به نقل از «شبستان»

قرآن و موسیقی با هم متعارض نیستند/ انقلاب اسلامی با کدام آیه قرآن آغاز شد؟

تاریخ انتشار: ۶ خرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۰۷۶۰۵۹

​در آخرین قسمت از ویژه‌برنامه «سوره» گفتگوی مسعود دیانی با حسام‌الدین سراج و سید حسین شهرستانی درخصوص «قرآن و هنر» شب گذشته ۵ خرداد‌ماه از شبکه چهار سیما پخش شد.

به گزارش خبرگزاری شبستان و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سیما؛ حسام‌الدین سراج در این گفتگو گفت: آیات قرآن ریتم مخصوص به خود را دارند. مثلاً وقتی فضای عظیم و مهیبی را ترسیم می‌کند ریتم آن‌هم هیجانی و خیزابی است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به قول استاد شفیعی کدکنی ما دو نوع ریتم داریم: ریتم جویباری مثل شعر حافظ که آرامش دارد و ریتم خیزابی مانند شعر مولانا که تلاطم دارد. به‌عنوان‌مثال «وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا وَالْقَمَرِ إِذَا تَلاهَا» رستم خیزابی و متلاطم دارد. اما در آیات «وَ الْفَجْرِ وَ لَیالٍ عَشْرٍ وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْر» ریتم جویباری است. فضای مضمون هم با ریتم هماهنگ است.

این خواننده و موسیقی‌دان افزود: قرآن ‌وقتی با صوت خوانده می‌شود اگر با قواعد موسیقایی خوانده شود دل‌نشین است. بنابراین قرآن و موسیقی در طول هم‌اند و نسبت به هم متعارض نیستند. قرآن می‌تواند معلم ما باشد. حافظ می‌گوید هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم. ما در امور شریعت گاهی دچار ظاهرگرایی و تصنع می‌شویم. قرآن در سوره حمد خلاصه شده سوره حمد خلاصه در بسم الله الرحمن الرحیم است. «رحمان» و «رحیم» در اینجا زیرمجموعه «الله» هستند و حرف " ح " در آن‌ها و در واژگان محبت و مهر مشترک است. وقتی ما کلمه مهر را به کار می‌بریم دیافراگم ما می‌لرزد.

وی ادامه داد: قرآن سراسر لطف است. بیدل می‌گوید:

از چمن تا انجمن جوش بهار رحمت است/ دیده هر جا بازمی‌گردد دچار رحمت است

وحشی دشت معاصی را دو روزی سر دهید/ تاکجا خواهد رمید آخر شکار رحمت است

همه ما شکار رحمت خواهیم شد و به لطف و مهر خدا خواهیم رسیم. همچنان که الآن هم در پناه مهر خدا هستیم.

 

سید حسین شهرستانی سپس گفت: هنر آوا و موسیقی (به معنی عام کلمه) به تعبیر دکتر رجبی شاید نخستین هنر قرآنی و سرچشمه همه هنرهای قرآنی است. حتی کتابت قرآن بعد از آن است. خواندن قرآن پیش از کتابت قرآن رخ می‌دهد. موسیقی قرآن جلوه جمال آیات تشریعی و تکوینی خداوند در قرآن و در طبیعت است. هنرمند وقتی در برابر این زیبایی قرار می‌گیرد آن را به صوت و نظم آوایی تبدیل می‌کند. فیثاغوریان می‌گفتند موسیقی از نظم ستارگان و کیهان الهام می‌گیرد؛ یعنی آیات آفاقی خداوند.

این پژوهش‌گر حکمت هنر افزود: قرآن آهنگین است و هر سوره شکلی از قافیه دارد. توجه به وجه هنری و زیبایی شناسانه قرآن در کنار وجه فقهی و لغوی و سیاسی و تاریخی مهم است. آن‌وقت به گنجینه‌های جدیدی از قرآن دست می‌یابیم. به‌عنوان‌مثال خداوند در آیات ابتدایی سوره تکویر برای بیان جرم بزرگی به نام دخترکشی که میان اعراب وجود داشت ابتدا با یک لحن بسیار پرهیجان و پرتپش آسمان و زمین را به هم می‌دوزد تا به این آیه برسد که «بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ». یعنی تمام شرایط قیامت محیا می‌شود تا از این مردم پرسیده شود که چرا دختران‌تان را زنده‌به‌گور می‌کنید؟ در هنر هم می‌بینید که چگونه عبدالباسط با صوت خودش این معنا و این موسیقی نهفته در آیات را آشکار می‌کند.

وی اضافه کرد: گفته شده وقتی حضرت داود با آن صدا و لحن خوش آیات خداوند را می‌خوانده، پرندگان و طبیعت نیز با او می‌خواندند و به آواز می‌آمدند. اثر «ملکا ذکر تو گویم» صناعی که استاد سراج آن را خوانده‌اند، یکی از نمونه‌های روزآمد شدن سنت مناجات خوانی در موسیقی ماست. صناعی یکی از شعرای بزرگ قرآنی ماست و کسی است که مفاهیم عرفانی را وارد ادبیات فارسی کرد و حافظ و سعدی و عطار و مولانا و ... همه وام‌دار صناعی هستند. مخاطب امروز ما و نسل‌های دهه 70 و 80 ما باید آثار این‌چنین را هم بشنوند در غیر این صورت خسارت است. نباید صداوسیما فقط آثار به‌روز را پخش کند. بلکه باید توجه شود که آثاری از این قبیل میراث موسیقایی ماست و باید در نسل‌های مختلف منتشر شود.

 

در بخش دیگری از ‌این برنامه حجت‌الاسلام محمدجواد حاج‌علی‌اکبری گفت: اولین بیانیه‌ای که امام خمینی برای قیام الهی خودشان نوشته‌اند با این آیه شروع می‌شود: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَ فُرَادَى». این آیه مطلع انقلاب اسلامی است. امام به این آیه خیلی دلبستگی داشتند. در آن اوج غربت که ایشان را دستگیر می‌کنند و به او می‌گویند با چه یارانی می‌خواهی به اهدافت برسی و ایشان می‌گویند یاران من در گهواره‌ها هستند، این آیه را می‌نویسند و آن بیانیه را می‌دهند.

رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه افزود: در سوره آل‌عمران می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون». این آیه جزو غرر آیات قرآن و از آیات راهبردی است. علامه طباطبایی به این آیه که می‌رسد کل مباحث علم‌الاجتماع اسلامی را بیان می‌کند که گفته می‌شود این بخش خودش یک رساله مستقل است. سوره آل‌عمران از آغاز تا انجام به جامعه‌پردازی در مسیر تمدن سازی اختصاص دارد. تعبیر جامعه پردازی از تعابیر رهبر انقلاب است که مراحل خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی را مطرح کردند.

این قرآن‌پژوه و معلم اخلاق در ادامه گفت: 3 تعبیر «اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا» به این معناست که کار شما به سرانجام نخواهد رسید جز با صبر کردن و تزریق صبر به همدیگر و حفظ ارتباط جمعی با محور وحدت که همان امام و رهبر باشد. روایتی درباره مفهوم صبر در این آیه داریم که می‌فرماید: «إِصْبِرُوا عَلی أَداءِ الْفَرائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمامَکُم». برای انجام واجبات به صبر نیاز است. از طرفی قرآن می‌گوید ببینید دشمن برای ضربه زدن به شما چقدر دارد تلاش می‌کند و خواب ندارد. برای مقابله با چنین دشمنی باید صبر جمعی داشت و به یکدیگر روحیه داد و امکانات‌مان را میان‌ همدیگر تقسیم کنیم و مواسات داشته باشیم. مانند رزمایش مواسات که رهبر عزیزمان در جریان کرونا مطرح کردند.

وی سپس عنوان کرد: گروه‌ها و تشکل‌های درونی امت باید حول محور امام سازمان‌دهی شوند. برخی مفسرین درباره تعبیر «رابِطُوا» بحث رباط و پاسداری و مرزداری را مطرح کرده‌اند. در ادامه این آیه تقوا مطرح شده است که نشان می‌دهد در 3 مرحله قبلی نیز دائم باید با حدود الهی خود را هماهنگ کنیم. این‌که رهبر انقلاب در سال‌های اخیر بر روی کلمه مقاومت تأکید می‌کنند به دلیل همین آیه است. این آیه دعوت به همین مفهوم است. در جای دیگر می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ قالوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقاموا». به استقامت نیاز است چون امتحان‌های جدید مدام می‌آید و باید از عهده آن‌ها برآییم.

حاج‌علی‌اکبری در پایان گفت: دکترین مقاومت صبر، مصابره، مرابطه و ایستادن بر عهد است. قرآن می‌گوید حتی در مقابل دشمن تقوا را کنار نگذارید و در پیمان با دشمنان ‌هم تا آن‌ها در پیمان هستند شما هم باقی بمانید. البته قرآن می‌گوید اگر دست‌شان به شما برسد به حساب شما خواهند رسید و این نکته را هم توجه داشته باشید اما عهد را نشکنید؛ این یعنی تقوا.

در این برنامه همچنین یوسفعلی میرشکاک به قصه‌خوانی قرآنی از روی بخشی از کتاب «روض الجنان و روح الجنان» پرداخت. بررسی کارنامه قرآن‌پژوهی آیت‌الله محمد صادقی تهرانی نیز بخش دیگری از قسمت 31 برنامه «سوره» بود.

پخش برنامه تلویزیونی «سوره» با موضوع قرآن و در 31 قسمت، در شب‌های ماه مبارک رمضان هر شب ساعت 22:45 دقیقه از شبکه چهار سیما صورت گرفت.

پایان پیام/14

منبع: شبستان

کلیدواژه: سوره حسام الدین سراج قرآن کریم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۰۷۶۰۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«دزد شدیم؛ دنبال دانلود غیرقانونی هستیم، نماز هم می‌خوانیم!»

نشست «آسیب‌شناسی موسیقی در سال‌های پس از انقلاب» عصر ۲۸ فروردین‌ماه با حضور رضا مهدوی (آهنگساز و پژوهش‌گر موسیقی) و دکتر مسعود کوثری (استاد دانشگاه تهران) به همت حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد.

به گزارش ایسنا، در ابتدای این نشست، مسعود کوثری درباره وضعیت موسیقی در سال ۱۳۵۷، موسیقی کاباره‌ای، کوچه‌بازاری، گل‌هایی ملی و پاپ صحبت کرد و اذعان کرد: «در سال‌های اخیر در موسیقی سمفونیک دچار فروپاشی شدیم.»

او ادامه داد: بازار اقتصادی و سیاست‌های هنری دولت‌های بعد از انقلاب اسلامی چندان پررونق نیست و در این زمینه مقصر بوده‌اند. ما در مدیریت موسیقی ایران نتوانستیم به اقتصاد موسیقی سر و سامان دهیم و به دلیل همین اقتصاد کوچک، بسیاری از استعداد‌ها فرصت بروز ندارند. در موسیقی خانواده‌گرایی و مهاجرت پنهان نیز زیاد داریم که گاهی برخی هنرمندان ما مجبور می‌شوند، مهاجرت و ترک وطن را بپذیرند.

صدا و سیما پول‌های میلیونی به خوانندگانی می‌دهد که حتی زحمت خواندن به خودشان نمی‌دهند

رضا مهدوی نیز در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به عملیات «وعده صادق» در چند روز گذشته گفت: موسیقیدان در این واکنش مهم نظام باید کار خودش را نشان دهد؛ چرا الان هنرمند ما در سکوت است؟ اگر هنرمندان مثل نظامی‌ها جواب دندان شکن ندهند، قافیه را باخته‌اند؛ منظورم واکنشی است مثل کار‌های فرهنگی شهید آوینی که کارستان می‌کرد.

او ادامه داد: امروز صدا و سیمای ما پول‌های میلیونی به خوانندگانی می‌دهد که حتی زحمت خواندن به خودشان نمی‌دهند و پلی‌بک می‌کنند. اگر شهید آوینی زنده بود این وضعیت را برنمی‌تابید. او واقعا موسیقی‌شناس بود.

این هنرمند در بخش دیگری از سخنانش گفت: ما دهه ۶۰ پرباری برای موسیقی بعد از انقلاب اسلامی داشتیم. چهره‌هایی آمدند و جانانه با وجود محدودیت‌ها کار کردند؛ هرچند که برخی محدودیت‌ها را برنتابیدند و رفتند و برخی خودی‌ها که از بیگانه بدترند، به آن‌ها بی‌مهری کردند. جناب استاد میرزاده نابغه موسیقی بود؛ بیش از ۷۰ درصد از موسیقی جنگ و انقلاب را تنظیم کرد، اما هیچ وقت اسمش جایی نیامد و حقوقی هم نمی‌گرفت، اما هیچ وقت از او تجلیل نشد. اسفندیار قره‌باغی قبل از انقلاب قرار بود در ایتالیا اپرا بخواند، اما چون انقلابی بود، ماند و غیر از سرود‌های انقلابی نخواند، اما هیچ‌وقت در جشنواره فجر از او تجلیل نشد. این بی‌مهری‌ها باعث شد، بعد از دهه ۷۰ مسیر را گم کنیم.

مهدوی تاکید کرد: موسیقیدانان قبل انقلاب اسلامی، همان وفادارترین موسیقیدانان بعد از انقلاب اسلامی بودند، اما بی‌مهری دیدند. ما از بعد از دولت سازندگی به موسیقی‌ای چسبیدیم که اهالی‌اش با زیر ابرو برداشتن و شلوار پاره درآمد میلیاردی کسب کردند.

این پژوهشگر با اشاره به کم‌کاری متولیان موسیقی در برهه زمانی فعلی اظهار کرد: گروه تنبورنوازان که قطعه «مردان خدا» را به اذن امام (ره) زنده در تلویزیون اجرا کردند، الان کجا هستند؟ این گروه چه شد؟

ما نسل جوان را از دست دادیم

بخش دیگری از این نشست به عوامل حذف برخی گونه‌های موسیقی مثل موسیقی گل‌هایی اختصاص داشت که مسعود کوثری در این باره توضیح داد: یکی از دلایلش این است که مرکز حفظ و اشاعه با نگاهی اگزوتیک و موزه‌ای درست شد و این روحیه در افراد وجود داشت. نکته دوم اینکه یک نوع خصلت خانقاهی در سبک آموزش مرکز حفظ و اشاعه وجود داشت و روحیه اهل اخوت در این افراد دیده شد که در نهایت هم خیلی‌ها مثل زنده‌یاد لطفی نتوانستند با آن کنار بیایند و از مرکز بیرون آمدند. نکته سوم اینکه تعریف مشخصی از سنت وجود نداشت. خود سنت در ارتباط با مدرنیته پیدا شده است. تعریف درستی از موسیقی سنتی وجود نداشته است و خود اهالی مرکز حفظ و اشاعه نتوانستند چندان شکوفا شوند.

این استاد دانشگاه درباره وضعیت فعلی موسیقی پاپ نیز گفت: موسیقی در جهان وارد مراحل جدیدی شده است که با گذشته بسیار متفاوت است. ما بهره موسیقیدانان تا سال ۵۷ را بردیم، اما نتوانستیم، استفاده کنیم. ما نسل جوان را از دست دادیم. آمدیم موسیقی را درست کردیم و آدم میانسال جذب کردیم. نسل جوان از دست ما در رفت و ذائقه‌اش عوض شد. در عرصه موسیقی مدیران لایقی داشتیم که شیوه مدیریتشان آن‌ها را ناکارآمد کرده بود. محدودیت‌هایی که به آن‌ها اعمال شده بود، نمی‌گذاشت تمام و کمال کار کنند.

یادمان باشد، «پول» تولید هنر نمی‌کند

رضا مهدوی نیز در این باره با بیان مثالی گفت: آقای سراج سال۶۰ اثری را با حوزه هنری تولید کردند که ۱۵ دقیقه بود و سال‌ها مداوم از رسانه ملی پخش می‌شد، اما دیگر رسانه آن را پخش نمی‌کند. آیا دست‌هایی در کار است یا آگاه نیستند؟ شاید هم به اشتباه فکر می‌کنند زمانش گذشته است! اگر همچین فکری دارند پس باید مولانا پژوهی را هم کنار بگذارند. سنت یعنی اصول! در همین حوزه هنری زمانی که هیئتی اداره می‌شد، آثار خوب بیرون می‌آمد، اما از وقتی تبدیل به سازمان اداری شد، ساز و کار تغییر کرد. یادمان باشد، «پول» تولید هنر نمی‌کند.

مهدوی تصریح کرد: دزد شدیم؛ دنبال دانلود غیر قانونی هستیم؛ نماز هم می‌خوانیم!

مدیران ما برده ستاره‌ها شده‌اند!

او در بخش دیگری از سخنانش درباره نحوه مدیریت فعلی موسیقی اظهار کرد: مدیران ما برده ستاره‌ها شده‌اند. در نوروز چهره‌های سینمایی را با میلیون‌ها پول دعوت می‌کنند، اما در این برهه تاریخی و بعد از عملیات مهم «وعده صادق» که بیانگر اقتدار نظامیان و مهندسان ایرانی است، «باز هوای وطنم آرزوست» را پخش نمی‌کند!

مهدوی معتقد است: ما برنامه‌های تخصصی را تعطیل کردیم، اما جشنواره‌هایی برگزار می‌کنیم که رسما «شو» هستند. الان فقط شرکت‌ها و موسسات موسیقی آمده‌اند و می‌گویند خواننده روی صحنه چه بخواند و چه بپوشد؟ کنسرتشان هم پر می‌شود؛ چون برای خواننده‌شان در اتوبان بیلبورد می‌گیرند، اما کسی برای موسیقی دستگاهی این کار را نمی‌کند. متاسفانه مدیریت‌های موسیقی در ایران «پول» را انتخاب کردند.

مسعود کوثری نیز در بخش دیگری از این نشست درباره نسبت موسیقی فعلی به انقلاب اسلامی گفت: بهتر است به جای رابطه موسیقی با انقلاب راجع به رابطه موسیقی با فرهنگ ایران صحبت کنیم. ما هیچ تصویری از رابطه موسیقی با فرهنگ نداریم. بهتر است یک بازنگری در این باره انجام شود.

در حق ایرج «کم‌لطفی» شد

رضا مهدوی نیز در همین باره گفت: در حق برخی هنرمندانمان کم‌لطفی کردیم؛ مثلا در حق ایرج کم‌لطفی شد. اگر سال‌ها به انزوا نمی‌رفت، زودتر پا به عرصه می‌گذاشت، درجه سه‌ها درجه یک نمی‌شدند. مدیریت یکپارچه راهکار ماست. این‌همه وقت گذاشتند و سند موسیقی نوشتند، حالا یک عده می‌گویند اجرا نمی‌کنیم. عده‌ای از بزرگان موسیقی می‌گویند چرا با ما درباره سند مشورت نشد؟ خب چرا مشورت نکردند؟

مسعود کوثری نیز درباره سند موسیقی اظهار کرد: سندنویسی هیچ فایده‌ای ندارد. ما صد‌ها سند و شورا درست کردیم و هیچ‌وقت راه به جایی نبردیم؛ پیش از هرچیزی باید صدا‌های مختلف را در ایران بشنویم و آن را لحاظ کنیم.