Web Analytics Made Easy - Statcounter

استاد هنر و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس معتقد است که وقوع دفاع مقدس فرصت خلق آثار بدیعی را برای هنرمندان جوان فراهم کرد. - اخبار فرهنگی -

خبرگزاری تسنیم-محمد خاجی: هنر دفاع مقدس از آن دست مفاهیمی است که به فاصله کوتاهی پس از ظهور انقلاب اسلامی متولد شد. پس از هجوم رژیم بعث به خاک کشورمان، جامعه جهانی شاهد حضور حماسی و شورآفرین خیل انبوهی از رزمندگان غیور ایرانی به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل شد؛ این حضور باشکوه و دشمن‌شکن، با مجاهدت‌ها، رشادت‌ها و ازجان‌گذشتگی‌های بسیاری همراه بود؛ به نحوی که از همان روزهای آغازین جنگ، ذهن و روح هنرمندان متعهد ایرانی را به خود معطوف ساخت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دیری نپایید که کسر قابل توجهی از هنرمندان متعهد ایرانی؛ به‌ویژه هنرمندان عرصه هنرهای تجسمی به مجاهدت‌ها و حماسه‌آفرینی‌های باشکوه رزمندگان ایرانی واکنش نشان دادند و با خلق آثاری متناسب با حال و هوا و اتمسفر آن مقطع تاریخی، گامی مهم و قابل اعتنا در راستای پاسداشت ارزش‌های دوران دفاع مقدس برداشتند.

خلق آثار هنری متعدد از سوی هنرمندان متعهد عرصه هنرهای تجسمی و هنرمندان متعهد سایر رشته‌های هنری نظیر: سینما، تئاتر، موسیقی و...، باعث تولد هنری یگانه و ارزش‌مدار شد که بعدها به آن عنوان هنر دفاع مقدس اطلاق گردید.

اکنون به مناسبت چهلمین سالگرد حماسه پرشور و شعور دفاع مقدس، به سراغ «محمد خزائی»؛ هنرمند گرافیست و استاد تمام گروه گرافیک دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس رفتیم و با او درباره ماهیت، اجزا و عناصر نشانه‌شناختی هنر دفاع مقدس به گفت‌وگو نشستیم.

در ادامه، مشروح نخستین بخش از این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید:

اساساً هنر دفاع مقدس را از حیث مفهوم، ماهیت، ساختار و محتوا واجد چه خصوصیات و عناصر قوام‌بخشی می‌دانید؟

برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید به ذکر تاریخچه و شرح مختصاتی کلی از هنر در قرون گذشته بپردازیم. قرن بیستم میلادی همراه با ظهور جنبش‌ها و مکاتب مدرنیستی در نقاشی غرب است. مکاتبی که از سنّت‌های هنری گذشته می‌گریختند و تلاش می‌کردند تا بر پایه فلسفه‌های نوین، آثاری هنری متناسب با شرایط موجود پدید آورند. در ایران و بیشتر کشورهای اسلامی نیز بعد از دهه بیست خورشیدی، مدرن‌گرایی به عنوان روحیه غالب در حرکت‌های فرهنگی جامعه پذیرفته می‌شود و حتی حمایت نهادهای رسمی آن را تقویت می‌کند؛ این امر موجب پیدایی جریان‌هایی در عرصه هنرهای تجسمی شد. حدوداً از اوایل نیمه سده اخیر، گویی نقوش و کتیبه‌ها از دیوار مساجد، ابنیه‌های مذهبی، نسخه‌های خطی و ... خیز برداشته و بر پوسترها، تابلوها و دیگر آثار هنرهای تجسمی هنرمندان کشورهای جهان اسلام فرود آمدند؛ حضور این نقش‌ها با رنگ‌ها، اشکال و احجام، شیوه نوینی را در هنرهای تجسمی پدید آورد و هنرمندان مسلمان با انتخاب آنها به عنوان یک عنصر تجسمی و آمیختن با دیگر عناصر، تجربه نویی را در آثار خود آزمودند؛ این شیوه، در اصل مختص یک کشور مسلمان نبود؛ بلکه قلمرو وسیعی را در جهان اسلام در برگرفت و به عنوان یک روش، جایگاه ویژه‌ای را در هنرهای تجسمی خصوصاً گرافیک معاصر جهان اسلام به خود اختصاص داد.

استفاده از خط و کلام به عنوان یک روش در نقاشیِ چهل- پنجاه سال اخیر، فصل نوینی را در تاریخ کشورهای جهان اسلام گشود. شکی نیست که در ایران، جریان «سقاخانه» از پیشگامان این نهضت در دوره معاصر بوده است. استفاده از انواع خطوط و نقش‌های سنتی، اساس تابلوهای این هنرمندان را تشکیل می‌دهد. کریم امامی وجود خط را مایه اصلی این شیوه از نقاشی می‌داند و آن دسته از هنرمندانی که به خط توجه پیدا کردند اما در ادامه به راه دیگری رفتند را دیگر جزو هنرمندان سقاخانه به حساب نمی‌آورد. جنبش سقاخانه اولین تلاش هنرمندان معاصر در جهت جست‌وجو و بهره‌گیری از میراث ملی با استفاده از نمادها و نوشته‌ها از یک سو و آشنایی با زبان روز نقاشی از سوی دیگر، شکل گرفت.

در روند شکل‌گیری «سقّاخانه» توسط هنرمندان تجربه‌گر معاصر، گروهی در آثارشان علاوه بر موتیف‌های سنّتی، به خط نیز روی آورده و آن‌را با عناصر سنّتی درآمیختند و به جلوه‌های جدید از هنر معاصر ایرانی رسیدند؛ برخی از این هنرمندان با تمایل نشان دادن به «خوشنویسی»، تنها از تک عنصر «خط» که قبل از آن به‌صورت هنر مستقلّ نوشتاری در خدمت کتاب بود، در اثرشان استفاده کردند و آن‌را به محدوده نقّاشی و سپس در دیگر قالب‌های نوشتاری وارد ساختند.

از نگاه شما ظهور انقلاب اسلامی و به دنبال آن حدوث جنگ تحمیلی هشت ساله چه تأثیری بر روند هنر و آثار هنرمندان ایرانی گذاشت؟

با سقوط حکومت پهلوی و ظهور انقلاب اسلامی و در پی آن جنگ تحمیلی هشت ساله، شرایطی به وجود آمد که بسیاری از هنرمندان جوان آثار بدیعی را در عرصه‌های مختلف هنری به وجود آورند؛ این شرایط سبب شد که هنرمندان براساس عناصر هنر ایرانی و فضای معنوی همسو با فرهنگ اسلامی، شاکله هنر انقلاب اسلامی را پی نهند.

قبل از اینکه به بحث اصلی؛ یعنی بررسی مفاهیم نمادین پوسترهای انقلاب اسلامی بپردازم، لازم است اشاره‌ای مختصر در باب هنر گرافیک؛ به‌ویژه پوستر داشته باشم.

امروز «هنر ارتباط تصویری (گرافیک)» می‌کوشد با طراحی یا انتخاب نشانه‌ها، علائم، تصاویر و نوشته‌ها و در کنار هم قرار دادن آنها، اثری بیافریند که این اثر پیامی را به صورت بصری، واضح و روشن در اختیار مخاطبین خویش قرار دهد؛ بنابراین «هنر گرافیک» به‌طور کلی به آن دسته از آثار تصویری قابل انتشار، شامل: نشانه(آرم)، طراحی حروف، پوستر، مصورسازی و ...  اطلاق می‌شود که با عملکرد بصری خود، پیام یا اطلاعات خاصی را به مخاطبانش ارائه می‌دهد.

یکی از مهم‌ترین شاخه‌های هنر گرافیک، پوستر(اعلان) است؛ طراحی اعلان بر یک طرف کاغذ به گونه‌ای که شکل(عنصر تصویری) و نوشته به صورتی واحد، ایفای نقش کرده و با جاذبه‌های هنری خاصش، چشم مخاطبین را به سوی خود جلب و پیام خود را ارائه و یا ترویج سازد.

اعلان یا پوستر به مفهوم امروزی خود همراه با تنوع رنگ، در اواخر قرن 18 میلادی با استفاده از صنعت چاپ سنگی (لیتوگرافی) شکل می‌گیرد. در سال‌های آخر قرن 19 میلادی با حضور نقاشانی مثل لوترک، موشا و ... در قلمرو طراحی پوستر و از طرفی دیگر، با توجه به امکانات ارزان چاپ سنگی، تنوع رنگ‌های شفاف( گاهی با استفاده از 15 رنگ در طراحی یک پوستر) و امکان اجرای آن در اندازه‌های بزرگ، این هنر توانست تا اواخر جنگ جهانی اول حضوری منحصر به فرد و فعال در میان دیگر رسانه‌ها به خود اختصاص دهد. طی جنگ جهانی اول(1914-1918) زمانی که رادیو و دیگر وسایل الکترونیکی ارتباط عمومی هنوز خیلی مهم شمرده نمی‌شدند، پوستر به عنوان یک وسیله مهم ارتباطی اهمیت بسیاری یافت؛ در این دوره، پوستر به عنوان یک وسیله اطلاع‌رسانی با تصاویر پر قدرت و موجز همراه با شعارهایی برای اعلام فراخوان به عموم، تهییج مردم برای مشارکت در جنگ، درخواست کمک‌های مالی و سربازگیری به خدمت گرفته شد؛ از طرف دیگر این هنر به سرعت توانست در اکثر مراکز اروپا و آمریکا شکوفا شود و هنرمندان سرشناسی را به سوی خود جذب کند و به خلق پوستر بپردازند.

چه روند و فرایندی طی شد تا هنری که ما امروز از آن به عنوان هنر انقلاب اسلامی یاد می‌کنیم، ظهور و بروز پیدا کند؟

هنرهای تجسمی دوران انقلاب اسلامی در ابتدای امر، به خودی خود و به‌طور مستقل به وجود نیامده است؛ با مقایسه و بررسی آثار هنری، مشاهده می‌کنیم که در بسیاری از موارد عناصر و الگوهای کهن (سنتّی) در آثار هنری این دوره حضوری جدی دارد؛ از طرف دیگر هنرمندان در این دوران با اتخاذ روشی گزینشی ضمن حفظ ویژگی‌های هنری خویش، ضرورت توجه به هنر مدرن غرب که در فرهنگ و هنر معاصر رسوخ کرده بود را نادیده نگرفتند؛ در این آثار نه آن شیفتگی بیش از حد نسبت به میراث گذشته خود(نوستالژی) و نه هجومی متعصبانه به هنر مدرن دیده می‌شود؛ هنرمند با شناخت میراث هنری خویش، به هنر غرب از منظر فرهنگ و سنت خود و در چارچوب میراث گذشته نگاه می‌کند؛ هنرمند با این گزینش سعی در بازسازی و به روز کردن میراث کهن خویش دارد؛ به عبارتی هنرمند، آموزه‌های هنری خود را منطبق بر ارزش‌ها و سنـت‌هـای کهن تعدیل می‌کـند.

یعنی هنرمندی که در دایره مفهومی هنر انقلاب اسلامی و هنر دفاع مقدس جای می‌گرفت، نه شیفته فرهنگ و هنر غرب بود و نه نسبت به آن نگاهی تند و سراسر انکارپذیر داشت.

بله؛ برای بسیاری از کارشناسان هنر، استفاده از عناصر هنر ایرانی در کنار شیوه‌های نوین روز، غیرقابل اجتناب بود. شاید بتوان گفت اتفاق مهمی که در هنر دفاع مقدس رخ داد، استفاده و به خدمت گرفتن عناصر هنر ایرانی و برداشتی گزینشی از هنر مدرن برای بیان تصویری مفاهیم دفاع مقدس بود؛ به‌طور مثال حضور عناصر نگارگری در پوسترهای این دوره شاهدی بر این مدعا است.

روند خلق آثار هنری در ایران اغلب در چارچوب ارزش‌ها، سنت‌‏های کهن و مفاهیم درونی هنرمند شکل گرفته است؛ هنرمندان کمال مطلوب، تجرید و ایجاز‏ را بر واقعیت و طبیعت‌‏گرایی ترجیح داده‌‏اند. در اغلب نقوش، هنرمندان علاوه بر زیبایی شکل ظاهری نقش، به فضای منفی نقش و ایجاد تعادل بین فضای مثبت و منفی نقش هم عنایت داشته‏‌اند. آداب معنوی بر گرفته از مذهب (هم در دوره باستان وهم در دوره اسلامی) است که ابعاد معنوی و طبع هنرمندان را به این جهت شکل داده است؛ به همین سبب آثار تجسمی هنرمندان برگرفته از حال و طبع روان آنها، به شکل تجریدی-تزیینی تجسم یافته است تا در قالبی واقعی.

آثار هنرهای تجسمی عموماً در سه سطح شامل: بازنمایی طبیعت، تجریدی و نمادین ارائه و دریافت می‌شوند. در هنر ایران ارتباط بسیار نزدیک بین هنر و آداب معنوی، سبب شده است تا ارائه آثار هنری ایرانی بیشتر در سطوح تجریدی و نمادین توفیق داشته باشد؛ به عبارتی دیگر یکی از شاخصه‌های مهم هنر ایرانی، نگاه تجریدی و نمادین هنرمند در اثر هنری خویش است؛ این نگاه نمادین همواره در طول تاریخ هنر ایران با صورت‌های گوناگونی نمایان شده است. بسیاری از هنرمندان از مفاهیم عمیق و اندیشه‌های بلند بهره گرفته و جلوه‌هایی از آن را در آثار هنری خویش در قالب عناصری نمادین متجلی ساخته‌اند. در ادامه سعی می‌کنم به‌طور مختصر به بیان جلوه‌هایی از مفاهیم و اشکال نمادین که در آثار پوسترهای اسلامی ایران تجسم پیدا کرده است، اشاره کنم.

با نگاهی به آثار تجسمی هنر ایران در می‌یابیم که از دوران پیش از تاریخ، دوره باستان و دوره اسلامی تا به امروز، «تزئین» از جایگاه والایی برخوردار بوده است؛ هنرمندان ایرانی بسیار مشتاق بودند که آثار خود را در قالب طرح و شکل‌هایی زیبا ارائه دهند؛ آنها معتقد بودند که ظرافت تزئینی آثار و اشیاء، نه‌تنها آنها را از زشتی می‌رهاند بلکه ارزش‌های معنوی را در عرصه‌های ذوقی مردم بیدار می‌کند.

رعایت اصول زیباشناسی در شکل نشانه‌ها جایگاه بسیار مهمی در جلب توجه مخاطبین دارد و به‌زودی نوشته در کنار نقش، عملکرد خود را از دست می‌دهد و خود بخشی از نقش می‌شود؛ در این راستا هنرمندان در طراحی نشانه‌های خود، از این نکته(زیبایی و جذابیت) غافل نبوده‌اند؛ به همین علت عده‌ای از طراحان معاصر کوشیده‌اند تا نشانه‌های خود را با الهام و اقتباس از نقش‌های میراث کهن ایران که از ویژگی‌هایی چون: زیبایی، تجرید، ایجاز، دخل و تصرف در اشکال طبیعی(دفرماسیون)، نمادگرایی و ... برخوردار بوده است، طراحی کنند. استاد مرحوم؛ مرتضی ممیز می‌نویسد: «خوشبختانه هنرهای تصویری ایران منبع عظیمی از نقوشی است که در نهایت استادی و هنرمندی با بیانی مؤجز و مفید طراحی شده‌اند. تمام نقوش قالی‌ها و کف‌پوش‌ها، پارچه‌ها، گچ‌بری‌ها، آجرکاری‌ها، حکاکی‌ها، نقاشی‌ها و مجسمه‌ها نمونه‌های بی‌نظیر هنرمندانه‌ای از خلاصگی و ساده شدن شکل‌های طبیعی هستند که می‌توانند سرمشق‌های گرانبهایی برای مطالعه و فراگیری باشند. ترسیم فنی تمام این نقوش و نوشته‌ها کاملاً با اصول امروز گرافیک منطبق است؛ زیراکه اصول فنی امروزی بر اساس تجربیات استادان گذشته ترتیب یافته است».  به همین دلیل با نگاه به بسیاری از نشانه‌ها می‌توان مشاهده کرد که هنرمند با الهام از یک نقش سنتی وگاهی فقط با اجرای صحیح گرافیکی آن، موفق به طراحی نشانه‌ای زیبا مطابق با اصول فنی امروزی شده ‌است. همانطور که پیش‌تر اشاره کردم، بیشتر این نقوش تزئینی از اصول زیباشناسی که در هنر معاصر مطرح است برخوردارند.

ادامه دارد...

شجاعی طباطبایی: حیف است که آثار گنجینه حوزه هنری در آرشیو بماندجوزانی: هنر دفاع مقدس را حمایت نمی‌کنند/هرگز سفارشی کار نکرده‌امقدیریان: در سینما از لحاظ منابع تصویری فقیریم و به راحتی بازی می‌خوریم

انتهای پیام/

منبع: تسنیم

کلیدواژه: پوستر هنرهای تجسمی گرافیک هفته دفاع مقدس دفاع مقدس پوستر هنرهای تجسمی گرافیک هفته دفاع مقدس دفاع مقدس هنرمندان متعهد انقلاب اسلامی هنر دفاع مقدس هنرهای تجسمی عنوان یک جهان اسلام هنر ایرانی هنر ایران هنری خویش آثار هنری نشانه ها خلق آثار ارزش ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۴۵۹۴۸۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دسترسی بدون واسطه گردشگران به محصولات محلی فراهم شود

مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری خراسان جنوبی با تاکید بر عرضه محصولات محلی در بازارچه‌های نوروزی گفت: دسترسی بدون واسطه گردشگران به محصولات محلی باید فراهم شود. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، علیرضا صفری در جریان بازدید از نحوه ارائه خدمات به مسافران نوروزی در شهرهای بشرویه، قاین، سرایان، نیمبلوک و خضری اظهار داشت: براساس مصوبات ستاد خدمات سفر استان، مسافران و گردشگران باید ساده و بدون واسطه به محصولات محلی دسترسی داشته باشند.

عرضه محصولات محلی در بازارچه‌های نوروزی فراهم شود

مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری خراسان جنوبی، هدف از این مصوبه را ایجاد زمینه لازم برای افزایش تولیدات محلی و کمک به معیشت شهروندان عنوان کرد و اظهار داشت: شهرداران استان آمادگی دارند متناسب با استقبال مسافران و تولیدکنندگان، زیرساخت‌های لازم را برای عرضه محصولات محلی در بازارچه‌های نوروزی فراهم کنند.

وی در این بازدیدها ضمن قدردانی از خدمات پرسنل زحمتکش شهرداری‌ها، وضعیت کمپ‌های استقرار مسافران نوروزی، المان‌ها، فضای سبز شهری و ... را نیز مورد ارزیابی قرار داد.

صفری همچنین در سفر به شهر بشرویه از پارک‌ها و بوستان‌ها، سرویس‌های بهداشتی، گلکاری‌ها، المان‌های نوروزی، خط کشی معابر و رنگ آمیزی جداول، بنرهای تبریک سال نو، طرح آیه‌های زندگی و معرفی شهر، بیلبورد ورودی شهر و...  بازدید کرد و راهنمایی‌های لازم و پیشنهادات لازم را برای بهتر شدن این موارد به مدیران شهری داد.

شناسایی 70 فرصت سرمایه‌گذاری در حوزه شهری خراسان جنوبی

مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری خراسان جنوبی با بیان این مطلب اظهار داشت: در راستای ایجاد درآمد پایدار و خودکفایی شهرداری‌ها، مشارکت آنها در طرح‌های اقتصادی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این زمینه از شهرداران استان خواسته شده تا با شناسایی فرصت‌های سرمایه گذاری، زمینه مشارکت در این طرح‌ها را فراهم کنند.

به گفته وی؛ سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور و مجموعه معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری از مشارکت سرمایه‌گذاران در طرح‌های اقتصادی شهرداری‌های استان حمایت می‌کند. به کارگیری ظرفیت‌ها و فرصت‌های اقتصادی بلا استفاده در حوزه مدیریت شهری به عنوان یکی از برنامه‌های راهبردی این حوزه تعریف شده و بر همین اساس موضوع محوری در اولویت گذاری برنامه‌های شهرداری‌ها در سال 1402، موضوع سرمایه‌گذاری بوده و امیدواریم که امسال هم در امتداد برنامه‌های از پیش تعیین شده تحولات خوبی در حوزه‌های اقتصادی شهرداری‌ها را شاهد باشیم.

لزوم سرمایه‌گذاری و مشارکت شهرداری‌ها در طرح‌های اقتصادی

مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری خراسان جنوبی با اشاره به کسب رتبه سوم شهرداری‌های استان در شناسایی و ثبت فرصت‌های سرمایه‌گذاری در سطح کشور، متذکر شد: سال گذشته شهرداری‌های خراسان جنوبی 70 فرصت مهم سرمایه‌گذاری را در حوزه‌های مختلف مدیریت شهری شناسایی و با ثبت آن در سامانه متمرکز کشوری مقام سوم را در بین 30 استان کشور به دست آوردند.

صفری تأکید کرد: با توجه به نتایج مثبت این طرح، موضوع سرمایه‌گذاری و مشارکت شهرداری‌ها در طرح‌های اقتصادی در اولویت برنامه‌های سال جاری هم قرار دارد. امکان مشارکت و همکاری با شهرداری‌ها در این زمینه برای اشخاص حقیقی و حقوقی و مشارکت دیگر شهرداری‌ها فراهم است.

انتهای پیام/ 252

دیگر خبرها

  • نقش راهبری هنرمندان در تحقق شعار سال
  • برنامه موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برای شب‌های قدر
  • دیدار با جانبازان و رزمندگان ۸ سال دفاع مقدس در تکاب
  • احیای شب‌های قدر در مسجد موزه انقلاب و دفاع مقدس برگزار می‌شود
  • احیای شب های قدر در مسجد موزه انقلاب و دفاع مقدس برگزار می‌شود
  • برگزاری مراسم پرفیض شب های قدر در موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس
  • مراسم شب های قدر در باغ موزه دفاع مقدس برگزار می‌شود
  • تقویت بنیه فرهنگی در شهرستان‌های لرستان
  • مجازات شاهزاده سرین چیست؟
  • دسترسی بدون واسطه گردشگران به محصولات محلی فراهم شود