درنگی در مداحی‌های حافظ
تاریخ انتشار: ۱ بهمن ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۷۳۷۷۹۱
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، عضو هیئت علمی بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران در سیصدوسی‌وچهارمین نشسست تخصصی مرکز حافظ‌شناسی-کرسی پژوهشی حافظ با بیان اینکه یکی از مسائل اندیشه‌سوز مطرح برای علاقه‌مندان حافظ اینست که چرا او شاهان و وزیرانشان را مدح کرده است؛ گفت: این پرسش برای برخی ایجاد شده که آیا حافظ از قماش شاعران درباری بوده که هنر خود را صرف ستایش شاهان کرده است؟
ایرج شهبازی با اشاره به اینکه در زمانه‌ی ما برخی روشنفکران و مصلحان اجتماعی، بر حافظ می‌تازند که چرا او به مدح روی آورده است، به تبیین این مسأله پرداخت که: مرور دیوان حافظ نشان می‌دهد که او انسان آزادی است که سرش به دنیی و عقبی فرونمی‌آید و البته مدح‌هایی نیز در دیوانش دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
او گفت: برخی، مدح‌های حافظ را نمونه‌ای از رندی او می‌دانند. رندی که می‌تواند مصلحت‌اندیش باشد و کرنش کند و در عین‌حال آزاد باشد و...، اما اگر مفهوم رند را در دیوان او بررسی کنیم درمی‌یابیم که رند در دیوان او مطلقا اهل چاپلوسی و تملق و مصلحت‌اندیشی نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، برای تبیین چگونگی و چرایی مدح در دیوان حافظ به بیان هفت نکته پرداخت: ۱. انسان‌بودن حافظ: وی تشریح کرد: حافظ مانند دیگران، انسانی بوده با خواسته‌ها و تمایل‌های انسانی؛ بنابراین نباید مانند قدیسان با او رفتار کرد یا از او توقع داشت، توقع عصمت از دیگران، بیهوده است.
او افزود: حافظ دچار دو نوع تمایل بوده است، گرایش به تعالی و نیاز دنیایی. او همیشه این دو گرایش را با خود داشته است. به گفته‌ی استاد خرمشاهی او کاملا انسان بوده و نه انسان کامل.
به‌گفته‌ی شهبازی، در داوری بزرگان گذشته، باید شرایط زمانی آن‌ها را نیز درنظر داشت و نباید با ذهنیت امروزی به قضاوت گذشتگان نشست؛ چراکه در گذشته اگر تشویق و حمایت دربار‌ها نبود، بسیاری از شاعران و عالمان از فقر و فاقه به تنگ می‌آمدند و فراغتی برای پرداختن به علم و ادب نداشتند.
این حافظ‌پژوه با بیان اینکه کمیت بیت‌های مدحی حافظ در مقایسه با کمیت کل دیوان او بسیار اندک است؛ توضیح داد: شاعران مداح وظیفه داشته‌اند که در مناسبت‌های خاص، چون شکست وپیروزی و عروسی و... شعر بگویند، اما اشعار مدحی حافظ هم به لحاظ تعداد و هم محتوا با شعر ایشان کاملا متفاوت است.
شهبازی به تبیین روش کلی حافظ در مدح پرداخت و گفت: حافظ معمولا بیت‌های مدحی را بعد از بیت تخلص ذکر می‌کرده، به این ترتیب او بخش مدح را از تنه‌ی اصلی غزل خود جدا می‌کرده است، درحالی‌که شاعران مداح، از ابتدای شعر به مدح می‌پردازند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، به‌طورکلی چهار هدف را برای مدح برشمرد و تشریح کرد: براساس این چهار هدف، مدح‌ها را می‌توان به چهار دسته‌ی متملقانه، باورمندانه، خیرخواهانه و عاشقانه تقسیم کرد: مدح متملقانه از سر ترس و طمع برای دفع خطر یا جلب منفعتی انجام می‌شود که سلمان ساوجی، انوری و خاقانی در این دسته می‌گنجند؛ مدح باورمندانه که در آن مداح از سر اعتقاد و باور به ممدوح او را مدح می‌کند و شاعری، چون ناصرخسرو در این دسته می‌گنجد؛ مدح خیرخواهانه که در آن مداح اعتقادی به ممدوح ندارد، اما وقتی تأثیر قدرت او را می‌بیند، داروی تلخ نصیحت را با شهد مدح می‌آمیزد و سعدی در این گونه مدح آیتی است؛ مدح عاشقانه که در آن شاعر ممدوح را در مقام معشوق خود قرارمی‌دهد و مدح سعدی از جوینی از این گونه است.
مداحی‌های حافظ خیرخواهانه و عاشقانه بوده استشهبازی مداحی‌های حافظ را از دو نوع خیرخواهانه و عاشقانه برشمرد و گفت: مداحی‌های حافظ از دو نوع خیرخواهانه و عاشقانه باید دانست؛ البته غلبه‌ی بیشتر با مداحی‌های عاشقانه است.
او برای این موضوع ۶ دلیل برشمرد که عبارتند از: ۱. استفاده از غزل برای مدح درحالی‌که در ادبیات فارسی بیشتر از قالب قصیده برای این منظور استفاده می‌شده است؛ ۲. بررسی درخواست‌ها و ملتمسات حافظ در بیت‌های مدحی او نشان می‌دهد که خواسته‌های او بیشتر خواسته‌های عاشق از معشوق است مانند وصال، لطف، توجه، عنایت و...؛ ۳. پرهیز حافظ از مدح برخی پادشاهان مانند امیرمبارزالدین درحالی‌که او بسیار بانفوذ و قدرتمند بود؛ ۴. حافظ در ضمن مدح مطالب اخلاقی مطرح می‌کند؛ ۵. نگاه حافظ به پادشاهان: او در بسیاری از ابیاتش به پادشاهان بی‌تفاوت بوده و در جامعه‌ای دلخواه او رند در بالای هرم اجتماعی قرار دارد و نه پادشاه.
این نشست مرکز حافظ‌شناسی-کرسی پژوهشی حافظ، با همکاری اداره‌ی کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، معاونت فرهنگی-اجتماعی شهرداری شیراز و مرکز پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز برگزار شد.
انتهای پیام/
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: مرکز حافظ شناسی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۷۳۷۷۹۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
خراسان رضوی ۲۰ هزار حافظ قرآن دارد
حجت الاسلام مهدی رمضانی روز سه‌شنبه در گفت وگو با ایرنا افزود: نوزدهمین آزمون سالانه اعطای مدرک تخصصی حفظ ۱۰، بیست و کل قرآن کریم ، ۱۴ اردیبهشت ماه امسال در ۶ شهر استان خراسان رضوی برگزار خواهد شد.
وی با بیان اینکه هزار و ۶۱۸ نفر در این آزمون ثبت نام کردند، ادامه داد: حدود هزار و ۳۰۰ نفر از این افراد بانوان هستند.
رییس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی خراسان رضوی اظهار کرد: این آزمون در شهرهای مشهد، خواف، نیشابور، تربت جام، کاشمر و سبزوار برگزار خواهد شد.
کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: آیت‌الله جوادی آملی: حفظ قرآن به اداره بهتر کشور منجر می‌شود پژمانفر، نماینده مجلس: بیش از ۶۰ درصد دانش‌آموزان به روخوانی و روان‌خوانی قرآن مسلط نیستند ۲۵۰۰ زندانی کرمانی حافظ قرآن هستند
محکومیت بدوی توماج صالحی به اعدام