متغیر امنیت انرژی؛ مانعی بر سر بازگشت آمریکا به برجام
تاریخ انتشار: ۲ آبان ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۷۳۱۰۱۰
گروه بینالملل خبرگزاری فارس – مهدی پورصفا: سرنوشت برجام به عنوان یک توافق چندجانبه شاید سالها بعد در کتب دانشجویان روابط بینالملل به عنوان یکی از پیچیدهترین پروندههای تاریخ جهان ثبت شود.
نگاهی به شکلگیری این توافق از آغاز مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط با میانجیگری شاه سابق عمان تا بلوغ کامل آن در هتل کوبورگ وین و همچنین خروج ترامپ از آن در سال 2018 حقیقت مهمی را آشکار میکند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
پرونده هستهای ایران شاید مهمترین متغیر در شکلگیری این توافق بوده اما تنها نقشآفرین نبوده است. به تبع آن نیز اگر بایدن در انتخابات نوامبر پیشرو پیروز شود و ترامپ از سر راه این پرونده کنار برود، بازگشت احتمالی واشنگتن به این معاهده بهتنهایی بستگی به وضعیت برنامه هستهای ایران نخواهد داشت.
بر اساس مقالهای که بایدن شهریورماه سال جاری در سایت شبکه خبری سی.ان.ان منتشر کرد، آمریکا به شرطی به برجام باز خواهد گشت که این بازگشت پایهای برای مذاکرات گستردهتر با ایران در حوزههایی همچون قدرت منطقهای و احتمالاً توان موشکی ایران قرار بگیرد.
با این حال و حتی با وجود موضعگیری رسمی، تنها این متغیرها در تعیین نحوه بازگشت دولت احتمالی بایدن به برجام مؤثر نخواهد بود، بلکه ماجرا بازیگران نامرئی دیگری هم خواهد داشت؛ همانگونه که در مذاکرات سال 2015 میلادی فشار رژیم صهیونیستی منجر شد تا شرط تعیین مشخصات فنی لازم برای ایجاد فاصله تخمینی یکساله برنامه هستهای ایران تا مواد لازم برای ساخت بمب هستهای نیز در دستور کار آمریکاییها قرار بگیرد.
* صادرات نفت و امتیازات آن برای اقتصاد سیاسی ایران
نفت همیشه در تاریخ اقتصاد سیاسی ایران نقش مهمی بازی کرده است. چه زمانی که برای اولین بار تیم حفاری دارسی به سرپرستی «جرج رینولدز» در مسجد سلیمان موفق به کشف چاه نفت شد، چه زمانی که دولت مصدق با ملی کردن صنعت نفت با کودتای آمریکا و بریتانیا برکنار شد و چه زمانی که پرونده هستهای ایران بهانهای شد تا صنعت نفت ایران از سال 2011 تحت شدیدترین فشارهای تحریمی یکجانبه و چند جانبه قرار بگیرد.
نفت صرفنظر از این که به عنوان مهمترین منبع در آمدی ایران طی 70 سال گذشته و از زمان امضای قرارداد کنسرسیوم ایفای نقش کرده مهمترین ابزار ایران برای وصل شدن به یک شبکه بینالمللی تسویه حساب بینالمللی محسوب میشد.
از آنجا که ایران هیچگاه دارای یک واحد پولی جهانروا نبوده و ذخایر زیر زمینی گسترده طلا و نقره نیز در اختیار نداشته همواره در بحث تسویه حسابهای بین المللی در رنج بوده است. این موضوع زمانی جالب میشود که بدانیم در دوران صفویان هم این معضل تاریخی با استفاده از ابریشم حل میشده و انحصار آن نیز به صورت کلی در اختیار شخص شاه قرار داشته است. اوج تولید ابریشم ایران به زمان شاه عباس اول باز میگشت و پس از آن به دلیل کاهش تولید ابریشم اقتصاد ایران دچار بحران پولی گستردهای شد که دلیل آن خروج گسترده طلا و نقره از سوی صرافان هندی برای پرداخت خریدهای خارجی بود.
این مثال تاریخی نشان میدهد که تا چه اندازه نفت در اقتصاد ایران نقش مهمی دارد. البته نکته مهمتر آن است که علیرغم این که ظرفیت استفاده از نفت به دلیل پیشرفتهای فناورانه در حوزه انرژیهای نو در حال تضعیف است اما حداقل تا دهها سال نفت مهمترین نقش را در تأمین انرژی دنیا ایفا خواهد کرد و ایران بر طبق آمارهای آژانس بینالمللی انرژی با احتساب گاز و نفت بزرگترین منبع انرژیهای فسیلی در دنیا محسوب میشود.
بنابراین نمیتوان بدون در نظر گرفتن نفت و در چهارچوب آن بحث امنیت انرژی، رفتار آمریکاییها را در خصوص برجام تحلیل کرد.
* اوضاع بازار نفت چگونه است
بهطور حتم مهمترین انتظار ایران در حوزه انرژی در برجام بازگشت سریع ایران در حوزه صادرات نفتی است. هماکنون تخمین دقیقی در خصوص میزان صادرات نفتی ایران وجود ندارد.
بر اساس فرمان ترامپ در خصوص ممنوعیت کامل صادرات نفتی ایران در سال 2019 هر خریدار نفت ایران مورد تحریمهای ثانویه وزارت خزانهداری آمریکا قرار گرفته و از هرگونه ارتباط با نظام مالی آمریکا و استفاده از دلار منع خواهد شد.
در سال 2015 میلادی زمانی که صادرات نفت ایران به سرعت 2 برابر شد، بازار نفت به راحتی محمولههای جدید را جذب کرد اما شرایط فعلی کمی متفاوت است.
در طول یک سال گذشته، کرونا و رکود اقتصادی جهانی بازارهای گسترده انرژی را در هم نوردیده است. به گونهای که قیمت نفت تا مرز 20 دلار هم سقوط کرد. اوراق فروش آتی نفت وست تگزاس نیز در آوریل سال 2020 به قدری سقوط کرد که معاملهگران برای رهایی از نفت ذخیره شده در انبارها مجبور شدند، آن را گاه تا قیمت منفی 37 دلار در هر بشکه واگذار کنند.
اگرچه بعدها با رایزنی ترامپ با پوتین و محمد بن سلمان و کاهش 10 میلیون بشکه تولید نفت کشورهای اوپک سطح قیمتها تا حدود 40 دلار بازگشت اما سؤال اصلی اینجاست که که این رویدادها با صنعت نفت دنیا چه خواهد کرد؟ نکته مهمتر آن که تأثیر آن بر صنعت نفت آمریکا چه خواهد بود.
* پروژهای که اوباما آن را آغاز و ترامپ ادامه داد
یکی از مهمترین پروژههای مرتبط با استقلال انرژی در آمریکا که از زمان دولت اوباما آغاز و در دولت ترامپ به صورت جدی پیگیری شد، توسعه شیل نفت و شیل گاز در آمریکا بوده است. به لطف استحصال سوختهای فسیلی از منابع نامتعارف، وابستگی آمریکا به واردات نفت به صفر رسیده و این کشور هماکنون صادر کننده خالص نفت در دنیا محسوب میشود؛ کمااینکه در پیمان تجاری چندی پیش که به منظور کاهش تنشهای تجاری بین دو کشور آمریکا و چین به امضا رسید بخش مهمی از تعهد چین به واردات گاز از شرکتهای آمریکایی اختصاص یافت.
بحران به وجود آمده به دلیل همهگیری کرونا نه تنها شرکتهای نفتی بزرگ آمریکا همچون اگزونمبیل و شورون بلکه شرکتهای تولید کننده شیل نفت و گاز را دچار بحران کرده است. گزارشهای منابع تجاری حاکی که بسیاری از این شرکتها در فکر تعدیل گسترده نیرو و همچنین استمهال گسترده وامهای بانکی برای توسعه شیل نفت و شیل گاز هستند.
برآورد نیروهای بیکار شده نشان میدهد که تمرکز اصلی این خوشههای بیکاری اغلب در ایالتهای جمهوریخواه است که میتواند تا دهها هزار نفر نیز برسد. طبیعی است که چنین وضعی میتواند شرایط امنیتی را به خصوص پس از یک انتخابات پر چالش افزایش دهد و این نکتهای نیست که تیم بایدن به دنبال آن باشد چرا که به رواج این ایده خواهد انجامید که دموکراتها به دنبال تنبیه جمهوریخواهان هستند.
* تهدید استقلال انرژی آمریکا با سقوط نفت
برآوردها در خصوص این که تأثیر کرونا بر بازارهای نفتی تا چه زمانی به طول خواهد انجامید متفاوت است اما برخی این پیشبینی را نشان میدهند که حداقل تا پایان سال 2021 ادامه خواهد یافت.
اگر همانگونه که خوشبینها باور دارند، آمریکا به سرعت با بازگشت نفت ایران به بازار موافقت کند با ظرفیت فعلی موجود در بازار امکان سقوط سریع قیمتها وجود دارد و این به معنای بحران جدی در بازارهای نفت و در پی آن شرکتهای نفتی آمریکا خواهد بود؛ امری که استقلال انرژی این کشور را هم مورد ضربه قرار خواهد داد. ماجرا زمانی جدیتر میشود که بدانیم هماکنون روسیه و عربستان هم در آستانه یک نبرد قیمتی جدید برای تعیین سهمیه خود در بازار نفت به خصوص در شرق آسیا به سر میبرند.
پیشبینی بدبینانه در خصوص بازار نفت به خصوص در ماههای جاری سبب خواهد شد تا دولت بایدن (در صورت پیروزی در انتخابات) حداقل در مرحله اول با برداشته شدن تحریمهای نفتی ایران در صورت بازگشت به برجام موافقت نکند؛ اتفاقی که میتواند بهراحتی با جزئیات فنی و درخواستهای گسترده فرابرجامی رخ دهد.
* نفت و امتیازاتی که آمریکا با بازگشت آن موافق نیست
علاوه بر موارد فوق بازگشت صادرات نفت ایران به دلایل فراوان مطلوب نظر آمریکاییها نخواهد بود. در صورتی که صادرات نفت ایران به حالت طبیعی بازگردد به طور حتم چین مهمترین مقصد محمولههای نفتی ایران خواهد بود. محافل داخلی آمریکا هرگونه توسعه روابط ایران و چین را یک فاجعه راهبردی برای خود میدانند کمااینکه بحث تفاهم 25 ساله ایران و چین منجر به واکنشهای منفی فراوانی از سوی آمریکاییها شد.
به نظر میرسد که استفاده از حربه تحریم نفت تا زمانی که ایران مطابق با خطوط کلی سیاستهای آمریکا در حوزههای گوناگون حرکت کند، ادامه خواهد داشت. این چشمانداز حداقل تا 30 سال آینده و تا زمانی که نفت به عنوان اصلیترین سوخت فسیلی در جهان مطرح است وجود دارد.
در این میان تجربه ایران در سالهای گذشته نشان داده که استفاده از راهبردهای ابتکاری بیش از بازگشت به برجام جواب خواهد داد که نمونه آن صادرات نفتی ایران به ونزوئلا و تهاتر آن با طلاست که با وجود تهدیدهای جدی آمریکا همچنان ادامه دارد.
انتهای پیام/
منبع: فارس
کلیدواژه: آمریکا برجام امنیت انرژی هسته ای ایران نفت ایران آمریکایی ها صادرات نفتی بین المللی نفتی ایران صادرات نفت بازار نفت مهم ترین صنعت نفت چه زمانی شرکت ها مهم تر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۷۳۱۰۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تلاش آمریکا برای عدم دستیابی ایران به سلاح هستهای
به گزارش «تابناک» به نقل از ایرنا، ودانت پاتل معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز چهارشنبه به وقت محلی در پاسخ به پرسشی درباره ادعاهای رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه ایران چند هفته تا دستیابی به اورانیوم با غنای لازم برای تولید سلام هسته ای فاصله دارد، گفت: ما از تلاش های گسترده آژانس بین المللی انرژی اتمی برای تعامل با ایران در مورد مسائل دیرینه مربوط به تعهدات پادمانی ایران قدردانی می کنیم.
این مقام وزارت خارجه آمریکا افزود: ما به حمایت از مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در تلاشهایشان ادامه خواهیم داد. ما همچنین به مشورت نزدیک با تروئیکای اروپا و سایر شرکا در این مورد ادامه خواهیم داد.
پاتل تصریح کرد: رئیس جمهور آمریکا به وضوح گفته است که ما تمام تلاش خود را می کنیم تا اطمینان حاصل کنیم که ایران به سلاح هسته ای دست پیدا نمی کند. اما ارزیابیای درباره اظهارات گروسی ندارم که ارائه کنم.
وی بار دیگر گفت: اما مطمئناً از تلاشهای او (گروسی) برای تعامل با حکومت ایران در رابطه با تعهدات پادمانی آنها قدردانی میکنیم.
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تازگی در گفتگو با شبکه آلمانی دوویچه وله با تکرار ادعاهای سیاسی و تحریکآمیز درباره برنامه صلحآمیز هستهای کشورمان مدعی شد که ایران تا دستیابی به اورانیوم با غنای مورد نیاز برای تولید سلاح اتمی، چند هفته فاصله دارد.
رافائل گروسی در گفتوگو با دویچهوله افزود: این بدان معنا نیست که ایران در این مدت زمان، سلاح هستهای خواهد داشت. هرچند غنیسازی اورانیوم در سطح بالا مایه نگرانی است، اما نمیتوان به این نتیجه مستقیم رسید که ایران دارای سلاح هستهای است. "یک کلاهک هستهای فعال، به چیزهای دیگری بهغیر از تولید مواد شکافت پذیر نیاز دارد."
مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی تصریح کرد: همچنین به تدابیر جبرانی ایران تحت برجام اشاره و ادعای کاهش دسترسیهای آژانس به مراکز اتمی ایران را تکرار کرد. وی مدعی شد: «من بارها به همتایان ایرانی خود گفتهام که ما دسترسی و دید لازم را که به اعتقاد من باید ضروری باشد، نداریم و این مساله باعث گمانهزنی (درباره برنامه اتمی ایران) میشود.»
او مدعی شد: "وقتی همه اینها را کنار هم می گذارید، مطمئناً با علامت سوال های زیادی روبرو می شوید." گروسی همچنین با تکرار ادعاهای سیاسی پادمانی درباره فعالیتهای اتمی کشورمان افزود که این مساله محور مذاکرات وی با مقام های ایران است.
گروسی نزدیک به پنج سال است که ادعاهایی را به واسطه اطلاعات و ادعاهای غیرمستند علیه برنامه هستهای کشورمان مطرح میکند. این ادعاها ریشه در اسناد جعلی رژیم صهیونیستی دارد که با هدف امنیتی سازی پرونده هستهای ایران در اختیار رسانهها و مقامات آژانس قرار میگیرد.
جمهوری اسلامی ایران ضمن رد ادعاهای مطرح شده همواره تاکید کرده است که تعهدات کشورها در حوزه پادمان نامحدود نیست؛ با این حال اسفند گذشته در جریان سفر دو روزه رافائل گروسی مدیرکل آژانس به تهران، به صورت داوطلبانه با فعالیتهای راستی آزمایی و نظارت بیشتر بازرسان این سازمان، در چارچوب قانون راهبردی مجلس (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران) موافقت کرد.
در پی این توافق (موسوم به بیانیه ۴ مارس) جلساتی در سطح کارشناسی برگزار شد و با تعاملات انجام شده از ابتدای سال جاری تاکنون، ایران و آژانس پیشرفت قابل ملاحظهای در ارتقاء همکاریهای خود طبق بیانیه مشترک اسفند ۱۴۰۱ داشتهاند. در نتیجه این روند چندین موضوع فنی بین ایران و آژانس حل و فصل شده، گفت وگوها و تعاملات ایران و آژانس افزایش یافته و گفت وگو در مورد حل و فصل موضوعات فنی دیگری در جریان است.
مدیرکل آژانس درباره تهدید ادعایی اسرائیل برای تجاوز به تاسیسات اتمی ایران تصریح کرد که چنین اقدامی «خلاف مقررات بینالمللی» و «ممنوع» است. وی با اشاره به ادبیات مشابه وزیر کابینه رژیم صهیونیستی درباره حمله اتمی به غزه افزود: من معتقدم عادی سازی ادبیات در مورد سلاح های هستهای، کاملاً تاسف بار است. ما پیمانی تحت عنوان عدم اشاعه تسلیحات هستهای داریم که از بروز جنگ اتمی و شرایطی که غیرقابل کنترل باشد جلوگیری میکند.
او درباره برخی گزارشهای ادعایی پیرامون مذاکرات پشت پرده میان ایران و آمریکا برای از سرگیری اجرای توافق سال ۹۴ هم گفت: این سووال را باید ایالات متحده و ایران پاسخ دهند اما آژانس همواره بر لزوم گفتوگو تاکید کرده است.
گروسی ادامه داد: چیزی که من به آن علاقه دارم گفتوگوی میان ما، یعنی آژانس و ایران است، زیرا موارد زیادی وجود دارد که باید روشن شود و به همین دلیل است که به زودی به تهران سفر خواهیم کرد. او با تکرار ادعاهای سیاسی درباره برنامه اتمی کشورمان مدعی شد که پیام او در این سفر، این است که ایران باید برای حل وفصل مسائل پادمانی بیشتر همکاری کند.
به گزارش ایرنا، جمهوری اسلامی ایران تاکید که دارد که همکاریها با آژانس بینالمللی انرژی اتمی در چارچوب توافقنامه جامع پادمانی جریان دارد و این سازمان باید بدون جانبداری، مسائل باقیمانده را حل و فصل کند.