به نقل از «فارس»

طرح ساماندهی آرامستان تاریخی دارالسلام برای سومین بار کلید خورد

تاریخ انتشار: ۵ آبان ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۷۵۹۰۷۳

به گزارش خبرگزاری فارس از شیراز، آرامستان دارالسلام شیراز یکی از قبرستان بزرگ جهان اسلام است سالها است که سنگینی سایه بی مهری مسئولان را تحمل می کند و روز به روز تکه های این پازل سنتی تاریخی مذهبی به ویرانی و محو شدن و تخریب نزدیکتر میشود.

در دهه جاری طرح ساماندهی آرامستان دارالسلام، در چندین نوبت مطرح شده است و افراد مختلفی از جمله شهر داران، روسای کمیسیون فرهنگی شورای شهر،سازمان میراث فرهنگی و اداره اوقاف نیز در این رابطه اظهار نظر نموده اند و این طرح را از زوایای مختلف مورد کنکاش قرار دادند اما تاکنون نتیجه خاص و چشمگیری حاصل نشده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در ادامه معرفی این آرامستان به عنوان یک جاذبه گردشگری و پرداختن به شخصیت هایی که در این مکان مدفون هستند و پاسخگویی به گلایه های افرادی که از تخریب و ویرانی این اثر ارزشمند تاریخی مذهبی دلخور می‌باشند و ساماندهی این قبرستان را مطالبه نموده اند، پیگیر طرح ساماندهی این مجموعه شدیم به سراغ پژوهشگران و متولیان امر ساماندهی رفتیم.

شاید بتوان گفت مهدی پارسایی تنها پژوهشگری است که به طور خاص به این آرامستان پرداخته است.

وی که به همراه همسرش فاطمه شهابی‌راد در این موضوع به مطالعه و تحقیق پرداخته است؛ نتیجه مطالعاتش را در قالب کتاب مرگ به روایت هنر و دو مقاله با عنوان: نشانه گرافیکی گورستان دارالسلام شیراز و  پژوهشی بر نمادهای گرافیکی گورستان دارالسلام شیراز منتشر نموده است.

ضرورت نشانه‌شناسی در گورستان دارالسلام

این پژوهشگر عرصه هنر و فرهنگ در گفتگو با خبرنگار فارس در شیراز گفت: مجموعه دارالسلام از لحاظ ارزشی دارای لایه‌های متعدد و متنوعی است که هر کدام از این لایه‌ها اگر در یک اثر و مجموعه وجود داشت این قابلیت را داشت که ما برای نگهداری، احیا و دیده شدندش طرح بحث کنیم.

مهدی پارسایی ادامه داد: بسیاری از آثار تاریخی در جاهای مختلف دنیا در زمره برنامه‌های حفاظتی قرار گرفته‌اند که یکی از لایه‌های این مجموعه عظیم را دارند.

پارسایی بیان داشت: یکی از لایه‌های ارزشمند این مجموعه لایه تاریخی آن است، یعنی اینکه بخش عظیمی از تاریخ و فرهنگ اسلامی شهر شیراز در این مکان قرار دارد که مورد کم توجهی قرار گرفته و به حال خود رها شده است، منظور ما از   جنبه تاریخی این مجموعه بعد شخصیت شناسی آن است نه دیگر ابعاد و مسائل متنوع آن، یعنی اینکه چه کسانی در چه دوره تاریخی در این مکان دفن شده اند؛ تعریف ساخت مقبره و آرامگاه هم از جمله بحث‌های جدی است که قابل پرداخت است، تغییرات این پهنه در طول تاریخ و اینکه در چه قرنی کجای این مجموعه مهمتر بوده است و تدفین‌ها چطور و کجا انجام شده است و توسعه آن به چه صورت بوده نیز خود یک لایه مجزاست که باید مورد بررسی قرار بگیرد.

وی اظهار داشت: لایه دومی که مهم است شخصیت‌های مدفون در این مجموعه است، شناخت و معرفی این شخصیت ها مانند شناخت تک تک منازل بافت قدیم شهر و ثبت و ضبط اطلاعات و ویژگی‌های آن اهمیت دارد و نیاز به توجه ویژه دارد چرا که هر شخصیت داستانی دارد و ما حداقل هزار شخصیت با داستان‌های خاص و مهم در این محل داریم که مثل شخصیت‌های شناخته‌شده این شهر، نیاز به معرفی دارند.

این پژوهشگر جوان بیان داشت: لایه سوم که از لایه‌های متعددی برخوردار است ارزش هنری این مجموعه است، در مجموعه دارالسلام نمونه‌های اعلا و  بی‌نظیری از خوشنویسی، حجاری و گرافیک و حتی ادبیات  در یک یا چند سنگ قبر وجود دارد که بیانگر تفاوت انواع هنر و سبکهای ادبی در دوره‌های مختلف است و فقط بررسی اشعار نقش بسته بر سنگ‌قبرها و چگونگی نگارش و لحن افراد در مواجهه با مرگ پژوهش‌هایی جامع در حد یک رساله دکتری را می‌طلبد، شاهکارهای از آثار خوشنویسانی چون قدسی و وصال و انواع خط از جمله کوفی در انواع مختلف، نستعلیق و نسخ و... نیز خود یک موزه است.

پارسایی گفت: لایه دیگر قابل توجه و مهم در  این مجموعه طراحی نشانه‌هاست که ذیل علم گرافیک مطرح می‌شود، اهالی هر شهری در سوگ‌آئین‌هایی که دارند نشانه‌هایی را به کار می‌گیرند که یا به صورت زنده استفاده می‌شوند یا پس از مرگ افراد در محل زندگی یا مزار او در گورستان‌ها نقش می‌بنند، دارالسلام شیراز پهنه وسیعی است که گنجینه‌ای از این نشانه‌ها را در خود دارد.

وی اضافه کرد: یکی از شاخص‌ترین نشانه‌ها در این مجموعه نشان سرور و پرنده است که به نوعی معرف حال و هوای شیرازی ها و تبیین کننده نگاه باغ‌محور آنها به دیار باقی است و شکل‌گیری نشانه‌ها از لحاظ معنایی نیز بحث مفصلی است، علاوه بر این نکات، این آثار به عنوان یک تابلو و راهنما و کد برای افراد کم سواد ایجاد شده‌اند و این نشانه‌های بصری مثل نشان مشاغل تابلویی برای معرفی افراد است که در بسیاری از نقاط آرامستان موجود است.

پارسایی اظهار داشت: هم‌نشینی‌های بعد از مرگ و نسبت و چگونگی قرار گرفتن قبرها در کنار یکدیگر نیز یکی از لایه‌های قابل بحث در این مجموعه است، به عنوان مثال صفه تربت که خاک آن را از عتبات عالیات آورده‌اند و مشاهیری که در آنجا مدفون هستند از جمله مواردی است که می‌تواند برای گردشگران این مجموعه جذابیت ایجاد کند.   

این پژوهشگر تاریخ افزود: علاوه بر همه این موارد که ارزشهای تاریخی، فرهنگی و هنری مجموعه را بیان می‌کند این است که اگر ما مجموعه را با تمام جزئیاتش به عنوان یک کل  و یک اثر در نظر بگیریم، یک گورستان است که به نسبت یک شهر تعریف می‌شود مثل یک پل عامل ارتباط با یک شهر است و بخشی از صورت زیستی اهالی یک شهر محل دفن آنها است که پس از زندگی به کجا منتقل می‌شود و این پیکره به طور کلی یک لازمه است و ما ملزم به حفظ آن با تمام جزئیاتش هستیم مثل اهرام مصر که بخشی از پروسه زیستی و جهان‌بینی مصری‌ها است و جهان‌بینی مرگ در ایران نیز اهمیت خاصی دارد و در شیراز نیز این نگاه و نوع باور افراد در این آرامستان جمع شده است و حتی اگر این زیبایی و شاخصه‌های ناب را نداشت باز باید حفظ می‌شد.

نظم موجود در مجموعه تاریخی دارالسلام باید حفظ شود

پارسایی گفت: یکی دیگر از لایه‌های پراهمیت در این مجموعه منظر فرهنگی است، مقوله‌ای مفصل و پیچیده که در دنیا نیز در بحث مرمت و حفاظت آثار تاریخی مورد توجه ویژه است، منظر فرهنگی همان تصویر ذهنی است که ما از یک منطقه، کشور یا شهر داریم مثل صدای سوت قطار و... که کدهای خاص دارد و حفظ و حفاظتش بسیار مهم است، منظر فرهنگی صورت‌های متنوعی دارد که بدیع بودن آن برای جهانیان مهم است.

وی افزود: یکی از منظرهای فرهنگی در شهر شیراز که برای ما برجا مانده است گورستان دارالسلام است که این منظره حاصل تعامل مردم شیراز با این سرزمین است و در اثر گذر هزاره‌ها به‌ وجود آمده است و ما حق نداریم پاک کنیم و از بین ببریم یا نظم موجود در آن را به هم بریزیم؛ خطایی که در گوشه‌ای از این گورستان اتفاق افتاده است و قالب و ترکیب اصلی از بین رفته است.

این پژوهشگر بیان کرد: ممکن است در یک نگاه افرادی به هم ریختگی قبور را نپسندد ولی باید بگوییم که این منظره با همین شکل دیدنی است و این نظمی که در ظاهر، بی‌نظمی به چشم می‌آید بخشی از منظر فرهنگی غیرقابل تغییر این مجموعه است.

پارسایی به مقوله طراحی شهری دوره معاصر و روانشناسی محیط اشاره کرد و گفت: عمده بحث‌ها در این شاخه این است که ما در شهرهای نوساز معاصر باید به این سمت برویم که کودکانمان با همه صورت‌های زندگی آشنا شوند و در طراحی گورستان ها گورستان کوچک محله ای داشته باشیم نه یک گورستان بزرگ خارج از شهر تا بچه ها متوجه مفهوم مرگ  بشوند و عالم بعد از مرگ برایشان نامأنوس و ترسناک نباشد؛ بنابراین حفاظت از این مجموعه و باز کردن درهای آن بر روی مردم و گردشگران داخلی و خارجی ضروری‌است و باید شرایطی ایجاد شود که هر کسی با مراجعه به این مجموعه از ظن خویش یارش شود.

در ادامه این گزارش، به منظور پیگیری طرح ساماندهی دارالسلام، به سراغ مدیر سازمان آرامستانهای شهرداری شیراز  و رفتیم چگونگی پیشرفت طرح را از وی جویا شدیم.

برپایی مناقصه طرح جامع ساماندهی دارالسلام

علی پارسا زاد در این گفت‌وگو به اجرایی شدن طرح ساماندهی آرامستان دارالسلام اشاره کرد و گفت: قبل از حضور بنده در این موقعیت اقداماتی صورت گرفته بود که به دلیل عدم هماهنگی بین چند نهاد متولی به نتیجه نرسید و در حال حاضر فاز اول طرح ساماندهی آرامستان که مورد تایید شهرداری، سازمان میراث فرهنگی و اداره کل اوقاف و امور خیریه است برنامه ریزی شده و در دست پیگیری است و جزئیات آن در جلسه امروز شورای شهر مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

 وی افزود: جایگاه تاریخی، قدمت و  وجود مقبره افراد خاص و سرشناس در این قبرستان اهمیت آن را چند برابر کرده است و لازم است تثبیت قبور به صورتی که کمترین آسیب را به دنبال داشته باشد صورت بگیرد.

  مدیر سازمان آرامستانهای شهرداری شیراز گفت: در اقدامات قبل بخشی از قبور تثبیت و قسمتی از محوطه نیز شن ریزی شده است ولی طرح ما جامع است و در این فاز طرح مسیر دسترسی از ورودی دارالسلام به سمت مقبره بی‌بی خدیجه با متریال چوب و فلز برنامه‌ریزی شده است و نهایت سعی‌مان این است که کمترین آسیب به سنگ قبرها وارد شود.

وی اظهار داشت: طرح جامع ساماندهی دارالسلام که در این فاز طراحی کلی دیوارها تثبیت قبور، مسیرها و درب‌ها را شامل می‌شود، به عنوان یک پروژه فاخر که کاری مشترک از شهرداری، میراث فرهنگی و اوقاف است در روزهای آتی به مناقصه گذاشته می‌شود.

 مدیر سازمان آرامستان‌های شهرداری شیراز گفت: در مقایسه با تخت فولاد اصفهان که یک سوم دارالسلام هم قدمت ندارد تاکنون توجه ویژه‌ای به این گنجینه تاریخی و منبع ویژه گردشگری نشده است هر چند قداماتی از نظر فیزیکی مثل دیوارها و روشنایی صورت گرفته است و تا پایان امسال نیز نصب دوربین و تکمیل نیاز‌های حفاظتی نیز انجام می شود.

پارسازاد در پایان به پیگیری جدی ساماندهی و بازسازی این آرام استان اشاره کرد و گفت: با توجه به توافق‌های صورت گرفته و همراهی و موافقت شهردار مشکل بودجه نداریم و امیدواریم که این طرح که از جنبه های مختلف  دارای اهمیت است به نتیجه برسد.

خبرگزاری فارس به منظور حفظ و تاکید بر ضرورت احیا، بهسازی، بازسازی و ساماندهی اماکن متبرکه و تاریخی و هدف گردشگری، پیگیری این طرح و عملیاتی شدن آن را دنبال خواهد کرد.

انتهای پیام/ س

منبع: فارس

کلیدواژه: شیراز ساماندهی میراث فرهنگی بازسازی پارسایی پژوهشگر دارالسلام تاریخی فارس شهرداری شورای شهر طرح ساماندهی آرامستان گورستان دارالسلام دارالسلام شیراز منظر فرهنگی عنوان یک شخصیت ها نشانه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۷۵۹۰۷۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حمید سهیلی سرباز سینما بود/ راش‌هایی که اسناد تاریخی مهمی هستند

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی موزه سینما، مستند «مرمت آثار باستانی» به کارگردانی زنده‌یاد حمید سهیلی و با حضور پژمان مظاهری‌پور، مستندساز و اسکندر مختاری، پژوهشگر و استاد معماری و مرمت و جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان به این عرصه در قالب برنامه «شب‌های مستند» موزه سینما روی پرده رفت. پژمان مظاهری‌پور مستندساز گفت: جای حمید سهیلی در میان ما خالی است. او آثار ماندگاری از خود باقی گذاشت. سهیلی فعالیت حرفه‌ای خود را با سمت مدیر تدارکات و مدیر تولید در سریال «آتش بدون دود» به کارگردانی زنده‌یاد نادر ابراهیمی آغاز کرد. او سپس پژوهش‌های مرتبط با ایران‌شناسی را در موسسه «ایران پژوه» که توسط آقای ابراهیمی اداره می‌شد آغاز کرد.

وی ادامه داد: در این گروه سهیلی با محمدرضا مقدسیان و عزیزالله حاجی مشهدی کار می‌کرد. آن‌ها کار پژوهشی مجموعه «سیاحت ایران» که قرار بود داریوش مهرجویی آن را تهیه و کارگردانی کند انجام می‌دادند. یک قسمت از این مجموعه که درباره «قلعه الموت» است به تولید رسید اما از نگاتیوهای آن اطلاعی در دست نیست. حمید سهیلی تصاویری به صورت هشت میلیمتری از روزهای تولید آن بخش را در اختیار داشت و تعلق خاطر او به مستندسازی در اینجا مشخص می‌شود. او اولین فیلم مستند خود را در مجموعه «سفرهای دور و دراز هامی و کامی» تجربه می‌کند که در ارتباط با مراحل استخراج ذغال سنگ است.

آثار سهیلی اسناد تاریخی معتبری به شمار می‌روند

مظاهری‌پور همچنین گفت: او پس از انقلاب اولین مجموعه مستند خود با نام «دست آفریده‌ها» را ساخت که در اتباط با کارگاه‌های صنایع دستی است. سهیلی فرد بسیار دقیق و منظبتی بود و در ساخت آثار خود با پژوهشگران تراز اول هر رشته مشورت می‌کرد. سال ۵۸ شش فیلم درباره تاریخ خط ساخت و به سراغ دکتر مهرداد بهار از اسطوره‌شناسان مطرح رفت. این مجموعه دارای یکی از مصاحبه‌های مهم بهار است. او در «مرگ یزدگرد» به عنوان مدیر تدارکات و تولید با بهرام بیضایی نیز همکاری کرد و سپس مجموعه «به سوی سیمرغ» را در قالب ۱۲ فیلم کار کرد که مربوط به تاریخ نقاشی ایران است و آیدین آغداشلو در اثر همراه او بوده است.

این فیلمساز سینمای مستند افرود: سهیلی از سال ۶۲ تا ۷۰ مجموعه «معماری ایرانی» را کارگردانی کرده است که پژوهشگر اصلی آن نیز خودش بوده است. حمید سهیلی فردی بسیار متواضع بود به همین دلیل فیلم‌های او تیتراژ ندارند.

وی با بیان اینکه مجموعه «معماری ایرانی» در استودیو گلستان ساخته شده که متعلق به شبکه یک تلویزیون است، بیان کرد: سهیلی در این اثر نیز از کارشناسان مطرحی استفاده می‌کند که در معماری ایران افرادی معتبری هستند. محمد کریم پیرنیا و اسکندر مختاری که در این برنامه حضور دارد از جمله این افراد بودند.

وی ادامه داد: سهیلی در این مجموعه به بافت‌های شهرهای ایران می‌پردازد و کار بسیار سنگین و پیچیده‌ای را صورت می‌دهد. او ۳۳ فیلم در این مجموعه تولید می‌کند که هر یک در حکم یک سند معتبر است. گفتار ماندگار متن فیلم را آقای میرفخرایی خوانده‌اند که این موضوع نیز از ویژگی‌های این مجموعه به حساب می‌آید. مستند «مرمت آثار باستانی» دارای پشتوانه معتبر پژوهشی است. حمید سهیلی فردی بسیار متعهد، امانت‌دار و اخلاق‌محور بود و جوایزی را که برای فیلم‌های خود دریافت می‌کرد، به نهاد حامی فیلم‌هایش تقدیم می‌کرد. او ۱۰۴ فیلم ساخته است که در تاریخ سینمای مستند ایران ماندگار است؛ سهیلی دارای نشان درجه ۲ هنری بود اما لیاقت او بسیار بالاتر از دریافت نشان درجه یک بود.

شخصیتی استثنایی در سینمای مستند

در ادامه این نشست اسکندر مختاری از استادان حوزه معماری و مرمت نیز گفت: حمید سهیلی یک انسان استثنایی بود، چراکه همواره به دانش‌اندوزی می‌پرداخت و از فرصت‌های پیش آمده برای خود استفاده می‌کرد. من در جریان فیلم‌های «معماری ایرانی» با او آشنا شدم. او پیش از ساخت هر فیلم مطالعات زیادی انجام می‌داد. به همین دلیل یک کتابخانه شخصی مختص به خود داشت.

وی ادامه داد: سهیلی اعتقاد داشت که تفاوت میان کارشناسان و فیلمساز این بود که یک کارشناس به صورت تصویری به موضوع نگاه نمی‌کند و به همین دلیل نحوه نگاه او با ما تفاوت داشت. او خود نسبت به هر موضوع اشراف داشت و مصاحبه شونده زمانی که مقابل او قرار می‌گرفت متوجه این موضوع می‌شد.

مختاری با بیان اینکه سهیلی عالم را از عالم‌نما تشخیص می‌داد، ادامه داد: پس از ساخت فیلم، زمانی که صحبت‌های ما را می‌شنید، اگر از موضوعی در اثر خود نمی‌توانست دفاع کند، آن را تغییر می‌داد و اصلاح می‌کرد. او نریشن بیشتر مجموعه «معماری ایرانی» را خودش نوشت و من نیز در چند قسمت او را همراهی کردم. نکته مهم این است که سهیلی در نریشن و موسیقی به دنبال تاثیر عاطفی بر مخاطب نبود. من معتقدم اگر سهیلی فردی دانشگاهی در اروپا بود، به عنوان یکی از مهم‌ترین افرادی که در راستای پیشرفت‌های علمی کشور خود گام برداشته بود شناخته می‌شد.

وی اظهار کرد: دوره‌های تاریخی هنر ایرانی که سهیلی در آثار خود به تصویر کشیده است، در حکم یک دایره‌المعارف جامع است. این فرد استثنایی معایبی هم داشت و آن اینکه خود و همکاران را در تیتراژ فیلم معرفی نمی‌کرد. او تمام راش‌های استفاده نشده خود را به مرکز اسناد میراث فرهنگی تحویل داد که امروزه از اسناد تاریخی مهم به شمار می‌روند. مجموعه «مرمت آثار باستانی» امروزه بخشی از تاریخ معماری است.

در ادامه مظاهری‌پور درباره اهمیت گفتار متن در سینمای مستند نیز گفت: او در نوشتن متن بسیار دقیق بود و این کار را با حضور کارشناسان پیش می‌برد. او معتقد بود برخی از گفتارهای متن مجموعه «معماری ایرانی» برای مخاطب حوصله سربر است و از من می‌خواست در آثارم رویه‌ دیگری را پیش بگیرم. او عقیده داشت باید نریشن دارای وجهی قصه‌گو باشد تا بتواند توجه مخاطب را به خود جلب کند. میرفخرایی نیز تنها یک گوینده نبود بلکه فردی دانشمند، مولف و آشنا با علم بود.

مظاهری‌پور با اشاره به اینکه مستند «مرمت آثار باستانی» به صورت ۱۶ میلیمتری ساخته شده است، افزود: در زمانی که سهیلی با تلویزیون کار می‌کرد، نظام تهیه‌کنندگی وجود داشت و او نمی‌توانست راش‌ها را با خود داشته باشد و آن‌ها بعد از قطع نگاتیو در آرشیو سازمان صدا و سیما نگه‌داری شدند. او با هوشمندی بخشی از موارد فیزیکی باقی مانده از آثار خود را به سازمان میراث فرهنگی تقدیم کرد.

سهیلی خود را سرباز سینما می‌دانست

در ادامه این برنامه ارد عطارپور مستندساز شناخته‌شده سینمای ایران که از افراد نزدیک به حمید سهیلی به شمار می‌رفت درباره او گفت: سهیلی فردی بسیار متواضع بود و من کسی را مانند او در سینمای ایران ندیدم. او خود را سرباز سینما می‌دانست و اگر از او کمکی می‌خواستید امکان نداشت از انجام آن دریغ کند. حتی اگر در حوزه‌ای اطلاعات کافی نداشت به مطالعه می‌پرداخت و آن را در اختیار سوال‌شونده قرار می‌داد.

وی ادامه داد: خط تولید فیلم مستند درباره تاریخ معماری ایران، تحت تاثیر فعالیت‌های حمید سهیلی است و افراد دیگری نیز از او الگوبرداری کرده‌اند. سهیلی زمانی به ساخت آثار مرتبط با تاریخ ایران مبادرت ورزید که آن زمان این اتفاق در کانون توجه نبود.

عطارپور یادآور شد: او با پافشاری کار خود را پیش می‌برد چراکه علاقه زیادی به وطن خود داشت. فیلم «مرمت آثار باستانی» دارای دقت، جزییات و دکوپاژی دقیق و برجسته است و توضیحات کاملی دارد. همچنین دارای پلان‌هایی بسته و تعلیقی جذاب است. این مجموعه به یونسکو عرضه شد و در آنجا به عنوان یک سند دیداری و شنیداری به ثبت رسید و افرادی در خارج از کشور نیز متوجه این گنجینه ارزشمند باقی مانده از او شدند.

وی در پایان بیان کرد: من در ماه‌های آخر عمر حمید سهیلی از او خواستم تا طرحی را برای ساخت ارایه دهد و جالب است تمام موضوعاتی را که در دست داشت درباره ایران بود.

برنامه «شب‌های مستند» با مشارکت انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند در موزه سینما برگزار می‌شود.

کد خبر 6087717