«ابن هندو»هایی که در تاریخ ماندگار شدند/ از شاعر اهل بیت تا فیلسوف طبرستانی
تاریخ انتشار: ۱۳ خرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۱۵۰۱۲۹
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، بار‌ها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صد‌ها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.
با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.
نام چند کاتب، شاعر و ادیب ایرانی‌تبار در قرن چهارم و پنجم هجری قمری است.
این اشخاص احتمالاً همگی به خاندان شیعی مذهب آل هندو منسوب بوده‌اند و خاستگاه نیاکان آنان هندوجان (هندیجان امروز) از روستا‌های اطراف قم بوده است. این چند تن که ابن هندو نام دارند، عبارت‌اند از:
۱. ابوالفرج محمد بن هندوی رازی، که شاعر اهل بیت بوده و به گفته ابن شهرآشوب، با حفظ تقیه، در مدح اهل بیت شعر می‌سروده است. ابیاتی از وی درباره حادثه غدیرخم نقل شده که علامه امینی آنها را در کتاب الغدیر آورده و او را سرسلسله آل هندو دانسته است.
۲. ابوالفرج حسین بن محمد بن هندو، که در آغاز شاعر و دبیر دیوان انشای عضدالدوله دیلمی (حکومت: ۳۳۸-۳۷۲ق) بود. وی احتمالاً مدتی هم در اصفهان در خدمت صاحب بن عباد، دبیر خاص مؤیدالدوله بوده است. وی قطعات و قصاید متعددی در مدح صاحب بن عباد سروده که به «صاحبیان» معروف است.
۳. ابوالشرف عماد بن ابرن الفرج علی بن حسین بن هندو، که شاعر و ادیب بود. باخرزی گفته است وی در شعر و ادب هم‌پایه پدرش نبوده، اما از علم و دانش خاندانش بهره برده و راوی اشعار و آثار پدرش بوده است.
۴. ابوالسماح بن ابی الفرج علی بن هندو، برادر پدری ابوالشرف عماد که ظاهراً با تکیه بر ثروت و شهرت پدری، در روزگار پدر و برادرش از توجه خاص و عام برخوردار بوده، اما فرزند خلفی برای خاندان خویش نبوده است.
۵. ابوالفرج علی بن حسین بن هندو، کاتب و شاعر و ادیب مشهور نیمه دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری است. ظاهراً در طبرستان متولد شد و همان‌جا رشد کرد. وی فلسفه و علوم اوایل را در نیشابور نزد ابوالحسن عامری نیشابوری فرا گرفت و سپس دانش پزشکی را نزد ابن خمّار آموخت. او مقدمات لازم برای مشاغل دیوانی از جمله علوم ادبی و فن ترسل و نگارش را کاملاً فرا گرفت و ظاهراً همه عمر خود را در دربار آل بویه و آل زیار گذراند. مدتی در خدمت عضدالدوله دیلمی و چندی نیز کاتب سیده خاتون، مادر مجدالدوله بود.
ابن هندو در دوران وزارت فخرالملک ابوغالب بن خلف، وزیر بهاءالدوله (حکومت: ۳۷۹-۴۰۳ق)، به بغداد رفت و او را مدح گفت. ابن هندو پیش از سال ۴۰۰ق به دربار آل زیار رفت. پس از به حکومت رسیدن فلک المعالی منوچهر بن قابوس (حکومت: ۴۰۳-۴۲۳ق) در قصیده‌ای شیوا او را ستود، ولی فلک المعالی که چیزی از ادب عرب نمی‌دانست، به شاعر صله نداد. ابن هندو در شعر دیگری او را هجو کرد، اما از بیم جان به نیشابور گریخت.
ابن هندو در طبرستان شعر و ادب و فلسفه و پزشکی درس می‌داد و خود او در قصیده‌ای مجلس درس خود را وصف کرده است که نشان می‌دهد برخی نزد او فن ترسل و شعر و برخی دیگر فلسفه و بعضی پزشکی فرا می‌گرفته‌اند.
از نیمه دوم زندگی ابن هندو آگاهی چندانی در دست نیست و شاید همین موجب اقوال متناقض درباره مکان و زمان مرگ او شده باشد. بنا بر برخی منابع او در پایان عمر به طبرستان بازگشت و در گرگان اقامت گزید و جاه و مقام یافت. ابن هندو ظاهراً در سال ۴۲۰ق از دنیا رفت و در منزل شخصی خود به خاک سپرده شد. در نامه دانشوران تاریخ مرگ او ۴۵۵ق ذکر شده است.
ابن هندو در نظم و نثر زبردست بود و ثعالبی برخی اشعار او را ستوده است. از بررسی مجموعه اشعاری که از ابن هندو باقی مانده چنین برمی‌آید که وی به سرودن قطعات نکته‌آمیز و حتی گاه مستهجن تمایل داشته و شاید به همین سبب حاجی خلیفه همه دیوان او را هزلیات خوانده است، اما شعر او روان و دلپذیر و پندآموز است.
ابن هندو مطابق معمول زمان خود مقدمات و مصطلحات طب و فلسفه را نیز ضمن درس‌های عمومی فرا گرفت و سپس مدخلی بر فلسفه و نیز درآمدی بر علم طب نوشت که شامل اصطلاحات، مبانی و مسائل اصلی طب و فلسفه است. کتاب‌های او ساده و مختصرند و به بیانی روشن و مفهوم تدوین شده‌اند و به همین علت بسیار مقبول افتاده‌اند و اهل علم پیوسته از آنها، به خصوص مدخل طبی او بهره برده‌اند. آثار طبی او فقط شامل مصطلحات و مقدمات طب و فلسفه است و از بحث‌های تخصصی در آنها اثری نیست.
آثار مهم ابن هندو که چاپ شده‌اند، عبارت‌اند از:
۱) دیوان اشعار، که بنا بر گفته ابن اسفندیار شامل ۱۵ هزار بیت بوده است.
۲) مجموعه رسائل، که در پنج جلد بوده است.
۳) انموذج الحکمة.
۴) الکلم الروحانیة من الحکم الیونانیة، که ابن هندو در این کتاب کلمات نغز حکمای یونان را گرد آورده و حدود نیمی از کتاب را به افلاطون اختصاص داد. این کتاب در سال ۱۳۱۸ق در قاهره چاپ شد.
۵) مفتاح الطب و منهاج الطلاب، که در سال ۱۳۶۸ش به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه و مهدی محقق همراه با خلاصه ترجمه فارسی و انگلیسی آن، به همت مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - مک‌گیل به چاپ رسیده است. ابن هندو این کتاب خود را کلید و مدخل علم پزشکی خوانده و آن را در ۱۰ باب نوشته است.
درباره آموزش پزشکی، فصلی را به تعلم و تعلّم پزشکی اختصاص داده و ۱۶ کتابی را که جالینوس برای آموزش پزشکی انتخاب کرده، توصیه کرده است. ابن هندو فصل پایانی را به شرح لغات و اصطلاحات پزشکی اختصاص داده و در ضمن آن، اصطلاحات و کلمات منطقی و فلسفی را نیز توضیح داده است. این کتاب با عنوان خلاصة المفتاح تلخیص شده است.
۶) الرسالة الموشقة فی المدخل الی علم الفلسفه، این اثر هفت فصل دارد و به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه در مجله جاویدان خرد چاپ شده است. ابن هندو این اثر خود را کلید و مدخل برای فلسفه خوانده است.
آثار دیگر ابن هندو که به صورت خطی محفوظ است، عبارت‌اند از:
۱. مقالة فی وصف المعاد الفلسفی، که بنا بر گفته دانش‌پژوه در ۱۴ باب تدوین شده و به ابوعلی رستم بن شیرزاد، پادشاه طبرستان تقدیم شده است. ظاهراً‌این کتاب همان کتاب‌النفس است که در برخی منابع نام آن آمده است. مباحث عمده این رساله درباره شناخت نفس و کیفیت نفس ناطقه و سازگاری معاد فلسفی با معاد دینی است. نسخه‌ای از این رساله در دانشکده الهیات تهران محفوظ است که صفحه پایان ندارد.
۲. فی حدود الاشیا و الطبیة، که همان باب دهم کتاب مفتاح الطب است.
منبع: آنا
انتهای پیام/
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: تقویم تاریخ مشاهیر ایرانی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۱۵۰۱۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کتاب «چالش‌های تاریخی» اثر سلیمی نمین رونمایی شد
سلمی نمین در مراسم رونمایی از کتاب «چالش‌های تاریخی» گفت: بدون آزادسازی اسناد انتظاری از پژوهشگر نمی‌رود تا کار دقیق انجام دهد. مراکز اسناد ثروت ملت است، اما عده‌ای به دلیل بخل‌ورزی آن را ثروت خودشان می‌پندارند. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مراسم رونمایی از کتاب «چالش‌های تاریخی» تألیف سلیمی نمین با حضور حجت الاسلام مرتضی اشراقی از نوادگان امام راحل، حسین صفار هرندی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، موسی حقانی رئیس مؤسسه تاریخ معاصر ایران و رضاپور حسین رئیس دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران در سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد.
سلیمی نمین در این نشست گفت: قدرت‌های زیاده‌خواه و سلطه‌طلب در صدد مخدوش کردن تاریخ ملتها و خدشه وارد کردن بر شخصیت‌های تاریخ از ملتها می پردازند. دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران مفتخر است کارش را در سال 1380 با دفاع از شخصیت تاریخ ساز معاصر ایران یعنی امام خمینی (ره) آغاز کرد. در آن دوران کتاب «پاسداشت حقیقت» به نگارش در آمد که پاسخی در برابر هجمه‌های سازمان یافته علیه امام بود که در قالب خاطرات آیت الله منتظری منتشر یافت. پس از نگارش این کتاب، نتوانستیم از سد صدور مجوز وزارت ارشاد عبور کنیم و نا گزیر بودیم نُسخی را تکثیر کنیم و عرضه کنیم تا کمکی برای حل مشکل باشد. خیلی از بزرگان این اثر را ستودند.
بیت امام در ارائه اسناد تاریخی کم‌کاری جدی دارد
وی افزود: بدون پایبندی مراکز تولیدکننده‌ی تاریخ و اسناد تاریخی، پرداختن به تاریخ سخت است. گلایه‌ای حتی از بیت امام دارم. بسیاری از اسنادی که بیت می‌تواند در مسیر تبیین درست تاریخ کمک‌کار پژوهشگر باشد، کم‌کاری جدی دارد. برای پاسخگو به آقای کدیور که درباره آقای شریعتمداری نوشته شده بود، در مرکز اسناد جماران رفتم. امام نگاه برجسته‌ای نسبت به آقای شریعتمداری داشتند. بدون آزادسازی اسناد انتظاری از پژوهشگر نمی‌رود تا کار دقیق انجام دهد. مراکز اسناد ثروت ملت است، اما عده‌ای به دلیل بخل‌ورزی آن را ثروت خودشان می‌پندارند. در چنین فضایی کار پژوهش سخت شده است. شخصیت‌های اثرگذار به ویژه در مراکز فرهنگی کتاب مطالعه نمی‌کنند، و چون مطالعه نمی کنند، نمی توانند در مقام دفاع از محققان بر بیایند.
صفار هرندی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه این نشست گفت: نکته‌ای را از زبان عناصر ضد انقلاب در اوایل دهه هفتاد خواندم که گفته بود «نیاز نیست کار سیاسی کنیم و لازم نیست مبارزۀ سیاسی را دنبال کنیم بلکه کافی است با نسلی که از دوره انقلاب فاصله دارد، به گفت و گو بنشینیم. از این جهت باید اطلاعات آنان از تاریخ و فرهنگ منطبق با خودمان تنظیم کنیم. اگر اینگونه که ما بخواهیم، اطلاعات را دریافت کنند، عمل سیاسی را خود آنان انجام می دهند.» از این جهت باید هوشمندی دشمن را تحسین کنیم. در آن زمان موجی از کتاب‌هایی که روایت‌های تاریخی را تحریف می‌کرد، وارد بازار شد. عزیزانی هم برای دفاع و هجمه به آنان وارد عرصه شدند که آقای سلیمی نمین از جمله آنان بود. غیرت و حساسیتی که اقای سیلمی نمین برای ارائه تصویر روشن و درست از حضرت امام یافتم، این روحیه را ستایش می‌کنم. حساسیت‌های ایشان در نقاط درستی بود.
حمایت از تولید آثار فاخر انقلاب اسلامی در مرکزیوی افزود: برای برخی این قداستی که برای امام قائل بودیم، اهمیت ندارد. نسل ما انقلاب را از معبری در یافتند که در پیشانی آن، امام بود. خدشۀ به امام، کل آن معبر را نابود می‌کند. آنان که زدن امام را انتخاب کردند، درست فهمیدند که کجا را باید واژگون کنند. باید برای حفظ این هاله قدسی که دور شخصیت امام است، تلاش کنیم. برخی با افتخار می‌گویند از اصول خودشان بازگشتند، اما امام اصولش از اول همانی بود که مطرح کرد و تا آخر پای آن اصول ایستاد.
صفار هرندی ادامه داد: باید در هر نقطه‌ای که انحراف از حقیقت اتفاق می‌افتد، این حساسیت امثال آقای سلیمی نمین را نشان داد. یک روزی رادیوی اسرائیل محلی برای انعکاس منویات یک شخصیت برجسته‌ای که از شاگردان امام بوده و به قدری برجستگی داشته که بزرگان قم تصور می‌کنند او باید جانشین امام باشد و کسی است که حرارت ضد اسرائیلی او از امام کمتر نبود. اما روزی چشم باز می‌کنیم و می‌بینیم منویات و استفتائات ایشان از طریق رادیو اسرائیل پخش می‌شود. آنجا انسان می‌فهمد که آثار تحریف تاریخی چقدر خطرناک است.
در انتهای این برنامه از کتاب «چالش‌های تاریخی» رونمایی شد.
بر پایه این گزارش، کتاب «چالش‌های تاریخی» با عنوان فرعی چرخش قلم و سخن در سیر تاریخ تالیف عباس سلیمی نمین از سوی دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران به بازار چاپ و نشر کتاب آمد. این کتاب در هشت فصل اصلی و تعدادی زیربخش در هر فصل به بررسی موضوعاتی همچون باستان با عظمت، مشروطه به غارت رفته، سیر تاریخی کودتای 1299، نهضت ملی و مشت آهنین، دردی جانکاه، خیزش سراسری یک ملت از دریچه مستند «انقلاب 57»، فرجام تمسک به منابع نامعتبر، منشا تقابل آقای منتظری با امام پرداخته است.
به طور کلی هشت چالش تاریخی در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است که این هشت چالش عبارتند از: نسبت 7 آبان با ایرانیان (مناظره شروین وکیلی، پرویز رجبی، عبدالمجید ارفعی، بهرام روشن‌ضمیر و عباس سلیمی نمین)، مشروطه به غارت رفته (مناظره قلمی در روزنامه شرق)، سیر تاریخی کودتای 1299 (مناظره صادق زیباکلام و عباس سلیمی نمین در کانون اندیشه جوان)، نهضت ملی و مشت آهنین (مناظره قلمی ابراهیم یزدی و عباس سلیمی نمین)، رکس؛ آتشی که به جان آتش‌افروزان افتاد (مناظره قلمی در روزنامه کارگزاران)، خیزش سراسری یک ملت از دریچه مستند «انقلاب 57»( محاجه‌ای قلمی با شبکه من و تو)، خرد جمعی و نظام تصمیم‌ساز در دفاع مقدس و… (مناظره مرتضی الویری و عباس سلیمی نمین در جماران)، منشا تقابل آقای منتظری با امام (مناظره اعضای بیت آیت‌الله منتظری و عباس سلیمی نمین به دعوت انجمن اندیشه و قلم).
انتهای‌پیام/
منظور از «خانم بازیگر» در اعترافات تتلو که بود؟