به نقل از «ایرنا»

مهدی محی الدین الهی قمشه ای، شخصیتی شاخص در تفسیر و ترجمه قرآن

تاریخ انتشار: ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۹۵۳۱۸۰

 مهدی الهی قمشه ای در ۱۲۸۰ خورشیدی در شهرضا (قمشه سابق) در استان اصفهان دیده به جهان گشود در پنج سالگی به مکتب رفت و تا هفت سالگی مقدمات را فرا گرفت. سپس نزد پدر و استادان آن شهر به تحصیل علم و ادب پرداخت. وی همچنین در ۱۵ سالگی در ادبیات عرب به مقامی رسید که شرح نظام نیشابوری و مغنی اللبیب ابن هشام و مطوّل تفتازانی را تدریس می کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

الهی قمشه‌ای در عین تحصیل دانش به کسب نیز اشتغال داشت و ابتدا شاگرد قنادی بود و در اثر کوشش و فعالیت بی حدش در این کار استاد شد و به کار قنادی پرداخت اما شروع جنگ جهانی اول آنان را به ورشکستی نشاند و دوباره به توصیه پدر دست از کار کشید و تمام وقت خود را برای فراگیری علوم اسلامی گذاشت.

بدین ترتیب الهی قمشه ای علوم مقدماتی را در زادگاهش آموخت و برای فرا گرفتن فقه، اصول، منطق و کلام به اصفهان رفت، این مفسر قران در اصفهان از محضر استادانی مانند حاج آقا حسین قمی، آقا بزرگ حکیم خراسانی و میرزا مهدی اصفهانی بهره برد و خود در فقه، اصول، فلسفه و حکمت به مراتب والایی دست یافت. وی برای تکمیل علوم فلسفه و حکمت به مشهد رفت و بعد از سال ها تحصیل در مشهد به مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری کنونی) در تهران وارد شد و در آنجا به تعلیم و تعلم پرداخت. روزی در مسجد سپهسالار در محفلی شرکت داشت که ایشان را به شهید سید حسن مدرس معرفی می کنند. شهید مدرس می گوید: «لازم نیست که او را معرفی کنید چون پدربزرگ این شخص مرحوم حاج ملک باعث شد که من مدرس شوم. من در یک مغازه ای کار  می کردم که پدر بزرگ ایشان به آنجا آمد و گفت حیف است که این بچه کار کند از سیمای او آثار هوش و درایت مشهود است و بگذارید درس بخواند. پدرم گفت: ‌ما استطاعت مادی نداری تا او را برای تحصیل عازم کنیم. پدربزرگ همین شخص امکانات مادی مرا فراهم آورد و معاش مرا تامین کرد و برای تعلیم و تعلم از قمشه به اصفهان فرستاد.»

آیت الله الهی قمشه ای پس از مهاجرت به تهران در مدرسه سپهسالار به تدریس ادب، فقه، حکمت و دیگر معارف الهی پرداخت و پس از تاسیس دانشگاه در کشور، مدرسه سپهسالار که محفل ادباء و مجلس حکما بود، تبدیل به دانشکده معقول و منقول شد و الهی قمشه ای ضمن تدریس منطق، حکمت و ادبیات در آن دانشکده به عنوان یکی از برجسته ترین استادان دانشگاه شناخته شد و با نوشتن کتاب توحید هوشمندان به درجه دکتری از آن دانشکده نائل آمد و به مدت ۳۵ سال به تدریس فلسفه و حکمت در دانشکده الهیات و دروس منقول و معقول پرداخت. از جمله شاگردان ممتاز این حکیم فرزانه می توان به سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، عبدالله جوادی آملی، حسن حسن زاده آملی، کاظم مدیر شانه چی و سید محمد باقر حجتی و ...اشاره کرد.

خدمات علمی و فرهنگی

این نویسنده برجسته در طول عمر گرانقدر خود خدمات شایانی به فرهنگ و ادب انجام داد. وی قلمی شیوا داشت و با همین شیوایی بود که قرآن مجید را به فارسی ترجمه کرد در واقع وی در تفسیر و ترجمه قرآن شخصیتی شاخص و ممتاز است. ایشان نخستین فردی بود که قرآن را برخلاف عادت گذشتگان که ترجمه تحت اللفظی می کردند، روش جدیدی در ترجمه و تفسیر قرآن به کار برد و برای نخستین بار قرآن را به زبان فارسی روان و سلیس ترجمه کرد، بدون آنکه دخل و تصرفی در اصل معنا شود و تفسیر خود را با بیان ساده و قابل فهمی ارایه داد به طوری که نقل شده است، آیت الله العظمی بروجردی که در تفسیر قرآن تبحر خاصی داشتند، ترجمه و تفسیر قرآن آیت الله الهی قمشه ای را بسیار پسندیده و احترام می گذاشتند و در مقام مقایسه با دیگر تفاسیر قرآن چنین فرموده بودند: اصلاً هیچ ترجمه ای را با ترجمه آقای الهی قمشه ای مقایسه نکنید کاری که ایشان کردند، بسیار فوق العاده است.» همچنین ترجمه آزاد مفاتیح الجنان، صحیفه سجادیه و کلیات دیوان الهی از دیگر آثار او است که حاکی از سعی بلیغ ایشان در احیای معارف الهی است.

علاوه بر تالیفات در حوزه معارف، وی اشعاری را از ۱۵ سالگی تا آخر عمر سروده است که در دیوانی به نام «دیوان حکیم الهی» گرد آمده و شامل قصائد و غزلیات عرفانی و فلسفی بسیاری است. همچنین «نغمه الهی»، «شرح خطبه متقین در نهج البلاغه»، «نغمه حسینی» و «نغمه عشاق» را دربرمی گیرد.

همچنین بخش مهمی از سروده های وی در واقع ترجمان سخنان امامان معصوم(ع) محسوب می شود، برای نمونه نغمه الهی شرح منظومی از خطبه همّام حضرت علی(ع) است که ملک الشعرای بهار درباره سروده های او می گوید: «در غزل، به مذاق اهل حال، حالی بین فلسفه و عرفان و شریعت گرویده است. وی همچنین در حیطه شعری به حافظ، سنایی و مولانا بسیار دل بسته بود.

از دیگر آثار و تالیفات وی می توان به کتاب حکمت الهی در شرح فصوص الحکم فارابی و توحید هوشمندان، تصحیح و تحشیه تفسیر ابوالفتوح رازی، رساله‌ای در فلسفه کلی، حاشیه‌ای برمبدأ و معاد ملاصدرا، رساله‌ای در مراتب ادراک، رساله‌ای در مراتب عشق، تصحیح و تحشیه تفسیر ابوالفتوح رازی اشاره کرد.

از استادان این نویسنده و مترجم والا مقام می توان به ملا ابوالحسن قمشه‌ای پدر ایشان، ملا محمد هادی فرزانه قمشه‌ای، حسن امین جعفری، شیخ محمد حکیم خراسانی، آیت الله سید حسن مدرس، آقا بزرگ حکیم (میرزا عسکری شهید)، آقا حسین قمی، شیخ اسدالله یزدی، ملا محمد علی مشهور به فاضل، شیخ حسن برسی، میرزا حسن فقیه سبزواری، میرزا مهدی اصفهانی و حکیم محمد طاهر فقیه نصیری اشاره کرد.

وفات

سرانجام این حکیم وارسته در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۵۲ خورشیدی دیده از جهان فرو بست و در جوار حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.

برچسب‌ها شهرضا دانشگاه تهران نهج البلاغه قرآن کریم مسجد سپهسالار دانشگاه تهران

منبع: ایرنا

کلیدواژه: شهرضا دانشگاه تهران نهج البلاغه قرآن کریم مسجد سپهسالار دانشگاه تهران شهرضا دانشگاه تهران نهج البلاغه قرآن کریم مسجد سپهسالار دانشگاه تهران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۹۵۳۱۸۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (5 اردیبهشت)

بی تو ای سرو روان با گل و گلشن چه کنم
زلف سنبل چه کشم عارض سوسن چه کنم

آه کز طعنه بدخواه ندیدم رویت
نیست چون آینه‌ام روی ز آهن چه کنم

برو ای ناصح و بر دردکشان خرده مگیر
کارفرمای قدر می‌کند این من چه کنم

برق غیرت چو چنین می‌جهد از مکمن غیب
تو بفرما که من سوخته خرمن چه کنم

شاه ترکان چو پسندید و به چاهم انداخت
دستگیر ار نشود لطف تهمتن چه کنم

مددی گر به چراغی نکند آتش طور
چاره تیره شب وادی ایمن چه کنم

حافظا خلد برین خانه موروث من است
اندر این منزل ویرانه نشیمن چه کنم

تفسیر :

روزهای سختی را می گذرانید و به شدت ناامید و دل خسته شده اید. بدخواهان پیوسته در حال توطئه چینی علیه شما هستند و عرصه را برای تان سخت و تنگ کرده اند.

هنر آن است که در چنین روزهایی بتوانید امیدواری خود را حفظ کرده و به خداوند متکی باشید. برای پیروزی و گذشتن از سختی ها با دوستان دلسوز و آگاه مشورت کنید تا راه حل مشکلات پیدا شود.

زندگی نامه حافظ

حافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و به‌همراه مادرش زندگی سختی را سپری می‌کرد. گفته می‌شود او در اوقات فراغت خود به مکتب‌خانه‌ای که نزدیک نانوایی بود می‌رفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت می‌کرد و نیز‌زمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا می‌پرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.

این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را به‌طور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی  شرکت می‌کرد و به همین خاطر به اکثر دانش‌های زمان خود مسلط بود.

حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش می‌کرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگ‌ترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردم‌فریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار به‌ویژه غزلیات بسیار زیبا و معنی‌داری سروده است که نیز‌اکنون پس از گذشت قرن‌ها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامش‌بخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات می‌شود.

حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیده‌اند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را به‌دلیل شیرین زبانی معشوقه‌اش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقه‌اش، ۴۰ شبانه روز را به‌طور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زنده‌داری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو می‌کنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمه‌کاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.

در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار می‌شود.

 

آثار حافظ

دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی به‌طور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود می‌پرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابل‌توجه و تامل‌برانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبان‌های دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزل‌سرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیت‌های او بسیار درخشان و تماشایی است.

شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهم‌ترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن می‌خواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن می‌کند؛ به‌گونه‌ای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شده‌اند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفته‌ها به کمک زبان طنز بیان شود.

کانال عصر ایران در تلگرام