به نقل از «آنا»

«ابن اَحْمَر»؛ فقیه شاعری از اندلس

تاریخ انتشار: ۹ خرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۱۰۴۲۹۶

ابوالولید اسماعیل بن یوسف خزرجی معروف به «ابن اَحْمَر»، ادیب، شاعر، فقیه و مورخ  قرن هشتم و نهم هجری است.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوالولید اسماعیل بن یوسف خزرجی، ادیب، شاعر، فقیه و مورخ  قرن هشتم و نهم هجری است.

مخلوف کنیه او را ابوالفداء گفته است. «احمر» شهرت یکی از نیاکان او بوده است. تاریخ دقیق تولد او معلوم نیست اما دایه به استناد برخی نشانه‌ها تولد وی را میان سال‌های 725-727ق / 1325-1327م دانسته است.

وی نسب خود را به بنونصر، از حاکمان غرناطه می‌رساند و می‌گوید به دنبال اختلاف‌هایی که در اندلس با عموزادگان خود (ملوک احمر) و فرمانروایان بنونصر داشت، به ناچار ترک دیار کرد و به مغرب، قلمرو فرمانروایی بنومرین روی آورد؛ زیرا ملوک احمر ریختن خون وی را مباح دانسته بودند. ظاهراً ابن احمر در زمان امیر یوسف یکم (حکومت: 725-733ق) اندلس را ترک کرد و در زمان پادشاهی ابوالحسن علی مرینی در مغرب بدان‌جا وارد شد.

ابن احمر در مغرب از نزدیکان خاص ابوعنان، پسر ابوالحسن مرینی شد و تا مرگ وی همیشه همدم او بود. چنان که در 758ق/1357م که ابوعنان به افریقیه لشکر کشید، ابن احمر نیز همراه او بود. با مرگ ابوعنان اقتدار پادشاهان مرینی رو به کاهش گذاشت و وزیران، کاتبان و حاجبان بر کارها چیره شدند. رابطه ابن احمر نیز با پادشاهان مرینی سست شد و ضمن مدیحه‌هایی حاجبان و کاتبان تازه به قدرت رسیده را ستود.

ابن احمر در فاس درگذشت. تاریخ درگذشت وی به درستی روشن نیست. ابن قاضی مرگ او را در 807ق و تبنکتی در 810ق دانسته است.

ابن احمر محضر بسیاری از نام‌آورترین استادان روزگار خود را در فقه، حدیث، انساب، تاریخ و ادب دریافت. ابن آجرّوم، وانشریشی، فشتالی و مکناسی از استادان او بوده‌اند که از برخی از آنان اجازه روایت گرفت. او با بزرگان روزگار خود، از جمله لسان‌الدین ابن خطیب، نیز پیوند داشت. درباره ارتباط وی با ابن خطیب اطلاع چندانی در دست نیست. گم شدن بخش بزرگی از شرح حال ابن خطیب در نثیرالجمان نوشته ابن احمر بر این ابهام افزوده است. ابن احمر حدود یک چهارم کتاب نثیر فرائد را به بررسی شعر و نثر ابن خطیب اختصاص داده و با وجود انتقاد از لحن گزنده این خطیب در کتاب، وی را ستوده است.

وی در شعر و نثر خود از شیوه خاصی پیروی نکرده است. نثر او آکنده از آرایه‌های بدیعی است و فقط در کتب تراجم خود، نثیر الجمان، نثیر فرائد الجمان و مستودع العلامة، به نثر مرسل روی آورده است.

وی نسبت به هم‌عصران خود، بیشتر از آیات و احادیث اقتباس می‌کند و گاه واژگان خاص علوم فقه، تاریخ، نجوم و اسامی کتاب‌ها را در خلال نثر خود می‌آورد. این‌گونه نگارش فقط مختص نثر او نیست بلکه در شعر او نیز به‌کار رفته است. شعر او بیشتر «شعر مناسبات» است. قصیده‌های او که بیشتر در مدح پادشاهان، کاتبان و حاجبان آنهاست، ارزش ادبی چندانی ندارد. وی گاه غزل و رثا نیز سروده است. در میان این گونه اشعار او آثاری زیبا و دلنشین یافت می‌شود. بیشتر آثار ابن احمر در زمینه تاریخ، شعر و ادب است. آثار او عبارت‌اند:

1. نثیر فرائد الجمان فی نظم فحول الزمان، این کتاب مجموعه اشعاری است همراه با شرح حال شاعران که به کوشش محمد رضوان دایه در 1967 چاپ شده است؛

2. نثیرالجمان فی شعر من نظمنی و ایّاه الزمان، موضوع این کتاب نیز همانند نثیر فرائد است و در 1987 به کوشش محمد رضوان دایه، به چاپ رسید؛

3. شرح البرده بوصیری که ابن قاضی، تنبکتی و کتانی از آن یاد کرده‌اند؛

4. عرائس الامراء و نفائس الوزراء؛

5. المنتخب من درر السلوک فی شعرالخلفاء الاربعة و الملوک، از این کتاب تنها خود ابن احمر یاد کرده است؛

 انتهای پیام/4104/

منبع: آنا

کلیدواژه: دکتر علی اکبر ولایتی تقویم تاریخ انتشارات امیر کبیر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۱۰۴۲۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تاریخ حلال مسائل روز جامعه/ خواندن برای مدرک گرفتن آفت است

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، ونوس بهنود_ می‌توان گفت مطالعه کتب تاریخی بدون علاقه و شور و اشتیاق امکان‌پذیر نیست اما نوشتن از گذشته‌ای که در آن نزیسته‌ایم کاری بس خطیر است. موضوعی که یکی از نویسندگان کتب تاریخی کشور به چند و چون آن توجه داشته است.

سعید فخرزاده از نویسندگانی است که روایت‌های تاریخی خود را همراه با استناد ارائه می‌کند. خود را وام‌دار طرح واقعیت‌ها و معرفی اسوه‌های تاریخی می‌داند و معتقد است اینکه تاریخ خوانده نمی‌شود به زیان ما است. در پی انتشار کتاب جدید وی با عنوان رضای انقلاب با او به گفتگو نشستیم تا با اندیشه این نویسنده در پس تدوین و نگارش کتاب‌های تاریخی آشنا شویم.

یکی از دغدغه‌های نگارش کتب تاریخی استناد به منابع معتبر است. در کتاب‌های خود چگونه‌‌این موضوع را مورد توجه قرار دادید و چه پیشنهادی برای نویسندگان تازه‌کار دارید؟

یکی از منابع مهم در تاریخ نگاری ، ارائه داده‌های تاریخی توسط شاهدان و عاملان حوادث تاریخی است آنچه در‌‌این گونه منابع مهم است راستی‌آزمایی روایت راوی است که از دو طریق اطلاعات و خاطرات راوی صحت‌سنجی می‌شود.

ابتداء اتکاء به اسناد معتبر و مکتوب است؛ به‌طور مثال وقتی راوی می‌گوید فلان تحصیلات را دارد وجود مدرک تحصیلی‌‌این ادعا را تأیید می‌کند یا مثلاً ادعا می‌کند مدتی مسئولیت فلان مجموعه را داشته است حکم مأموریت یا اخبار منتشره در آن دوران می‌تواند تأیید ادعا باشد.

در مواردی که روایت از حوادثی می‌کنند که مستندات مکتوبی در‌‌این رابطه موجود نباشد از طریق تواتر در روایت یعنی از طریق بیان همان روایت از زبان فرد یا افراد دیگر قابل  صحت‌سنجی است.

در مواردی هم که نه اسناد مکتوب و نه راوی دیگری برای تأیید روایت راوی وجود داشته باشد با ارزیابی روایت‌های دیگر راوی مشخص می‌شود‌‌ایا راوی در بیان روایت دارای حافظه دقیق است ؟‌‌ایا در بیان صداقت داشته است  ؟ در واقع صداقت و راستی در روایت‌های دیگر راوی به روایت غیر مستند او تعمیم داشته می‌شود و به روایت می‌شود اعتماد داشت.

البته لزومی‌ندارد همه حرف‌ها و روایت‌های راوی را صحت سنجی نمود که کار بسیار سختی خواهد بود بلکه فقط نکات و فرازهای مهم و محوری تاریخی راوی باید صحت‌سنجی کرد و آن نکات ،موضوعات مهم ‌تأثیرگذار و جریان‌ساز روایت فرد است  به طور مثال فرد در خاطرات خود می‌گوید من در کودکی در کنار پدر در کارهای کشاورزی کمک می‌کردم‌‌این روایت خیلی اهمیت ندارد که ما بررسی کنیم‌‌ آیا‌‌ ایشان واقعاً کمک کار پدر بوده‌اند یا خیر؟ اما وقتی راوی می‌گوید من جهاد سازندگی فلان شهر را راه‌اندازی کرده‌ام، نیاز به صحت سنجی است، خصوصاً‌‌ اینکه احکام اداری قابلیت اثبات ادعای راه‌اندازی یک مجموعه را ندارد.

محقق برای اطلاع از منابع تاریخی پیرامون موضوع روایت باید جستجوی میدانی و کتابخانه‌‌ای داشته باشد یا پس از مصاحبه انجام دهد

در انتخاب سوژه و موضوع کتاب‌ها چه دغدغه‌هایی را داشته‌‌اید؟

در انتخاب موضوع به‌‌این مسئله توجه دارم که تاریخ برای حل مسایل امروز و‌‌اینده جامعه ماست از‌‌این منظر بررسی می‌کنم که مسایل جامعه من چیست و چه موضوعاتی درای اهمیت بالایی است. پس از‌‌این مرحله ،  موضوع را براساس اولویت‌های نیاز جامعه به زعم و فهم خودم و  مشورت با دیگران انتخاب می‌کنم بطور مثال انتخاب موضوع خاطرات حجت‌الاسلام مطلبی برای ارائه الگوی موفق ‌‌مؤثر در اداره یک مسجد بوده است بر‌‌این باور هستم  مسجد در جریان مبارزات انقلاب پایگاه بسیار مهم و ‌تأثیرگذار بوده است و همچنان می‌تواند در توسعه تبلیغ و فهم دینی در جامعه اسلامی‌‌‌مؤثر باشد که متاسفانه به دلایلی به آن توجه لازم نشده است در واقع مسجد و مسجدی‌ها یک جامعه کاملاً مردمی‌و دینی است که قابلیت ثاثیرگذاری در جامعه را دارد و اهداف آن با اهداف انقلاب اسلامی‌و جمهوری اسلامی‌در یک راستا است و از یک نگاهی یکی از تکیه‌گاه‌های نظام اسلامی‌است.

انتخاب آقای مطلبی در همین راستا تعریف می‌شود فردی که منفرداً با الهام از هدایت امام قبل از پیروزی انقلاب  در یک منطقه محروم تهران مدیریت مسجدی را قبول می‌کند که بعدها از پایگاه‌های مهم جریان مبارزه علیه رژیم پهلوی می‌گردد و در پس پیروزی انقلاب هم به عنوان یکی از مراکز دینی مهم در تقویت نظام و پرورش جوان‌های انقلابی و ارزشمند نقش ‌‌ایفا نموده است بررسی عملکرد ‌‌این روحانی که به مدت نیم قرن در یک مسجد فعالیت داشته است در‌‌این شرایط فرهنگی را از ضروریات مسائل اجتماعی می‌دانستم البته موضوعات فراوان دیگری هم وجود دارد که  دوستان نویسنده جوان می‌توانند با مشورت و تحقیق به آنها برسند   

به اعتقاد شما چگونه می‌توان خواننده جوان را به مطالعه کتاب به ویژه با موضوع تاریخ راغب کرد و چرا بخشی از آثار تولید شده در‌‌این حوزه خوانده نمی‌شود؟

اصولاً در ساختار آموزشی ما بیشتر به حفظ اطلاعات توجه شده است تا فهم . از‌‌این رو باید چیزهایی را بخوانیم که نمی‌دانیم چرا باید بخوانیم و به نوعی اجبار در کار است  یعنی اگر نخوانی به تو مدرک نمی‌دهم و مدرک معیار ارزش‌گذاری تو خواهد بود. لذا اساساً از دوران کودکی ما را از خواندن منتفر می‌کنند از آن طرف در غالب خانواده‌ها  به موضوع مطالعه توجه ندارند و آنها هم در راستای سیستم آموزشی به فرزندان فشار می‌آورند تا اعتبار مدرکی بالا را دریافت کنند می‌بینیم فرزندان ما در ‌‌این فضای آموزشی پرورش می‌یابند، انتظار علاقه به مطالعه در‌‌این شرایط ناصواب است .

وقتی به جوامع توسعه یافته نگاه می‌کنیم مشاهده می‌کنیم حجم منابع درسی سیستم آموزشی بسیار کمتر از ماست و با استفاده از روش‌های پژوهشی جذاب و مرتبط با واقعیت زندگی، علاقه به مطالعه را در جوانان فراهم می‌کنند البته در همین جوامع بیشترین آمار، مطالعه رمان است .

یکی دیگر از عوامل ضد مطالعه همین فضای مجازی است که به دلیل بیان روایت‌های بی‌اساس و ضدونقیض ، اعتبار روایت‌های تاریخی را در ذهن مخاطب  زیر سؤال می‌برد و تمایل به مطالعه ر ا کاهش می‌دهد هیچ استانداردی هم برای تشخیص سره از ناسره در اختیار مخاطب نیست .

بنابراین ما در یک همچنین فضایی می‌خواهیم علاقه به مطالعه را‌‌ ایجاد بکنیم که کاری سخت اما شدنی است. من اعتقاد دارم انتخاب به موقع موضوع و سرعت درتولید آن و کیفیت تدوین و ترویج در جذب مخاطب مهم است در فضای فعلی جامعه گاهی به دلایلی یک مسئله مورد توجه قرار می‌گیرد که اگر در همین فضا بتوانیم درباره ان موضوع حرف زد و روایت مناسب را ارائه داد مورد توجه قرار می‌گیرد و مخاطبان خوبی پیدا خواهد کرد به طور مثال شهادت سردار سلیمانی فرصتی برای پرداختن به خود شهید و اقدامات ‌‌این شهید ‌‌ایجاد کرد و در طرف مقابل ساخت یک مستند درباره پهلوی و نشر آن در فضای جامعه می‌تواند کتاب‌هایی که در له و علیه آن تولید شود مورد توجه قرار گیرد به طور کلی از فرصت‌های به‌وجود آمده باید استفاده کرد؛ حال ‌‌این فرصت را خودی‌ها ‌‌ایجاد کرده‌اند یا دشمن برای تهدید باورها مطرح کرده باشد.

مهمترین ویژگی یک کتاب در نحوه تدوین آن است که می‌تواند یک اثر را خواندنی کند قابل ذکر است نحوه تدوین  خوب صرفاً از دستور العمل و آموزش به‌دست نمی‌آید بلکه تجربه و فهم نویسنده هم در تولید مطلوب و جذاب ‌‌مؤثر است. به نظر من  تدوین یک اثر هنری است که کیفیت آن اثر در گرو فهم ، تجربه و آموزش نویسنده است .

به عنوان یک نویسنده وضعیت عرضه و تقاضا در بازار کتاب را چگونه می‌بینید؟

در بازار کتاب غیر درسی به نظر من عرضه خوب است اما هیچ برنامه‌‌ای برای هدایت تولید وعرضه در جامعه وجود ندارد  وضع توزیع و تبلیغ آثار منتشره بسیار ضعیف است نقد جدی آثار گم است  و به همین تناسب تقاضا کم است بعضی از کتاب‌ها در حد 300 نسخه تولید می‌شوند.

دلیل اصلی مطرح شده برای کاهش مطالعه فضای مجازی و گرانی کتاب است. به عنوان یک نویسنده موافق ‌‌این دیدگاه هستید یا عوامل دیگری را دخیل می‌دانید؟

به نظر من مهم‌ترین عامل شیوه تدوین و تبلیغ کتاب است و البته گرانی و مشغول شدن به فضای مجازی هم ‌تأثیر دارند.

در اثر جدید خود «رضای انقلاب» کدام خصوصیات اخلاقی و شخصیتی شخص اول داستان را به عنوان الگوی رفتاری جامعه معرفی کرده‌‌اید؟

تلاش عاشقانه و باورمند حاج آقای مطلبی به وظیفه‌‌ای که برای خود انتخاب کرده است و استقامت ‌‌ایشان در آن از دلایل مهم موفقیت ‌‌ایشان بوده است البته ‌‌این موفقیت  مرهون در کنار با  مردم بودن است .

کدام شخصیت‌های تاریخی را نیازمند توجه نویسندگان جهت طرح هر چه بیشتر زوایای اخلاقیشان می‌دانید؟

در فرایند مبارزات مردم ‌‌ایران و در ادامه تلاش برای دفاع از انقلاب در صحنه‌های مختلف و تلاش برای رشد و توسعه کشور در شرایط بسیار سخت افراد  محوری زیادی هستند که به بعضی از آنها پرداخته شده است و بعضی‌ها هنوز گمنام هستند افرادی که در غالب یک تشکل یا گروه  مردمی‌، جریانی را ‌‌ایجاد کرده‌اند باید شناسایی و در باره آنان و عملکرد آنان کتاب نوشت مثلاً من یک پزشک جراح را می‌شناسم که معروف به ساک به دست است هر جایی که به ‌‌ایشان نیاز است در هر زمانی آماده به کار بوده و در جاهای مختلف مثل مناطق جنگی ، زلزله و سیل حضور داشته و به وظایف تخصصی خود می‌پرداخته و در مقابل هیچ دریافت مالی نداشته است و خود را نه تنها طلبکار نمی‌داند بلکه خود را بدهکار می‌داند؛ ‌‌این فرد را فقط کسانی که در جریان ‌‌این اعزام‌ها هستند می‌شناسند و گرنه اصلاً در جامعه شناخته نشده‌اند قوام و اقتدار جامعه به  برکت حضور و تلاش ‌‌این عزیزان شکل گرفته که باید شناسایی و معرفی شوند، باید یک بانک سوژه در حوزه‌های مختلف راه‌اندازی شود و در آن به اختصار ‌‌این افراد معرفی شوند تا محققین بر مبنای اطلاعات ‌‌این بانک، انتخاب خود را انجام دهند انشاءالله.  

انتهای پیام/