به نقل از «فارس»

مراحل عرفان در مستندهای شهید آوینی از دیدگاه استاد دانشگاه سوربن

تاریخ انتشار: ۲۰ فروردین ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۵۲۸۷۹۲

نویسنده کتاب «روایت جنگ در دل جنگ»، «بیداری»، «تبعید» و «تحول» را مراحل سه‌گانه عرفان در سینمای شهید آوینی می‌داند.

 

به گزارش خبرنگار سینمایی خبرگزاری فارس، کتاب «روایت جنگ در دل جنگ» با نگاهی به مستندهای شهید سیدمرتضی آوینی، تألیف دکتر انیس دوویکتور استاد دانشگاه سوربن، با ترجمه محمدمهدی شاکری هفته گذشته توسط بنیاد سینمایی فارابی و انتشارات واحه چاپ شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

خانم دوویکتور طی دو دهه اخیر سفرهای متعددی به ایران داشته است و برای پایان‌نامه دکترای خود که در زمینه سیاست‌گذاری فرهنگی سینمای ایران بوده، ۴ سال ساکن ایران شده است. او مطالعات بسیاری پیرامون تصویر جنگ تحمیلی در سینمای ایران داشته و در توجه او، مستندهای روایت فتح نقش پررنگی داشته‌اند.

او معتقد است: فیلم‌‌های آوینی، از مصاحبه‌هایی فیلمبرداری‌شده تشکیل شده که به آن‌ها کلام فیلمساز ـ غالباً روی تصویر ـ اضافه شده است. این کلام، با لحنی سنجیده، موزون و مطنطن، واقعیت معروض در فیلم را از خصلت رویدادی و مناسبتی‌اش جدا می‌کند تا با ابزارهای تفکر عرفان شیعی، تفسیری بر ساخته از آن را به دست دهد. آنچه آوینی برای تبیین سینمای خود «سبک اشراقی» نامیده است، با خوانشی مضاعف از جنگ پیش می‌رود.

نویسنده کتاب «روایت جنگ در دل جنگ»، مراحل عرفان در سینمای شهید آوینی را اینگونه بیان می‌کند:

۱. بیداری

در فیلم‌های متعدد، آوینی متذکر می‌شود که جنگ به یک تحول روحی، یک نوع «بیداری» منجر می‌شود که سبب‌ساز در تحول دوران است. زمانی تأویل نزدیک می‌شود. این را نشانه‌های متعدد امام زمان(عج) بیان می‌کند. اما این امر باعث نمی‌شود که کارگردان در خشونت نبرد تردید کند و در پرتو ایمان دعایی برای رهایی نخواهند.

در «حلبچه در آتش»، گفتار به یکباره به جوششی عارفانه متوسل می‌شود و مستقیماً تماشاگر را مخاطب قرار می‌دهد. صدا فوریت ترک «عصر جاهلیت» با نوعی «بیداری» را اعلان می‌کند. «اهل حق همواره در مظلومیت مطلق زیسته‌اند. در عصر جاهلیت، عدالت مفهوم ازیاد‌رفته‌ای است. اهل دنیا را خواب مستی در ربوده است و دزد و شحنه نیز دست در دست هم دارند. آیا چشمی بیدار نمانده است؟»

بیداری عرفانی در برداشت دوانگارِ رویارویی جنود خیر علیه شر می‌تواند به خروج از دوران جاهلیت بیانجامد تا دسترسی به خیر میسر شود. پس آوینی تماشاگر را مخاطب قرار می‌دهد: «حکومت ظاهر در کف نمرود است اما کعبه عشق را ابراهیم بنا کرده است. ای ابراهیمیان! فریب ظاهر را نخورید! گلستان آتش در باطنِ آتشی است که نمرود برافروخته است، خود را نسوزانید.» ضمن این گفتار، تصاویر بمباران شیمیایی یک ب یک از برابر دیدگان تماشاگر عبور می‌کند. با این روش آوینی توجه تماشاگر از قدرت بصری تصاویر بمباران شیمیایی حلبچه (که از دور فیلمبرداری شده‌اند) منحرف می‌کند، زیرا او بیش از آنکه بخواهد خشم تماشاگر را برانگیزد، در پی آن است که تماشاگر بر بیداری عرفانی خود بکوشد و می‌خواهد به وی یادآوری کند که مسئله اصلی انقلاب [اسلامی] خارج کردن او از این دوران جاهلیت است.

۲.  از دست دادن، تبعید

در قسمت سوم «حقیقت» که خرمشهر سقوط کرده و به دست ارتش عراق افتاده است، آوینی از دست دادن شهر را به مثابه «تبعیدی عارفانه» توصیف می‌کند. او در گفتار متن به صورت آهنگین می‌خواند: «دیدم که شهر من آن سوی رود فرو ریخت .دیدم که خانه‌ام را، شهرم را، از دست می‌دهم. اما دلم از اشتیاق پرواز پُر می‌شود، از اشتیاق رجعت. دیدم که من از اویم. دیدم که من به اویم. دیدم که من حقیقت را می‌دانم.» به سانِ عارفی سوخته از عشق الهی که بازگشت به سوی او را می‌جوید.

در «دلباخته»، اعضای گروه آوینی بر حضور زمانی سالخورده‌ای در جبهه تمرکز می‌کنند: ملازاده، روستایی اهل [سُرَک] مازندران که به خدمت بسیج در آمده است. مصاحبه‌گر گروه درباره دلایل حضور داوطلبانه‌اش از سوال می‌کند. با پیوند زمانی و مکانی، تماشاگر ملازاده را چند ماه بعد در منطقه خودش در حال درو باز می‌یابد. ملازاده [در شالیزارش] نشسته بر تلی از علوفه و زیر آفتاب سوزان آخر تابستان از درد و غم و احساس تبعیدشدگی‌اش برای فیلمبرداران می‌گوید. «همه‌اش احساس می‌کنم که گم‌شده‌ای دارم» و گفتار آوینی احساس را چنین بیان می‌کند: «و ما می‌دانستیم که همه دلباخته‌ها این چنین‌اند».

در عرفان، ایده تحول و تغییر عمیق می‌تواند با احساس از دست دادن نیز همراه باشد، وقتی پس از بازگشت از سفر الی الله (بازگشت تأویلی)، از دست دادن این حال و این اتحاد الوهی دردناک به نظر برسد. ملازاده در جست‌وجوی حالی است که وقتی در جبهه بود، در مقام قرب به خدا داشت. با احساس گم‌شدگی چنان زندگی می‌کند که گویی با دور شدن از جبهه، از بهشت خدا تبعید شده است. موضوع این فیلم تغییر احوالی است که داوطلبان درگیر جنگ آن را زیسته‌اند و بازگشت دشوار آنان به زندگی شهری؛ که به معنی زندگی در «ظاهر» است. آنان به عنوان رزمندگان داوطلب در جبهه «حقیقت» را ملاقات کرده بودند و به «باطن» این واقعه دست پیدا کرده بودند. شماری از آنان این حقیقت را با شهادت باز یافتند.

۳. تحول

آوینی به مفهوم «تحول» نیز اشاره می‌کند که در تفکر عرفانی حضوری پررنگ دارد. تحول نتیجه تغییری درونی است که برای تماشاگران فرآیندی ناپیداست. آوینی گفتار را برای نمایان‌کردن این تغییر حال به کار می‌گیرد. برای نمونه، مستند «یا ابالفضل العباس» بسیجی‌هایی را نشان می‌دهد که مسئولیت نگهداری از اسیران جنگی عراقی را برعهده دارد. ما پیش‌تر این فرصت را داشتیم که به مسئله رابطه با دشمن بپردازیم اما در این مورد خاص، آوینی حس همدردی نسبت به اسیران عراقی را به مثابه نتیجه «تحول» توصیه می‌کند. «چاره‌ای نیست، باید دست‌هایشان را بست؛ اما بچه‌ها (بسیجی‌ها) وظایف الهی خویش را در برابر اسیران خوب می شناسند. دیدن بسیجی جوانی که پای یک افسر عراقی را پانسمان می‌کند، بیش از هر صحنه دیگری، (بسیجی‌ها را بر صفحه تلویزیون می‌بینیم که از اسرا و زخم‌هایشان مراقبت می‌کنند و به آنها غذا می‌دهند...)، می‌تواند از تحول عظیمی بگوید که در ما رخ داده است». به این ترتیب آوینی و تغییر احوالی تاکید می‌کند که این بسیجی‌ها در جبهه تجربه کرده‌اند. این تغییر عمیق احتمال تحول حقیقی بوده است.

انتهای پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: سینمای ایران شهید آوینی روایت فتح کتاب روایت جنگ عرفان جنگ دفاع مقدس دست دادن بسیجی ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۵۲۸۷۹۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

روایت عشق و فلسفه؛ پرتره نادیا مفتونی استاد فلسفه دانشگاه تهران

به گزارش خبرنگار مهر، مستند «عشق و فلسفه»؛ پرتره‌ای درباره «نادیا مفتونی» استاد فلسفه دانشگاه تهران است که پنجشنبه ششم اردیبهشت ماه ساعت ۱۹:۰۰ روی آنتن شبکه چهار سیما می‌رود.

این مستند، یازدهمین فیلم از مجموعه مستندهای «آئینه عمر» است که به کوشش گروه فرهنگ و اندیشه شبکه چهار سیما به تهیه کنندگی صدرا صدوقی و کارگردانی حسن علیزاده فرد از قاب این شبکه تلویزیونی پخش می‌شود.

حسن علیزاده فرد کارگردان این فیلم با اشاره به بخش‌هایی از زندگی نامه «مفتونی» گفت: دکتر نادیا مفتونی پژوهشگر فلسفه و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران است که به نمایشنامه‌نویسی و نقاشی نیز به صورت حرفه‌ای می‌پردازد. او با رتبه دانشیاری به تدریس در دانشکده الهیات و معارف اسلامی اشتغال دارد و از معدود چهره‌های فلسفه معاصر ایران است که با فلاسفه جهانی تعامل مستقیم دارد.

او اضافه کرد: «مفتونی» در جامعه فلسفی ایران بیشتر به دلیل احیای فلسفه هنر فارابی، تبیین فلسفه علم حکمای مسلمان و استخراج مباحثی جدید از حکمت اشراق شهاب الدین سهروردی شناخته می‌شود.او پژوهشگر ارشد (Senior Research Scholar) در دانشکده حقوق دانشگاه ییل (Yale) و از اعضای بُرد مشاوران فصلنامه تاریخ فلسفه دانشگاه ایلینوی نیز هست.

کارگردان فیلم مستند «عشق و فلسفه» درباره مهمترین بخش پژوهش‌های نادیا مفتونی، اظهار کرد: نادیا مفتونی بیشتر با تمرکز او بر آثار ابونصر فارابی و بازخوانی ابعاد مختلف دیدگاه‌های او شناخته می‌شود. آثار اولیه او به استخراج، تحلیل و تبیین فلسفه هنر فارابی می‌پردازد. بخشی از این مطالب ناظر به جایگاه هنرمندان در مدینه فاضله و نقش کلیدی آن‌ها در ساختار اجتماعیِ آن است. بخش دیگر که به نوعی نسبت هنر با قوای خیالی انسان است متمرکز بر تأثیرپذیری عموم مردم از خیال و در نتیجه تأثیرپذیری ایشان از آثار هنری است. تا پیش از «مفتونی» توجه به فلسفه هنر نزد فلاسفه مسلمان به گونه‌ای بود که بیشتر به نکاتی از ابن سینا و غزالی در این زمینه اشاره می‌شد و نگاه قابل توجهی به فارابی وجود نداشت، اما مقالات و کتاب‌های مفتونی باب جدیدی از مطالعات فلسفه هنر اسلامی را با توجه به فارابی گشود.

علیزاده در ادامه با اشاره به ساختار این فیلم مستند گفت: در مستند «عشق و فلسفه» ضمن بررسی شخصیت و سلوک علمی و فرهنگی دکتر نادیا مفتونی روایتی جذاب از نحوه ازدواج او با استاد حسین نوری (جانباز و هنرمند نقاش و کارگردان سینما و تئاتر) به تصویر کشیده است. به نظر من مخاطب با دیدن این فیلم از شوق فراوان این استاد دانشگاه برای تحصیل، تحقیق و تدریس در کنار مصائب و مشکلاتی که در زندگی شخصی، گریبانگیر او بوده است؛ شگفت زده خواهد شد.

کارگردان مستند «عشق و فلسفه» تأکید کرد: در این فیلم، تعدادی از استادان فلسفه، الهیات و علوم قرآنی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران درباره جایگاه علمی دکتر مفتونی در ایران و جهان تفکر سخن گفته‌اند که در کنار روایت مفتونی از زندگی علمی و فرهنگی خود، درون مایهِ پژوهشی این فیلم را غنی و پربار کرده است.

بر اساس این گزارش، عوامل این مستند ۴۰ دقیقه‌ای عبارتند از: مجری طرح: محراب محمدزاده، مشاور رسانه‌ای: سیده الهام کاظمی، تحقیق و پژوهش: محمد آسیابانی و سیامک صدیقی، تدوین: مینا سیفی، دستیار تدوین: کارن درآینده، صداگذاری و انتخاب موسیقی: عرفان حسن زاده، صدابرداران: مجید نجاتی، سینا الله وردی پور و علی کرامت منش، تصویربردار: حسن علیزاده فرد، دستیاران تصویر: مبینا سلمانی، محمدحسین سلطانی، میلاد محمدزاده، دستیار کارگردان: علی محمد صادق و مدیر تولید: علی هیهاوند.

«آئینه عمر» کاری از گروه فرهنگ و اندیشه شبکه چهار سیما است که در قالب آن، زندگی، سلوک علمی و فرهنگی و میراث پژوهشی ۲۶ چهره نامدار حوزه علوم انسانی، فرهنگ و هنر ایران به تصویر کشیده شده است.

مجموعه مستند «آینه عمر» پنجشنبه‌ها ساعت ۱۹:۰۰ پخش و جمعه‌ها ساعت ۱۲:۳۰ تکرار می‌شود.

کد خبر 6086463 فاطمه علی آبادی