نشان رسول | چرا ملاقلیپور فیلمساز بیتکرار سینمای جنگ است؟
تاریخ انتشار: ۵ مهر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۴۱۹۰۱۸
همشهری آنلاین - سعید مروتی: جشنواره چهاردهم فجر به روزهای پایانیاش رسیده؛ جشنوارهای شلوغ با حضور بیش از ۶۰ فیلم ایرانی در ۲بخش رقابتی سینمای ایران و فیلمهای اول و دوم. جشنواره «ضیافت»، «بازمانده»، «بوی پیراهن یوسف»، «برج مینو»، «گبه» و «پدر». ملاقلیپور هم با دو فیلم «نجاتیافتگان» و «سفر به چزابه» در جشنواره حاضر است؛ فیلمهایی که تا روزهای آخر هیچ واکنش و بازخورد خاصی را به همراه نداشتهاند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
نمایش دو فیلم ملاقلیپور برای مطبوعاتیها به آخرین سئانسهای روز آخر جشنواره موکول شده؛ همزمان با برپایی مراسم اختتامیه و نتیجه آن در سالن نسبتا خلوت سینما فلسطین است. تلاش تمامعیار برای دیدهنشدن فیلمهای ملاقلیپور. در چنین فضایی اول نجاتیافتگان به نمایش درآمد و چشمها را خیره کرد و بعد سفر به چزابه سیلی دوم را محکمتر و قاطعتر زد. در این فاصله فیلم پدر بیشتر جوایز اصلی را گرفت ولی آنها که شب ۱۱ اسفند در سینما فلسطین بودند (آن سال جشنواره بهخاطر مصادف شدن دهه فجر با ماه رمضان و شبهای قدر ۱۰روز دیرتر از همیشه شروع شده بود) مخاطبان خوشاقبالی بودند؛ چون بهترین فیلمهای جشنواره چهاردهم همین دو فیلم ملاقلیپور بودند.
در سالی که اتفاقا تعداد فیلمهای جنگی حاضر در جشنواره بهدلیل سیاستهای تشویقی معاونت سینمایی زیاد هم بود، ۲نگین جواهر نشان سینمای دفاعمقدس مهجور ماندند و نادیده گرفته شدند. این سرنوشت بهترین فیلمهای ملاقلیپور بود که نجاتیافتگانش سالها توقیف بود و با تغییر نام، اکران کوتاه و مهجوری را تجربه کرد و سفر به چزابهاش هم که فیلم بدون مشکلی بهنظر میرسید، جوری اکران شد که کمتر کسی آن را دید. (فیلم بعدها در نمایشهای تلویزیونیاش دیدهشد). تولید سخت و اکران بد، ترجیعبند بیشتر فیلمهای ملاقلیپور بود؛ کارگردانی که صراحتش خیلیها (از جمله و بهخصوص مدیران دولتی سینما) را آزار میداد و البته آزار میدید. فیلمساز شهره به بدخلقی و خشونت کلامی که بهعنوان یکی از دو کارگردان شاخص سینمای جنگ جایگاهی تثبیت شده داشت ولی برعکس سینماگر همردهاش محبوب مدیران و منتقدان نبود؛ همچنان که از چهره جذاب و فتوژنیک و چشمهای رنگی هم بهرهای نبرده بود. سیاست هم نداشت که کجا و چگونه رفتار کند تا دستکم راحتتر فیلم بسازد و رفیق چندانی هم در مطبوعات نداشت که هوایش را داشته باشند.
► ما اما دوستش داشتیم؛ برای صراحت، صداقت و قریحه نابش. برای عصبیت و خشمش و آن همه احساسی که پشت آن خشونت و عصیانش برای ما مشهود بود ولی به چشم خیلیها نمیآمد. فیلمهایش گاهی از هجوم حس و حساسیت و عصبیتش آسیب میدید و منتقدان در چنین لحظاتی آماده دریدنش بودند.
► خوشههای خشم
رسول ملاقلیپور در فیلمهایش خشونتی را به تصویر میکشید که اصالت داشت و عارضی نبود.
این خشونت از دل واقعهای که به آن میپرداخت بیرون میآمد. از دل زیست شخصی و علائقش؛ مثل شیفتگی به سام پکینپا که نشانههایی از تاثر و تأثیر از مثلا «صلیب آهنی» یا «این گروه خشن» را میشود در چند فیلمش مشاهده کرد.
بهعنوان فیلمسازی که من فردی نیرومندی داشت، هر پدیدهای را از زاویه دید خود روایت میکرد.
سفارشپذیر نبود و با سازش میانهای نداشت. خوب یا بد آن چیزی را مقابل دوربینش بازآفرینی میکرد که به آن اعتقاد داشت.
سرسختترین منتقدانش هم آیینهواربودن آثارش را تأیید میکنند.
رسول ملاقلیپور با همه خشم و خشونت و عصبیتش، زلال بود. برای اثبات این ادعا، فیلمهایش هستند و شهادت میدهند.► داستان ما و آقا رسول با «بلمی به سوی ساحل» شروع شد؛ فیلم پارتیزانی پرهیجان و خوشریتمی که در ایام نوجوانی شیفتهمان کرد و همکلاسیام رضا لکزاده که در کربلای۵ شهید شد، تکتک پلانهایش را حفظ بود. «پرواز در شب» حماسه شکست بود و «افق» تلاشی برای نشان دادن تواناییهای حرفهای؛ بهخصوص توانایی ساخت فیلم پرفروش. پایان دهه۶۰ پایان یک دوران با تمام آرمانها و ویژگیها و خصائصش بود. ملاقلیپور دوم بعد از جنگ متولد شد و دشمنیها و کینهورزیها با او هم از همین دوران شدت گرفت. «مجنون» فیلمی نبود که از سازنده «پرواز در شب» و «افق» انتظارمیرفت؛ فیلم اجتماعی تلخی که در نوجوانی بارها و در طول دوهفته، تقریبا هر روز در سینما المپیا تماشایش کردم. ربط مجنون با ملاقلیپور در مصاحبه فریدون جیرانی با آقا رسول در گزارش فیلم مشخص شد؛ مصاحبهای عجیب که در آن ملاقلیپور با صراحت و صداقتی بینظیر در آن دوران، از گذشتهاش گفته بود. از پدری که در کودکی از دنیا رفته بود و مادری که بچههای قد و نیمقدش را به سختی بزرگ کرده بود. ملاقلیپور برای نخستین بار از علاقهاش به کیمیایی گفت و از بزرگ شدن در کوچههایی که پر از علی خوشدست بود. ریشههای مجنون اینجا بود. با همین مصاحبه داستان ملاقلیپور برای ما جدی شد. بعد از آن هرچه ساخت، چه منسجم، چه آشفته، برایمان مهم بود. رسول ملاقلیپور وارد دوره تغییر شده بود؛ تغییراتی که تا پایان عمر ادامه یافت، اما چیزهایی در او ثابت ماند. مثل تعلقخاطرش به بچههای جنگ و آن روحیه عدالتطلبی اجتماعیاش که در درامهای تلخ شهریاش نمودمییافت. تصویری که از جنگ در فیلمهایش ارائه داد به مرور پیچیدهتر شد ولی احترام عمیقش به نسل رزمندهای که ایستاد و از ناموس و وطن در برابر دشمن محافظت کرد، همیشه پابرجا ماند و البته هرگز جنگ را تقدیس نکرد. فیلمهایش حکم آینه را دارد و روحیه و حس و حال خالقش را بازتاب میدهد. مثل هر فیلمساز غریزی دیگری، فرازونشیب در آثارش زیاد بود. آنقدر که بعد از بهترین فیلمش (سفر به چزابه) بدترین فیلم عمرش(کمکم کن) را ساخت. هرچه گذشت ملاقلیپور تلختر شد. «مزرعه پدری»، آخرین فیلم جنگیاش، نقطه اوج این تلخی و اندوه عمیق است. اندوه برای از دست رفتن جانهای شیفته که دوربین ملاقلیپور پرپرشدنشان را ثبت میکرد. شخصیتهایی که گرما، خون و هویت داشتند و با ما ماندند برای همیشه.
► با گذشت حدود ۱۴سال از درگذشت رسول ملاقلیپور حالا دیگر میشود با قاطعیت گفت او سردار بیمثال سینمای جنگ بود؛ سینماگری که در این سرزمین مشابه نداشت و ندارد. با وجود تأثیری که ملاقلیپور بر سینماگران نسل بعد از خودش گذاشت(مثل بهرام توکلی در «تنگه ابوقریب») سینمای او دستنیافتنی و تکرارنشدنی باقیماند. «سفر به چزابه»، «نجاتیافتگان»، «هیوا»، «قارچ سمی» و «مزرعه پدری» یادگارهای بیتکرار سینمای ایران از ۸ سال دفاعمقدس، همچنان در قله هستند و دستنیافتنی. بهترین لحظههای جنگی نفسگیر و تأثیرگذارترین فصلهای دلیری بهترین فرزندان این سرزمین برای دفاع از وطن را در سینمای گرم و پراحساس او دیدیم. در این سالهای فقدان ملاقلیپور، سینمای جنگ به لحاظ امکانات(چیزی که او به سختی به دستش میآورد) و تکنیک (که ملاقلیپور تسلط چشمگیری بر آن داشت و خوب میدانست چگونه خاکریزی که زیر آتش دشمن است را به تصویر بکشد و شب عملیات را جوری دکوپاژ کند که تماشاگر خود را در میانه آتش و خون ببیند) پیشرفتهای قابلملاحظهای کرده. حتی نگاه ملاقلیپور به جنگ هم در این سالها به فیلمهای دیگر تسرییافته. آنچه غایب است امضای شخصی است و فردیتی که فیلمهای رسول ملاقلیپور را با تمام تفاوتهایشان به یکدیگر پیوند میداد.
► فیلمهای دوره اول فیلمسازی ملاقلیپور با تمام خامدستیهایشان، انعکاس صادقانه درک و دریافت او از جنگ بودند. فیلم پارتیزانی «بلمی به سوی ساحل» و فیلم حماسی و قهرمانپرورانه «افق» همانقدر برخاسته از دل فیلمساز بودند که فیلم تلخ و تراژیک «پرواز در شب». ملاقلیپور در حیطهای بیالگو و بدون پشتوانه فیلمساخت. همه تجربه سینمای ایران از فیلمسازی جنگ در تکرار الگوهای فیلمهای خارجی خلاصه میشد، که خوب یا بد، ربطی به جنگی که ملاقلیپور از نزدیک دیده بود نداشت. اگر قائل به این موضوع باشیم که سینمای دفاعمقدس، ژانر اختصاصی سینمای پس از انقلاب است، رسول را باید یکی از معماران اصلی و آغازگر این ژانر بدانیم؛ سینمایی که با فیلمهای او شناسنامه پیدا کرد و سالها نادیده گرفته شدن و بیمهری و کمتوجهی هم مانع تلاشاش برای ارتقای این ژانر نشد.
► ترکیب دیریاب قریحه فیلمسازی و تنفس در فضای جبهه در رسول ملاقلیپور به تمامی حاضر بود. اغلب فیلمسازان سینمای جنگ، یا اولی را نداشته یا کمتر داشتهاند، یا از دومی بیبهره بودهاند. از دل ترکیب قریحه ناب و تجربه همنفسی و همسنگری با رزمندگان است که شاهکاری چون«سفر به چزابه» خلق میشود. اینکه فیلمسازی با کمترین اطلاع از مبانی جریان سیال ذهن، منسجمترین روایت سینمای ایران را مبتنی بر این جریان بنا کند، نشانهای است آشکار از قریحهای ناب و منحصربهفرد. اندوه ملاقلیپور بر از دست رفتن فرزندان ایران، دفاعش از مبانی و خشمش علیه ریاکاری، از اصالت نگاهش میآید. فیلمهایش امضایی شخصی دارند و برخوردار از کاریزمای خالقشان و بهرهمند از حس و حالی صادقانه در هنگامه خلق، چونان سندهای تصویری قابلاتکا و باورپذیر از ۸سال جنگ ماندهاند و گرد کهنگی بر پیکرشان ننشسته است.
حدود ۱۴ سال از درگذشت رسول ملاقلیپور گذشته و او همچنان زندهترین فیلمساز سینمای جنگ است.
منبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: همشهری روزنامه سینمای ایران سینما چهره ها رسول ملاقلی پور ملاقلی پور نجات یافتگان سینمای ایران سفر به چزابه سینمای جنگ فیلم هایش سال ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۴۱۹۰۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نگاهها به بازی لغو شده: همه لیگ تکرار میخواهند!
به گزارش "ورزش سه"، رقابتهای هفته بیست و هشتم لیگ آزادگان فوتبال ایران با برگزاری 9 دیدار برگزار شد که در این میان در خوزستان عجیبترین اتفاق رخ داد، در یزد مسیر صعود به لیگ برتر سختتر شد و این هفته برای گیلانی با نگرانی سقوط به پایان رسید.
خیبر خرم آباد صدر نشین از ساعت ۱۷ در ورزشگاه تختی این شهر میزبان تیم دریا کاسپین بابل بود و در حالی که تصور میشد در این بازی خانگی به یک پیروزی آسان دست پیدا کند، به سختی و با نتیجه ۴ بر ۳ موفق به شکست شاگردان «داود سیدعباسی» شد تا یکبار دیگر اثباتی بر این باشد که ثانیه به ثانیه فوتبال سرشار از اتفاقات غیر قابل پیش بینی است.
شاگردان «رضا مهاجری» که تاکنون در دیدارهای خانگی پیروز میدان بودند، با این نتیجه ۶۴ امتیازی شدند و در فاصلهی 6 هفته تا پایان فصل و به لطف تساوی تیم رده دومی چادرملو اردکان برابر نفت و گاز گچساران همچنان با اختلاف صدرنشین لیگ آزادگان ماندند.
لیگ یک هفته به هفته به انتهای خود نزدیک میشود و در هفته های پایانی جدال مدعیان صعود برای رسیدن به سطح یک فوتبال ایران حساس تر و تلاش تیم های انتهای جدولی برای بقا در لیگ بیشتر میشود.
عجیب ترین اتفاق این هفته لیگ در خوزستان رخ داد؛ جای که مسابقه حساس بین دو تیم فجر سپاسی و استقلال آبی پوش ملاثانی به دلیل عدم همکاری باشگاه خوزستانی و مسئولان ورزشگاه غدیر لغو شد.
این دیدار در حالی که قرار بود از ساعت 18:15 در ورزشگاه غدیر اهواز برگزار شود، به دلیل عدم اجازه برای ورود دو تیم به استادیوم غدیر که مالکیت آن دراختیار باشگاه استقلال خوزستان است، لغو شد و دو تیم ساعتها پشت در ورزشگاه غدیر معطل ماندند تا در نهایت با تصمیم ناظر بازی، لغو این دیدار به صورت مکتوب و رسمی اعلام شد.
البته سایر تیمهای لیگ یکی امیدوار هستند تا این مسابقه دوباره برگزار شود، چراکه نتیجه آن تاثیر زیادی در سرنوشت تیمهای صعود یا سقوط کننده از لیگ دسته اول دارد.
شاگردان سعید اخباری در چادرملو اردکان در یک بازی حساس مقابل نفت و گاز گچساران به تساوی رسیدند؛ هرچند که کادر فنی تیم نماینده یزد معتقد بر این هستند که داوری دلیل رقم خوردن این تساوی خانگی بود، اما در روزی که سومین تساوی پیاپی چادرملو به ثبت رسید، فجر سپاسی به یکقدمی آنها رسید.
در صورتی که بازی لغو شده فجر و استقلال ملاثانی با حکم کمیته انضباطی یا در زمین مسابقه با برتری شاگردان «مهدی رجب زاده» همراه شود، اردکانیها رتبه دوم جدول را باید به فجریها واگذار کنند که بهخاطر حساسیت سرنوشت جدول ممکن است این بازی دوباره برگزار شود.
در یکی دیگر از دیدار این هفته که برای گیلانیها سرنوشت ساز بود دو تیم فوتبال آریو اسلامشهر و داماش گیلان ورزشگاه امام خمینی اسلامشهر به مصاف یکدیگر رفتند که شاگردان «علی نظرمحمدی» که در حال حاضر در لبه پرتگاه سقوط قرار داشتند، با دو گل وحید نعمتی و اصغر نصیری مغلوب حریف اسلامشهری خود شدند. با این شکست وضعیت داماش دشوارتر و با 20 امتیاز در رده هفدهم جدول قرار گرفتند و در هفته آینده باید منتظر معجزهای تا از منطقه سقوط فرار کنند.
ورزشگاه یادگار امام تبریز نیز میزبان تقابل مس سونگون و نفت مسجد سلیمان مدعی صعود بود که این دیدار با گل «محمدرضا زینال خیری» برای مس و «رضا جباری» برای نفت مسجدسلیمان با تساوی به پایان رسید.
با این نتیجه مسسونگون جمع امتیازات خود را عدد ۴۰ برساند و با یک پله سقوط در رده هفتم جدول قرار گیرد و نفت مسجدسلیمان نیز با کسب این یک امتیاز ۵۴ امتیازی شده همچنان امیدوار به صعود در جایگاه چهارم اقرار گیرد.
ورزشگاه تختی جم میزبان دو تیمی بود که انگیزه زیادی برای پیروزی نداشتند؛ چراکه سایپا چند هفتهای می شود از صدر جدول فاصله گرفته و دیگر شانس صعود ندارد و در سوی مقابل هم تیم پارس جنوبی در نیمه اول جدول رده بندی قرار دارد، اما در نهایت این دیدار با پیروزی ۲ بر یک جمیها به پایان رسید تا با یک ۳ امتیاز خانگی را کسب کنند و سایپا را که هفته قبل خیبر صدرنشین را شکست داده بود دست خالی به تهران برگردد.
در ورزشگاه حافظه شیراز دو تیم میانه جدولی شهر راز و مس کرمان به مصاف یکدیگر رفتند که این بازی با تساوی یک بر یک خاتمه یافت. با کسب این نتیجه میانه جدول دست خوش تغییرات چشمگیری نشد و مس کرمان با ۳۹ امتیازی در رده هشتم جدول ردهبندی قرار گرفت؛ همچنین شهرراز شیراز هم جمع امتیازات خود را به عدد ۳۴ رساند و رتبه دوازدهم را به خود اختصاص داد.