بررسی اخلاقِ پژوهشِ اینترنتی
تاریخ انتشار: ۲۹ شهریور ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۳۴۷۸۵۵
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با تاکید بر ضرورت بهره‌برداری از یافته‌های مدرسه تابستانی اخلاق در پژوهش گفت: اخلاقی بودن برای پژوهش، صفت عارضی و جنبی نیست بلکه در جوهره آن نهفته است.
به گزارش ایسنا، سومین روز از مدرسه تابستانی اخلاق در پژوهش برگزار شد. در این مدرسه، سه نشست با سخنرانی دکتر علیرضا ثقه الاسلامی با موضوع «اخلاق پژوهش اینترنتی»، دکتر مقصود فراستخواه با موضوع «لحظه‌ها، رویدادها و تجربه‌های اخلاقی در فعالیت پژوهشی» و دکتر غلامرضا غفاری معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با موضوع «جایگاه اخلاق پژوهش در آموزش عالی» برگزار شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اخلاق در پژوهش‌های اینترنتی
علیرضا ثقه الاسلامی در نشست "اخلاق پژوهش اینترنتی" ارائه خود را با تعریف مفاهیم بنیادین آغاز کرد و پژوهش اینترنتی یا پژوهش در فضای مجازی را عبارت دانست از پژوهش‌ها و فرآیندهای پژوهشی که در آن از اینترنت و فضای مجازی به عنوان ابزار یا محیط پژوهش برای گردآوری داده‌ها، مجموعه داده‌ها، پایگاه داده‌ها یا دیگر منابع آنلاین به منظور انجام فعالیتهای پژوهشی استفاده می‌شود.
وی اخلاق پژوهش اینترنتی را به معنای اخلاق پژوهش در فضای مجازی دانست و گفت: در این حوزه مطالعاتی، به تجزیه و تحلیل مسائل اخلاقی و به‌کارگیری اصول و رهنمودهای اخلاق پژوهش در فعالیتهای پژوهشی پرداخته می‌شود که مبتنی بر فضای مجازی بوده و در ساحت فضای مجازی انجام می‌شود.
ثقه‌الاسلامی افزود: می‌توان از منشور اخلاق پژوهش اینترنتی یا منشور اخلاق پژوهش در فضای مجازی سخن گفت که عبارت است از مجموعه اصول و رهنمودهای اخلاقی که توجه و به کارگیری آنها در مواجهه با مسائل و چالش‌های اخلاق پژوهش در فضای مجازی، موجب بهبود موقعیت و ارتقای سلامت اخلاقی در تحقق فعالیتهای پژوهشی می‌شود.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، بیان کرد: با رشد و گسترش پژوهش‌های اینترنتی، یکی از موضوعاتی که بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است، سرقت داده‌های علمی (data plagiarism) یا سرقت علمی است. این پدیده را گاهی ذیل مسئله حق مالکیت و مالکیت داده‌ها بررسی می‌کنند. به‌طور کلی سرقت داده‌های علمی بدین معناست که عقاید، افکار، تصاویر، نظریه‌ها، سروده‌ها، و نوشته‌های فردی، با مالکیت شخص دیگری عرضه شود. امروزه، وقتی از آثار نوشتاری دیگران وام گرفته می‌شود، قوانین و استانداردهای قابل‌قبولی برای اِستناد و اِذعان به آثار مورد استفاده وجود دارد؛ اما در مورد آثار غیرنوشتاری (همچون تصاویر، نمودارها، فایل‌های صوتی و تصویری و ...)، استانداردها چندان روشن نیست و وظیفه پژوهشگران فزونی می‌یابد.
وی در پایان راهکارهایی را برای مقابله با سرقت علمی در فضای مجازی برشمرد.
پژوهشگر باید شجاعت پذیرش اشتباه خود را نیز داشته باشد
دکتر مقصود فراستخواه در نشست "لحظه‌ها، رویدادها و تجربه‌های اخلاقی در فعالیت پژوهشی" سخن خود را با بررسی جایگاه اخلاقی آگاهی آغاز کرد و گفت: آگاهی آغاز رنج است زیرا انسان زمانی که اراده به آگاهی را انتخاب می‌کند و تلاش می‌کند تا از جهل به سوی علم حرکت کند، ناراستی‌های زیادی بر او مکشوف می‌شود و همین امر به نوعی سرآغاز رنج است اما این رنج برای بلوغ ضروری است. پژوهش راهی به سوی حقیقت است و این مسیر را نمی‌توان بدون پذیرش نقد یافت. بدون نقد نمی توان یکدیگر را درک کرد و راه دیگری وجود ندارد. در واقع، قضاوت منصفانه درباره دیگران داشتن بخش مهمی از حقیقت‌یابی است.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: حفظ حیات پژوهش اخلاقی روش‌های خاصی دارد و در این مسیر نوع نگاه ما به تحقیق اهمیت بسیاری دارد. باید از مناسک‌گرایی در تحقیق علمی پرهیز شود و نگاه پیمانکارانه به تحقیق کنار گذارده شود. اگر علم عمل را معطوف به رهائی بدانیم می بایست مفروضاتمان دقیق انتخاب شود و نوع نگاه ما ابزاری نباشد.
به گفته‌ی فراستخواه، انواع و اقسام گفتمان ها در رابطه با پژوهش وجود دارد و در این زمینه باید از گفتمان‌های مردانه در ساختار علم بر حذر بود زیرا کافی نیست و جهان از نگاه زنان را بازتاب نمیدهد.
وی اخلاقی بودن پژوهش را درگروی رسالت از سوی پژوهشگر دانست و گفت: ناب‌ترین لحظه اخلاقی پژوهش را می‌توان لحظه‌ای دانست که می‌توان آن را لحظۀ «آهان» نامید؛ یعنی لحظه‌ای که حقیقتی بر پژوهشگر آشکار می‌شود. البته پژوهشگر باید شجاعت پذیرش اشتباه خود را نیز داشته باشد و در هیچ مقطعی تصلب بر آرای خود نورزد.
ضرورت بسترسازی لازم به منظور تمهید اخلاق در پژوهش
در ادامه، دکتر حسینعلی قبادی با بیان اینکه اخلاقی بودن برای پژوهش، صفت عارضی و جنبی نیست بلکه در جوهره آن نهفته است، گفت: براساس سند راهبردی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، اخلاق پژوهش به عنوان سرمایه و پشتوانه تضمین کیفیت برای پژوهشگاه اهمیتی بسزا دارد.
او در ادامه به بررسی معانی و دلالت‌های نظری واژه «سلطان» در قرآن کریم پرداخت و آن را در پیوند با امر علم‌آموزی و اخلاق‌ورزی دانست. به ویژه آنکه در قرآن کریم علم عاملی برای کشف حقایق پشت پرده و تامین سعادت انسانی به شمار می‌رود.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ضمن اشاره به برنامه مدرسه تابستانی اخلاق در پژوهش، آن را ناظر بر رخدادهایی ستودنی دانست و خاطرنشان کرد: اگر به ترکیب سخنرانان دقت کنیم در می‌یابیم که نگاه فرارشته‌ای وجود دارد و از جوانب و زوایای گوناگونی موضوع اخلاق در پژوهش بررسی می‌شود.
وی در ادامه سه سطح مورد بررسی در مجموعه نشست‌های اخلاق در پژوهش را به صورت زیر برشمرد:
1.سطح ساختارها و رویه ها که ذیل آن ابعاد و اجزای اخلاق در پژوهش از دیدگاه‌های گوناگون مورد بررسی قرار می‌گیرد.
2.بررسی قوانین، دستور العمل‌ها و آیین‌نامه به نحوی که بر پایه آن بتوان در عرصه قانون‌گذاری و آیین نامه‌ها ضمن فرصت‌شناسی و آسیب‌شناسی، راهکارها و راهبردهایی را به منظور ارتقا سطح اخلاق در پژوهش ارائه داد.
3. بررسی موضوع از منظر اخلاق فردی و ارائه تحلیل‌هایی به منظور نهادینه‌سازی ارزش‌های پژوهشی در پژوهشگران حوزه علوم انسانی.
قبادی در پایان ضمن تاکید بر ضرورت بهره‌برداری از یافته‌های مدرسه تابستانی اخلاق در پژوهش از دکتر غفاری خواست دستاوردهای آن در شورای معاونین وزارت عتف طرح شود و از گزارش‌های مستخرج از ارائه‌ها و همچنین تجارب ارزنده اساتید حاضر در نشست‌ها به منظور اصلاح آیین‌نامه‌های نظام آموزش عالی بهره کافی برده شود.
جایگاه اخلاق پژوهش در آموزش عالی
در بخش دیگری از این مدرسه، دکتر غلامرضا غفاری در نشستی درباره‌ی جایگاه اخلاق پژوهش در آموزش عالی، با اشاره به اینکه تجربه زیستۀ ما در عرصه آموزش و در عرصه پژوهش در چارچوب میدان گستردهای تعریف می شود، خاطر نشان کرد: این میدان نظامات خاص خود را دارد؛ این نظام مراودات و تعاملات در تمامی سطوح ناظر بر امری اخلاق است. اخلاق اساسا بیانگر وجود امری جمعی است و طرح آن در شئون مختلف قابل دریابی است؛ از اخلاق حرفه ای گرفته تا اخلاق صنفی، علمی و پژوهشی که تمامی آنها در یک بستر جمعی معنا می‌شوند.
معاون وزیر علوم، امر اخلاقی را در سطح کلان، سطح میانی و سطح کنشگری مورد بررسی قرار داد.
وی خاطرنشان کرد: سطح کلان ناظر بر سیاست‌های کلان و جامع است که چنانچه آنها را درنظر نگیریم اخلاقی عمل نکرده‌ایم. سطح میانی، ناظر بر نظام تعاملات است که در آن نیز بالطبع امر اخلاق مطرح می‌شود. این نظام تعاملات نوعی فرآیند است که در خلال آن پژوهشگر با مسائل و موضوعات محیطی خودش ارتباط برقرار می‌کند. سطح سوم که ناظر بر مسئولیت‌پذیری حرفه‌ای فرد است نشانگر نقش کنشگری است.
بنا بر اعلام روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر غفاری با تاکید بر نقش کنشگری سوژه‌های انسانی در پاسداری از اخلاق پژوهش آن را یکی از بایسته‌های مهم در ارتقای سطح اخلاق در فرایندهای پژوهشی دانست.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اخلاق در پژوهش پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مدرسه تابستانی اخلاق در پژوهش پژوهش در فضای مجازی اخلاق پژوهش جایگاه اخلاق آموزش عالی داده ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۳۴۷۸۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
«فراموشی» به دنبال مسائل اخلاقی‌ست/ توجه به مساله عرضه و تقاضای فیلم
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین یاسر خیر کارگردان مستند «فراموشی» محصول مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی که این روزها در پکیج نوروزی پلتفرم هاشور درحال اکران است، درباره علت پرداختن به این موضوع و جست‌وجو برای ساعتی که در گذشته امانت داده شده است، گفت: در فیلمسازی مستند و یا داستانی وقتی به گذشته برمی‌گردیم، دلیلش انگیزه‌ای در زمان حال و امروز است. بازگشت به گذشته و جست‌وجو در آن به مثابه یک امر خودشناسانه است؛ برای خودشناسی‌مان در امروز. ما با بیرون کشیدن نکات جا مانده از گذشته و بررسی دوباره آن در زمان و مکانی دیگر، فرصت می‌یابیم تا گذشته را در چشم‌اندازی جدیدتر ارزیابی کنیم و خود امروز و هویت فعلی‌مان را از زاویه‌ای دیگر ببینیم.
او ادامه به خبرآنلاین گفت: رفتن من به سراغ جنگ و دوستی چند کهنه سرباز و جستجوی‌شان برای ساعت گمشده، گفتن نکاتی درباره امروز خودمان است و می‌خواستم با بازتعریف کردن این قصه سوال‌هایی اخلاقی درباره «جنگ»، «فراموشی» و «دوستی» مطرح کنم.
این مستندساز درباره هدف خود خاطرنشان کرد: هدفم در درجه اول قصه‌گویی با مصالح واقعی و روزمره زندگی بود؛ زنده کردن یک خاطره در امروز و پس از آن طرح پرسش‌های اخلاقی. اگر تماشاگر تا پایان فیلم را تماشا کند و اگر تماشاگر پس از پایان فیلم درگیر پرسش‌های اخلاقی مطرح شده در فیلم شود، به هدفم نزدیک شده‌ام. مدیوم سینما عرصه‌ای مستقل و مدرن برای اندیشه و پرسش کردن است.
کارگردان «آهستگی» درباره نیاز افراد به ارتباط داشتن با یکدیگر تاکید کرد: انسان موجودی اجتماعی است و به دلایل علمی و عقلی و فلسفی نمی‌تواند و نباید تنها باشد، حتی هویت ما و اینکه من کیستم «دیگر بنیاد» و نه «خود بنیاد» است یعنی ما از زمان تولد و در تمام سال‌های رشدمان هویت و رفتار و اندیشه‌های‌مان را از دیگران اخذ می‌کنیم بنابراین اگر از اجتماع و جامعه و مهم‌تر از همه خانواده و دوستان‌مان فاصله بگیریم خودمان متضرر خواهیم شد.
خیر افزود: ما به اندازه و اهمیت نیاز به هوا و آب و غذا، به ارتباط با انسان‌های دیگر احتیاج داریم و هیچ بهانه‌ای از جمله تلاش برای درآمد و پیشرفت در زندگی نمی‌تواند و نباید ما را از معاشرت و دوستی با انسان‌های دیگر و حتی جوامع دیگر بازدارد. اینکه چطور می‌توان در زمانه امروز فاصله‌ها را از میان برد و دوستی‌ها را حفظ کرد، پاسخ فرموله و عمومی ندارد بلکه چالشی شخصی است که هر یک باید جواب و مسیر منحصر بفرد خودمان را پیدا کنیم.
این کارگردان درباره کنار یکدیگر قرار گرفتن افراد حاضر در مستند عنوان کرد: در شروع فیلم از آنها دعوت کردم که در این جست‌وجو و پیدا کردن ساعت با ما همراه باشند و آنها پذیرفتند، در طول مسیر جست‌وجو برای ساعت، ارتباط و چالش‌هایم با شخصیت‌ها به فیلم راه پیدا کرد و پایان جست‌وجوی‌مان هم وفادار به واقعیت در فیلم ثبت شد. بعد از فیلم ارتباط این سه کهنه سرباز شکل نگرفت چراکه آنها در سال ۱۳۶۷ به صورت طبیعی و ارگانیک و با هدفی مشخص کنار هم جمع شده بودند و دوستی و روابط‌شان نیز طبیعی و خودخواسته بود.
او در پاسخ به این پرسش که چرا بار دیگر ارتباط و دوستی میان سوژه‌های فیلم صورت نگرفت، خاطرنشان کرد:۳۱ سال بعد که این فیلم ساخته شد هیچ کدام‌شان، آن سربازهای جوان سابق نبودند و خواسته‌ها و نیازها و آرزوهای‌شان عوض شده بود و در نتیجه کنار هم قرار گرفتن‌شان صرفا به دعوت من و به هدف پیدا کردن ساعت بود، بعدا که به هدف‌شان رسیدند و مرتضی را که ساعت نزد او بود پیدا کردند دیگر انگیزه و هدفی برای ادامه رابطه‌شان نداشتند و هر یک به زندگی و کار خود برگشتند.
این مستندساز در جواب این سوال که آیا سوژه‌ها فیلم را تماشا کردند و چه واکنشی داشتند، تصریح کرد: بله، فیلم را تماشا کرده‌اند و چون خود در فیلم حضور داشتند قصه فیلم و پیچ و خم‌های آن را می‌دانستند ولی از دیدن همه آن صحنه های پراکنده به صورت یکپارچه و در قالب یک قصه لذت بردند و خاطرات و احساساتی برای‌شان زنده شد.
خیر از چگونگی ساخت فیلم درباره خانواده خود بیان کرد: من این فیلم را همچون دیگر فیلم‌هایم ساختم و برایم فرقی نداشت که این خانواده خودم است و یا خانواده دیگر. رفتارم با همه شخصیت‌هایی که جلوی دوربینم قرار می‌گیرند توام با صمیمیت و دوستی و احترام است چراکه شناخت و کشف فکر و رفتار انسان برایم لذت‌بخش است و از دیدن انسان‌ها جلوی دوربینم لذت می‌برم و برایم فرقی ندارد که با من نسبتی دارند یا نه.
کارگردان «سه چنک حاک» درباره علت کم‌تر ساخته شدن مستندی که خانواده فیلمساز سوژه باشد، گفت: دلایل متفاوتی می‌تواند داشته باشد؛ ممکن است فیلمساز شجاعت تعریف کردن قصه‌ای از خود و اطرافیانش را به دلایل آبرو و فرهنگ و عرف اطرافیانش نداشته باشد، اگر فیلمی از خود و اطرافیانش بسازد ممکن است سوگیری شناختی داشته باشد و واقعیت را آن طور که وجود دارد و اکثر مردم می‌بینند، نتواند ببیند در نتیجه فیلمی دور از واقعیت بسازد، سوگیری احساسی و اخلاقی فیلمساز نسبت به خانواده‌اش ممکن است باعث شود نتواند موضوعی مناسب را برای ساخته شدن فیلم برگزیند یعنی ممکن است از کنار موضوع مهمی بگذرد و به چشم‌اش نیاید و به موضوعی که از نظر دیگران بی اهمیت است، بها دهد، آن گاه مخاطبی برای فیلم پیدا نشود.
او ادامه داد: بسیاری از قصه‌هایی که فیلمسازان در خانواده خود تجربه کرده‌اند ممکن است دچار سانسور و ممیزی شود و این فیلمساز را از ساخت منصرف می‌کند. لحظه‌ای فکر کنید که مثلا مادر و خواهرتان که در تمام عمر با پوشش راحت خود در خانه رفتار می‌کنند، وقتی دوربین در دست بگیرید باید روسری بگذارند و یا در خانه مانتو بپوشند و بدین ترتیب رفتارها و حرف‌های‌شان دیگر صادقانه نخواهد بود بلکه فقط چیزهایی می‌گویند و طوری رفتار می‌کنند که قابل پخش باشد و در این اتمسفر بدیهی است که خبری از واقعیت و حقیقت در فیلم نخواهد بود.
این فیلمساز در پایان درباره ساخت و نمایش آثار مستند تصریح کرد: عرضه و تقاضا با هم ارتباط مستقیم و مهمی دارند. باید دید مخاطبان چه مستندهایی را در چه فرم، ساختار، قصه و محتوایی می‌پسندند و نظرسنجی‌های درست و دقیقی کرد و در نتیجه آن را در اختیار عموم مردم قرار داد تا فیلمسازان به شکلی طبیعی، خودجوش و آزادانه، موضوعات خود را کشف و انتخاب کنند و برای مخاطبان بالقوه‌شان فیلم بسازند.
۲۲۰۵۷
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1894904
واریز حقوق بازنشستگان تا ساعاتی دیگر