محرم و کرونا؛ انفعال یا خلاقیت/ لزوم توسعه مناسک محرم در شرایط کرونایی
تاریخ انتشار: ۲۱ مرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۹۲۷۳۷۹
برگزاری عزاداری در داخل حسینیه و با تجمعات بدون فاصله، یک اصل نیست و قابل جایگزین شدن است. به عبارت دیگر، قالب‌های عزاداری را می‌توان جایگزین کرد اما اصل عزاداری را نه. باید در این زمینه خلاقانه فکر کرد که چه قالب‌هایی را می‌توان جایگزین کرد.
خبرگزاری شبستان-آران و بیدگل چند روز قبل پیام‌هایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که برخی هیات مذهبی به دلیل شرایط خاص امسال، عزاداری خود را لغو کرده و تمامی هزینه‌های عزاداری و آشپزخانه‌های منتسب به آن هیات را در در امور خیریه صرف خواهد کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بدون شک، در شرایط کرونایی امسال، نمی‌توان مانند سال‌های گذشته، مراسم و مناسک محرم را برگزار کرد. سه راهکار کلی برای مواجهه با این شرایط کرونایی وجود دارد:
اولین راهکار، حذف همه آیین‌ها و مراسمات و توصیه به عدم برگزاری هرگونه مراسم و توصیه به مصرف‌کردن کلیه هزینه‌ها در امور خیریه و عام‌المنفعه است. این راهکار گرچه ظاهری شیک دارد اما در عمق آن با مبانی معرفتی ما قدری فاصله دارد. محرم و عزاداری برای امام حسین(ع)، صرفا یک آیین نمایشی نیست که به راحتی آن را کنار بگذاریم یا امری دیگر را جایگزین آن کنیم. این عزداراری، غذای روحی و معنوی افراد و جامعه (تاکید می‌شود فرد و جامعه) است و همانطور که نمی‌توان به جای غذای جسمانی از پوشاک استفاده کرد (اصطلاحا کالایی بدون جایگزین است)؛ برای غذای روحانی و معنوی مردم و جامعه نیز نمی‌توان به این سادگی جایگزین پیشنهاد کرد.
دومین راهکار، اصرار بر برگزاری مراسم و مناسک و آیین‌ها به همان سبک و سیاق قبلی است. این روش عقلا و شرعا به دلیل شرایط خاص کرونایی امکان‌پذیر نیست. در نگاه دینی و مذهبی ما، «جان انسان»، بسیار ارزشمند است (بنابر تفسیر نور آقای قرائتی در ذیل آیه ۱۹۵ سوره بقره، «خودكشى و ضرر به نفس، حرام قطعى است»). خلاصه توصیه متخصصان پزشکی این است که تجمع خصوصا در مکان‌های سرپوشیده، انتقال ویروس را افزایش می‌دهد
سومین راهکار توسعه مناسک، آیین‌ها و مراسمات است. همانگونه که عزاداری محرم، یک اصل و غذای بدون جایگزین برای روح انسان و جامعه است؛ اما برگزاری عزاداری در داخل حسینیه و با تجمعاتِ بدون فاصله، یک اصل نیست و قابل جایگزین‌شدن است. به عبارت دیگر، قالب‌های عزاداری را می‌توان جایگزین کرد اما اصل عزدارای را نه. باید در این زمینه خلاقانه فکر کرد که چه قالب‌هایی را می‌توان جایگزین قالب‌های قبلی کرد، نه اینکه، منفعلانه، اصلِ عزاداری تعطیل شود.
راهکار پیشنهادی بنده، راهکار سوم است و بر این اساس به نظر می‌رسد در گام اول، مسئولان و ایده‌پردازان هر هیات جلساتی در این زمینه داشته باشند. برخی از راهکارهای پیشنهادی که در برخی جلسات، نشست‌ها و گفتگوها مطرح شده است بدین صورت است:
هر هیات یک رسانه
اگرچه امکان برگزاری با تجمع نیست، اما هر هیات می‌تواند روزانه یک ساعت برنامه زنده اینترنتی با تعدادی محدود را برگزاری کند و به صورت زنده از شبکه‌های مجازی پخش کند. برنامه‌هایی شامل: قرائت قرآن، سرود، سخنرانیِ کوتاه، شعرخوانی، مقتل‌خوانی، دعا و زیارت وارث، پرده‌خوانی و مداحی
هر شبکه یک هیات خانگی
در این زمینه می‌توان گفت ده شبکه اصلی صداوسیما، هر کدام یک برنامه هیات داشته باشند. به عنوان مثال شبکه سه هر شب ساعت ۹ تا ۱۰ یک برنامه یک ساعته شامل تلاوت قرآن، سخنرانی کوتاه، تئاتر یا تعزیه، گفتگو با خادمان عاشورا، روایت دفاع مقدس، مداحی، پرده خوانی داشته باشد. هر شبکه‌ای می‌تواند به تناسب نوع مخاطبان خود و با انتخاب یک زمان مشخص در دهه محرم یک هیات داشته باشد (طبعا برنامه هیات هر شبکه می‌تواند و باید متفاوت از دیگر شبکه‌ها باشد) و خانواده‌های ایرانی در آن هیات حضور داشته باشند.
در این بخش می‌توان از تنوع ظرفیت های هیات‌های مناطق مختلف ایران نیز استفاده کرد. نکته مهم آن است که قرار نیست در زمان هیات یک سخنرانی یا مداحی به صورت طولانی پخش شود. در این زمینه توصیه می‌شود در کنار توجه به مفاهیم عمیق و بلند عاشورا و جلوگیری از تحریف روایات و پیام‌ها، ذائقه و تنوع سلایق مخاطبان به عنوان یک اصل درنظر گرفته شود.
پلتفرم هیات مذهبی
ایده فوق در صداوسیما، امکان نمایش حاضران و کاربران را ندارد. به این خاطر، می‌توان علاوه بر ظرفیت صداوسیما، هیات خانگی مداحان و سخنرانان منتخب در مناطق مختلف ملی و فراملی را در قالب یک پلتفرم به نمایش گذاشت که مخاطب بتواند در زمان‌های مختلف به صورت زنده و آرشیوی در هیات‌های مختلف شرکت کند. اگر این بستر در سطح بین‌الملل برای پیوند میان هیات‌های محور مقاومت ایجاد شود و به عبارتی هیاتی بین‌المللی با ترکیب برنامه بین‌المللی (با حضور مداحان، سخنرانان و.. از چند کشور) برگزار شود، ظرفیت بسیار خوبی برای ارتباط و پیوند بیشتر مسلمانان و خصوصا مردم محور مقاومت خواهد شد.
هیات‌های کوچه‌ای و محله‌ای
هیات‌های کوچه‌ای و محله‌ای نیز ایده دیگری است که در هر کوچه یا محدوده‌ای معین، خانواده‌ها می‌توانند از یک مداح و سخنران دعوت کنند و مراسمی محدود با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی انجام دهند. علاوه بر هیات کوچه‌ای، در هر محله می‌توان در فضاهای باز، مانند محیط مدارس (با رعایت دستورالعمل‌ها و تایید مسئولان بهداشتی شهر) و در بازه‌های زمانی کوتاه و متکثر مراسم‌های عزاداری برگزار کرد. تکثر زمان‌ها، می‌تواند عاملی در جلوگیری از ازدحام جمعیت باشد.
روضه‌های خانگی
روضه‌های خانگی با استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای حضور همزمان چند خانواده در یک مراسم و هماهنگی لازم برای حضور سخنران و مداح و قرائت دعا.
تعزیه و تئاترهای خیابانی
امسال فرصتی کم‌نظیر برای توجه به تئاترهای خیابانی و تعزیه است که می‌توان در برخی اماکن با گذاشتن صندلی‌هایِ با فاصله‌گذاری برای مردم اجرا شود. (در این زمینه رعایت دستورالعمل های بهداشتی و هماهنگی با مسولان بهداشتی بیشتر لازم است)
تصلای داغدیدگان
یکی از مواردی که در این ایام از آن غفلت‌شده، ابراز همدردی با خانواده‌هایی است که به دلایل مختلف بستگان و اقوام خود را از دست داده‌اند. شرایط زمانی محرم، فرصت خوبی است تا مراسم‌های مجازی ویژه متوفیان این ایام برگزار شود تا بتواند به اندازه‌ای تسلی خاطر بازماندگان و شادی روح درگذشتگان باشد.
نمرکز بر ظرفیت فضای مجازی
تمرکز بر ظرفیت فضای مجازی، فرصتی ویژه برای شبکه سازی فعالان تولید محتوا در فضای مجازی و جریان‌سازی در سطح ملی و بین المللی برای ارائه مفاهیم عاشورا است. این فرصت خصوصا برای مخاطبان حوزه بین‌الملل بسیار خاص می‌باشد که به نظر می‌رسد در این زمینه لازم است فعالان بین‌الملل و دستگاه‌های مربوطه به صورت ویژه برنامه‌ریزی کنند. البته در ایده مربوط به پلتفرم بین‌الملل به این موضوع اشاره‌ای شد.
توسعه خدمات فرهنگی اجتماعی هیئات مذهبی
یقینا ظرفیت (مادی و معنوی) هیات برای ماه محرم بیشتر از این مقدار می‌باشد که متاسفانه با توجه به شرایط امسال، امکان استفاده از آن نمی باشد. بر این اساس پیشنهاد می شود، در کنار برنامه های ذکر شده در حوزه عزاداری، بخشی از ظرفیت هیات به سمت توسعه خدمات فرهنگی اجتماعی در هر محله سوق داده شود. (باز هم تاکید می‌شود، حضور هیات در عرصه خدمات فرهنگی اجتماعی، یک فرصت و ظرفیت بسیار خوبی است و باید از آن استفاده شود، اما توجه شود که این حضور، جایگزین اصل عزاداری نیست. بلکه هر دو باید در کنار همدیگر باشند).
برخی از پیشنهادی مطرح و یا عملیاتی در این حوزه نیز به شرح زیر می باشد:
اشتغال فرهنگی؛ هیاتِ شهر می‌توانند با تجمیع ظرفیت‌های مالی خود و آشپزخانه‌های منتسب به خود، یک یا چند کارگاه یا کارخانه تولیدی را راه‌اندازی کنند تا زمینه اشتغال جوانان فراهم شود. یا اینکه هر هیات با استفاده از ظرفیت‌های خود، کارگاه تولیدی کوچکی را با نام امام حسین راه‌اندازی کند.
ازدواج حسینی؛ هیات هر محله با توجه به شناختی که از مسائل جوانان دارند، می‌توانند هزینه‌های ازدواج، جهیزیه، مسکن جوانان را برای شروع یا ادامه زندگی تامین کنند. (مثلا هر هیات هزینه 5 ازدواج حسینی را برای برگزاری در زمان مناسب متکفل شود)
توسعه زیرساخت های پزشکی، آموزشی و...؛ یقینا سرمایه‌گذاری در امور زیرساختی، برای آینده بسیار اثرگذار و مفید خواهد بود و با توجه به مشکلات پزشکی و درمانی، سرمایه‌گذاری در این حوزه از بهترین کارها می‌باشد. علاوه بر این در حوزه هایی مانند آموزش، مساجد، ورزش و... نیز می‌توان سرمایه گذاری های زیرساختی انجام داد
کاهش مسائل و آسیب‌های اجتماعی؛ شاید بتوان گفت، محرم امسال فرصت بیشتری برای هیات است که از نمایش آیینی قدری فاصله گرفته و به عمق زندگی اجتماعی مردم محله توجه بیشتری داشته باشند و بخشی از ظرفیت‌های خود را برای حل مسائل و آسیب‌های محله خود صرف کنند. در سنت ایرانی اسلامی ما، هیات و به ویژه مساجد، نقشی اساسی و راهبردی در پیشگیری و مدیریت مسائل و آسیب‌های اجتماعی داشتند. به عبارت دیگر، نهاد مسئول برای مسائل این حوزه، مساجد بودند اما این توانمندی، به مرور زمان و به دلایل مختلف از مساجد گرفته شد. «کمک‌های مومنانه» فرصتی است تا این ظرفیت ویژه بار دیگر به نمایش گذاشته شود و نهادهای محلی با محوریت مساجد، مسئولیت راهبری مسائل فرهنگی اجتماعی محله را بر عهده گیرند که یقینا به دلیل شناخت و ظرفیت‌های ویژه مساجد و نهادهای پیرامونی، مسائل و آسیب‌های اجتماعی در کشور کاهش پیدا خواهد کرد و مساجد به جایگاه اصلی خود نزدیکتر خواهند شد.
این نکته نیز لازم به ذکر است که شرایط و فرهنگ هر منطقه، اقتضائات خاص خود را دارد. طبعا ارائه پیشنهادهای فوق، به معنای اجرایی شدن آن در مناطق مختلف به صورت یکسان نیست. هر منطقه می‌تواند و باید برنامه های خود را متناسب با فرهنگ بومی خود و رعایت دستورالعمل های بهداشتی ستاد ملی کرونا تنظیم و ارائه کند.
پایان پیام/513منبع: شبستان
کلیدواژه: محرم و کرونا شهرستان آران و بیدگل عزاداری محرم ماه محرم آران و بیدگل محرم توان جایگزین مسائل و آسیب فرهنگی اجتماعی داشته باشند بین الملل شبکه ها یک اصل
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۹۲۷۳۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فعالیت مجامع اجلاسیه بین المللی پیرغلامان حسینی
حجت الاسلام علیدادی‌سلیمانی افزود:میزبانی این مراسم افتخاری است که نصیب شده و بعد از میزبانی اکثر استانها و تجربه ایجاد شده فرصت مناسبی است که بهترین بهره فرهنگی را از تجربیات برگزاری ببریم و بتوانیم به اهداف برنامه ریزی شده وآثار ماندگار آن برسیم.
وی تاکید کرد: محور مهم جریان مردمی محرم و صفر با تجلیل و گرامیداشت پیرغلامان تقویت می‌شود.
فداکاراستاندارکرمان هم از آمادگی استان و اقدامات انجام شده برای این میزبانی گفت و بیان داشت: تشکیل کمیته های چهارگانه اولین اقدامی است که انجام شده و سعی کرده ایم تمامی امکانات استان و نهادهای دولتی در کنار ظرفیت‌های مردمی به کارگرفته شود.
رمضان نژاد رئیس سازمان بسیج صداوسیماهم ازاولویت دار شدن کرمان برای میزبانی اجلاسیه بیست ویکمین به دلیل پایتخت بودن جبهه مقاومت خبر داد و گفت:حساسیت مراسم امسال به همین دلیل است و پیرغلامانی از جبهه مقاومت در عرصه بین الملل میهمان ویژه این مراسم هستند.
بیست ویکمین اجلاس بین المللی پیرغلامان حسینی قرار است همزمان با ماه محرم در استان کرمان برگزار شود.
محکومیت بدوی توماج صالحی به اعدام