از پیشینه کتابخوانی در تمدن ایرانی اسلامی تا نگرانی کتاب نخوانی در دوران کنونی
تاریخ انتشار: ۴ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۰۸۳۹۱۰
دبیرکل بنیاد فردوسی با اشاره به پیشینه کتابخوانی درتمدن ایرانی اسلامی ونگرانی ها از کتاب نخوانی در دوران کنونی گفت:کتابخوانی در ایران ازدیرباز جایگاه والایی داشته اما امروز به دلیل هزینه‌های بالای زندگی باید به شکل کتاب الکترونیک عرضه شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، ایران یکی از کشورهایی است که نرخ مطالعه کتاب در آن نسبت به جمعیت 80 میلیونی اش پایین و در حدود 12.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
با توجه به پیشینه کتابخوانی در تاریخ و تمدن ایران، چرا ایرانیان به کتاب خواندن در دوران کنونی بی‌رغبت هستند؟
سنت ساخت داوطلبانه کتابخانه‌های بزرگ و راه‌اندازی شهرک‌های پژوهشی و پشتیبانی از پژوهشگران و نویسندگان از دوره باستانی تا دوره اسلامی در ایران بزرگ وجود داشته است تا جایی که در آموزه‌های دینی و حکومتی، وقف و نذر فرهنگی در زمینه کتاب و کتابخوانی بسیار ترویج شده که مورد اقبال عمومی هم قرار گرفته است. در هنگامی که در کلان شهرهای شرقی و غربی گیتی، کتاب در نیایشگاه‌ها هم به اندازه صندوقچه‌ای بیشتر وجود نداشته است؛کتاب در ایران بزرگ دارای خانه‌ای گسترده بوده که بدان تا کنون در زبان پارسی کتابخانه گفته‌اند.همواره ایرانیان یگانه پرست به پیامبرانی باورمند بوده‌اند که دارای کتاب بوده‌اند و نگارش و خط در ایران پیشینه‌ای ده هزار ساله دارد که در هیچ جای جهان چنین سابقه‌ای رخ نمایی نمی‌کند؛ گاهی برخی کتاب‌ها از کتاب‌های مقدس دینی تا شاهنامه فردوسی برای ایرانیان جایگاه معنوی و ملی والایی یافته‌اند تا جایی که هویت ملی و میهنی بر این کتاب‌ها استوار شده و همه قوم‌های ایرانی به مانند پرچم کشور ایران، زیر سایه آنها انسجام پیدا کرده‌اند.
تاریخ نوشتاری فرهنگ و تمدن ایرانیان آن چنان با سابقه است که بخش کهن آن از سوی غربیان و شرقیان، پیش از تاریخ لقب گرفته است؛بدین روی از لوح‌های گلی باستانی تا سنگ نوشته‌های تاریخی و از نگارش بر روی پوست و چوب تا هنر کتاب آرایی با گونه‌های گوناگون هنری از خوشنویسی تا نگارگری و تذهیب، نشانگر بخشی از تاریخ کتاب و کتابخوانی در ایران است. از کتابخانه‌های بزرگ مجموعه‌های علمی، دینی و درباری گرفته تا کتابخانه‌های شخصی مفاخر ایرانی و کتابخانه‌های عمومی در مکتب‌خانه‌ها و پژوهش‌سراها و دانشگاه‌های دانش‌های گوناگون علمی و سفارش استادان ایرانی برای نگارش چندین رساله در دانش عام فلسفه که شامل یک دانش کنونی به نام فلسفه نیست بلکه شامل سه دسته دانشی الهیات (علم اعلا)، ریاضیات (علم وسطا) و طبیعیات (علم سفلا) بوده تا جایی که برخی از مفاخر ایرانی تا چند صد کتاب مرجع را یک تنه در زمینه دانش‌های گوناگون نگاشته‌اند؛کتاب‌های شعر و ادب پارسی در ایران و سراسر جهان هواداران پرشماری داشته و دارد.اما چرا با این همه پیشینه، ایرانیان در دوران کنونی، غیر از خوانش کتاب‌های اجباری مدرسه‌ای و دانشگاهی در زمره کشورهای کتاب نخوان قرار گرفته‌اند. پاسخ آن روشن است، ایرانیان در دوران کنونی آن‌چنان گرفتار روزمرگی شده‌اند که به خاطر گرانی‌های فزاینده اگر دارای ملک و زمین و ثروت اندوخته‌ای نباشند، نمی‌توانند برای آموزش مبتنی بر دانش هزینه کنند؛ چه آن که هزینه‌های گزاف در حوزه آموزش و پرورش دانش آموزان و دانشگاهیان ویا آموزشگاه‌های فرهنگی هنری هم باعث شده تا کتاب آموزشی در آخرین اولویت قرار گیرد و همگان به جزوه نویسی به جای کتابخوانی روی بیاورند؛همچنین با وجود فناوری‌های نوین در زمینه فناوری اطلاعات دیگر کتاب چاپی، جای خود را به کتاب الکترونیک در جهان داده است و نبود زیرساخت‌های لازم برای عرضه کتاب‌های الکترونیک در ایران از دیگر زمینه‌هایی است که کتابخوانی در دوران کنونی در ایران کم فروغ شده است. از دیگر سو نبود کتاب‌های مورد نیاز برپایه گزیده نویسی باعث شده تا به خاطر کمبود زمان کمتر کسی به کتابخوانی روی آورد. همچنین بسیاری از کتاب‌ها در حد کتاب‌سازی‌های تکراری درآمده و سخن و روش نوینی را آموزش نمی‌دهد تا مخاطب را جذب نماید.سامانه تبلیغی و توزیعی روزآمد مانند شبکه گسترده آمازون که در جهان باعث رونق کتابخوانی شده‌اند در ایران وجود ندارد و عملا نهادهای دانشگاهی، پژوهشی، فرهنگی و هنری هم اولویت نخست‌شان کتاب و کتابخوانی نیست.
آیا قیمت کتاب در سرانه مطالعه ۱۲.۵ درصدی ایرانیان دخیل است؟
قطعا هزینه بالای چاپ و توزیع کتاب تاثیر بسزایی در کاهش سرانه کتابخوانی ایرانیان دارد؛ شوربختانه به خاطر وضعیت نابسامان معیشتی، فرهنگ اولویت نخست در زندگی ایرانیان به ویژه مدیران کشور نیست، چه برسد کتاب که در اولویت پایانی فرهنگ و آموزش قرار گرفته است.
چرا کتاب در سبد خانوار ایرانی به عنوان یک نیاز ضروری قرار نگرفته است؟
کتاب و کتابخوانی در ایران بزرگ از دیرباز جایگاه والایی داشته است اما به دلیل هزینه‌های سرسام آور زندگی در دوران کنونی و وجود شبکه‌های اجتماعی و رشته‌های نوین و مدرن فناوری اطلاعات می‌بایست کتاب به گونه کتاب الکترونیک عرضه شود. همچنین کتاب گویا باید در سبد خانوار قرار گیرد تا در زمان‌های گوناگون فرصت شود در هر جا به کتاب به گونه نوین دسترسی پیدا کرد؛ نبود زیرساخت‌های لازم در عرصه رسانه‌های دیجیتال در زمینه کتاب و کتابخوانی از جمله پایگاه‌های اینترنتی همراه با شبکه مویرگی توزیع کشوری و کمبود ناشران کتاب الکترونیک و کتاب گویا و نبود تبلیغ رسانه‌ای در رسانه‌های ملی از جمله شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی، روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری و نیز نبود تبلیغ‌های شهری از سوی شهرداری‌ها و همچنین نبود تبلیغ در مجموعه‌های فرهنگی آموزشی به ویژه در مراکز علمی و دانشی و حتی مذهبی مراجعه به کتاب را کم و کمتر کرده است. نبود یارانه‌های لازم برای خرید کتاب دستکم برای پژوهشگران و دانش‌اندوزان، کتاب را با هزینه‌های بالا به کالای یکبار مصرف گران تبدیل کرده است؛ در حالی که می‌توان با فرهنگ هدیه کتاب به کتابخانهها و یا راه اندازی کتابخانه‌های محلی مردمی با پشتیبانی شهرداری‌ها و نهادها و موسسه‌های فرهنگی هنری، راهکاری برای گسترش کتابخوانی در ایران تدارک دید.
برخی بر این باور هستند پایین بودن نرخ کتابخوانی در ایران ریشه تاریخی دارد و شفاهی بودن فرهنگ ایرانی را در آن دخیل می‌دانند تا چقدر می‌شود به این امر استناد کرد؟
چنین نظری اساسا بی‌پایه است، اتفاقا فرهنگ و تمدن ایران نشان می‌دهد کهن‌ترین تمدن جهانی که به کتاب و کتابخوانی و نگارش و پژوهش اهتمام ویژه داشته تمدن ایران بزرگ است تا جایی که بیگانگان متجاوز که به فرهنگ کتاب و کتابخوانی در ایران رشک می‌ورزیدند با هجوم به کشور نخست به آتش سوزی کتاب‌ها در کتابخانه‌های بزرگ و حتی کتابخانه‌های شخصی می‌پرداختند؛ برای نمونه تا دویست سال پس از سرایش شاهنامه فردوسی به عنوان بزرگترین کتاب حماسی جهان دستور به سوزاندن و ممنوع بودن نگهداری آن حتی در خانه‌های ایرانیان داده‌اند.فرهنگ نوشتاری در ایران در کنار فرهنگ شفاهی وجود داشته است، چه آن‌که فرهنگ شفاهی و روایی هم در ایران مبتنی بر فرهنگ نوشتاری بوده است؛ در حالی که در دیگر کشورهای جهان قرن‌ها خبری از کتاب و کتابخوانی وجود نداشته است و اتفاقا شیوه‌های غربی چنین بوده که با بررسی دقیق در بسیاری از قاره‌های جهان به ویژه اروپا و آمریکا و آفریقا نشان می‌دهد این قاره‌ها بر مدار فرهنگ شفاهی اداره می‌شده حال آن‌که تمدن‌های بزرگ آسیایی از جمله تمدن‌های بزرگ ایران، چین و هندوستان و بعدها کشورهای اسلامی اهمیت فراوانی برای کتاب و کتابخوانی در نظر داشته‌اند و آن چنان کتاب را ارزشمند می‌دانسته‌اند که کتابخوانی را امری لازم و ضروری و سفارش دینی و حکومتی ترویج کرده‌اند. در تمدن و فرهنگ ایران، آیین شهریاری و حکمرانی برپایه آموزه‌های اخلاقی بر پایه کتاب و کتابخوانی و آموزش و پژوهش استوار بوده است.در معماری ایرانی اسلامی نیز کتابخانهها و مجموعه‌های آموزشی در کنار بازار و نهادهای حاکمیتی در میانه شهرها و میدان‌های اصلی شارستان‌ها وجود داشته و ضرورت بهره گیری از کتاب در نزد ایرانیان به عنوان مرجع دینی و دانشی هماره وجود داشته است.
آیا فراگیری رسانه‌های جمعی و گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بر پایین بودن میزان مطالعه ایرانیان تاثیر دارد؟
شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی نه تنها تهدید برای خوانش روزانه نیست بلکه توانسته ابزاری جهانی برای تبلیغ کتاب باشد و جمله‌های شاخص نویسندگان، پژوهشگران، ادیبان، شاعران، مفاخر، مشاهیر و بزرگان دینی و علمی را در گستره جهانی به زبان‌های گوناگون رواج دهد.بدین روی می‌بایست نهادهای دانشگاهی و فرهنگی از زیرساخت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به درستی بهره بگیرند و از موسسه‌های فرهنگی هنری برای تبلیغ و ترویج فرهنگ کتابخوانی پشتیبانی مالی و معنوی داشته باشند تا با راه اندازی مرکزی ویژه برای تولید محتوا و ارزیابی و نیازسنجی از فرصت ارتباطات جهانی برپایه تبلیغ‌های کوتاه شنیداری و دیداری و گرافیکی با بهترین تبلیغ همگان را به کتابخوانی علاقه‌مند کنند و با راه اندازی سامانه‌های آموزش مجازی نسبت به گسترش آموزش‌های نوین برپایه کتاب‌های ارزشمند ادبی و دانشی ایرانیان از کودک و نوجوان تا جوان و بزرگسال نه تنها در داخل بلکه در جای جای جهان دعوت به کتابخوانی شوند تا با توجه به حضور پرشمارترین فعالان شبکه‌های اجتماعی نسبت به پاسداشت زبان فارسی و گسترش خوانش و نگارش با زبان فارسی از سوی ایران دوستان و فارسی زبانان سراسر جهان گام موثری برداشته شود.بدین منظور فارسی زبانان و فارسی آموزان در کشورهای گوناگون می‌توانند با یکدیگر به راحتی در پیوند باشند و حتی با راهبری جنبش ترجمه برگردان‌های شایسته‌ای از کتاب‌های گران‌سنگ زبان فارسی انجام شود و به علاقه‌مندی کاربران شبکه‌های اجتماعی به زبان فارسی یاری رسانند.
پایان پیام/32منبع: شبستان
کلیدواژه: کتاب نخوانی تمدن ایرانی اسلامی نگرانی کتاب و کتابخوانی کتابخوانی در ایران شبکه های اجتماعی کتاب الکترونیک دوران کنونی کتابخانه ها زبان فارسی راه اندازی وجود داشته تمدن ایران ایران بزرگ تا جایی کتاب ها خانه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۰۸۳۹۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اجرای طرح کتابخانه بدون کتاب در کشور/۱۰شهر کردستان فاقد کتابخانه
به گزارش خبرنگار مهر، مهدی رمضانی ظهر چهارشنبه در دیدار با نماینده ولی‌فقیه در کردستان اظهار کرد: انقلاب اسلامی ایران دستاوردهای مهمی را به همراه داشته است و به برکت این انقلاب و نگاه رفیع مقام معظم رهبری شبکه کتابخانه‌های کشور جزو شبکه برتر دنیا محسوب می‌شود.
وی با بیا اینکه از لحاظ تعداد کتابخانهها و دسترسی جزو ۲۰ کشور برتر دنیا هستیم، افزود: همچنین به لحاظ تعداد کتابخانهها در منطقه جایگاه اول، در آسیا جزو ۵ کشور نخست و در جهان اسلام نیز وضعیت خوبی داریم.
رمضانی به آمار برخی از کتابخانه‌های دنیا اشاره کرد و بیان داشت: تعداد کتابخانه عمومی در کشور رم سه هزار و ۸۰۰، ترکیه هزار و ۲۰۰ کتابخانه و مصر ۳۰۰ کتابخانه وجود دارد.
وی در ادامه از اجرای طرح کتابخانه‌های بدون کتاب؛ کتابخانه الکترونیکی یا آینده در کشور خبر داد و عنوان کرد: «کتابخانه بدون کتاب»؛ نسل جدیدی از کتابخانه‌هاست که در آن خبری از کتاب کاغذی نیست و به جای آن تجهیزات و امکان دسترسی به منابع الکترونیکی و صوتی، پایگاه‌های اطلاعات علمی، انواع بازی، فیلم، موسیقی، منابع یادگیری الکترونیک در اختیار کاربران قرار داده می‌شود.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همچنین به وضعیت کتابخانه در استان کردستان اشاره کرد و بیان داشت: تلاش می‌کنیم برای شهرها و روستاهای فاقد کتابخانه در کردستان اقداماتی انجام دهیم.
۱۰ شهر کردستان فاقد کتابخانه
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادامه داد: در کردستان، ۱۰ شهر فاقد کتابخانه هستند و باید با مدیریت عالی استان از لحاظ فضا و مکان کمک شود تا ما نیز تجهیزات لازم را خریداری خواهیم کرد.
وی به اجرای طرح هدهد سفید در چهار سطح و توجه به حوزه کودک و نوجوان به عنوانیکی از برنامه‌های اولویت‌دار حوزه کتابخانهها پرداخت و بیان کرد: در همین راستا راه‌اندازی کتابخانه، برنامه تلویزیونی و جایزه برتر صورت گرفته و تلاش ما بر این است که بتوانیم کودک و نوجوانان را بیش از پیش به سمت کتاب و کتابخوانی ترغیب کنیم.
رمضانی خاطر نشان کرد: اتصال کتابخانه‌های عمومی به مدارس، اختصاص زنگ مطالعه و شیوه آداب مطالعه نیز در دستور کار است تا از این طریق بتوانیم نقایص و کمبودها را جبران کنیم.
مسؤولان به حوزه کتابخانه های کردستان توجه کنند
نماینده ولی فقیه در کردستان نیز در این دیدار بیان کرد: در سفرهای شهرستانی بازدیدهایی از کتابخانهها انجام داده‌ام و نیاز است مسؤولان کشوری در استان به حوزه کتابخانهها توجه بیشتری داشته باشند.
حجت الاسلام پورذهبی اضافه کرد: زیباسازی فضای درونی و بیرونی کتابخانهها، استفاده از ظرفیت دانش آموزان در توسعه فرهنگ کتابخوانی و اجرای برنامه‌های فرهنگی در کتابخانه ها برای توسعه عدالت فرهنگی از ظرفیت‌هایی است که در راستای تقویت حوزه کتاب و کتابخوانی باید مورد توجه باشد.
وی همچنین از نیاز ساختمان کتابخانه استان به بازسازی خبر داد و بیان کرد: باید تجهیزات و کتب کتابخانه های سنندج نیز به روزرسانی شود.
کد خبر 6087539
همسر شهید آیت الله سیدمصطفی خمینی دار فانی را وداع گفت