برای به حداقل رساندن خسارت ناشی از بحران‌ها در شهر چه باید کرد؟
تاریخ انتشار: ۷ مهر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۴۴۴۴۳۲
زمانی که مخاطرات طبیعی در یک منطقه خالی از سکنه اتفاق بیفتد، فقط یک مخاطره است و همان مخاطره اگر در منطقه مسکونی اتفاق بیفتد و بر زندگی انسانی آن منطقه تأثیر گذاشته و فعالیت های اجتماعی و اقتصادی ساکنان را دچار مشکل کند، عنوان بحران به خود می گیرد.
به گزارش خبرنگار ایمنا، بررسی پیشینه مطالعات کارشناسان نشان می‌دهد ارتقای تاب‌آوری ساکنان در برابر بلایای طبیعی، تاب‌آوری به جنبه‌های مثبت و نقاط قوت جوامع اشاره دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
با توجه به تمرکز بالای جمعیت سرمایه و دیگر بایسته‌های زندگی امروزی در شهرها، ضرورت شاخص‌سازی برای طبقه‌بندی، بررسی و سطح‌بندی شهرهای تاب‌آور در برابر انواع مخاطرات ضرورت می‌یابد؛ مطالعات انجام شده در سال‌های اخیر، بیانگر آن است که شاخص‌های تاب‌آوری هر سال پایش شده و شاخص‌های جدیدی به مجموعه شاخص‌ها اضافه می‌شود.
برای ایجاد شهر تاب آور باید بایسته‌هایی مورد توجه برنامه‌ریزان و مدیران شهری قرار گیرد که سازماندهی و هماهنگی با تأکید بر بهبود دانش و تجربه و مشارکت همه جانبه شهروندان و تخصیص بودجه و منابع مالی برای مناطق شهری که در محدوده خطر قرار دارند یکی از بایسته‌ها است.
به روز رسانی اطلاعات مربوط به مخاطرات و آسیب‌پذیری‌ها با تأکید بر ارزیابی آن و ارزیابی‌های خطر پذیری پیوسته باید توسط متخصصان انجام شود، همچنین مدیریت و محافظت از زیربناها با تأکید بر ممنوع کردن ساخت و ساز در محدوده رود و سیل‌ها، سیاست‌های استفاده از زمین، ارتباطات، تأسیسات و زیربناهای عمومی و محافظت از سیل بند به ویژه برای شهرهای که پیشینه وقوع بلایا را دارند، از بایسته‌های مدیریتی ایجاد شهرهای تاب‌آور است.
با توجه به اینکه مخاطرات آینده را نمی‌توان بر اساس شواهد پیش‌بینی و به راحتی حالت، اندازه و مکان این مخاطرات را از پیش، بیان کرد بنابراین افزایش یا بهبود توان ظرفیتی یک سامانه برای ایستادگی و بازیابی در برابر مخاطرات بسیار مهم است.
در این میان شهرهای تاب‌آور، شبکه‌ای پایدار از سامانه‌های کالبدی و جوامع انسانی است که سامانه‌های کالبدی، مؤلفه‌های ساخته شده و طبیعی شهر بوده؛ در مجموع، سامانه‌های کالبدی همانند بدنه شهر است و هنگام حوادث نیز سامانه‌های کالبدی باید باقی بمانند و در فشارهای شدید به عملکرد خود ادامه دهند؛ شهر بدون سامانه‌های کالبدی تاب آور در برابر حوادث بسیار آسیب‌پذیر خواهد بود.
آسیب پذیری شهرها در برابر حوادث«محمدرضا رضایی» عضو هیئت علمی دانشگاه یزد در این باره به ایمنا، می‌گوید: امروزه خسارت‌های فراوان مخاطره‌های طبیعی و انسانی به محیط و کالبد شهرها موجب شده مفهوم تاب آوری برای کاهش آثار سوانح، به حوزه‌ای مهم در عرصه مدیریت بحران تبدیل شود.
این دانش آموخته دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران اظهار می‌کند: امروزه عموم مردم به شیوه‌هایی متفاوت با دیگر دوره‌های تاریخ، سوانح را تجربه می‌کنند به طوری که در هر بخش خبری، تصاویری از آخرین سوانح، صرف نظر از محل وقوع آنها دیده می‌شود از این رو، این پرسش ایجاد می‌شود که اگر امکان پیش بینی و پیشگیری از سوانح، برای در امان نگاه داشتن مردم از پیامدهای آنها وجود ندارد، برای به حداقل رساندن خسارت‌ها و آشفتگی‌های ناشی از بحران‌ها چه می‌توان کرد؟
وی ادامه می‌دهد: این موضوع هنگامی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم بحران‌ها در سال‌های اخیر، خسارتی معادل ۶۰۰ میلیارد دلار را به کشورها وارد کرده و بر بیش از سه میلیارد نفر تأثیر گذاشته که از این تعداد، بیش از ۷۵۰ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند.
رضایی تصریح می‌کند: در مواجهه با چنین وضعیتی، اتحادیه بین المللی راهبرد کاهش خطر سوانح، تقویت برنامه ای را با عنوان «تاب آوری ملت ها و جوامع در مقابل سوانح» در چارچوب طرح هیوگو برای سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ در پیش گرفته که این برنامه، علاوه بر کاهش آسیب پذیری جوامع در هنگام وقوع بحران ها، به سمت افزایش و بهبود تاب آوری جوامع گرایش دارد.
وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر، نهادها و آژانس‌های فعال در زمینه کاهش سوانح، بیشتر فعالیت‌های خود را بر دستیابی به جامعه تاب آور در برابر سوانح متمرکز ساخته‌اند، می‌گوید: در این میان به دلیل خسارت‌های وسیع و بی هنجاری‌های گسترده اجتماعی، زمین لرزه‌ها نسبت به سایر حوادث، اولویت بالاتری برای تقویت تاب آوری جوامع در برابر سوانح طبیعی دارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه یزد می‌افزاید: در سال‌های گذشته، جهان شاهد بعضی از مخاطره‌های پیش بینی نشده طبیعی مانند سونامی آسیا، گردباد کاترینا و زمین لرزه سیچوان چین بود؛ اگرچه بعضی از ابزارهای پیش بینی کننده در کاهش آثار بحران‌ها مؤثر است، اما در واقع نمی‌توان بر اساس شواهد، مخاطره‌های آینده را پیش بینی کرد؛ بنابراین، ضروری است برای جلوگیری از افزایش آسیب پذیری‌ها، میزان تاب آوری جامعة محلی را بشناسیم و بدانیم که توان ظرفیتی جامعه برای ایستادگی و بازیابی در برابر مخاطره‌ها هنگام وقوع بحران تا چه حدی است.
وی با بیان اینکه ایران نیز به دلیل ویژگی‌های اقلیمی، زمین شناختی و به ویژه قرارگیری روی کمربند زلزله خیز آلپ هیمالیا، از جمله آسیب پذیرترین کشورهای دنیا محسوب می‌شود، می‌گوید: شاخص ریسک بحران برنامه توسعه سازمان ملل نشان می دهد بعد از ارمنستان، ایران بالاترین آسیب پذیری زلزله را در بین کشورهای جهان دارد و ۳۱ مورد از ۴۰ نوع بلایای طبیعی در ایران رخ داده است.
تاب‌آوری، مفهومی چندجانبهرضایی ادامه می‌دهد: با وجود گذشت بیش از سه دهه از تجارب ارزشمند پژوهش جمعی در مورد تاب‌آوری، هنوز این واژه در حوزه‌های مختلف علمی دارای معانی متفاوت و متضاد است، بسیاری از تناقض‌های موجود بر سر معنای تاب‌آوری از تمایل‌های شناختی، دیدگاه‌های موجود در سیستم‌های اکولوژیکی اجتماعی، روش‌های متفاوتی مفهومی بنیادی ناشی می‌شود که نتیجه این معانی متفاوت، ایجاد یک فرهنگ مبهم معنایی و رویکردهایی برای درک تاب‌آوری نسبت به شوک‌های خارجی یا مخاطره‌های طبیعی است.
وی با اشاره به ابعاد تاب‌آوری، اظهار می‌کند: تاکنون هیچ مجموعه ویژه‌ای از شاخص‌ها یا چارچوب‌های سازمان یافته برای کمّی‌سازی تاب‌آوری سوانح به وجود نیامده است، با وجود این در جامعه علمی، اجماعی وجود دارد مبنی بر اینکه تاب‌آوری، مفهومی چندجانبه و دارای ابعاد اجتماعی، اقتصادی، نهادی و کالبدی است.
این دانش آموخته دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران می‌افزاید: به لحاظ بُعد اجتماعی؛ از تفاوت ظرفیت اجتماعی جوامع، در نشان دادن واکنش مثبت، انطباق با تغییرها و حفظ رفتار سازگارانه و بازیابی از سوانح به دست می‌آید که می‌توان آن را از طریق بهبود ارتباطات، آگاهی از خطر، آمادگی، توسعه و اجرای طرح‌های مدیریت سوانح و بیمه برای کمک به فرایند بازیابی ارتقا داد.
وی با اشاره به تاب‌آوری از بُعد اقتصادی، می‌گوید: در بعد اقتصادی واکنش و سازگاری افراد و جوامع به طوری است که آنها را قادر به کاهش خسارت‌های بالقوه سانحه می‌سازد که بیشتر قابلیت حیات اقتصادی جوامع را نشان می‌دهد که در این میان تاب‌آوری، از ظرفیت جوامع برای کاهش خطر، اشتغال افراد محلی در تقلیل خطر برای ایجاد پیوندهای سازمانی و بهبود و حفاظت از سیستم‌های اجتماعی در یک جامعه تأثیر می‌پذیرد.
رضایی در ارتباط با تاب‌آوری از بُعد کالبدی، می‌گوید: در این بعد، ارزیابی واکنش جامعه و ظرفیت بازیابی بعد از سانحه نظیر پناهگاه‌ها، واحدهای مسکونی، تسهیلات سلامتی و زیرساختی مانند خطوط لوله، جاده‌ها و وابستگی آنها به زیرساخت‌های دیگر را به همراه دارد.
جوامع تاب آور
وی اظهار می‌کند: اجتماع تاب‌آور، جامعه‌ای است که علاوه بر توانایی تحمل شوک‌ها و ضربه‌های یک خطر به گونه‌ای که آن خطرها تبدیل به سانحه نشود، توانایی یا ظرفیت برگشت به حالت عادی، در حین و پس از سانحه و همچنین امکان و فرصت تغییر و سازگاری پس از سوانح را دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه یزد ادامه می‌دهد: با توجه به مفهوم تاب‌آوری که باید با تمامی مراحل مدیریت سوانح ارتباط یابد لازم است جامعه تاب‌آور دارای ویژگی‌هایی باشد که تمامی مراحل قبل، حین و پس از سانحه را پوشش دهد؛ بر این اساس می‌توان ویژگی‌های جوامع تاب آور را اینگونه عنوان کرد که با تعداد زیادی از اجزا با عملکرد مشابه است به طوری که وقتی یک جز مختل می‌شود کل سیستم دچار اختلال نمی‌شود، همچنین دارای تنوع، کارآمدی، استقلال داخلی، استحکام، وابسته به هم، قابلیت سازگاری، همیاری یا همکاری و فرصت و انگیزه‌های زیاد برای جلب مشارکت ذی‌نفعان است.
وی تصریح می‌کند: در واقع مفهوم تاب آوری جامعه در برابر سوانح آن است که علاوه بر سرعت بازیابی جامعه از آثار سانحه، توانایی آموزش، پاسخ و بازیابی سریع آثار سوانح و سازگاری با مخاطره‌ها باشد.
رضایی با تاکید بر اینکه جامعه تاب‌آور باید به گونه ای سازماندهی شود که آثار سانحه در آن پایین و فرایند بازیابی سریع باشد، اظهار می‌کند: یکی از ابعاد تأثیرگذار در سنجش سطح تاب‌آوری، بعد کالبدی است که از طریق آن می‌توان وضعیت جامعه را از نظر ویژگی‌های فیزیکی و جغرافیایی تأثیرگذار در مواقع بروز سانحه ارزیابی کرد.
وی ادامه می‌دهد: تاب آوری کالبدی، یکی از ابعاد تأثیرگذار در میزان تاب‌آوری جوامع است که از طریق آن می‌توان وضعیت جوامع را از نظر ویژگی‌های فیزیکی و جغرافیایی تأثیرگذار در هنگام بروز سانحه ارزیابی کرد.
برای افزایش تاب‌آوری در محله‌های شهر پیشنهاداتی شامل مدیریت و سازماندهی لازم برای آمادگی و مقابله، همراه با اقدام مؤثر به منظور کاهش خطرهای ناشی از سوانح طبیعی و ایجاد فرماندهی واحد بحران، گسترش و تقویت مطالعه‌های علمی و تحقیقاتی برای شناخت و کاهش خطرهای ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه با اولویت خطر زلزله، اعمال قوانین درجهت مقاوم‌سازی ساختمان‌های فرسوده و افزایش ضریب ایمنی در ساخت وسازهای جدید، تهیه نقشه و طرح‌های تخلیه محله‌ها، نواحی و مناطق شهری، همراه با محل‌های اسکان موقت شهروندان هنگام بروز سانحه همچنین مطالعه و بررسی میزان آسیب‌پذیری محله‌ها در هنگام وقوع بحران، به ویژه زلزله و تهیه نقشه‌های آسیب پذیری محله‌ها و افزایش مشارکت مردم و آماده سازی آنها برای مواجهه با مواقع بحرانی است.
کد خبر 444461منبع: ایمنا
کلیدواژه: تاب آوری شهر تاب آوری اجتماعی شهر کلانشهر مدیریت شهری مشارکت شهروندان مدیریت بحران شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق ادامه می دهد آسیب پذیری مخاطره ها بایسته ها کاهش خطر خسارت ها پیش بینی تاب آوری بحران ها تاب آور شاخص ها محله ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۴۴۴۴۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چرا زمین‌لرزه تایوان تلفات کمی داشت؟
مهدی زارع در اعتماد نوشت: ساختمان‌ها در شهرستان هوآلین فرو ریخته، هزاران خانه برق ندارند و یک بزرگراه اصلی به دلیل رانش زمین و ریزش سنگ بسته شد. تایوان در منطقه‌ای واقع شده است که ریسک طبیعی بالایی دارد که اغلب باعث تلفات جانی و خسارات مالی قابل توجهی می‌شود. تایوان چگونه با ریسک زلزله مقابله کرده است؟ چرا تلفات زمین لرزه ۲۰۲۴ تایوان چندان زیاد نبود؟
دولت توسعه علم و فناوری را برای کاهش سوانح و آمادگی اضطراری جهت کاهش اثرات نامطلوب ناشی از سوانح در اولویت قرار داده است. مرکز ملی تحقیقات مهندسی زلزله تایوان NCREE در سال ۱۹۸۰ توسط شورای ملی علوم (NSC) تاسیس شد. این مرکز همراه با دانشگاه ملی تایوان (NTU) و همچنین بخشی از آزمایشگاه‌های تحقیقات کاربردی ملی، یک سازمان غیرانتفاعی است که هدف آن بهبود کارایی بین موسسات تحقیقاتی است و سعی در کاهش اثر‌های زلزله بر سازه‌های مختلف دارند.
آزمایشگاه شبیه‌سازی لرزه‌ای NCREE دارای امکانات استاندارد بین‌المللی مانند ۱۸ مجموعه محرک هیدرولیکی استاتیک و ۶ مجموعه محرک هیدرولیک دینامیکی است. شبیه‌ساز لرزه‌ای سه محوری یا میز لرزان می‌تواند حرکات زمین لرزه‌ای را در شش درجه آزادی، با حرکت در ۳ محور ایجاد کند.
میز لرزان این مرکز ۵ متر در ۵ متر است و وزن آن ۲۷ تن است که می‌تواند مدل‌هایی از ساختمان‌های مقیاس بزرگ تا وزن ۵۰ تن را تست کند و شکل مربعی میز سختی خمشی و پیچشی زیادی را فراهم می‌کند. مدل‌های در مقیاس کوچک یا تمام مقیاس روی میز لرزان قرار می‌گیرند. برای جلوگیری از لرزش ابزار در مناطق اطراف در طول آزمایش، میز لرزش دارای یک سیستم جداسازی لرزش شامل ۸۰ دمپر، ۹۶ کیسه هوا و فنر هوا و جرم واکنش (۱۶ متر در ۱۶ متر در ۷.۶ متر، با وزن حدود چهار هزار تن) است.
با انجام این آزمایش‌ها، مهندسان می‌توانند واکنش سازه در برابر زلزله را درک کنند. نتایج نشان می‌دهد که ساختمان در هنگام زلزله چقدر پایدار است و همچنین توسعه عایق لرزه‌ای را تسریع می‌کند و آسیب‌های ناشی از زلزله را به حداقل می‌رساند. در ۲۱ سپتامبر ۱۹۹۹، یک زمین لرزه به بزرگای ۷.۶ مرکز تایوان را لرزاند. کانون این زمین لرزه در شهر کوچک چی‌چی در شهرستان نانتو واقع بود. در زمین لرزه ۹۲۱ - زمین لرزه چی‌چی - ۲۴۷۱ نفر عمدتا بر اثر ریزش ساختمان‌های ناشی از زلزله کشته شدند.
بیشتر تیم‌های امداد پزشکی اورژانس نتوانستند در اولین ساعات حیاتی پس از زلزله به محل حادثه برسند که منجر به افزایش شدید شد. امدادگران محلی که در روزهای اولیه پس از زلزله وارد شدند، همچنین فاقد آموزش و تجهیزات لازم برای نجات افراد گرفتار در زیر ساختمان‌های فروریخته و آوار بودند. بزرگراه‌ها، ازجمله پل‌هایی که بر اساس کد‌های طراحی لرزه‌ای مدرن ساخته شده‌اند، به شدت آسیب دیده‌اند. بر اساس گزارش اولیه اداره بزرگراه‌های تایوان، حداقل ۹ پل به شدت آسیب دیده، از جمله سه پل که در حال ساخت بودند. ۵ پل به دلیل پارگی گسل فرو ریخت و ۷ پل نیز آسیب متوسطی دیدند. پس از «زلزله چی‌چی» ۲۱ سپتامبر ۱۹۹۹، ویرانی‌های عظیم و تلفات شدید به وضوح اهمیت ورود علم و فناوری به مدیریت سوانح طبیعی را نشان داد.
در ژانویه ۲۰۰۱، ششمین کنفرانس ملی علم و فناوری تایوان پیشنهاد ایجاد یک مرکز در سطح ملی را برای ارتقای ظرفیت کاهش ریسک سوانح از طریق اجرای عملی علم و فناوری ارایه داد. این توصیه پاسخ محکمی به ماده ۷ قانون پیشگیری و حفاظت از سوانح بود که در جولای ۲۰۰۰ اجرا شد. در جولای ۲۰۰۳، مرکز ملی علم و فناوری برای کاهش سوانح (NCDR) رسما به عنوان یک اتاق فکر برای دولت تاسیس شد.
بر اساس ماده ۷ قانون پیشگیری و حفاظت از سوانح، کمیته مشاوره تخصصی پیشگیری و حفاظت از سوانح و مرکز ملی علم و فناوری مشاوره پیشگیری و حفاظت از سوانح را برای تسهیل تحقیق، توسعه و اجرای پیشگیری از سوانح ارایه می‌دهد. در جولای ۲۰۰۳ مرکز ملی علم و فناوری برای کاهش سوانح رسما به عنوان یک اتاق فکر برای دولت جهت ارایه توصیه‌های عمیق در زمینه کاهش سوانح طبیعی تاسیس شد.
مدارس شرق کرمان چهارشنبه غیرحضوری شد