌ک آماده ‌شود. این عملیات بی شک برای پاکسازی پایگاه‌های کردی در امتداد مرزهای مربوطه به دوکشور برای توسعه پروژه جاده توسعه خواهد بود.

ماه گذشته میلادی، در نشست بین وزرای خارجه عراق و ترکیه، شورای امنیت ملی عراق حضور پ پ ک در خاک عراق را غیر قانونی و نامشروع اعلام کرد.

ترکیه سابقه اخیر حملات زمینی و هوایی به مناطق مشکوک پ ک ک در کردستان عراق را دارد. با این حال بغداد از نقض حاکمیت خود شکایت دارد، بنابراین مذاکرات این هفته با هدف حل این موضوع در آینده انجام می‌شود.

اردوغان در بغداد و اربیل با مقامات دولت مرکزی و اقلیم کردستان دیدار کرد. ترکیه در تلاش است تا مواضع متعادلی بین بغداد و اربیل حفظ کند زیرا مهم‌ترین عامل در توسعه روابط ترکیه و عراق روابط بغداد و اربیل است. هر چه روابط بین دولت مرکزی و حکومت اقلیم کردستان تضاد برانگیزتر باشد، همکاری بین ترکیه و عراق کمتر خواهد شد. بنابراین، ترکیه می‌خواهد در حل مشکلات بین دو دولت نقش آفرینی کند.

جاده توسعه

جاده توسعه یک پروژه کریدور ترانزیتی بلندپروازانه که برای رقابت با کانال سوئز در نظر گرفته شده است و بخشی از قرارداد 17 میلیارد دلاری است که توسط عراق، ترکیه، قطر و امارات متحده عربی امضا شده است. جاده توسعه به طول 1200 کیلومتر، بندر بزرگ فاو در بصره را از طریق زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک به ترکیه و اروپا متصل می‌کند. اما نگرانی‌های فزاینده‌ای وجود دارد که پ.ک.ک می‌تواند چشم انداز جاده توسعه عراق-ترکیه را تهدید کند.

با این حال، این پروژه رقبای قابل توجهی دارد. ابتکار کمربند و جاده چ (BRI)، ابتکار عمل امضای سیاست خارجی پکن و همچنین کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) که اولین بار در جریان نشست G-20 اعلام شد، همگی پروژه‌های ترانزیتی بین‌المللی است که در دستور کار کشورها قرار دارد.

گفتنی است؛ در نشست سپتامبر گذشته در دهلی نو، یک یادداشت تفاهم برای IMEC توسط ایالات متحده، هند، اتحادیه اروپا، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، فرانسه، آلمان و ایتالیا امضا شد.

قرارداد این پروژه در زمانی انجام می‌شود که اهمیت وجود مسیرهای تجارت و حمل و نقل جایگزین برای زنجیره‌های تامین جهانی و جابجایی کالا در کانون توجه جامعه بین‌المللی قرار گرفته است.

همه‌گیری COVID-19، حمله روسیه به اوکراین و تنش‌های اخیر در خاورمیانه که مسیر دریای سرخ را مختل کرد، جایگزین‌هایی برای پایداری و اجتناب از اختلالات را ضروری کرده است.

تجارت انرژی در سایه بحران آب

علاوه بر این، ترکیه و عراق مایل به فعال شدن مجدد خط لوله نفت عراق-ترکیه که در دهه گذشته غیرفعال بوده و جریان نفت منطقه شمالی عراق به ترکیه و بازار بین‌المللی را همراه می‌کند، هستند.

خط لوله نفت عراق-ترکیه زمانی حدود 0.5 درصد از عرضه جهانی نفت را تامین می‌کرد و بیش از یک سال است که به دلیل ادعاها و اقدامات متقابل، از جمله ارسال پرونده به اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) از سوی عراق، فعال نیست و حکمی از سوی دیوان بین‌المللی کیفری صادر شده است که بر اساس آن ترکیه باید 1.5 میلیارد دلار غرامت به عراق بپردازد.

همچنین انتظار می‌رود امکان بحث‌های فنی و همکاری در مورد مسائل مربوط به آب بین دو همسایه در مورد منابع آب فرامرزی هر دو رود فرات و دجله فراهم شود. عراق آنکارا را به محدود کردن جریان آب متهم کرده و از ترکیه می‌خواهد حجم آب پایین دستی را در امتداد این دو رود افزایش دهد.

با این حال، آنکارا می‌گوید اجازه جریان آب را می‌دهد اما مشکل به منابع آب و مدیریت فنی آب در عراق مربوط می‌شود. اردوغان در این سفر گفت: «ما باید طرح‌های جدید، برنامه‌های سازگار با شرایط آب و هوایی در حال تغییر و استفاده پایدار از آب را تهیه کنیم. به خاطر داشته باشید که ترکیه به اندازه عراق به آب نیاز دارد. ما کشور پرآبی نیستیم و در واقع جزو کشورهایی هستیم که تنش آبی دارد. مگر اینکه به زودی طرح‌های جدیدی ایجاد کنیم، می‌توانیم از نظر تامین آب با چالش مواجه شویم. ما به اقدامات دقیق نیاز داریم.»

ترکیه انتظار دارد که مسئله آب از نظر فنی حل شود و موضوع به اختلاف سیاسی تبدیل نشود. اردوغان تاکید کرد: : «آب موضوع درگیری نیست، موضوعی است که از طریق همکاری به منافع مشترک ما کمک می‌کند.»

بازی ترکیه با کارت عراق

آیا این واقعا یک نقطه عطف است؟ در این سفر ترکیه چه به دست آورد و عراق چه به دست می‌آورد؟ ترکیه، امارت و قطر در ساخت یک کریدور در خاک عراق همکاری می‌کنند که قرار است تا سال 2050 تکمیل شود. اردوغان به صراحت گفت ترکیه خود به آب نیاز دارد، یعنی انتظار بالایی برای رهاسازی منابع آبی از ترکیه نداشته باشید.

خطوط نفت شمال عراق باز گشایی می‌شود و بدون شک برای احیای این جریان انرژی عراق باید از غرامت 1.5 میلیارد دلاری خود چشم پوشی کند تا ترکیه نیز برای احیای این خطوط همکاری کند.

ترکیه به بهانه محور ترانزیتی جاده توسعه، قرار است شبه نظامیان مستقر در خاک عراق را سرکوب کند و این مسئله بی شک با ورود و عملیات گسترده‌تری در خاک عراق همراه خواهد بود. این یعنی ورود ترکیه به خاک عراق که نشان دهنده ناتوانی دولت عراق در ایجاد ثبات در خاک خود است.

اردوغان به خوبی یک بازی ژئوپلیتیکی در منطقه را به بهانه توسعه ژئواکونومی آغاز کرده و این میان عراق از وزن ژئوپلیتیکی پایین‌تری نسبت به ترکیه برخوردار است. دولت عراق همه امتیازهای خود را در سبد ترکیه گذاشت و دست آوردهای بسیار کمتری نسبت به ترکیه کسب کرد.

برخی قرارداها در زمینه کشاورزی و فناوری آب دست آورد دولت عراق است. در حالی که منطقه اقلیم کردستان به عنوان یک حائل میان دولت عراق و ترکیه عمل می‌کند در صورت محقق شدن برنامه‌های اردوغان در عراق، بی شک عراق کارت بازی دیگری ندارد که در برابر ترکیه ارائه دهد.

از بعد جغرافیای سیاسی عراق یک کشور چند دسته است که زمینه‌های ایجاد اختلاف در آن بسیار بالا است و حتی در صورت محقق شدن برنامه‌های ترکیه در عراق بر سر مناطق کرد نشین هیچ ضمانتی وجود ندارد که ثبات در کشور عراق همچنان برقرار باشد.

ریشه اختلافات قومی و ظهور چندین گروه تروریستی در دهه‌‎های اخیر نشان دهنده آن است که در این کشور زمینه و بستر وجود بی ثباتی بسیار بالا است.

در حالی که ایران در چند دهه اخیر تلاش بالایی در جهت مبارزه با تروریسم در این کشور کرده و بی شک وجود ثبات در عراق نتیجه کمک‌های ایران است، اما دولت‌مردان این کشور بجای همکاری با همسایه شرقی همه امتیازهای خود را در سفر اردوغان به ترکیه واگذار کردند. باید دید که در آینده آیا ترکیه به برنامه‌های خود در قبال عراق عمل می‌کند یا خیر؟ اما هر چه باشد پیشینه روابط دوجانه کشورهای ترکیه و عراق نشان داده است که ترکیه الزام و اجباری برای تعهد به وعده‌های خود در قبال عراق ندارد.