به نقل از «خبرگزاری دانشجو»

دکترین یا رهنامه

تاریخ انتشار: ۷ اسفند ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۱۱۳۲۹۹۶

با آغاز جنگ‌های استقلال طلبانۀ امریکای لاتین، ضرورت آغاز خط مشی مشخص برای سیاست خارجی ایالات متحده هرچه بیشتر احساس می‌گردید. بدین ترتیب، پس از چند دهه سردرگمی، دولت امریکا دکترینی را به منظور جهت دادن و هدف دار نمودن خطوط کلی رفتار سیاسی برون مرزی خود ارائه داد.

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، عرفان محمودیان؛ دکترین یا رهنامه، مجموعه‌ای از باورها، رهنمود‌ها و آموزه‌های توصیفی است به شرط آنکه برای مقصودی عملیاتی دست یابند و نقش راهنما و چارچوب را بازی کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دکترین، فراتر از راهبرد و بنابراین فراتر از سیاست و خط مشی است. دکترین‌ها به ناچار دیر یا زود از ایدئولوژی‌ها زاده میشوند.

با آغاز جنگ‌های استقلال طلبانۀ امریکای لاتین، ضرورت آغاز خط مشی مشخص برای سیاست خارجی ایالات متحده هرچه بیشتر احساس می‌گردید. بدین ترتیب، پس از چند دهه سردرگمی، دولت امریکا دکترینی را به منظور جهت دادن و هدف دار نمودن خطوط کلی رفتار سیاسی برون مرزی خود ارائه داد: دکترین مونروئه. دکترین مونرو (مونروئه)، اصول دوگانه سیاست خارجی ایالات متحده امریکا که در پیام مونروئه، رئیس جمهور امریکا، در سال ۱۸۲۳ به کنگره اعلام شد. این دو اصل این است:
• تشکیل مستعمرات جدید
• عدم دخالت سیاسی دولت‌های اروپایی در قاره امریکا

اعلام دکترین مونرو به سبب ترس از اتحاد مقدس (اتحادی که پس از سقوط ناپلئون توسط امپراتوران و سلاطین اروپا ایجاد شد و هدفش سرکوب نهضت‌های انقلابی و آزادی در اروپا بود) که ممکن بود به کمک اسپانیا بشتابند و کشور‌های تازه آزاد شده امریکای لاتین را بار دیگر زیر فرمان خود درآورند.

مونروئه اعلام داشت که اروپا اینک به صورت لانه استبداد در آمده و تلاش ما باید این باشد که قاره خود را به صورت مهد آزادی در آوریم... امریکا در امور اروپا مداخله نمی‌کند و مستعمرات موجود اروپا را نیز به رسمیت می‌شناسد و بر عکس هرگونه تلاش اروپا برای گسترش نفوذ خود در قاره امریکا را عملی خصمانه تلقی خواهد کرد.

حقوق بین المللی هیچگاه این دکترین را به رسمیت نشناخت، با این حال ایالات متحده امریکا بار‌ها از جمله مسئله نظارت بر کانال پاناما، به نام آن دست به کار شده است. بر اساس این دکترین، امریکا نیز یکجانبه، تا جنگ جهانی دوم، از دخالت در امور اروپا و حضور در جامعة ملل خودداری میکرد.

پیدایش گرایش‌های امپریالیستی در ایالات متحده امریکا، دولت‌های امریکای لاتین را نسبت به اجرا کردن دکترین مونرو، بعنوان وسیله‌ای برای حفظ تسلط امریکا بدبین کرد. در ۱۹۰۲، آلمان، ایتالیا و انگلیس، ونزوئلا را محاصره کردند تا آن را وادار به پرداخت بدهی هایش کنند. در نتیجه، پرزیدنت (رئیس جمهور) تئودور روزولت تفسیر گسترده‌ای از دکترین مونروئه کرد و اعلام کرد که امریکا در برابر دستیازی دولت‌های اروپایی به قاره امریکا، حتی بر ضد یک دولت بد رفتار امریکایی، می‌تواند از جانب خود دفاع کند.

امریکا تاکنون در توجیه کار‌های خود در دریای کارائیب و امریکای لاتین از جمله در مسئله کوبا از این دکترین یاد کرده است. جان فاستردالس، وزیر خارجه ایالات متحده، در ۱۹۵۴ تشکیل یک دولت کمونیست را در امریکای لاتین، اگرچه با رای مردم انتخاب شده باشد، مخالف دکترین اعلام کرد. زیرا به نظر او، چنین دولتی «بنا به طبیعت خود، زیر نفوذ خارجی است».

این دکترین بعنوان یک بیانیه دفاعی بعد‌ها از طریق ملحقات متعدد دیگر به یک دکترین بیشتر تهاجمی بدل شد، دکترینی که به کشور‌های منطقه اعلام میکرد نمیتوانند زمین‌های خود را به حکومتی خارج از نیمکره یا بازرگانان خارج (اگر موقعیت زمین استراتژیک بود) بفروشند و اینکه ایالات متحده برای جمع آوری قروض متعلق به قدرت‌های خارج از نیمکره در امریکای لاتین دخالت میکند.

شرکت‌های امریکایی فعال در امریکای لاتین در کشاورزی تجاری پیشرفت قابل توجه داشته اند. گذشته از کشاورزی تجاری، شرکت‌های امریکایی بعد‌ها وارد حوزه‌های مختلف منابع طبیعی (نفت، معادن آهن زغال سنگ و...)، صنعت خدمات و ارتباطات نیز شدند. این ضوابط نشان دهنده تبدیل رهنمون‌های استقلال طلبانة دکترین به امپریالیستی شده است و امروزه سهم بسیار زیادی از اقتصاد و سیاست منطقه را تحت تاثیر خود قرار داده است.

 

عرفان محمودیان - کارشناسی علوم سیاسی دانشگاه تهران 

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.

منبع: خبرگزاری دانشجو

کلیدواژه: آمریکا دکترین یادداشت دانشجویی امریکای لاتین ایالات متحده

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت snn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری دانشجو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۱۳۲۹۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پس از حمله نظامی به اسرائیل اوضاع چه می‌شود؟

 به گزارش تابناک، اعتماد نوشت: اين موضوع را مي‌توان اوج تنش در روابط ايران و اسراييل و همچنين نمايانگر وضعيت پيچيده در منطقه دانست. چنين شرايطي، اين پرسش كه مرحله بعدي تنش در منطقه چگونه خواهد بود را به مساله‌اي حائز اهميت تبديل كرده است.  

به منظور پاسخگويي به اين پرسش، بررسي ويژگي‌هاي پاسخ نظامي ايران حائز اهميت است. مهم‌ترين مشخصه اقدام ايران عليه اسراييل اين بود كه اين اقدام با تلفات يا ويراني جدي در اسراييل همراه نبود. حتي در بيانيه كاخ سفيد نيز به اين موضوع اشاره شده كه ايران، تاسيسات نظامي اسراييل را هدف قرار داده است. ويژگي ديگر اقدام نظامي ايران، نمايش ظرفيت‌هاي پهپادي و موشكي خود بود تا طرف مقابل را نسبت به واكنش‌هاي آتي آگاه سازد. بنابراين، اين حمله را مي‌توان پاسخي حساب شده تلقي كرد؛ به اين معنا كه همچنان ابهام‌هايي نسبت به اقدام بعدي ايران در صورت واكنش اسراييل را نيز حفظ مي‌كند.  

اين ويژگي‌ها امريكا را متقاعد مي‌سازد كه تلاش براي مديريت گزينه‌هاي پيش روي اسراييل را در دستوركار قرار دهد. همانطور كه گزارش‌هاي منتشر شده نيز اذعان مي‌كنند جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا در تماس با بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل، اعلام داشته كه واشنگتن در هيچ عمليات تهاجمي عليه جمهوري اسلامي ايران شركت نخواهد كرد.  

البته اين موضوع نيز قابل ذكر است كه مي‌توان كمك كشورهاي غربي به اسراييل در رهگيري پهپادها و موشك‌هاي ايران را در راستاي كاهش انگيزه‌هاي تل‌آويو براي اقدام تهاجمي ديگر تحليل و ارزيابي كرد. به عبارت ديگر، اين كمك‌ها بتواند اسراييل را متقاعد كند كه در آينده در صورت هرگونه حمله مورد حمايت قرار خواهد گرفت. از اظهارات رييس‌جمهوري امريكا در گفت‌وگو با نتانياهو در شب حمله كه ادعا كرده اسراييل بايد امشب را جشن پيروزي بگيرد، چنين ارزيابي قابل استنتاج است. يوسي كوهن، رييس سابق موساد، نيز گزينه عدم واكنش را توصيه كرده، چراكه به ادعاي وي اسراييل نبايد اين اتحاد شكل گرفته را از دست بدهد.  

اگر به پيش از حمله نيز نگاه بيندازيم مي‌توان گفت كه با وجود نگراني كشورهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي از روند تحولات، احتمالا آنها نيز نگران اقدامي از جانب ايران كه بتواند تنش‌ها را گسترش دهد، نبودند. به عنوان مثال، چين اگرچه از عدم قطعيت‌هاي پيش روي امريكا در منطقه رضايت دارد، اما خواهان يك درگيري گسترده و تمام عيار در منطقه نيست. به همين دليل در پاسخ به درخواست وزير خارجه امريكا براي ممانعت از اقدام ايران، بيشتر به سرزنش اسراييل در هدف قرار دادن كنسولگري ايران و اقدامات امريكا پرداخت تا اينكه بخواهد ايران را متقاعد به عدم اقدام نمايد.  

اما، ارزيابي اقدام اسراييل در واكنش به اقدام ايران كمي دشوار به نظر مي‌رسد. نتانياهو با چالش‌هاي داخلي و بين‌المللي (از جمله فشار افكار عمومي) مواجه است كه با حملات گسترده عليه غزه افزايش يافته است. همين امر نيز احتمالا وي را متقاعد به تشديد سطح درگيري با جمهوري اسلامي ايران و كشاندن پاي امريكا به اين درگيري كرده است. در چنين شرايطي، كاهش تنش با تهران، وي را به خواسته‌هايش نخواهد رساند. همچنان كه، به دنبال اقدام نظامي ايران، برخي مقامات اسراييلي نيز از واكنش قطعي اسراييل سخن گفته‌اند.  

با اين حال، دو موضوع مهم قابل ذكر است: از يك سو اينكه تا چه ميزان امريكا بتواند اسراييل را متقاعد به عدم اقدام يا اقدامي متناسب نمايد، بسيار حائز اهميت است. امريكا با عدم تمايل به شكل‌گيري يك جنگ تمام عيار، انگيزه‌اي جدي در متقاعد كردن نتانياهو به دنبال كردن چنين مسيري دارد. در همين راستا، ايالات متحده مي‌تواند به طرق مختلف از جمله واكنش ديپلماتيك گسترده عليه تهران، آنگونه كه بايدن ادعا كرده، يا ارايه تضمين نسبت به توسعه حمايت‌ها از اسراييل، مانع اقدام بي‌پرواي اسراييل شود.  

موضوع مهم ديگر اين است كه با توجه به ويژگي‌هاي پاسخ نظامي تهران، خواست غرب اين است كه اسراييل پاسخي به حمله جمهوري اسلامي ايران ندهد. اما اگر اسراييل تحت فشارهاي داخلي ناگزير به پاسخ شد در آن صورت ممكن است اسراييل تحت فشار قرار گيرد تا پاسخ متناسب انجام دهد به گونه‌اي كه به شكل‌گيري چرخه‌اي از اقدام متقابل منجر نگردد، چراكه احتمال از كنترل خارج شدن آن زياد خواهد بود.  در نهايت مي‌توان گفت يكي از مهم‌ترين اقدامات جمهوري اسلامي ايران در شرايط كنوني، ارسال پيام به امريكا و شركاي آن است تا آنها ضمن فشار بر نتانياهو، گزينه‌هاي پيش روي وي را تحت تاثير قرار دهند. اين نكته نيز شايان ذكر است كه حفظ كانال‌هاي ارتباطي موضوعي مهم در مديريت تنش‌ها خواهد بود.