به نقل از «ایسنا»

وضعیت انتشارات علمی چقدر با اهداف ۱۴۰۴ هماهنگی دارد؟

تاریخ انتشار: ۲۹ شهریور ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۳۴۱۶۸۵

نتایج یک مطالعه در خصوص وضعیت انتشارات علمی کشور نشان داد که ایران در شاخص‌های کمّی روند صعودی و قابل قبولی داشته ولی در مورد شاخص‌های کیفی با وجود سیر صعودی فاصله زیادی با هدف‌گذاری این شاخص در سال ۱۴۰۴ دارد.

به گزارش ایسنا، شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۹۰ نقشه جامع علمی کشور را تصویب و برای اجرا به سازمان‌های مسئول ابلاغ کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در سند جامع علمی کشور با هدف ارتقای رتبه علمی کمی و کیفی ایران در منطقه، شاخص‌های هشت‌گانه‌ای برای ارزیابی وضعیت انتشارات علمی کشور ارائه شده است. شورای عالی عتف نیز آیین‌نامه اجرایی نظام پایش و ارزیابی علم و فناوری و نوآوری کشور را با هدف ارزیابی‌های شاخص‌های نقشه جامع علمی کشور تصویب کرده است.

با توجه به سال‌های کم باقی‌مانده تا سال ۱۴۰۴، پژوهشگران گروه علم‌سنجی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در مطالعه‌ای مقطعی با استفاده از ابزارهای علم‌سنجی وضعیت انتشارات علمی کشور را در بازه زمانی پنج ساله (۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶) مورد بررسی قرار دادند. المیرا جنوی، شیما مرادی و مهدی پاکزاد؛ پژوهشگرانی بودند که در این مطالعه همکاری داشتند.

برای انجام این مطالعه شاخص‌های انتشارات علمی از نقشه جامع علمی کشور استخراج شد. همچنین پژوهشگران اطلاعات مورد نیاز را از پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس، وب‌آوساینس، شاخص‌های ضروری علم (ESI)، سایمگو، گزارش‌های استنادی مجلات (JCR)، درگاه ملی آمار ایران، مرجع دانش سیویلیکا و موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی گردآوری کردند.

بررسی و مقایسه شاخص‌های نقشه جامع علمی کشور و شاخص‌های طرح پایش در زمینه انتشارات علمی نشان می‌دهد که هم‌پوشانی کاملی بین آن‌ها وجود ندارد و طرح پایش که در راستای اجرایی شدن راهبرد کلان یک نقشه جامع علمی کشور مصوب شده، نمی‌تواند پاسخگوی کامل شاخص‌های مطرح‌شده در آن باشد.

سرانه انتشار مقاله در ایران

سرانه انتشارات علمی یا تعداد مقالات در هر میلیون نفر جمعیت؛ از شاخص‌های مهم در نقشه جامع علمی کشور است که از تقسیم تعداد مقالات کشور بر جمعیت به دست می‌آید.

در نقشه جامع علمی کشور مقدار ۸۰۰ مقاله به ازای هر میلیون نفر در افق ۱۴۰۴ هدف‌گذاری شده‌است. در بازه پنج ساله مورد بررسی تعداد مقالات ایران در پایگاه وب‌آوساینس از ۳۱ هزار و ۲۱۱ مقاله در سال ۲۰۱۳ به ۵۱ هزار و ۸۷۵ مقاله در سال ۲۰۱۷ افزایش داشته است. این روند افزایشی در پایگاه اسکوپوس نیز مشاهده می‌شود. به نحوی که تعداد مقالات از ۴۱ هزار و ۹۶۹ مقاله در سال ۲۰۱۳ به ۵۴ هزار و ۳۸۸ مقاله در سال ۲۰۱۷ رسیده است.

رشد تعداد مقالات علمی باعث شده‌ که ایران در رتبه نخست تولید مقاله علمی در میان کشورهای منطقه قرار گیرد و از لحاظ کمیت برون‌دادهای پژوهشی در میان کشورهای حوزه خلیج فارس نقش رهبری را بازی کند.

در این بازه زمانی جمعیت کشور از ۷۷.۰۱ میلیون نفر در سال ۱۳۹۲ به ۸۱.۰۷ میلیون نفر در سال ۱۳۹۶ رسیده است. با توجه به برآورد مرکز آمار ایران برای جمعیت کشور در سال ۱۴۰۴ (۸۸.۳۵ میلیون نفر)، برای رسیده به هدف‌گذاری نقشه جامع علمی کشور (۸۰۰ مقاله به ازای هر میلیون نفر)، تعداد مقالات کشور باید به ۷۰ هزار و ۶۸۰ مقاله در سال برسد. باتوجه به روندی تولید مقالات علمی در سال‌های گذشته، دست‌یابی به این هدف دور از انتظار به نظر نمی‌رسد.

میزان استنادات تولیدات علمی ایران در واحد انتشارات

شاخص میزان استنادات در واحد انتشارات یا میانگین تعداد استنادات به ازای هر مقاله از جمله شاخص‌های سنجش اثر استنادی است. مطابق با راهنمای ESI؛ این میزان با تقسیم تعداد کل استنادات دریافتی به تعداد کل مقالات کشور محاسبه می‌شود. این شاخص به نوعی نشان‌دهنده کیفیت مقالات کشور است.

میانگین استنادات مقالات ایران در بازه سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷، رشد اندکی داشته و به مقدار ۴.۳۴ رسیده است.

باتوجه به اینکه در نقشه جامع علمی کشور مقدار ۱۵ برای میانگین استنادات به ازای انتشارات، در نظر گرفته شده است، دستیابی به این شاخص بعید به نظر می‌رسد.

سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و حوزوی از مقالات بین‌المللی

شاخص نسبت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و حوزوی به تعداد مقالات، از شاخص‌هایی که درصدد یافتن میزان بهره‌وری پژوهشی فارغ التحصیلات دانشگاهی و حوزوی است. در نقشه جامع علمی کشور، عدد ۱۰ به عنوان هدف برای این شاخص در سال ۱۴۰۴ در نظر گرفته شده است. یعنی؛ باید به ازای هر ۱۰ فارغ‌التحصیل دانشگاهی حداقل یک مقاله در نمایه‌های معتبر منتشر شود.

باتوجه به آمارهای منتشر شده از «موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی»، تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از ۷۱۸ هزار و ۸۰۱ نفر در سال ۱۳۹۲ به ۷۹۸ هزار و ۷۳۶ نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده است.

در زمان گردآوری داده‌های این مطالعه، داده‌های مربوط به سال ۱۳۹۶ هنوز منتشر نشده‌بود و داده‌های تعداد فارغ‌التحصیلان حوزوی نیز در مرکز آمار و اطلاعات حوزه‌های علمیه در دسترس نبودند.

با افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، شاهد افزایش تعداد مقالات منتشرشده در نمایه‌های معتبر بین‌المللی هستیم. تعداد مقالات در پایگاه وب‌آوساینس از ۳۱ هزار و ۲۱۱ در سال ۲۰۱۳ به ۵۱ هزار و ۶۷۲ در سال ۲۰۱۶ رسیده است.

نسبت فارغ‌التحصیلان به تعداد مقالات در پایگاه وب‌آوساینس و اسکوپوس در سال ۲۰۱۳ به ترتیب ۲۳ و ۱۷ بوده است و این میزان در سال ۲۰۱۶ به ترتیب به ۱۷ و ۱۵ رسیده است.

به دلیل درصد رشد بالای تعداد مقالات، شاهد سیر نزولی نسبت فارغ‌التحصیلان به تعداد مقالات در نمایه های بین‌المللی و نزدیک شدن به مطلوب نقشه جامع علمی کشور هستیم.

یکی از شاخص‌های بهره‌وری پژوهشی، نسبت مقالات نمایه‌سازی‌شده در سطح بین‌المللی به تعداد اعضای هیئت‌علمی است. در نقشه جامع علمی کشور مقدار مطلوب این شاخص ۰.۴ برای سال ۱۴۰۴ در نظر گرفته شده است.

در بازه زمانی مورد مطالعه، تعداد اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های ایران ۷۰ هزار و ۶۳۵ نفر در سال ۱۳۹۲ بوده که این میزان در سال ۱۳۹۶ به ۸۰ هزار و ۳۱۳ نفر رسیده است.

با توجه به نرخ بالای رشد مقالات ایران در پایگاه‌های وب‌آوساینس و اسکوپوس، در این بازه زمانی نسبت مقالات به اعضای هیئت علمی همواره بیشتر از مقدار مطلوب این شاخص در افق ۱۴۰۴ بوده است. به همین دلیل به نظر می‌رسد که در نقشه جامع علمی کشور، هدف‌گذاری مناسبی برای این شاخص انجام نشده است.

مقالات راه یافته به همایش‌های معتبر بین المللی

این شاخص از جمله شاخص‌های مشترک بین نقشه جامع علمی کشور و طرح پایش است و به بررسی تعداد مقالات منتشرشده در همایش‌های معتبر علمی داخلی و خارجی می‌پردازد.

بررسی‌ها نشان داده که روند روبه‌رشد انتشار مقالات همایش‌های علمی نویسندگان ایرانی در سال‌های اخیر توقف‌یافته و با سیر نزولی تعداد مقالات همایش‌ها مواجه هستیم.

همچنین تعداد مقالات منتشرشده به زبان فارسی در پایگاه اسکوپوس در بازه پنج ساله اخیر، همواره سیر صعودی داشته و باعث بهبود جایگاه زبان فارسی و اخذ رتبه‌ پانزدهمین زبان انتشار مقالات در این پایگاه شده‌است ولی در پایگاه وب‌آوساینس وضعیت زبان فارسی چندان مطلوب نیست.

شمار نشریات ایران با نمایه بین‌المللی معتبر

یکی از شاخص‌های مهم در زمینه زیرساخت پژوهش، تعداد نشریات با نمایه بین‌المللی معتبر است. در نقشه جامع علمی کشور، برای این شاخص تعداد ۱۶۰ نشریه با ضریب تاثیر بیشتر از سه هدف‌گذاری شده‌است. این هدف‌گذاری نشان می‌دهد که هدف سیاست‌گذار، نشریات نمایه‌شده در پایگاه گزارش استنادی مجلات است.

در بررسی‌ها مشخص شد که هیچ‌کدام از نشریات ایرانی در بازه زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ ضریب تاثیر بالاتر از سه نداشتند.

نتایج بررسی‌های این مطالعه نشان می‌دهد که عملکرد ایران در زمینه شاخص‌های کمی مرتبط با انتشارات علمی در بازه پنج ساله ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷، همواره رشد صعودی داشته است.

پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: به نظر می‌رسد که این رشد می‌تواند هدف‌گذاری نقشه جامع علمی کشور را برای شاخص‌های «تعداد مقالات در هر میلیون نفر»، «نسبت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و حوزوی به مقالات نمایه‌سازی‌شده در نمایه‌های بین‌المللی» و «نسبت مقالات نمایه‌سازی‌شده در سطح بین‌المللی به تعداد اعضای هیئت‌علمی» در سال ۱۴۰۴ تحقق بخشد.

به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران در هدف‌گذاری شاخص «نسبت مقالات نمایه‌سازی‌شده در سطح بین‌المللی به تعداد اعضای هیئت‌علمی» دچار اشتباه شده‌اند؛ زیرا از زمان ابلاغ این نقشه جامع، مقدار این کمیت از وضعیت مطلوب در سال ۱۴۰۴ بیشتر بوده است.

در این مطالعه مشخص شد که در مورد شاخص‌هایی که از طریق سنجش اثر استنادی به بررسی کیفیت برون‌دادهای پژوهشی (مقالات، کتاب‌ها و...) می‌پردازند، وضعیت فعلی با وضعیت مطلوب شاخص فاصله چشم‌گیری دارد.

میزان استناد بالا به انتشارات علمی منتشرشده به عنوان نتیجه پژوهش، نشان‌دهنده هدفمندی و کیفیت پژوهش‌ها است. به گفته پژوهشگران این مطالعه: با توجه به وضعیت نامطلوب این شاخص، سیاست‌گذاری در جهت بهبود وضعیت این شاخص امری ضروری و مهم است. همچنین وضعیت نامطلوب این شاخص نشان از هدررفت بسیاری از منابع مالی و انسانی پژوهشی است و ضرورت توجه به بهبود این وضعیت را دو چندان می‌کند.

وضعیت ایران در شاخص تعداد مقالات همایش‌های معتبر در بازه زمانی مورد مطالعه روند نزولی داشته است. پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: با توجه به مشکلات ارزی به وجود آمده در سال ۱۳۹۷ و افزایش هزینه شرکت در همایش‌ها و عدم توجه و حمایت نهادها و سازمان‌ها نسبت به ضرورت حضور پژوهشگران در مجامع بین‌المللی به نظر می‌رسد که این روند نزولی در سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد.

پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: آیین‌نامه «نظام پایش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشور» که با هدف ارزیابی شاخص‌های نقشه جامع علمی کشور ارائه شده است، ابزار مناسبی برای سنجش شاخص های نقشه جامع علمی کشور نیست و نیاز به بازنگری در شاخص‌های نظام پایش احساس می‌شود.

محققان گروه علم‌سنجی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با توجه به اهمیت موضوع مطالعات پیشنهاداتی را ارائه کرده‌اند:

- انجام اقدامات لازم جهت اصلاح و ویرایش شاخص‌های آیین‌نامه نظام پایش و ارزیابی علم، فن‌آوری و نوآوری کشور جهت هم‌راستایی سیاست‌های وضع‌شده با اسناد بالادستی؛

-گسترش و بهبود تعاملات بین‌المللی و حمایت‌های بیشتر حقوقی و ارزی از پژوهشگران جهت شرکت در همایش‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی و برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی هدفمند در این خصوص؛

-گسترش زیرساخت‌های لازم برای افزایش تعداد نشریات فارسی نمایه‌شده در پایگاه‌های معتبر بین‌المللی و نیز انتشار کتب علمی برای ارتقای جایگاه علمی ایران و زبان فارسی؛

-بررسی و مطالعه دلایل توسعه نا متوازن کیفیت و کمیت برون‌داده‌های پژوهشی ایران.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «ارزیابی وضعیت انتشارات علمی ایران بر مبنای نقشه جامع علمی کشور» در دوفصل‌نامه «پژوهش‌نامه علم‌سنجی» دانشگاه شاهد منتشر شده است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: انتشار مقالات نقشه جامع علمي كشور مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور فارغ التحصیلان دانشگاهی نقشه جامع علمی کشور تعداد اعضای هیئت علمی پژوهشگران این مطالعه نسبت فارغ التحصیلان دانشگاهی و حوزوی تعداد مقالات سال ۲۰۱۳ بین المللی میلیون نفر بازه زمانی نظر می رسد بین المللی مقاله در سال مقالات کشور نسبت مقالات سال ۱۴۰۴ زبان فارسی نفر در سال نظام پایش هدف گذاری علم سنجی همایش ها پنج ساله

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۳۴۱۶۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آخرین وضعیت شیوع سرخک در کشور/ بیشترین آمار در ۴ استان

به گزارش خبرآنلاین، براساس اعلام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۲ تعداد ۶۱۲ مورد ابتلا به سرخک در کشور شناسایی شده است که بیشترین مبتلایان در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و خراسان رضوی بوده است.

شهنام عرشی در گفت‌وگو با تسنیم درباره آخرین وضعیت شیوع سرخک در کشور اظهار کرد: شیوع بالای بیماری سرخک به دلیل ضعف برنامه واکسیناسیون در کشورهای همسایه به‌ویژه در شرق کشور و تردد اتباع غیر آن‌ها به شکل مجاز یا غیرمجاز، تهدید مستمر برای دستاورد حذف سرخک کشور محسوب می‌شود.

وی افزود: اقدامات صورت گرفته جهت جلوگیری از چرخش ویروس شامل هشدارهای مکرر به دانشگاه‌ها جهت واکسیناسیون به موقع اطفال و رفع موارد تاخیری واکسیناسیون انجام شد؛ همچنین واکسیناسیون جمعی در مناطق جنوب شرقی کشور شامل استان‌های سیستان بلوچستان، هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی در آبان ماه سال ۱۴۰۰ به دلیل پر خطر بودن منطقه ورود مهاجرین از نقاط مرزی به داخل کشور انجام شد و بالغ بر یک میلیون و ۱۰۰ هزار کودک ۹ ماه تا ۷ سال تحت پوشش واکسیناسیون سرخک قرار گرفتند.

عرشی ادامه داد: همچنین اعلام شد که در تمام نقاط کشور به تمام اتباع غیر ایرانی تازه‌وارد از مناطق بومی بیماری در گروه‌های سنی ۹ ماه تا ۳۰ سال یک نوبت واکسن حاوی سرخک و سرخجه تزریق شود که بر این اساس بالغ بر ۶۰۰ هزار دوز واکسن تزریق شده است.

براساس اعلام رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، تعداد ۸۴۹۱ مورد تب و بثورات ماکولوپاپولار (نوعی ضایعه پوستی) در سال ۱۴۰۲ شناسایی و گزارش شده است؛ از این تعداد ۸۳۱۰ مورد تست آزمایشگاهی انجام شده است و تعداد ۶۱۲ مورد تاییدشده آزمایشگاهی سرخک گزارش شد. این تعداد موارد سرخک در ۲۱ استان کشور رخ داده است.

به گفته وی، از نظر ملیت ۵۵۶ مورد ایرانی، ۵۵ مورد افغانستانی و یک مورد پاکستانی بودند.

عرشی با بیان این‌که ۳۵۸ مورد دربیمارستان بستری بودند، گفت: کاهش موارد در غیرایرانی‌ها می‌تواند به دلیل اثر بخشی واکسیناسیون جمعی این گروه در دی ماه سال ۱۴۰۱ باشد.

وی خاطرنشان کرد: بیشترین ابتلا در استان‌های سیستان بلوچستان، کرمان و خراسان رضوی گزارش شده‌اند.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ادامه داد: جهت افزایش سطح ایمنی در استان‌های پر خطر سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان برنامه ریزی برای واکسیناسیون نوبت صفر سرخک در شش ماهگی انجام شده که در بهمن ماه ۱۴۰۲ به اجرا در آمده است؛ حفظ درصد پوشش واکسیناسیون MMR نوبت اول ( ۱۲ ماهگی ) و نوبت دوم ( ۱۸ ماهگی) بالاتر از ۹۵ درصد و تقویت مستمر نظام مراقبت استاندارد بیماری برای محافظت از دستاورد حذف سرخک و سرخجه ضروری است زیرا ویروس‌های سرخک وارده به کشور، به سرعت ممکن است در سطح کشور به چرخش دربیایند.

لازم به ذکر است؛ تصویر زیر تعداد موارد سرخک تأییدشده آزمایشگاهی را در استان‌های مختلف کشور نشان می‌دهد.

۴۷۲۳۶

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1899026