اردوغان از طریق فرهنگ، شاخ آفریقا را فتح کرد
تاریخ انتشار: ۲۹ شهریور ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۳۴۲۹۶۳
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ: رایزنی فرهنگی ایران در اتیوپی
سال ۱۹۵۹ میلادی اتیوپی سفارت خود را در آنکارا بازگشایی کرد، اما به دلیل محدودیتهای اقتصادی در سال ۱۹۷۶ مجبور به بستن آن شد و مجدداً سال ۲۰۰۶ اقدام به بازگشایی سفارت خود کرد. در طول سالهای ۱۹۱۲-۱۹۱۰ میلادی امپراطوری عثمانی در شهر هرار کنسولگری افتخاری داشت و در سال ۱۹۱۲ میلادی نیز کنسولگری سیاسی خود را در آدیس آبابا گشود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
ترکیه ششمین کشوری بود که سفارت خود را در اتیوپی دایر کرد. امروز روابط دو کشور در زمینههای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی در سطح بسیار بالایی قرار گرفته و پس از چین دومین شریک تجاری بزرگ اتیوپی، ترکیه است.
اغلب وزرای اتیوپی دیدارهای رسمی متعددی از ترکیه داشتهاند و متقابلاً وزیر امور خارجه و دیگر مسئولان ترکیهای نیز از اتیوپی دیدار کردهاند. در سال ۲۰۰۸ میلادی ترکیه یک هیئت تجاری به اتیوپی اعزام کرد که با نخست وزیر و وزیر تجارت و صنعت و استاندار منطقه اورومو دیدارهایی جداگانه داشتند و از کارخانه نساجی ترکیه در اتیوپی نیز بازدید کردند.
امروزه در عرصههای فرهنگی نیز فعالیت ترکیه بسیار گسترده بوده و مؤسسه فرهنگی یونس امره در شهر و ایالتهای مختلف اتیوپی فعالیت دارد که در دانشگاههای مهم کرسی زبان استانبولی را دایر کرده است، همچنین فیلمها و سریالهای ترکیهای در تلویزیونهای این کشور از محبوبیت بالایی برخوردارند و ضمن این توسعه فرهنگی، وجود رستورانهای حلال بینالمللی، مدارس بین المللی ترکیهای که در گذشته متعلق به فتح الله گولن بوده ولی در حال حاضر به دولت ترکیه واگذار شده است نیز در راستای توسعه سیاست یکپارچه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ترکیه فعالیت میکنند.
ترکیه ششمین کشوری بود که سفارت خود را در اتیوپی دایر کرد. امروز روابط دو کشور در زمینههای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی در سطح بسیار بالایی قرار گرفته و پس از چین دومین شریک تجاری بزرگ اتیوپی، ترکیه است ترکیه همچنین رویکرد فراگیری را در جذب حداکثری جامعه مسلمانان اتیوپی به کار برده است. از جمله اقدامات آنان میتوان به تعمیر و تجهیز آرامگاه نجاشی در مکله در ایالت تیگرای در سال ۲۰۱۷ اشاره کرد. همچنین بعد از این اقدام کلیه حجاج ترکیه قبل از ورود به مکه به مکله رفته و پس از زیارت مزار جناب نجاشی به مکه عزیمت میکنند. همچنین ترکیه دیپلماسی قوی قرآنی را در سالهای اخیر به نمایش گذاشته و اقدام اخیر آن کشور با همکاری سازمان دیانت ترکیه ترجمه و تکثیر ۱۵۰۰۰ نسخهای قرآن کریم به زبان امهریک با همکاری مسجد اعلای مسلمانان اتیوپی است، ضمناً ترکیه همواره در اعیاد بزرگ مانند عید فطر و عید قربان کمکهای قابل توجه غیر نقدی به فقرا و مستمندان مسلمان این کشور ارائه میکند. در عید قربان سال ۲۰۲۰ ترکیه تعداد زیادی دام جهت قربانی کردن به مسلمانان اتیوپی اهدا کرد. البته این کمکها مستقیم از طرف دولت ترکیه نیست، بلکه در قالب مؤسسات خیریه و NGO انجام میگیرد.
تعمیر و بازسازی آرامگاه و مسجد نجاشی در شهر مکله در ایالت تیگرای در سال ۲۰۱۷
آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TIKA) مسئول اجرای پروژه تعمیر، مرمت و بازسازی آرامگاه پادشاه ناجاشی، رهبر سابق پادشاهی آکسوم در اتیوپی است. فاضل آکین اردوغان، هماهنگ کننده TIKA در آدیس آبابا، به خبرنگاران گفت که پروژه مرمت مسجد و مقبره واقع در ۸۰۰ کیلومتری پایتخت در شهر مکله امسال به پایان خواهد رسید.
اردوغان همچنین اضافه کرد که علاوه بر مرمتهای صورت گرفته، ساختمانهای دیگری نیز در این منطقه ساخته خواهد شد: «ما یک مجتمع رفاهی بزرگ و مجهز برای تأمین نیازهای میهمانان و بازدیدکنندگان خواهیم ساخت که قادر به پذیرایی همزمان از ۵۰۰ زائر مزار نجاشی باشد.»
تیم مرمت ترکیهای همچنین با ساخت انبارهای ۱۶۰ تنی آب در دو مکان مختلف، نیاز آب منطقه مقبره را تأمین کرده است. لازم به توضیح است که مکله در ایالت تیگرای واقع شده و جزو مناطق گرم و خشک اتیوپی محسوب میشود.
اردوغان با اشاره به اینکه این پروژه به مدت سه سال ادامه خواهد داشت، گفت که نمونههای معماری عثمانی در مرمت، درب و پنجره و جزئیات مسجد و آرامگاه مشهود است. اردوغان تأکید کرد که ترکیه مذاکرات مختلفی را با مسئولان دینی اتیوپی انجام داده و آنها مایلند مقبره پادشاه ناجاشی به مسیر سازمانهای زیارتی و عمره در ترکیه اضافه شود. وی گفت اگر این اتفاق بیفتد این مزار میتواند سهم بسزایی در صنعت گردشگری اتیوپی داشته باشد.
محمد ابراهیم، امام مسجد نجاشی توضیح داد که پیش از انجام کارهای نوسازی، این مسجد از نظر ظاهری و زیرساختی در وضعیت مطلوبی نبود اما با تلاشهای صورت گرفته و مرمتهای اخیر، همه چیز تغییر کرده است. امام مسجد نجاشی همچنین گفت که همیشه برای ترکیه و مردم ترکیه دعا کرده است چرا که: «ترکیه نه تنها به ما کمک میکند بلکه به همه مسلمانان کمک میکند.»
پادشاه نجاشی، همچنین در اتیوپی با نام آرماه شناخته میشود، از سال ۶۱۴-۶۳۱ حاکم امپراطوری بزرگ آکسومیت بود. این امپراطوری که در مسیر تجارت قرار داشت در اریتره و اتیوپیای امروز واقع شده و تقریباً بین سالهای ۱۰۰-۹۴۰ میلادی وجود داشته است.
مسجد نجاشی جایگاه مهمی در تاریخ اسلام دارد. در اینجاست که به دنبال آزار و شکنجه تازه مسلمانان مکه، اولین مهاجرت اصحاب پیامبر (ص) صورت گرفت. به دستور پیامبر (ص) آنها به این شهر سفر کردند. مسلمانان در این سفر از دریای سرخ عبور کرده و به شاخ آفریقا رسیدند تا نخستین جامعه مسلمانان آفریقا را تأسیس کنند. امپراطور نجاشی از مهاجران استقبال و از آنها محافظت کرد. تحت تأثیر قدرت ایمان، او خیلی زود اسلام را پذیرفت.
اخیراً همسایگان اتیوپی و اریتره پس از دو دهه درگیری توافقنامه صلح امضا کرده و مسلمانان اریتره این مسجد را به عنوان نقطه ملاقات خود قرار دادند. دهم محرم هر سال هزاران مسلمان اریترهای در این مسجد گرد هم جمع شده و برنامههای ویژه شهادت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) را بجا میآورند.
فعالیت فرهنگی ترکیه در اتیوپی
آثار هنری که مربوط به تاریخ اتیوپی، اسلام و امپراتوری عثمانی است در مرکز کنسولی ۱۰۰ ساله عثمانی که توسط آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TİKA) در استان هرار بازسازی شده، به نمایش گذاشته میشوند.
بنیاد ماریف ترکیه با همکاری وزارت فرهنگ اتیوپی پروژههایی را در آدیس آبابا، هرار و مکله آغاز کرده است. در همین راستا بسیاری از سوابق، دست نوشتهها و نامههای تاریخ اسلام و عثمانی در موزه شریف شهر هرار جمع آوری شده و در مرکز فرهنگیای که در هرار افتتاح شده و مجهز به رسانههای دیجیتال است، به نمایش گذاشته میشوند.
مدیر عامل بنیاد ماریف ترکیه در اتیوپی، در گفتوگو با آژانس آنادولو (AA) گفت: یک سال پیش توافق نامهای میان ترکیه و اتیوپی به منظور بهبود فرهنگ و فعالیتهای آموزشی بین دو کشور به امضا رسیده است. وی با اشاره به اینکه آنها پروژههایی را برای بهبود آموزش در اتیوپی آماده کردهاند، گفت که رئیس جمهور رجب طیب اردوغان به توسعه روابط با اتیوپی اهمیت میدهد.
وی همچنین به چگونگی پشتیبانی ترکیه از تاریخ اتیوپی و فعالیتهای حفظ فرهنگی اشاره کرد و گفت: ما در هرار، آدیس آبابا و مکله پروژههای مستمری داریم. ما راه اندازی مدارس، مراکز فرهنگ و زبان را شروع کردیم. در هرار سالها است که حضور فرهنگی داریم.
وی همچنین افزود: به لطف تلاش صاحب موزه عبدالله علی شریف، بسیاری از نسخههای خطی در اینجا حفظ شده است. بسیاری از آثار این موزه با حمایتهای ترکیه، به قالبهای دیجیتال تبدیل شدهاند. بنابراین، ما اطمینان داریم که این آثار نفیس، حفظ و به نسلهای بعدی منتقل میشوند.
صاحب موزه شهر شریف هرار، عبدالله علی شریف حدود ۳۰ سال پیش یک خانه تاریخی را به یک موزه تبدیل کرده و با جمع آوری آثار باستانی موزهای تأسیس کرده است که تاریخچه اتیوپی، اسلام و امپراتوری عثمانی را به نمایش میگذارد. او پنج فرزند و ۱۴ نوه دارد و سالهاست که شغلش جمع آوری اسناد تاریخی است. صدها اثر در این موزه وجود دارد که تاریخ عثمانی را بیان میکند.
مؤسسه فرهنگی یونس امره در اتیوپی
یونس امره نام شاعر قرن سیزدهم ترک است، بنیاد وقفی یونس امره، بنیادی دولتی است که در تاریخ ۵ مه ۲۰۰۷، با هدف ارتقا و گسترش دوستی و افزایش تبادلات فرهنگی کشور ترکیه با دیگر کشورها و به منظور معرفی زبان، تاریخ، فرهنگ و هنر ترکیه و ارائه اطلاعات و مستندات مرتبط جهت استفاده جهانی، ارائه خدمات در زمینه زبان، فرهنگ و هنر ترکیه برای افرادی که در خارج از کشور مایل به فراگیری هستند؛ تأسیس شده است.
ترکیه دیپلماسی قوی قرآنی را در سالهای اخیر به نمایش گذاشته و اقدام اخیر آن کشور با همکاری سازمان دیانت ترکیه ترجمه و تکثیر ۱۵۰۰۰ نسخهای قرآن کریم به زبان امهریک با همکاری مسجد اعلای مسلمانان اتیوپی است مؤسسه یونس امره در قالب بنیادی وقفی به منظور تحقق بخشیدن به اهداف این قانون در خارج از کشور مراکزی تأسیس کرده و در کنار آموزش زبان ترکی به بیگانگان، به فعالیتهای فرهنگی و هنری در راستای معرفی ترکیه نیز پرداخته و علاوه بر این از فعالیتهای علمی نیز حمایت میکند.
مؤسسه یونس امره ترکیه در حال حاضر دارای ۵۴ مرکز در کشورهای مختلف جهان است. در این مراکز در کنار آموزش زبان ترکی، همکاری با مراکز آموزشی کشورهای مختلف، رشتههای دانشگاهی ترک شناسی و آموزش زبان ترکی در جاهای مذکور نیز تحت حمایت و پوشش قرار میگیرد. این مراکز فرهنگی فعالیتهای بسیاری در راستای معرفی فرهنگ و هنرمان انجام داده و به نمایندگی از کشور ترکیه در پروژههای ملی و بینالمللی مختلفی شرکت کردهاند.
این مؤسسه در حال حاضر دارای کرسی ثابت آموزش زبان استانبولی بوده و متقاضیان زیادی نیز برای آموزش در این کلاسها ثبت نام میکنند. به عنوان بخشی از یک پروژه تورکولوژی که توسط مؤسسه یونس امره ترکیه (YEE) آغاز شده، به زبان ترکی در دانشگاههای آدیس آبابا، دانشگاه مکله و دانشگاه وولو آموزش داده میشود.
YEE به پیمان همکاری فرهنگی و دانشگاهی که توسط رئیس جمهور رجب طیب اردوغان و همتای اتیوپیایی خود ملاطو تاشوم ویرتو در فوریه سال ۲۰۱۷ گذشته در پایتخت آنکارا امضا شد اشاره و بیان میکند که یکی از بندهای این تفاهمنامه آموزش زبان ترکی در اتیوپی است.
دانشجویانی که دورههای آموزش زبان ترکی استانبولی را به خوبی طی کنند واجد شرایط حضور در مدرسه تابستانی ترکیه میشوند. این مدرسه تابستانی را مؤسسه یونس امره برگزار میکند. ترکیه در بدو ورود به اتیوپی، یک دوره آموزش آزاد زبان استانبولی را در بعضی دانشگاهها آغاز کرد و البته پبشنهادات تحصیلی قابل توجهی را نیز به دانشجویان ارائه میداد، در این دورهها دانشجویان در سه سطح طبقه بندی شده و افرادی که در بالاترین کیفیت یادگیری آموزش زبان استانبولی قرار میگرفتند، توسط بورسیه به یکی از دانشگاههای ترکیه در مقاطع تحصیلات تکمیلی معرفی میشدند البته در این دورهها ترکیش ایرلاین نیز بعنوان اسپانسر اصلی از کلیه این فعالیتها حمایت مالی کرده و میکند.
این مؤسسه برای بهبود دوستی بین ترکیه و سایر کشورها و افزایش مبادلات فرهنگی خدماتی را در خارج از کشور ارائه میدهد. این مؤسسه از زمان تأسیس در سال ۲۰۰۹، تقریباً ۱۰۰،۰۰۰ نفر را در ۴۳ کشور جهان به زبان ترکی آموزش داده است.
کمکهای انسان دوستانه در ایام همهگیری کرونا
ترکیه جزو اولین کشورهایی بود که پس از همهگیری کرونا به اتیوپی کمکهای انسان دوستانه ارسال کرد. این کشور ۱۷۰۰ کیلوگرم کالاهای محافظ و بهداشتی به اتیوپی اهدا کرده است که هدف آن کمک به جلوگیری از انتشار ویروس کرونا است.
این پشتیبانی شامل دستکش، مواد ضد عفونی کننده و ماسک است. سفیر ترکیه خانم یاپراک آلپ گفت کشورش متعهد به کمک به کشور اتیوپی در این ایام سخت و دشوار است. وی همچنین گفت که ترکیه به گسترش کمکهای چند جانبه به اتیوپی ادامه خواهد داد.
حضور رسانهای و برند حلال غذا
رستورانهای مختلف ترکیه در گوشه و کنار شهرهای مختلف در اتیوپی فعالیت دارند و غذاهای حلال به مسلمانان ارائه میدهند. این رستورانها که با حمایت سفارت و دولت ترکیه و همچنین ارائه خدمات دولت اتیوپی ایجاد شدهاند در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشتهاند و نسبت به ایجاد تصویری مطلوب از ترکیه در اذهان عمومی مردم اتیوپی شده است.
البته لازم به توضیح است که فرآیند ظهور و بروز ترکیه در اتیوپی، کاملاً برنامه ریزی شده و هدفمند است و کشورهای دیگری نیز در عرصه صنایع غذایی اتیوپی وارد شده، ولی موفقیت ترکیه را به دست نیاوردهاند.
یکی از علل اصلی این موفقیت این است که ترکیه مجموعهای از خدمات به هم پیوسته را ارائه میدهد و در کنار آن دیپلماسی قوی قرآنی، دیپلماسی مسجد و… را نیز دارد. ترکیه در تمامی برنامههای مختلف فرهنگی، هنری، دینی و سیاسی و… اتیوپی، حضور مؤثر و پر رنگی دارد ضمناً حضور در تلویزیون و پخش فیلم و سریالهای ترکیهای نیز بسیار مهم و قابل توجه است و اکثر مردم صبحها در محل کار در خصوص فیلمهای دیده شده ترکیهای در شب گذشته با یکدیگر صحبت میکنند. البته ترکیه با شناخت دقیق از ذائقه فرهنگی مردم اتیوپی توانسته سریال و برنامههای تلویزیونی متناسب را به این بازار بزرگ فرهنگی عرضه کند.
در حال حاضر کانالهای تلویزیونی اتیوپی، به شدت تحت تأثیر فیلمها و سریالهای تولیدی کشور ترکیه بوده و کانالهای تلویزیونی مذکور، مبالغ قابل توجهی را نیز برای خرید این تولیدات پرداخت میکنند. البته ترکیه طی ۱۰ سال گذشته فعالیت گستردهای را برای به دست آوردن این بازار انجام داده و از جمله آن میتوان به اهدای برنامه تلویزیونی رایگان اشاره کرد. پس از تثبیت شرایط و به دست آوردن بینندگان متعدد، ترکیه اقدام به فروش محصولات تلویزیونی خود به اتیوپی کرد.
کد خبر 5026933 محمد آسیابانیمنبع: مهر
کلیدواژه: دیپلماسی فرهنگی اتیوپی رایزنی فرهنگی ترکیه رجب طیب اردوغان تازه های نشر معرفی کتاب گردشگری ترجمه انتشارات سروش هفته دفاع مقدس ادبیات جهان تجدید چاپ رایزنی فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران کتاب و کتابخوانی انقلاب اسلامی ایران سازمان اسناد و کتابخانه ملی جایزه ادبی مسلمانان اتیوپی ترکیه در اتیوپی آموزش زبان ترکی نمایش گذاشته زبان استانبولی حال حاضر آدیس آبابا دانشگاه ها فعالیت ها سفارت خود ترکیه ای سال ها کمک ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۳۴۲۹۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کودتا و ناامنی در آفریقا؛ نقش استعمار فرانسه در قاره سیاه
خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: در سال ۱۴۰۲ شاهد سالی پر تب و تاب در قاره آفریقا بودیم. یکی از اصلیترین رویدادهای سیاسی در چند کشور آفریقایی در یک سال اخیر، بروز کودتا بود. موج تلاش نظامیان برای در دست گرفتن کودتا، در طول سال ادامه داشت و آخرین مورد آن نیز تلاش برای کودتا در کشور آفریقایی چاد در اسفند ماه سال ۱۴۰۲ بود. همچنین ناامنی و اعتراضات گسترده در سنگال، باعث شد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در این کشور به تعویق بیفتد و در بهمن ماه هم خیابانهای سنگال، شاهد درگیری و خشونت بود. علاوه بر اینها، نیجر، بورکینافاسو، سودان، سومالی، گابن، اتیوپی، لیبی و مالی، با ناامنی و تنش جدی روبرو شدند.
از پیامدهای تلخ کودتا در کشورهای آفریقایی در سال ۱۴۰۲ میتوان به این اشاره کرد که علاوه بر خشونت و تلفات انسانی، در حوزه اقتصادی و معیشتی، مشکلات بزرگی برای جوامع آفریقایی به وجود آمده و برخلاف ادعای اولیه فرماندهان نظامی، عملا روندی به نام انتقال قدرت وجود ندارد و نظامیان، حتی پس از تثبیت شرایط، حاضر نیستند زمینه برگزاری انتخابات را فراهم آورده و قدرت را به نخبگان سیاسی واگذار کنند. علاوه بر این، به وجود آمدن ناامنی و بیثباتی در قاره آفریقا، راه را برای فعالیت گروههای افراطی هموار میکند.
مواجهه با استعمار
بسیاری از رسانهها و اندیشکدههای آمریکا و اروپا، تلاش میکنند تا دلایل بروز کودتا در کشورهای مختلف قاره آفریقا را به فقر اقتصادی و مشکلات فرهنگی و اجتماعی ربط دهند. آنان ادعا میکنند که بیکاری و فقر در کنار دسترسی آسان به سلاح موجب شده که جوانان آفریقایی به حضور در رقابتهای نظامی در قابل کودتا، تمایل نشان دهند. اما بدون شک، چنین تحلیلی برای وصف دلایل بروز کودتا و ناامنی در آفریقا، نه تنها ناقص و نارسا، بلکه به شدت سوگیرانه و جانبدارانه است چرا که از منظر نقش تاریخی، خود غربیها، در ترویج خشونت و فعالیت مسلحانه در آفریقا بسیار موثر بودهاند و به منظور استفاده از منابع طبیعی قاره سیاه، در مقاطع مختلف، به دنبال تاسیس دولتهای دست نشانده بودهاند و آسانترین راه برای نیل به مقاصد سیاسی، امنیتی و اقتصادیشان از راه تشویق و ترویج کودتا گذشته است.
حالا، آفریقا یک بار دیگر علیه استعمار برخاسته و به قول ژان هروه ژزکل، مدیر منطقه ساحل گروه بینالمللی بحران(International Crisis Group) دولتهای منطقه ساحل به دنبال آن هستند که به جای کنشگران خارجی، خودشان ابتکار عمل را در دست گیرند.
با آن که ۱۳ سال از حمله آمریکا و ناتو به لیبی سپری شده اما در سال ۱۴۰۲ هم شاهد ناامنی و مشکلات بزرگ در لیبی و چندین کشور ساحل آفریقا بودیم که مطمئنا بیش از هر چیزی تحت تاثیر سیاستهای زیاده خواهانه غرب قرار گرفته و امنیت و ثبات خود را از دست دادهاند.
سال ۱۴۰۲ سال شکست فرانسه در آفریقا
یکی از کشورهای دارای سابقه سیاه استعمارگری در قاره آفریقا، فرانسه است. کودتا در کشورهای آفریقایی مانند نیجر و گابن، یک بار دیگر ضرورت تاریخی مرور نقش استعمار فرانسه در قاره سیاه را گوشزد کرد. این کشور اروپایی در سال ۱۴۰۲ بخش قابل توجهی از نفوذ و قدرت خود را در قاره آفریقا از دست داد و به صراحت میتوان گفت دیپلماسی فرانسه در آفریقا در سال اخیر تضعیف شد چرا که بسیاری از دست نشاندگان و متحدان سابق فرانسه از این کشور فاصله گرفتند و منافع دولت ماکرون پس از پس از سرنگونی رهبران نیجر، بورکینافاسو و مالی، با چالشهای جدیدی روبرو شده است.
به باور باباکار اندیایه، محقق ارشد موسسه تیمبوکتو در سنگال، فرانسه در سال ۱۴۰۲ در روابط خود با آفریقا، نقطه عطفی روبرو شده که بدترین موقعیت برای دولت پاریس از دوران آغاز استعمار و برده داری، قلمداد میشود.
در سال ۱۴۰۲ عملا شاهد فروپاشی ائتلاف پنج کشوری، معروف به G۵ ساحل بودیم. یعنی ائتلافی که فرانسه با ۵ کشور آفریقایی موریتانی، مالی، نیجر، بورکینافاسو و چاد به وجود آورده بود.
شرایط در آفریقا برای فرانسه روز به روز بدتر شده و در اواخر سال ۱۴۰۲ ناچار شد سفارت خود در نیامی، پایتخت نیجر را به دلیل «تقویت احساسات ضدفرانسوی» ببندد. این در حالی است که در جمهوری آفریقای مرکزی نیز، نیروهای بومی موسوم به مقاومت، جایگزین سربازان فرانسوی شدند.
در سال ۱۴۰۲ فرانسه برای تداوم حضور نیروهای نظامی خود در ساحل عاج، سنگال، گابن، جیبوتی و چاد، با بلاتکلیفی مواجه شده و موقعیت دیپلماتیک و نظامی خود را در «ساحل» از دست داد. آنچه «شارل دوگل» و «ژاک فوکار» پس از پایان دوره استعمار ساختند دیگر وجود ندارد. این در حالی است که در اغلب کشورهای آفریقایی، چین به یک کنشگر اقتصادی و سرمایه گذار فعال تبدیل شده و بزرگترین سرمایه گذار آفریقا است. علاوه بر چین، آمریکا، انگلیس، ترکیه و ژاپن نیز در حال کار و فعالیت گسترده در آفریقا هستند.
در حالی که جای پای حضور نظامی روسیه در آفریقا مستحکم شده، نیروهای فرانسوی از بورکینافاسو و مالی رفتهاند و امانوئل ماکرون رییس جمهور فرانسه در اسفند ۱۴۰۲ و قبل از سفر به گابن، آنگولا، جمهوری کنگو و جمهوری دموکراتیک کنگو، اعلام کرد که فرانسه قرار نیست سپر بلای افریقا شود و او در سفر خود به قاره سیاه، دیدار با هنرمندان آفریقایی و بحث بر سر حفاظت از محیط زیست را خواهد برد.
عدم اعتماد مردم آفریقا به نخبگان سیاسی
یکی از دلایل حمایت برخی از مردم کشورهای آفریقایی از نظامیان، ظهوررهبران و نخبگان سیاسی ناتوان و ناکارآمد است.
خانم کامفورت ارو مدیر عامل گروه بینالمللی بحران که قبلا به عنوان نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در لیبریا فعالیت کرده و از دیپلماتهای آفریقایی است، در آذر ماه ۱۴۰۲ و در فرین افرز اعلام کرد: «در سالیان اخیر، موج کودتا در آفریقا رو به فزونی یافته و از مرداد ۱۳۹۹ تا آبان ۱۴۰۲ دست کم هفت رهبر آفریقایی به دست ارتش، از قدرت ساقط شدهاند. کودتاهای نظامی غالبا در یک کمربند بیثباتی از نیجر تا سودان امتداد داشته و احتمال سرایت آن به مناطق دیگر وجود دارد».
کامفورت ارو همچنین در بیان دلایل حمایت بخش قابل توجهی از مردم آفریقا از کودتا در سال ۱۴۰۲ گفته است: «چنین به نظر میرسد که حمایت نمایان بسیاری از شهروندان آفریقایی از کودتا و حکومت نظامی، به دلیل عدم اعتماد آنان به نخبگان شکست خورده است و نمی توان چنین چیزی را به عنوان بیزاری از دموکراسی تلقی کرد. در شرایطی که نخبگان سیاسی نتوانند راه حلی برای گذار از مشکلات مردم پیدا کنند، شهروندان ناامید، حمایت از حکومت نظامیان را به عنوان یک جایگزین در نظر میبینند».
شواهد نشان میدهد که در کودتاهای روی داده در گابن و چند کشور دیگر، تحریکات گروههای افراطی موثر بوده اما در عین حال، انگیزهها و عوامل محلی نیز تاثیر به سزایی داشته است. ناامیدی از شرایط اقتصادی و معیشتی و سرخوردگی از «دموکراسی» در اغلب کشورهای آفریقایی، زمینه اجتماعی را برای ظهور نظامیان مقتدر فراهم کرده و تحقیقات میدانی گستردهای که در غنا و چند کشور ساحل آفریقا انجام شده، نشان دهنده این است که اقدام به کودتای نظامی در میان قشر جوان، طرفداران فراوانی دارد و چنین تصور میکنند که کودتا، حداقل به عنوان یک کاتالیزور یا شتاب دهنده، باعث میشود روند تحولات سیاسی کشورها، سرعت بیشتر به خود بگیرد و شرایطی به وجود آید که شاید مردم عادی نیز از مواهب و منابع ملی کشور، برخوردار شوند.
آفریقا و تغییرات اقلیمی
تحلیل وضعیت دشوار اقتصادی بسیاری از کشورهای آفریقا، صرفا با نگاه عامل امنیتی و کودتا، راه به سوی یک خطای راهبردی آشکار میبرد چرا که در سال ۱۴۰۲ نیز یک بار دیگر این واقعیت به اثبات رسید که عوامل طبیعی نیز در بحرانهای اقتصادی آفریقا، نقش انکارناپذیری دارند. به عنوان مثال تغییرات جهانی آب و هوایی و از جمله خشکسالی، تاثیر مخربی بر چندین کشور قاره آفریقا گذاشته و به عامل تشدید فقر و گرسنگی تبدیل شده است. تغییرات اقیمی در شرق آفریقا، سیل بیسابقه در لیبی و سودان جنوبی و طوفانهای مرگبار در جنوب آفریقا، شرایط را برای جوامع و دولتهای افریقایی دشوار کرده و متاسفانه بستر لازم برای دست زدن به خشونت، فراهم شده است.
در تابستان سال ۱۴۰۲ میانگین جهانی تورم در حد ۷ درصد ثبت شد اما این میانگین در قاره آفریقا، از ۱۶ درصد بالاتر رفت و البته در برخی کشورها، وضع از این هم بدتر بود و تورم در نیجریه و اتیوپی به عنوان دو کشور پرجمعیت آفریقا، به بالای ۲۵ درصد رسید.
کد خبر 6057388