نقش جنبش دانشجویی تبریز در شکل‌گیری انقلاب اسلامی / دانشگاه تبریز؛ از کانون‌های مهم مبارزه با رژیم پهلوی
تاریخ انتشار: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۸۹۲۶۱۴
دانشگاه و جنبش دانشجویی تبریز نقش برجسته‌ای در مبارزه با حکومت پهلوی و پیروزی انقلاب داشته و دانشگاهیان تبریزی همانند مردم این شهر از پیشروان نهضت انقلاب اسلامی بودند.
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، بررسی نقش دانشگاه و دانشگاهیان در تحوّلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه یکی از مباحث مهم تاریخ معاصر کشور است؛ چرا که در بررسی روند تحولات تاریخی، رد پای حرکت‌های پیشرو دانشگاهیان به‌ویژه جنبش دانشجویی در اغلب تحولات و دگرگونی‌های اجتماعی و سیاسی قابل مشاهده است و انقلاب اسلامی هم یکی از عرصه‌های مهم تاریخ ایران است که تبریز و دانشگاه تبریز در پیروزی، تداوم و تثبیت آن نقش بارزی ایفا کرده است.بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
از تبریز به عنوان دومین شهر سیاسی کشور یاد می‌شود و حضور گروه‌های متعدد سیاسی در این شهر، بر تحولات کشور تأثیر مستقیمی گذاشته است که اوج آن در دوران ظهور جنبش دانشجویی در تبریز و شکل‌گیری انقلاب اسلامی است. نقش دانشگاه تبریز جدای از نقش تبریز و آذربایجان در تاریخ معاصر ایران به ویژه انقلاب اسلامی نیست و دانشگاه تبریز همانند مردم تبریز از پیشروان نهضت انقلاب اسلامی بودند.
بیشتر بخوانید: روایت‌هایی از مبارزات انقلابی دانشجویان شیرازی / کلاس‌های درسی که به نشانه اعتراض تعطیل شد جای چکمه‌های آمریکایی در دانشگاه فردوسی / روایتی کوتاه از انقلابی‌گری دانشجویان مشهدی در بحبوحه انقلاب
در بین دانشگاه‌های ایران، دانشگاه تبریز و جنبش دانشجویی آن از اهمیت خاصی برخوردار است، این جریان در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در دو حرکت مهم نقش‌آفرین بودند؛ ابتدا در «قیام تاریخی ۲۹ بهمن مردم تبریز» که در اعتراض به سرکوب خونین مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ صورت گرفت و دیگری «واقعه ۱۸ اردیبهشت دانشگاه تبریز» که به لحاظ اهمیت از واقعه ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ مهم‌تر است و پس از این واقعه تا پیروزی انقلاب، دانشگاه تبریز فعالیت‌های آموزشی خود را تعطیل کرد.
دانشگاه تبریز از نظر قدمت و اهمیت از دانشگاه‌های مهم ایران است، از نظر تشکل‌های و فعالیت‌های دانشجویی و تاریخ جنبش دانشجویی در ایران نیز از اهمیت برخوردار است.
در راستای این سیاست و به‌نوعی برای کنترل هرچه بیشتر دانشجویان و جلوگیری از بروز حرکت‌های اعتراضی در آینده، از سوی دانشگاه آذر آبادگان، استادان راهنما در آغاز سال تحصیلی جهت آشنایی هرچه بیشتر با وضع اجتماعی - اقتصادی دانشجویان ورودی جدید، برای تماس و مصاحبه با خانواده آن‌ها، به نقاط مختلف کشور اعزام شدند: «به‌طورکلی دانشگاه آذرآبادگان این مسئله را درک نموده است که موقعیت اقتصادی و اجتماعی تأثیر عمیق در نظام فکری و اعمال و رفتار هر فرد دارد به‌طوری‌که محرومیت و نارضائی و ضعف و آرامش روحی و میزان عدم رضایت، افکار منفی را در نظر دانشجو پرورش داده و او را برای گرایش به‌سوی فعالیت‌های منفی و بروز عکس‌العمل‌هایی وادار می‌کند». جنبش دانشجویی تبریز در فقدان شریعتی موضوع مهمی، که در پایان خردادماه موجب شد تا حرکت دانشجویی تبریز دوباره تحرکی به خود ببیند، با فوت علی شریعتی اتفاق افتاد. شریعتی به طور مرموزی در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۳۵۶ در انگلستان جانش را از دست داد. دست اشاره در خصوص مرگ وی، همه به سمت حکومت نشانه می‌رفت. علی شریعتی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های تأثیرگذار در جنبش دانشجویی مسلمان ایران، موردعلاقه و توجه دانشجویان دانشگاه تبریز بود. نقش وی در شکستن جو غالب تفکر مارکسیستی و جایگزینی ایدئولوژی اسلامی و نیز بازگشت به خویشتن به‌ویژه در بین دانشجویان تأثیر زیادی داشت.
با توجه به علاقه‌مندی دانشجویان به افکار شریعتی، انتشار خبر فوت شریعتی باعث بروز ولوله عجیبی در دانشگاه تبریز به ویژه در بین دانشجویان مسلمان شد؛ برخی زار زار گریه می‌کردند و برخی تا چندین ساعت از لب زدن به غذا خودداری کردند؛ چرا که شریعتی محبوبیت عجیبی داشت و محور مبارزه فکری دانشجویان بود. فوت شریعتی موجب انتشار و توزیع هزاران برگ یادنامه و اعلامیه‌های خطی در سطح دانشگاه‌های کشور گردید. در نمازخانه‌های دانشگاه تبریز، اعلامیه‌هایی دست‌نویس دراین‌باره و با هدف قرار دادن رژیم به یاد شریعتی توزیع شد. نخستین اعلامیه در این خصوص به دست دانشجویی به نام خرقانیان نوشته شد.
موضوع دیگری که باعث تحرک دوباره جنبش دانشجویی شد، درگذشت سید مصطفی خمینی فرزند بزرگ امام بود. متعاقب درگذشت ایشان، ساواک تبریز به برخی از علما ازجمله بنابی هشدار داد که از ذکر نام امام خمینی در منابر خودداری کنند. علی‌رغم این هشدار، مبارزان مسلمان در سراسر ایران از فرصت به‌دست‌آمده نهایت استفاده را کردند. در مجالس بزرگداشتی که به همین منظور در اقصی نقاط ایران برپا شد، ضمن سخنرانی‌ها، انتقاداتی نسبت به حکومت پهلوی انجام پذیرفت. دانشجویان مسلمان دانشگاه تبریز در این زمینه به فعالیت‌هایی دست زدند. قیام ۱۹ دی قم و حرکت دانشجویی تبریز روزنامه اطلاعات در (۱۷ دی ۵۶ مصادف با ۲۷ محرم ۱۳۹۸) مقاله‌ای در اهانت به امام خمینی(ره) منتشر کرد. انتشار این مقاله تحت عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» بازتاب‌هایی در قم و تبریز به دنبال داشت.
دانشجویان مسلمان دانشگاه تبریز پس از وقوع حادثه ۱۹ دی در قم، مراجعات متعددی به سید محمدعلی قاضی طباطبائی که یکی از مبارزان انقلابی در دوران پهلوی بود داشته و خواستار انجام حرکتی بودند که نهایتاً با این جمله معروف قاضی طباطبایی روبرو شدند: «مردم تبریز مثل دیگ سنگی هستند، دیرجوش می‌آیند، ولی اگر جوش بیایند دیگر نمی‌ایستند...»
دانشجویان در داخل دانشگاه اعتراضشان را بروز دادند. ۲۴ دی‌ماه، دانشجویان دانشگاه تبریز در محوطه داخلی دانشگاه در اعتراض به حوادث ۱۹ دی شهر قم دست به تظاهرات زدند. این تظاهرات با دخالت نیروهای پلیس به صحنه درگیری بین دانشجویان و گارد دانشگاه و مجروح شدن افرادی از هر دو طرف انجامید.
عباس خامه‌یار، معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است، وی دانشجوی ورودی سال ۵۶ دانشگاه تبریز در رشته زمین شناسی بود، در همان سال‌های ابتدایی تحصیل خود در دانشگاه، به گروه‌های مبارز پیوسته و یکی از اعضای اصلی شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشگاه در آن دوران بوده است.
خامه‌یار در خاطرات خود درباره فعالیت دانشجویان دانشگاه تبریز می‌گوید:«قبل از شکل گیری انقلاب در این دانشگاه به عنوان یکی از کانون‌های مبارزه با رژیم پهلوی، فضای سنگینی حاکم بود، گارد ضد شورش شاهنشاهی در اینجا حضور واقامت دائم داشت. هر گونه حرکت ضد رژیم را بلافاصله باشدت تمام سرکوب می‌کردند. در سال ۱۳۵۶ طی حمله‌ای که گارد دانشگاه به دانشجویان مبارز و آزادی خواه داشت در محوطه دانشکده علوم سه شهید دانشجو تقدیم انقلاب شد. صحنه دلخراشی بود، امکان انتقال مجروحان به بیمارستان نبود، تصویر آن روز هیچ گاه از ذهن من پاک نمی‌شود.»
معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی می‌افزاید: «این حرکت دانشگاه آذرآبادگان (دانشگاه تبریز امروز) در آن روزها، نقش اساسی در ادامه فعالیت‌های اسلام گرایان در مبارزات ضد رژیم داشت.»
وی در قسمتی از خاطرات خود می‌افزاید:«به یاد دارم در دانشکده کشاورزی در یک تجمع ۳۰ نفره، یک دانشجو که می‌خواست قانون اساسی خود رژیم شاه را بخواند و به یک اتفاق در جامعه اعتراض بکند که خلاف قانون اساسی است، بایستی روی خود را می‌پوشاند و زیر صندلی مخفی می‌شد ودور ورش را چند دانشجو احاطه کنند تا نیروهای ساواکی چهره اش را شناسایی نکنند؛ همه‌ی این‌ها فقط به این خاطر بود که فقط می‌خواست یک ماده از قانون اساسی کشور را برای دانشجویان یادآوری بکند. فضای سیاسی دوران ستمشاهی اینگونه بود.»
در دانشگاه تبریز در بین سال‌های ۱۳۵۵ -۱۳۵۴ جمعی از دانشجویان مبادرت به تشکیل یک گروه ضربت برای مقابله با برخی مظاهر فساد و با عوامل ترویج رسم اباحه نموده بودند. در این گونه موارد ساواک به شدت با دانشجویان مسلمان معترض به فساد و بیبندوباری برخورد می‌کرد و مدیریت دانشگاه نیز به شدت از ترویج بی مبلاتی و بیبندوباری حمایت می‌کرد. دانشجویان معترض به ساواک احضار شده بود و مورد بازجویی یا آزار‌های جسمانی و روانی قرار می‌گرفتند.
یکی از کارمندان وقت دانشگاه تبریزدر مورد نقش دانشجویان این دانشگاه در قیام ۲۹ بهمن ماه ۵۶ می‌گوید: در دوران حوادث انقلاب، دانشگاه تبریز و دانشجویان آن مبارزه با رژیم را آغاز کرده بودند و همه بیانات، نوار‌ها و اعلامیه‌های حضرت امام (ره) در میان دانشجویان پخش می‌شد و دست به دست شد.
به گفته وی روز شنبه ۲۹ بهمن ۵۶ در بزرگداشت مراسم چهلم شهدای قم، از سوی روحانیت در تبریز اعلام سوگ عمومی می‌شود که رهبریت این حرکت با آیت الله قاضی بود.
شنیده‌ها حاکی از این است که قرار بر این بود که در مسجد قزلی بزرگداشت شهدای قیام تاریخی قم برگزار شود. کلاس‌های ساعت ۸ صبح تعطیل شد و همه دانشجویان به صورت دسته جمعی تصمیم گرفتند که در این مراسم شرکت کنند.در مقابل مسجد قزلی تبریز یکی از ماموران شهربانی به نام مقصود حق شناس به مردم توهین کرد. توهین حق شناس باعث شد تا آتش خشم مردم شعله ور شود و مردم به سمت ماموران هجوم بیاورند و با آن‌ها درگیر شوند.
قیام تاریخی ۲۹ بهمن تبریز خود تبدیل به سرفصلی شد در تاریخ قیام کشور بر علیه رژیم استبدادی شاه، که بعد‌ها مردم شهر‌های خوزستان، اصفهان، یزد، خراسان و دیگر شهر‌ها، با برپایی چهلم شهدای قیام ۲۹ بهمن تبریز این انقلاب را در ۲۲ بهمن سال ۵۷ به پیروزی رساندند. در قیام تاریخی ۲۹ بهمن تبریزدرسال ۵۶، ۱۴ نفر شهید، ۱۲۱ نفر مجروح وبیش از ۶۰۰ نفر دستگیر شدند که تعدادی از دستگیر شدگان و زخمی شدگان از دانشجویان دانشگاه تبریز بودند.
در طول سال ۱۳۵۷ دانشگاه‌های کشور به پایگاه انقلاب تبدیل شدند. کلاس‌ها تعطیل شد و تظاهرات سیاسی برای سرنگونی رژیم از دانشگاهها، سازماندهی شد. جنبش دانشجویی اکنون به یک جنبش اجتماعی مبدل شده و خواسته‌های انقلابی مبنی بر آزادی زندانیان سیاسی و بازگشت امام خمینی ره در صدر توجه آنان قرار گرفت.
منبع: خبرگزاری دانشجو
کلیدواژه: دانشگاه تبریز دانشگاه آذرآبادگان قیام 29 بهمن سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی 22 بهمن علی شریعتی شهید مصطفی خمینی امام خمینی انقلاب اسلامی دانشجویان دانشگاه تبریز دانشجویان مسلمان دانشگاه تبریز دانشجویی تبریز جنبش دانشجویی انقلاب اسلامی قیام تاریخی دانشگاه آذر امام خمینی کلاس ها ۲۹ بهمن
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت snn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری دانشجو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۸۹۲۶۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
لشگرکشی گارد مسلح به دانشگاه ها؛ اعتراض دانشجویان آمریکایی به جنگ غزه به خشونت کشید | ببینید
دریافت 7 MB دریافت 7 MB
به گزارش همشهری آنلاین، اعتراض‌های دانشجویی در آمریکا در حمایت از مردم غزه و توقف جنگ اسرائیل به دانشگاه‌های هاروارد، تگزاس، براون و کالیفرنیای جنوبی رسیده و دانشگاه‌های تگزاس و کالیفرنیا صحنه درگیری پلیس با دانشجویان شده است.
دانشجویان در دانشگاه‌های دیگر آمریکا روز چهارشنبه در اعتراض ها به حمله اسرائیل به نوار غزه تحصن خود را آغاز کردند. دانشجویان دانشگاه براون در رود آیلند و دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (USC) به سایر دانشگاهها از جمله کلمبیا پیوستند تا خواستار آتش‌بس در غزه شوند.
در دانشگاه تگزاس در آستین، ده ها پلیس محلی و نیروهای ایالتی برای جلوگیری از راهپیمایی دانشجویان در محوطه دانشگاه به صف شدند و در نهایت با معترضان درگیر شدند و چندین نفر را بازداشت کردند. هنوز آمار رسمی از میزان بازداشت ها منتشر نشده است.
دانشگاه هاروارد در ماساچوست نیز دسترسی به حیاط این دانشگاه را محدود کرد و برپایی چادر را نیازمند مجوز کرد اما معترضان روز چهارشنبه ۱۴ چادر برپا کردند.
حامیان همبستگی با غزه در براون از دانشگاه خواسته اند که ارتباط خود را با همه شرکت‌هایی که نسل‌کشی در غزه و اشغال گسترده‌تر اسرائیل در سرزمین فلسطین را ممکن می‌سازد و از آن سود می‌برد، قطع کند.
به گزارش رسانه‌ها، حدود ۱۰۰ دانشجوی طرفدار فلسطین در دانشگاه تگزاس در دالاس در امتداد راهروی که به دفتر رئیس مدرسه منتهی می شود، تحصن کرده اند.
دانشجویان تحصن کننده حامی فلسطین در دانشگاه کلمبیا در ایالت نیویورک نیز با نیروهای پلیس درگیر شدند. در پی بروز درگیری، مدیریت دانشگاه کلمبیا درهای ورودی را بسته و دانشگاه را تعطیل اعلام کرد.
فرماندار پنسیلوانیا به شبکه سی ان ان آمریکا گفت: آنچه در برخی از دانشگاهها از جمله دانشگاه کلمبیا می‌بینیم، وضعیتی است که کاملاً خارج از کنترل است.
وی در عین حال مدعی شد: دانشجویان حق دارند طبق سیاست دانشگاه و قوانین شهر و ایالت به صورت مسالمت آمیز اعتراض کنند.
انتظار می‌رود مایک جانسون، رئیس مجلس نمایندگان، روز چهارشنبه برای دیدار با دانشجویان یهودی و محکوم کردن اعتراضات، از کلمبیا بازدید کند.
جانسون در حساب کاربری خود در ایکس نوشت: «آنچه ما در دانشگاه‌های سراسر کشور می‌بینیم منزجرکننده و غیرقابل قبول است. من معتقدم که همه رهبران در آمریکا باید این خشونت را محکوم کند. این چیزی نیست که ما در آمریکا از آن حمایت می‌کنیم. مسئولان دانشگاه باید اوضاع را تحت کنترل داشته باشند.»
همسر شهید آیت الله سیدمصطفی خمینی دار فانی را وداع گفت