به نقل از «قدس آنلاین»

حتماً باید شهید بشوم تا حرفم را باورکنید !

تاریخ انتشار: ۹ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۱۴۱۴۷۱

اندیشه/ محسن فاطمی‌نژاد: با شهادت محسن فخری‌زاده، پیامی از طرف حجت‌الاسلام دکتر عبدالحسین خسروپناه منتشر شد که در آن از مباحثه درباره فلسفه و فیزیک با شهید محسن فخری‌زاده، معاون وزیر دفاع و رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع و استاد فیزیک هسته‌ای دانشگاه امام حسین(ع) صحبت به عمل آمده بود.

در این پیام اشاره شده: «حاج محسن عزیز دانشمند نظریه‌پرداز معتقد بود: فیزیک معاصر در حد مرزی علم حرکت می‌کند و آزمایش نشان می‌دهد گاهی ذره با اثرش هست و گاهی ذره نیست ولی اثرش هست و بنابراین باید از فیزیک ذرات و ارتباط ذره با ذره به فیزیک امواج شیفت داد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ذرات می‌توانند از طریق امواج تبادل اطلاعات کنند».

ما در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام خسروپناه، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از ماجرای این گفت‌وگوهای علمی در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع پرسیده‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

جناب خسروپناه! ضمن عرض تسلیت به شما، اجمالاً اگر صحبتی درباره شخصیت شهید فخری‌زاده در این ماجرا دارید بفرمایید تا بعد وارد بحث درباره پروژه ایشان در خصوص نسبت فیزیک و فلسفه شویم.

در آغاز سخن، شهادت دوست عزیز و فکور و دانشمندمان سردار رشید اسلام جناب حاج محسن فخری‌زاده را تسلیت عرض می‌کنم که انصافاً از چند جهت شهادت ایشان مظلوم است. یکی از جهات این است که به خاطر مسائل امنیتی، ایشان شخصیت شناخته شده‌ای بین مردم نبود.

خیلی‌ها نمی‌دانند چه چیزی و چه کسی را از دست دادند. بعضی شهدای هسته‌ای ما متفکر و نظریه‌پرداز بودند مثل شهید شهریاری و شهید علی‌محمدی که انسان‌هایی فکور و نظریه‌پرداز و از روحیه عرفانی نیز برخوردار بودند، برخی از شهدای هسته‌ای ما مدیر توانمندی بودند که شهید احمدی روشن از این دسته هستند. ایشان یک مدیر توانمند در راه‌اندازی سایت هسته‌ای بوده و در این زمینه تلاش فراوانی کردند. شهید فخری‌زاده هم فکور و نظریه‌پرداز و هم مدیر توانمندی بود که هر مقوله‌ای به او می‌دادند، تا رسیدن به نتیجه مدیریت می‌کرد. این ایام بحث کیت تست آزمایشگاهی ویروس کرونا و واکسن کووید 19 را به نتیجه رساندند و واکسن نیز به مرحله تست انسانی رسیده است. ایشان، مدیری توانمند و در عین حال صاحب فکر و اهل عرفان و معنویت و صفای باطن فوق‌العاده‌ای بود.

البته همه شهدای ما این‌گونه هستند و اگر اهل معنویت و عرفان و تعلق به خدا نباشند، معلوم است که به شهادت نمی‌رسند. جمع این سه ویژگی در شهید فخری‌زاده، خیلی کمیاب است. ببینید دشمن چطور دقیق رصد می‌کند و چگونه شخصیت‌های ما را می‌زند. البته بارها می‌خواسته‌اند  شهید فخری‌زاده را ترور کنند ولی ایشان در حفاظت خاصی بود؛ هر چند این ایام ظاهراً حفاظت‌ها کم شده بود ولی به هر حال ایشان تحت حفاظت بودند.

در جلساتی نیز که با ایشان داشتیم مجاز به فیلم‌برداری و عکس‌برداری نبودیم. چون پس از اینکه اسنادی به دست صهیونیست‌ها افتاد، فهمیدند نفر اول دانشمند فکور اهل عرفان و صفای مدیرِ مدبر ایشان هستند و باید ایشان را مورد هدف قرار دهند. این نکته اولی بود که باید در مورد شخصیت ایشان عرض می‌کردم.

حالا وارد آن بخش از پیام شما شویم که از گفت‌وگوهایتان با شهید فخری‌زاده در نسبت فلسفه و فیزیک صحبت کرده بودید. پروژه فکری ایشان در این زمینه چه بود؟ من دیدم برخی از استادان به همین واسطه می‌گفتند می‌توان ایشان را شهید علوم انسانی اسلامی نیز دانست.

نکته دوم اینکه خیلی نمی‌شود گفت شهید فخری‌زاده تخصص در علوم انسانی یا در فلسفه داشت؛ اما مطالعات خوب و عمیقی در مورد فلسفه داشت و همین سبب شده بود ایشان ابداع نظریه‌هایی بکند. البته من تعبیر شهید علوم انسانی را هم نسبت به ایشان موجه می‌دانم و ایشان ذوق سلیمی [در این زمینه‌ها] به کار برده‌اند.

 فقط می‌خواهم این زاویه دید را تکمیل کنم که شهید فخری‌زاده خیلی دغدغه داشت بین فیزیک و حکمت متعالیه پیوند برقرار کند.

 وقتی به انجمن حکمت و فلسفه رفتم و ریاست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران را پذیرفتم، ایشان در واقع سراغ ما آمد. من شناختی نداشتم. البته شهید قبلاً جلسات فلسفی در دانشگاه شهید بهشتی و جاهای دیگر داشته‌اند ولی من ارتباطی با ایشان نداشتم.

رابطی فرستادند و بعد توفیق شد که در مؤسسه به محضرشان رسیدیم.

من دیدم ایشان واقعاً دغدغه‌مند و اندیشمند است و در حوزه فلسفه و فیزیک فکر کرده و نظراتی دارد. مشتاق شدم؛ ایده‌ای نیز [از قبل] داشتم که فلسفه‌های مضاف را در مؤسسه فلسفه راه‌اندازی کنم که راه انداختیم و البته پس از ما نیز این فعالیت‌ها تعطیل شد.

یکی از جلسات و دوره‌های ما فلسفه و فیزیک بود که هم مدرسه تابستانه برگزار شد و ایشان هم افاضاتی داشتند و هم جلسات خصوصی‌تری با جمعی از فضلا و محققان فلسفه علم و فلسفه اسلامی داشتیم. حتی کسانی را که در مباحث فلسفی سکولار می‌اندیشیدند نیز دعوت می‌کردیم. مرحوم آقای فخری‌زاده که آن موقع با اسم مستعار آقای محسنی ایشان را می‌شناختیم، این سؤال‌ها را آنجا مطرح می‌کرد که آیا این فلسفه اسلامی که به ملاصدرا رسیده و پس از ملاصدرا شرح و بسط پیدا کرده است، می‌خواهد به همان مقدار بماند یا با محیط اطرافش تعامل داشته باشد؟ به هر حال ما با علوم انسانی و علوم تجربی مواجه هستیم و غربی‌ها نیز پیوند وثیقی بین فلسفه‌شان و فلسفه مدرن و علوم تجربی برقرار کرده‌اند، ولی در فلسفه ما هنوز همان مقولات عشر مطرح است، جوهر و عرض مطرح است و فلسفه اسلامی با این مقولات درگیر نشده است. حالا علامه طباطبایی بحث انرژی دارد که مثلاً انرژی را می‌توانیم جوهر بدانیم یا خیر؟ شهید فخری‌زاده ذهن‌های مخاطبان را درگیر می‌کرد که ببینیم این مفاهیمی که امروزه در فیزیک مدرن مثل موج، ذره، انرژی، حرکت به معنای فیزیک کوانتوم مکانیک و حتی حرکت به معنای فیزیک کلاسیک نیوتونی مطرح است، چه نسبتی با مقولات فلسفی دارند. آیا با حذف این مقولات که حذف عقلی نیست، می‌توانیم مقولات جدیدی را کشف و استخراج کنیم؟ این‌ها خیلی بحث‌های جدی است.

بحث‌های مفصلی نیز در مورد ماده در فیزیک و ماده در فلسفه داشتیم. ماده و هیولای اولی و هیولای ثانی در فلسفه چه نسبتی با ماده در فیزیک دارند؟ شاید ساعت‌ها بحث می‌شد و ما ماده فلسفی را توضیح می‌دادیم و ایشان ماده فیزیکی را توضیح می‌داد و حتی بحث‌هایی درباره اینکه ماده در فیزیک کلاسیک و ماده در مکانیک کوانتومی چه نسبتی دارد حاکم می‌شد. در آن جلسات اساتید فرهیخته‌ای حضور داشتند مثلاً استاد دکتر محمد مهدی طهرانچی که الآن رئیس دانشگاه آزاد اسلامی هستند و قبلاً رئیس دانشگاه شهید بهشتی بودند و سپس بعضی از دیگر اساتید فیزیک که ما از دانشگاه‌های دیگر جمع کرده بودیم؛ گاهی اوقات در برخی از این نشست‌ها، چهره‌های فرهیخته‌ای از اصفهان تشریف می‌آوردند و در گفت‌وگوها مشارکت می‌کردند.

یک بحث دیگری نیز که در آن جلسات مطرح می‌شد، بحث عدم قطعیتی بود که مکانیک کوانتومی مطرح کرده است. برخی، از اصل عدم قطعیت نتیجه می‌گیرند اصل علیت دیگر منتفی است، به‌خصوص با تفسیری که در واقع تفسیر کوپنهاگی مطرح بود، برخی این نتیجه را می‌گرفتند. حالا البته دو لازمه در این عدم قطعیت مترتب بود، یکی نفی علیت به معنای فیزیک نیوتونی و دیگری نیز علیت به معنای فلسفی.

خدا رحمت کند آقای فخری‌زاده می‌فرمود اصل عدم قطعیت اگر نفی علیت به معنای فیزیک نیوتونی بکند، هیچ اشکالی ندارد و آن به راحتی موجب رشد علم نیز دید. [ایشان اعتقاد داشت] اگر نفی علیت فلسفی بکند خطرناک و نادرست است و حتماً باید به نقد آن پرداخت. در واقع دغدغه دکتر فخری‌زاده رابطه‌ای بود بین فلسفه رئالیستی که ملاصدرا و علامه طباطبایی -حالا فلسفه رئالیست دیگر حوزه مباحث معرفت‌شناسی را نیز شامل می‌شود- مطرح کرده بودند با مباحث کوانتوم‌مکانیک. بحث‌های جدی درباره نیروی الکترومغناطیس، بحث موج، ذره و این‌ها در آن جلسات مطرح می‌شد و حتی بحثی که بنده در پیامی که به خاطر درگذشت ایشان منتشر کردم، ایشان بارها می‌گفت فیزیک معاصر در حد مرزی علم است، خیال نکنید [فیزیک معاصر] حرف نهایی را زده است، هنوز خیلی ابهام و پرسش دارد و ما فیزیکدانان و فیلسوفان می‌توانیم این فیزیک را جلوتر نیز ببریم. وقتی ایشان این مباحث را مطرح می‌کرد در یکی از جلسات یکی از اساتید نقد می‌کرد و می‌گفت این‌طور نیست و ایشان گفت یعنی من باید شهید شوم تا شما از من بپذیرید؟ یعنی این‌قدر اصرار داشت.

این جمله را در جلسه‌ای که خودتان بودید، مطرح کردند؟

بله، بعد زمانی به من فرمودند شما می‌بینید در آزمایش‌ها گاهی اوقات ذره هست و اثر خودش را هم می‌گذارد و اثر هم دارد و یک وقت هم ذره نیست و اثرش هست. این معلوم می‌شود فیزیک ذرات که ارتباط ذره با ذره را بیان می‌کند، باید یک پارادایم شیفت نسبت به فیزیک امواج پیدا کند، یعنی ذرات می‌توانند از طریق امواج تبادل اطلاعات کنند. شما وقتی این بحث را در جمع فیزیکدانان مطرح می‌کنید خیلی حرف نو و ابتکاری است و اصلاً می‌تواند مبنای یک پارادایم جدید در فیزیک باشد. به هر حال، شهید فخری‌زاده بخش عمده‌ای از وقتش درگیر کارهای اجرایی بود و اگر تمام وقتش را برای مباحث علمی می‌گذاشت یک نظریه‌پرداز در فیزیک می‌شد. ایشان چنین ظرفیتی را به لحاظ علمی و فکری داشت.

این گفت‌وگوها چه سالی برگزار شد و تعداد این جلسات را به خاطر دارید؟

عرض می‌کنم که طول کشید. دقیقاً خاطرم نیست از کی شروع شد ولی در سال 90 و 91 که مؤسسه رفتیم، از همان اوایل این جلسات برگزار شد و تا همان اواخری که ما در مؤسسه بودیم یعنی سال 97، جلسات مرتب برگزار می‌شد. البته گاهی دو سه ماهی به تعطیلی می‌انجامید ولی بعد نیز که ما از مؤسسه آمدیم، ارتباطمان را حفظ کردیم.تلاش ما این است که گفتمان عاطفی مانع دیدن ابعاد دیگر این شهید به‌خصوص تلاش‌های ایشان در این حوزه نشود. با این تفاسیر آیا می‌توان تلاش ایشان برای تعامل میان فیزیک معاصر و فلسفه را یک حرکت تمدنی به حساب آورد؟

قطعاً شهید فخری‌زاده شهید تمدن‌ساز بود، درست است که همه شهیدان در تمدن‌سازی نقش داشته‌اند ولی به جرئت می‌توانیم بگوییم شهید فخری‌زاده به لحاظ جامعیتی که داشت، شهیدی بود که در مسیر تمدن نوین اسلامی به شهادت رسید.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: شهید فخری زاده فلسفه اسلامی شهید فخری زاده فلسفه و فیزیک فیزیک معاصر نظریه پرداز علوم انسانی هسته ای

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۱۴۱۴۷۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فیزیکدانان، تعداد جهان های موازی را مشخص کردند!

تین نیوز

نظریه جهان های فراوان که برخی از آن به جهان های موازی، بس گیتی یا چندجهانی یاد می کنند، شاید همه ویژگی های یک نظریه علمی معتبر را نداشته باشد، اما ویژگی ها و پیامدهای آن حتی توجه مردم عادی را جلب می کند. فیزیک دانان در تازه ترین پژوهش ها گفته اند که ابعاد جهان های موازی بی نهایت نیست، بی اندازه بی نهایت است!

به گزارش تین نیوز به نقل از خبرآنلاین، «آلبرت اینشتین» با تمام نبوغ و دانش خود، تفسیر آماری مکانیک کوانتومی را قبول نداشت و این مفهوم را در جمله معروف «خدا تاس نمی اندازد» عنوان کرد. «نیلز بوهر» هم که از پایه گذاران مکانیک کوانتومی بود، در پاسخ اینشتین گفت: «به خدا نگو چه کار کند!».

تحقیقات فیزیک دانان طی نیمه دوم قرن بیستم نشان داد که نه تنها تعبیر اینشتین در تاس بازی اشتباه بود که کازینوی عظیم فیزیک کوانتومی به احتمال زیاد دارای اتاق هایی بسیار بیشتر از هر آن چیزی است که تاکنون تصور می کردیم. حال «ارسلان عادل» و همکارانش در دانشگاه کالیفرنیا در دیویس (UCD)، آزمایشگاه ملی لس آلاموس در ایالات متحده و انستیتو فدرال فناوری سوئیس در لوزان می گویند که به نظر می رسد تعداد این اتاق های اضافی، نهایتی ندارد!

این پژوهشگران در مقاله ای در آرکایو، نقشه واقعیت بنیادین را دوباره ترسیم کرده اند تا نشان دهند که نحوه ارتباط ما با اشیاء در فیزیک، ممکن است مانع از مشاهده چشم انداز عظیم عالم شود.

تفسیر آماری عالم

نزدیک به یک قرن است که درک ما از واقعیت، تحت تأثیر نظریه ها و مشاهداتی که زیر پرچم مکانیک کوانتومی مطرح شده اند، پیچیده شده است. روزگاری که می شد اندازه گیری های دقیقی از اجسام انجام داد و سرنوشت محتوم آن ها را با معادلات مکانیک، ترمودینامیک، الکترومغناطیس و نسبیت تعیین کرد، گذشته است.

برای درک تاروپود بنیادینی که عالم را تشکیل داده است، به ریاضیاتی نیاز داریم که بازی احتمالات را به اندازه گیری های حدودی و غیرقطعی مرتبط کند؛ و این، به دور از دیدگاه شهودی عالم است.

بر اساس تعبیر کپنهاگی مکانیک کوانتومی، به نظر می رسد که امواج هر احتمالی همیشه وجود دارند، تا زمانی که آن اتفاق قطعی می شود و دیگر احتمالات به ناگاه ناپدید می شوند. حتی در حال حاضر هم کاملاً مشخص نیست که در نهایت، چه چیزی سرنوشت گربه شرودینگر را تعیین می کند.

نظریه جهان های موازی

اما این همه ابهام، مانع از آن نشده است که دانشمندان از دیدگاه ها و ایده های مختلف دست بکشند. «هیو اِوِرِت» (Hugh Everett)، فیزیک دان آمریکایی در دهه 1950 (۱۳۳۰) نظریه جهان های موازی را پیشنهاد کرد که بر اساس آن، همه اندازه گیری های محتمل، واقعیت خود را پایه گذاری می کنند. به بیان ساده تر می توان این نظریه را چنین توضیح داد که انبوهی از جهان های موازی داریم که هر اتفاق امکان پذیری در یکی از آن ها به شکل تصادفی رخ می دهد. آنچه جهان ما را در مقایسه با دیگر جهان ها پراهمیت می کند، صرفاً آن است که ما در حال مشاهده آن پدیده هستیم.

 

مدل «جهان های متعدد» اِوِرِت را از نظر علمی نمی توان «نظریه» دانست (مانند نسبیت یا مکانیک کوانتومی) و نمی توان آن را با مکانیک کوانتومی مقایسه کرد که شگفتی های مطلق را در پدیده ای محسوس به نمایش می گذارد؛ بااین حال محاسبات فیزیک دانان نظریه ریسمان، تعداد حدود ۱۰ به توان ۱۰۰ جهان موازی را محتمل می داند؛ یعنی چند ده میلیارد میلیارد میلیارد میلیارد میلیارد میلیارد میلیارد میلیارد میلیارد میلیارد میلیارد عالم!

در مدل چندجهانی (برخی آن را «بس گیتی» ترجمه کرده اند)، با برداشتی از بی نهایت عالم از احتمال ها شروع می کنیم که به زبان فیزیک دانان، همان مجموع همه انرژی ها و موقعیت های شناخته شده تحت عنوان «هملیتونین سراسری» است و سپس، روی هر چیزی که توجه مان را جلب کند، تمرکز می کنیم. بدین ترتیب احتمال های نامتناهی را درون زیرسیستم های همیلتونی مشخص تر و به مراتب مدیریت پذیرتر، محدود می کنیم.

ذره بین فریبنده

حال این سؤال مطرح می شود که این تمرکز یا بزرگ نمایی، درعین حالی که می تواند ادراکی از نامتناهی در اختیارمان قرار دهد، آیا می تواند مانع مشاهده چشم انداز کلی شود؟ آیا این کار، رویکرد کوته فکرانه ای نیست که از آشنایی ما با برخی از اشیاء ریزمقیاس (میکروسکوپی) برآمده باشد؟

به بیان دیگر، می توان این طور توضیح داد که در آزمایش گربه شرودینگر، ما به راحتی می پرسیم که آیا گربه در داخل جعبه، زنده است یا مرده؛ اما هرگز در نظر نمی گیریم که آیا بوی نامطبوعی از جعبه منتشر می شود یا اینکه میز زیر جعبه، گرم است یا سرد.

پژوهشگران در تلاش برای تعیین اینکه آیا تمایل ما به حفظ تمرکز بر آنچه در داخل جعبه است، اهمیتی دارد یا نه؛ الگوریتمی را توسعه دادند تا بررسی کنند که آیا ممکن است برخی از احتمالات کوانتومی موسوم به «حالت های اشاره گر»، کمی سرسختانه تر از دیگر احتمال ها تنظیم شوند و درنتیجه سبب شوند که برخی از ویژگی های حیاتی با احتمال پایین تری درهم تنیده شوند.

اگر چنین باشد، جعبه توصیف کننده گربه شرودینگر تا حدی ناقص است مگر آنکه ما فهرست طولانی عواملی را در نظر بگیریم که بالقوه در سراسر کیهان پراکنده اند.

ارسلان عادل، فیزیکدان پاکستانی و عضو هیئت علمی دانشکده فیزیک UCD در توضیح این ایده می گوید: «برای مثال شما می توانید بخشی از زمین و کهکشان آندرومدا را در یک زیرسیستم داشته باشید و این زیرسیستم، کاملاً درست است». در تئوری، هیچ محدودیتی برای تعریف زیرسیستم ها وجود ندارد و فهرست طولانی از حالت های دور و نزدیک را می توان در نظر گرفت که هرکدام، واقعیت را با اندکی تغییر پدید می آورند.

پژوهشگران با اتخاذ رویکرد جدید در نظریه چندجهانی (جهان های متعدد) اِوِرِت، به پاسخی رسیده اند که آن را تفسیر «جهان های بسیار فراوان تر» نامیده اند. تفسیر جدید، مجموعه ای بی شمار از احتمال ها را در نظر می گیرد و آن را در بازه بی نهایتی از واقعیت ها ضرب می کند که در شرایط معمولی آن ها را در نظر نمی گیریم.

روش نوین هم با شباهت زیادی به تفسیر اصلی، بیش از آن که درباره رفتار عالم توضیحی ارائه دهد، به تلاش ما برای مطالعه گام به گام آن در هر لحظه اشاره دارد.

پژوهشگران امیدوارند که این الگوریتم بتواند در توسعه راه های بهتر برای کاوش سیستم های کوانتومی مانند الگوریتم های داخل کامپیوتر، کاربرد داشته باشد.

منبع: ScienceAlert

آخرین اخبار حمل و نقل را در پربیننده ترین شبکه خبری این حوزه بخوانید