به نقل از «فارس»

فرصت ترانزیتی بزرگی که ایران با حضور نداشتن در توافق آتش بس در قره باغ از دست داد

تاریخ انتشار: ۴ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۰۸۵۳۰۱

خبرگزاری فارس؛ پس از یک ماه و نیم درگیری نظامی بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، سرانجام با میانجیگری روسیه توافق آتش‌بس میان طرف های درگیر به امضا رسید. توافقی که در صورت حضور ایران به عنوان همسایه هر دو کشور درگیر در فرآیند نگارش آن می توانست متضمن و احیا کننده منافع راهبردی کشور در منطقه قفقاز جنوبی شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

طبق این توافق، اراضی اشغالی قازاخ و منطقه آغدام از سوی ارمنستان به جمهوری آذربایجان بازگردانده می‌شود. همچنین مناطق لاچین و کلبجر نیز جزو نواحی بازگردانده شده به آذربایجان خواهند بود. نکته قابل تامل عدم حضور ایران در فرآیند امضای این توافق نامه است که علیرغم هم مرز بودن با هر دو کشور درگیر، یعنی ارمنستان و آذربایجان، غایب بزرگ این موافقت نامه تلقی می‌شود. این در حالی است که انعقاد این آتش بس با میانجی گری رسمی روسیه و نفوذ دولت ترکیه انجام گرفته است. ایران در صورت ایفای نقش به عنوان یک بازیگر اصلی در توافق صلح، می توانست علاوه بر جلوگیری از تبعات این موافقتنامه که متوجه کشورمان خواهد بود، مطالبات و منافع خود در رابطه با جمهوری آذربایجان و ارمنستان را به طور جدی پیگیری کند و به سرانجام رساند.

*اصابت خمپاره ها و راکت های طرفین جنگ به خاک ایران در کنار حضور گروه های تکفیری

از آغاز درگیری نظامی بین دو همسایه شمالی، چندین خمپاره به مناطق مرزی ایران از جمله روستای اصلاندوز اصابت کرد. با پیشروی جنگ اما این اصابت ها که خطای انسانی نیروهای درگیر تلقی می شد به ده ها شلیک رسید و باعث بروز ناامنی و نگرانی میان ساکنان منطقه و همچنین مسئولین شد. از سوی دیگر، جمهوری آذربایجان با همکاری ترکیه اقدام به انتقال تروریست های تکفیری سوریه به مناطق جنگی و بهره گیری از آن ها در تصرف اراضی و درگیری با ارتش ارمنستان نمود. در نتیجه، تروریست های مذکور که سابقه درگیری با نیروهای ایران در سوریه را نیز داشتند در نزدیکی مرزهای شمالی کشور مستقر شده و ناامنی های بوجود آمده را دوچندان کردند.

وقایع مذکور از منظر ملاحظات داخلی و ناظران بین المللی اجازه هرگونه واکنش دفاعی از سوی ایران را می‌داد و بنا بر این نیروهای مسلح کشور اقدام به ارسال تجهیزات سنگین نظامی به مناطق مرزی شمال غربی نمودند، اما تا زمان توافق آتش‌بس بین طرف های درگیر و صاحب نفوذ، لزومی مبنی بر ورود نظامی به این مناقشه از سوی مسئولین بلند پایه کشور دیده نشد. لازم به ذکر است که نیروهای نظامی ایران سابقه برخوردهای سخت تر در مواجهه با نیروهای تکفیری را نیز در کارنامه دارند. به طور مثال، به محض تهاجم داعش به عراق، نیروهای مسلح ایران با پیشروی و ایجاد یک خط حائل دفاعی در عمق 40 کیلومتری این کشور، امکان هرگونه تهدیدی را از نیروهای تکفیری سلب نمودند.

*کمرنگ شدن نقش مواصلاتی ایران در اتصال آذربایجان و منطقه نخجوان

کشور آذربایجان از دو قسمت خاک اصلی و منطقه خودمختار نخجوان تشکیل شده است. این دو قسمت توسط ارمنستان از یکدیگر جدا بوده و تنها راه اتصال آن ها یک کریدور حمل و نقلی است که از خاک ایران عبور می‌کند. این کریدور در عین تسهیل ارتباط این دو خطه، موجب نفوذ و برتری ایران از نظر سیاسی در مناسبات آذربایجان نیز محسوب می‌شود. در قرارداد آتش بس اما با مطرح شدن کریدوری جدید، نقش اتصال موجود در خاک ایران تضعیف شده و تبعات سیاسی و اقتصادی آن در سال های آینده متوجه ایران خواهد شد. طبق بند 9 موافقتنامه صلح، ارمنستان متعهد شده است تا ارتباط حمل و نقلی بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و منطقه خودمختار نخجوان را به منظور عبور کالا و مسافر فراهم کند. بر این اساس ترکیه با حمایت از جمهوری آذربایجان بوسیله ارسال تجهیزات و نیروهای تکفیری موفق شد تا انحصار نظارتی ایران بر ارتباط مواصلاتی این کشور به جمهوری آذربایجان را از میان بردارد که این موضوع علاوه بر کاهش درآمدهای ترانزیتی ایران، موجب کاهش عمق نفوذ ایران بر ترکیه و آذربایجان نیز خواهد شد و همچنین نفوذ ترکیه در منطقه را افزایش خواهد داد؛ چراکه تا پیش از این تنها راه اتصال زمینی ترکیه و منطقه خودمختار نخجوان به آذربایجان محدود به خاک ایران بود.

*فرصت مطالبه اتصال‌های ترانزیتی ایران

از جمله مهم ترین منافع تعریف شده ایران در منطقه قفقاز جنوبی، اتصال ترانزیتی ریلی کشور به روسیه و سپس اروپا است. این اتصال ترانزیتی در راستای احصاء درآمدهای سرشار ترانزیتی و گسترش نفوذ سیاسی و ژئوپولیتیکی کشور در دستور کار قرار دارد. این اتصال در گذشته و قبل از فروپاشی شوروی از طریق مرز جلفا برقرار بوده است. ترانزیت کالا در مرز ریلی جلفا در زمان جنگ تحمیلی رکورد انتقال 3 میلیون تن کالا را به شوروی و اروپا و بالعکس را نیز در کارنامه دارد. با فروپاشی شوروی درگیری های دو خطه استقلال یافته یعنی ارمنستان و آذربایجان شدت گرفت و در نتیجه جریان ترانزیتی مذکور نیز قربانی این درگیری ها شد؛ چراکه قطارهای ترانزیتی باید پس از ورود به خطه نخجوان از طریق مرز جلفا وارد ارمنستان شده و پس از عبور از گرجستان در شبکه ریلی روسیه قرار بگیرند. این مسیر به دلیل مناقشات موجود بر سر منطقه قره باغ توسط ارمنستان مسدود شد و تا کنون نیز بازگشایی نشده است.

با انسداد مسیر جلفا، از سال های گذشته مسیر دیگری در دستور کار دو کشور ایران و آذربایجان قرار گرفته که تحت عنوان مسیر رشت-آستارا شناخته می شود. این مسیر مستلزم احداث راه آهن رشت-آستارا به طول 164 کیلومتر در خاک ایران بوده و با رسیدن به شهر آستارا، ایران را به شبکه ریلی آذربایجان و پس از آن مستقیما به روسیه وصل می‌نماید. اعتبارات لازم برای ساخت این پروژه حدود 1 میلیارد دلار پیش بینی شده است. در موافقتنامه ای که در سال 94 بین وزرای اقتصاد ایران و آذربایجان به امضا رسید مقرر شد تا 500 میلیون دلار از اعتبار این خط ریلی از طرف دولت آذربایجان و مابقی آن از سمت ایران تامین شود، اما با خروج آمریکا از برجام در سال 97، این دولت از تعهدات خود سرباز زد و راه آهن رشت-آستارا معطل تامین اعتبار است.

در صورت حضور ایران در توافق آتش بس که طی آن برخی موافقت ها مبتنی بر اعطای دسترسی ها و ایجاد کریدورهای حمل و نقلی مابین دو کشور ارمنستان و آذربایجان به امضا رسید، امکان احیای این دو کریدور ترانزیتی یا لااقل یکی از آن‌ها وجود داشت. بر این اساس در صورت تعهد ارمنستان مبنی بر بازگشایی ارتباط ریلی منطقه نخجوان با این کشور و سپس گرجستان، مرز جلفا به جریان ترانزیت ریلی باز می‌گشت. همچنین در صورت اعمال قدرت از سوی ایران در این مناقشه، امکان متعهد شدن آذربایجان به اجرای تعهدات خود مبنی بر مشارکت در برقراری کریدور رشت-آستارا نیز وجود داشت. براساس اظهارات مسئولان شرکت راه آهن، در صورت برقراری ارتباط ترانزیتی محورهای شمال غرب، سالانه حداقل 10 میلیون تن کالا از این منطقه قابل ترانزیت خواهد بود.

*نقش آفرینی سایر طرف ها در مناقشه قره‌باغ برای احیای منافع خود

در عین حال ترکیه که در طول درگیری میان دو کشور، با ارسال تجهیزات و نیروهای تکفیری، حمایت همه جانبه ای از جمهوری آذربایجان نمود سعی دارد تا بابت این پیروزی، منافع و حوزه نفوذ خود را در منطقه گسترش دهد. در این راستا، مولود چاووش اغلو وزیر خارجه ترکیه ادعا کرد که این کشور بر روند صلح قره باغ نظارت خواهد داشت، اما ساعاتی بعد این ادعا از سوی روسیه رد شد. برخی کارشناسان کمک های ترکیه به آذربایجان را در راستای اراده هایی در داخل این کشور برای قطع مرز ایران با ارمنستان تلقی می‌کنند.

با توجه به تحولات منطقه نیاز است تا همه ابزارهای کشور اعم از قدرت نرم و سخت در اختیار منافع کشور قرار گیرد. تقابل ایران با اتفاقات اخیر قره باغ مبنی ارسال تجهیزات نظامی به مرز و رایزنی های معاون وزیر خارجه با کشورهای دخیل، تهدید بزرگی مبنی بر تغییر ژئوپولتیک منطقه و قطع ارتباط مرزی بین ایران و ارمنستان را خنثی نمود، اما در صورت ورود فعالانه‌تر ایران در پایان دادن به این مناقشه، علاوه بر احیای منافع راهبردی کشور، از کاهش ضریب نفوذ ایران در منطقه قفقاز جنوبی و قدرت گرفتن کشورهای رقیب در این حوزه جلوگیری به عمل می‌آمد. این رویکرد روندی است که روسیه با کنار گذاشتن انفعال در پیش گرفت و طبق توافق آتش بس، نظارت بر جریان صلح و همچنین کریدورهای حمل و نقلی که در آینده احداث خواهد شد بر عهده این کشور خواهد بود.

یادداشتی از علی ضیائی کارشناس دیپلماسی اقتصادی

انتهای پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: ایران آذربایجان روسیه ارمنستان ترکیه توافق آتش بس در قره باغ کریدور ترانزیتی جمهوری آذربایجان نیروهای تکفیری ارسال تجهیزات توافق آتش بس رشت آستارا حمل و نقلی خاک ایران دو کشور قره باغ

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۰۸۵۳۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کنعانی: به توافقات انجام شده بین آذربایجان و ارمنستان احترام می‌گذاریم

به گزارش قدس آنلاین، ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امورخارجه در پاسخ به پرسش خبرنگاران در خصوص توافق اخیر جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مورد برخی مسائل مورد اختلاف مرزی اظهار داشت: ما به توافقات انجام شده بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان در نشست کمیسیون تحدید حدود بین دو کشور احترام می گذاریم.

 کنعانی افزود: استمرار تلاش های دو کشور برای حل و فصل مسائل مرزی با توسل به روش‌های مسالمت آمیز در چارچوب احترام متقابل دو کشور به حاکمیت و تمامیت ارضی یکدیگر لازمه استقرار صلح و ثبات پایدار در قفقاز جنوبی است.

دولت ارمنستان  اخیرا چهار روستای  مرزی در منطقه «قزاق» در خاک جمهوری آذربایجان که مورد مناقشه با این کشور بود را به باکو واگذار کرد.

این روستاها به مدت بیش از سه دهه در کنترل ارمنستان قرار داشتند.

نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان نیز روز شنبه اعلام کرد نیروهای مرزبان روسیه‌ای مستقر در منطقه مرزی «تاووش» مابین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در پی روند جاری تعیین مرز و تحدید حدود بین دو کشور از این منطقه خارج می‌شوند.

سربازان مرزبان روسیه از سال ۲۰۲۱ طبق یک توافق دو جانبه در پشت مرز تاووش در خاک ارمنستان استقرار داشته‌اند.

پاشینیان در این ارتباط گفت: «ایست بازرسی‌های روسیه در یک وضعیت برقرار شدند و اکنون اتفاقی که دارد می‌افتد این است که این وضعیت دستخوش تغییر بزرگی می‌شود و این تغییر بزرگ باید بر همه زمینه‌ها اثر بگذارد. معنی این صحبت این است که اکنون ما در اینجا یک خط مقدم نداریم بلکه یک مرز داریم و یک مرز علامت صلح است. این معنی‌اش این است که نیروهای مرزبانی ارمنستان و جمهوری آذربایجان خواهند توانست با همکاری با یکدیگر و با اتکا به خود از مرز محافظت کنند.

منبع: خبرگزاری ایسنا