حملات ظریف و دولتی‌ها مخاطبان گاندو را چند برابر کرد/ چرا حامیان روحانی به «گاندو» پیوستند؟
تاریخ انتشار: ۱۶ فروردین ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۴۸۰۰۸۹
برخلاف آنچه تصور می‌شود، بیشتر دست‌اندرکاران سریال گاندو، حامیان سابق حسن روحانی و دولتش بودند. اما چرا یکی مطرح‌ترین مدیران دولت روحانی نقشی کوتاه در گاندو را ایفا می‌کند؟
سرویس فرهنگ و هنر مشرق - دومین فصل از سریال امنیتی «گاندو» در نوروز ۱۴۰۰ به روی آنتن رفت و بخش اول آن به پایان رسید. فصل دوم سریال «گاندو» از منظر فیلمنامه، کارگردانی و حتی بازیگری نسبت به فصل نخست دارای ابعاد کیفی بیشتری است و به نظر می‌رسد سازندگان با وسواس بیشتری برای ساخت فصل‌های بعدی این مجموعه پرطرفدار خیز برداشته‌اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
کارگردان «گاندو» چگونه جایگاه ممتاز سازنده پایتخت را تسخیر کرد؟
تا قبل از پخش سریال «گاندو»، از حیث کارگردانی، ممتازترین کارگردانی مجموعه نمایشی سیما در دو دهه اخیر، متعلق به سیروس مقدم (کارگردان سریال پایتخت) بود که باراهبردهای تکنیکی متفاوتی، هدایت فصل چهارم و پنجم سریال پایتخت را به صورت ممتازی به ثمر رساند.
اما افشار با فصل دوم سریال گاندو، اثری قابل رقابت با آثار متاخر مقدم در سیما را ارائه کرده است. صرف‌نظر از محتوا، کارگردانی گاندو یکی از تکنیکی‌ترین سریال سال‌های اخیر تلویزیون است وبا فصل چهارم و پنجم قابل رقابت است.
حملات دوباره آغاز شد؟
با آغاز فصل دوم گاندو با کیفیت بصری بیشتری، انتقادات سازمان یافته از رسانه ملی توسط نزدیکان عقیدتی و سازمانی دولت مستقر آغاز شد. زمانی که این سریال جایگزین سریال «بوتیمار» در باکس نوروزی شبکه سوم سیما شد، موج انتقادات به سریال کلید خورد.
علی ربیعی سخنگوی دولت در واکنشی گفت: «این سریال جایگاه دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی را تنزل داده‌اند و یا اینکه با وزارت امور خارجه که خط مقدم جبهه مبارزه با دشمنان ما است، برخورد بسیار بدی کرده‌اند. در این سریال با وزارت اطلاعات که از کشور صیانت می‌کند نیز برخورد بدی صورت گرفته است و تلاش شده عده‌ای را ارزشی نشان دهند و عده‌ای دیگر را کسانی که نفوذپذیر، نفوذپرور و غرب‌گرا و وابسته هستند، معرفی کنند.»
حسام الدین آشنا عضو هسته مرکزی ستاد انتخاباتی حسن روحانی، مشاور و تحلیل‌گر مناظره‌های انتخاباتی در ستاد رئیس جمهور، عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام ورئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری با آغاز پخش فصل دوم سریال گاندو در توییتر خود نوشت:
۸ سال است که هر شب #بیست‌وسی؛ #دکترسلام، #ثریا، #عصر، #جهان‌آرا و #پایش ساختند و وجهه دولت را تخریب کردند. تاتوانستند قرارگاه، جشنواره، خبرگزاری، موسسه فرهنگی، هنری، سینمایی، انیمیشنی، رسانه‌ای، سایبری، و حتی شبکه تلویزیونی زدند تا ملت را از انتخابشان نا امید کنند. هنوز هم طلبکارند؟
با پخش چند قسمت دیگر از این سریال آشنا در توییت دیگری به صورت مستقیم به این سریال پرداخت و متنی را با این مضمون منتشر کرد: «ای کاش ضداطلاعاتی داشتیم که جرأت میکرد تحلیلی واقع‌بینانه از کارکرد امنیتی مجموعه‌های گاندو ارائه نماید. ای کاش آقای ظریف و وزیر اطلاعات حقایق را روشن نموده و قوه قضائیه هم عاقبت پرونده متهم جاسوسی در مذاکرات را اعلام می کرد. نباید کوتاه بینی‌های مقطعی جای هنر راهبردی را بگیرد.»
و در توییت دیگری نوشت : از گاندو پردازان باید تشکر کرد؛ چرا که با حمله مستقیم به کارگزاران سیاست خارجی، کسی چون محمد جواد ظریف را وادار کردند تا دهان بگشاید و کمی پرده‌ها را بالا بزند؛ حالا این او است که سوالات سخت را می‌پرسد!
مصلحت نیست که از پرده برون افتد راز
ورنه در مجلس رندان خبری نیست که نیست
عباس عبدی با اشاره به ندیدن سریال گاندو صرفا جهت فضاسازی در توییتی اشاره کرد: تلویزیون ندارم نمی‌دانم گاندو۱و۲ دقیقا چیست. ولی میدانم که این توییت دادرسی کشور را بی‌اعتبار می‌کند. چون در جامعه سالم اول دادرسی می‌کنند سپس از روی پرونده فیلم می‌سازند. اینجا اول فیلم می‌سازند بعد دادگاه باید مطابق آن‌حکم دهد! اگر دادگستری مستقل نباشد، جاسوسی آسیب رایجی می‌شود.
اما محمد جواد ظریف روز چهارشنبه ۱۲ فروردین همراه با «محمد جواد آذری جهرمی» در پلت‌فرم کلاب هاوس گفت: گاندو می‌سازنند و به دروغ می‌گویند آقای شعبانی که خدمت کرد بدون ریالی جاسوس بوده است، ولله بالله این طرح را من نوشتم با راهنمایی رهبری و انتخاباتی نیست. گاندو از اول تا آخرش دروغ و افتراست.
علی‌علیزاده: کسی که به اسراییل سفر می‌کند و بعد سفر خود را مخفی می‌کند و کسی که برای فروش اطلاعات سراغ WINEP میرود نمی‌تواند وطن پرست باشد. شعبانی یکی از هزاران تاجر صنعت اطلاعات مدرن است. تاجری که فقط بخاطر توانایی نوشتن مقالات انگلیسی اعتماد بالاترین مقامات ایران را جلب و اطلاعات دسته‌اولی کسب کرده که این روزها مشغول فروششان است.
بیشتر بخوانید:
واکنشهای کاربران به اظهارات ظریف در کلاب هاوساین سخنان ظریف با واکنش‌ها و بازتاب‌های فراوانی در فضای مجازی مواجه شد. در مورد سریال گاندو با توجه به اظهارات وزیر امور خارجه نخستین موضوع قابل تحلیل این است که سریال بر اساس پرونده‌های واقعی ساخته شده که توسط ضابط قضایی به مراجع قضائی تحویل داده شده و در پرونده‌های طرح شده در سریال، احکام قضائی قطعی صادر شده است. در فصل اول این سریال پرونده جیسون رضائیان با عنوان مستعار مایکل هاشمیان مطرح شد. پرونده‌ای که دستگاه قضائی حکم قطعی درباره آن صادر می‌کند و پس از مذاکرات برجام با دولت ایالات متحده آمریکا مبادله می‌شود.
به احتمال فراوان نمایش شمایل تریتاپارسی (ریاست شورای ملی ایرانیان آمریکا موسوم به نایاک) و طرح پرونده «محمد علی شعبانی» با عنوان مستعار موسی‌پور منجر به حواشی و واکنش محمد جواد ظریف شد. علی علیزاده نیز با حضور در گروه کلاب هاوس در مورد سریال با اشاره به مستنداتی که پیش از این در فضای مجازی منتشر کرده بود به نفوذ سیستماتیک شعبانی اشاره کرده و با اشاره سوابق وی گفت :
شعبانی کارآموز سابق شورای ملی ایرانیان آمریکا یا نایاک در سال ۲۰۰۷ (۱۳۸۶) است. او همان سال به اسراییل سفر کرد و با نهادها و افراد بسیاری از جمله مئیر جاودانفر دیدار کرد. (مئیر جاودانفر در پاسخ به این رشته توییت، امروز این مساله را تایید کرد). «برغم سفر به اسراییل و کارآموزی در نایاک»، شعبانی به استخدام پرس‌تی‌وی درآمد.
شعبانی ۱۳۹۰ به ایران برگشت و «برغم سفر به اسراییل و کار در نایاک» کارمند آقای روحانی در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت و سردبیر نشریه انگلیسی مرکز شد. شعبانی پس از انتخاب آقای روحانی توانست اعتماد افراد بسیاری از جمله درونی ترین حلقه‌های اطراف روحانی و ظریف را جلب کند.
شعبانی سال۹۱ به لندن برگشت. هرچند پس از انتخاب روحانی بارها به ایران سفر کرد. او تلاش زیادی برای جلب اعتماد نزدیکترین حلقه خانوادگی رییس جمهور ایران و نزیک شدن به خویشان روحانی در لندن کرد. مقصر خانواده روحانی نبود. تیتر «سردبیر مجله مرکز تحقیقات» اعتماد هرکسی را جلب میکرد.
شعبانی اخیرا تلاش زیادی برای فروش سرویس و خدمات و اطلاعات خودش به موسسه واشنگتن برای خاور نزدیک یا WINEP کرده‌است. WINEP به صورت رسمی از نزدیکترین موسسات به لابی اسراییل یا AIPAC است. مهدی خلجی هم در WINEP کار می‌کند و بورسیه خانواده لیبیتزکی از حامیان اصلی مالی AIPAC است. (اینها توهمات کریم قدوسی یا کیهان نشنیان نیست، هر دانشجوی سال اول علوم سیاسی در غرب این آشنای ابتدایی را با اتاق فکرهای مهم واشنگتن دارد)
نمی‌دانم شعبانی جاسوس است یا نه. باید از متخصصان امنیتی این را بپرسید. اما به قطع و یقین میدانم کسی که به اسراییل سفر می‌کند و بعد سفر خود را مخفی می‌کند و کسی که برای فروش اطلاعات سراغ WINEP میرود نمی‌تواند وطن پرست باشد. شعبانی یکی از هزاران تاجر صنعت اطلاعات مدرن است. تاجری که فقط بخاطر توانایی نوشتن مقالات انگلیسی اعتماد بالاترین مقامات ایران را جلب و اطلاعات دسته‌اولی کسب کرده که این روزها مشغول فروششان است.
در ادامه واکنشهای فعالان دولتی سید عباس صالحی وزیر ارشاد نیز در واکنشی بدون نام بردن از سریال مطلبی را منتشر کرد. البته این توییت با واکنش تهیه کننده سریال مواجه شد. صالحی نوشت: کارنامه کشور در رسانه رسمی در قالب خبر، گزارش، مصاحبه، فیلم مستند، سریال‌های سریالی! چنین است:مسوولان چپاولگر اموال عمومی و جاسوس خارجی هستند! آیا با این سطح از تبلیغات منفی در تدارک مشارکت حداکثری هستند!؟
کاربری در توییتر :پیشنهاد می‌گنم گاندوی ۴ را با موضوع بررسی بررسی دلایل استعفای اقای علی جنتی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ساخته شود. البته با اعتراض فراوان کاربران در توییتر، علی جنتی اقدام به حذف این پست خود کرد.
علی جنتی وزیر سابق ارشاد دولت یازدهم نیز در واکنش به سریال گاندو نوشت: پیشنهادمی‌کنم صداوسیما، گاندو۳ رابه افشای شیوه های نفوذجاسوسی اسرائیلی درنهادهای اطلاعاتی، امنیتی و نظامی اخنصاص دهدکه مرکزمهم هسته ای نطنزرامنفجرکردند، هزاران برگ سند به کلی سری راسرقت کردندودر روز روشن شهید محسن فخری زاده را به شهادت رساندندوکمترین ردپایی از خود به جای نگذاشتند.
کاربر نیز در توییتر در پاسخ به جنتی نوشت:پیشنهاد می‌گنم گاندوی ۴ را با موضوع بررسی بررسی دلایل استعفای اقای علی جنتی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ساخته شود. البته با اعتراض فراوان کاربران در توییتر، علی جنتی اقدام به حذف این پست خود کرد.
موضوعی که به صورت مبهم از طرف دولتی‌ها مطرح می‌شود، طرح‌ریزی حمله به دولت است؟ با توجه به اطلاعات عمومی منتشر شده در فضای عمومی کشور، گاندوسازان(عبارت کاربردی حسام الدین آشنا) به هیچ عنوان قصد اتهام زنی به صاحب‌منصبان دولتی را نداشته‌اند و پرونده محمدعلی شعبانی(محمدعلی شعبانی) از مشاوران تیم مذاکران هسته‌ای، کارموز سابق شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک) بر اساس احکام صادره در مراجع قضایی ساخته است.
عباس عبدی در توییتی که منتشر کرده، ماجرا را کاملا وارونه جلوه می‌دهد و تلاش می‌کند این خط القایی را به افکار عمومی پمپاژ کند که پس از ساخت سریال موج دستگیری‌های تازه‌ای آغاز خواهد شد. در صورتیکه گاندوسازان مسیر صحیحی را در طرح روایت سریال در پیش گرفته‌اند و بر اساس مصادیق اثبات شده در مراجع قضائی قصه خود را ساخته‌اند.
آیا گاندوسازان قصد دشمنی با دولت مستقر را دارند؟
اگر از فضای هیجانی ساخته شده در فضای مجازی دور شده و به صورت منطقی و مصداقی نشان دهیم که «گاندوسازان» به زعم نزدیکان دولت، دشمنی شخصی با دولت ندارند و به چند سند بسیار مهم در این گزارش می‌توان استناد کرد.
تهیه‌کننده‌ای که در کارنامه‌اش فیلم توقیف شده «به تهران خوش آمدید» (محصول موسسه آوینی) را دارد و نگاهی به کارنامه سینمایی‌اش نشان می‌دهد او از چهره‌های معتدل حوزه تولیدات نمایشی است. این روزها هومن سیدی با سریال قورباغه دوباره بر سر زبان‌ها افتاده اما نمی‌توان این مسئله را نادیده گرفت که مجتبی امینی با ساختن فیلم «آفریقا» زمینه ورود هومن‌سیدی را در مقام کارگردان به سینما فراهم کرد.
پرونده‌سازی‌های اخیر در فضای مجازی و از سوی برخی اهالی سینما علیه تهیه‌کننده سریال با مشی اعتدال و امید تناسبی ندارد. کما اینکه اظهارات صاحب منصبان دولتی درباره سریال گاندو، فعالان در این پروژه را با سختی فراوانی مواجه خواهد کرد.
حضور مدیران فرهنگی دولت و حامیان انتخاباتی دولت در گاندو
در فصل دوم سریال «گاندو» یکی از مدیران ارشد وزارت فرهنگ دولت یازدهم و دوازدهم ایفای نقش می‌کند. حسین پارسایی از مدیران فرهنگی وزارت ارشاد در دولت یازدهم و دوازدهم تئاترهای موزیکالی جنجالی را روی صحنه برد و یکی از اعضای فعال ستاد انتخاباتی حسن روحانی بود.
در فیلم زیر شاهد بخش‌هایی از حضور حسین پارسایی در فصل دوم سریال گاندو هستیم که نقش وزیر امور خارجه را بازی می‌کند.
حسین پارسایی در سریال گاندو
در این سریال تعمدا پارسایی دیالوگ‌هایی را بر زبان می‌آورد و نقشی را ایفا می‌کند که گویی از انتقادات به برجام و دیپلماسی دولت‌های یازدهم و دوازدهم بسیار خشنود است. در حالیکه پارسایی در سازماندهی و عملیات تجمیع هنرمندان در شهرهای مختلف یکی از نزدیکترین یاران ستادهای انتخاباتی دولت دوازدهم است. پارسایی از کارگردانان سرشناس تئاتر است و از مردان پرنفوذ عرصه فرهنگ و هنر.
فیلم زیر نشان می‌دهد که پارسایی در مشهد برای انتخاب شدن دولت دوازدهم چگونه سنگ تمام گذاشت. این فیلم سند همکاری حسین پارسایی با دولت مستقر است اما چرا فردی با جایگاه پارسایی و خیل وسیعی از هنرمندانی نظیر او مسیر گفتمانی خود را از این دولت جدا کرده‌اند و حاضر به ایفای نقشی کوتاه و فرعی در این سریال شده‌اند!؟
حسین پارسایی در تجمع انتخاباتی حسن روحانی در مشهد(۱۳۹۶) قادری نویسنده سریال گاندو طرفدار رئیس دولت اصلاحات است و او را در پستی حذف شدنی نمی‌داند. در سایر پست‌های قادری انتشار پست‌هایی را می‌توان از دولت مصدق و حتی انتقاد به آیت‌الله کاشانی را یافت و تمجید از چند موسیقی و فعالان موسیقیایی که با قرائت رسمی حاکمیتی نسبتی ندارد. قادری حتی در چندین پست مکرر رئیس دولت اصلاحات و پیروزی او را دو انتخابات دهه هفتاد و هشتاد را ستایش می‌کند، اما از منتقدان رسمی عملکرد دیپلماسی خارجی دولت است. واقعیتی که از افکار عمومی پنهان مانده این است که بخشی از اعتراض مدیران و همفکران همسو با دولت نسبت به سریال گاندو، به متن و محتوای آن اثر نیست. بلکه در خیل عوامل تولید این سریال فعالانی سینمایی و فرهنگی پروژه گاندو را همراهی می‌کنند که حامی گفتمان دولت در دو انتخابات ۱۳۹۶ و ۱۳۹۲ بوده‌اند اما با پیوستن به تیم تولید گاندو، انتقادات خود را از دولت علنی کرده‌اند. این تابوشکنی سبب می‌شود در آینده روند تولید سریال‌های منتقدانه دیگری نسبت به عملکرد دولت مستقر تسهیل شود. نمونه شاخص‌تری که در تیم تولید این سریال حضور دارد و مجموعه گاندو را در حوزه نمایش طوری ریل گذاری کرده که این سریال با توفیق در جذب مخاطب مواجه شود، آرش قادری نویسنده سریال است. مرور صفحه اینستاگرام نویسنده سریال، به وحشت گفتمان‌های طرفدار دولت، علی الخصوص اصلاح‌طلبان چند برابر خواهد کرد.به صفحه اینستاگرام خالق گاندو باید توجه ویژه و خاصی داشت. در لایه دوم انتقاداتی که از سوی طیف‌های حامی دولت مطرح می‌شود، وحشتی عمیق را می‌توان مشاهده کرد. اصلاح‌طلبان با برخوردهایی نظیر آنچه درباره گاندو رخ می‌دهد، مانع ساخت هر اثر منتقدانه‌ای درباره خودشان می‌شدند و کلیه ریل‌گذاری‌های منتقدانه نسبت به خودشان را مسدود می‌کردند.
محمدجوادظریف در شرایط بسیار ملتهبی نسبت به این سریال واکنش نشان داد. انتقاداتی که اخیرا درباره عملکرد دیپلماسی خارجی مطرح می‌شود نشان می‌دهد که وزیر امور خارجه محبوبیت گذشته را ندارد و با اظهار نظر منتقدانه درباره سریال نمی‌تواند توجهات را به سوی خود در مسیرمظلوم‌نمایی جلب کند.در حالی که دولت مستقر با رویکرد گفتمانی «من حقوقدان هستم، سرهنگ نیستم» برسرکار آمد، هنرمندانی نظیر قادری در صفحات مجازی منصوب به خود، راهکارخروج کشور از بحران اقتصادی را به حضور یک نظامی در پاستور منوط می‌دانند. در این شرایط تیتراژ سریال گاندو را محمد علیزاده خواننده پرمخاطبی خوانده که در سال ۱۳۹۶ همراه با جمع بسیاری از خوانندگان کشورمان، پای نامه‌ای را در حمایت انتخاباتی از حسن روحانی امضا کرد.
گاندو صدای اعتراض فروخفته طیف‌های وسیعی از مردم، فعالان فرهنگی و هنرمندان است که گرچه در دوره‌ای از دولت روحانی حمایت کردند، اما حالا در منتقدانه‌ترین اثر تلویزیونی درباره نقاطی از مهمترین اتفاقات دولت یازدهم و دوازدهم حضور پیدا می‌کنند.
منبع: مشرق
کلیدواژه: کرونا مؤسسه شهید آوینی شبکه سوم سیما دولت دوازدهم وزارت ارشاد جیسون رضاییان سریال گاندو آرش قادری دولت اصلاحات اصلاح طلبان مجتبی امینی محمد جواد ظریف گاندو محمد علی شعبانی علی جنتی شورای عالی امنیت ملی جواد افشار دولت ایالات متحده آمریکا برجام حسین پارسایی حسن روحانی جبهه اصلاحات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دوم خرداد صالحی جنتی محمدجواد آذری جهرمی جیسون رضائیان سعید امامی ستاد انتخاباتی حسن روحانی قوه قضاییه علی جنتی سید عباس صالحی وزارت اطلاعات کلاب هاوس اخبار داغ رئیس دولت اصلاحات یازدهم و دوازدهم محمدعلی شعبانی نویسنده سریال فضای مجازی فصل دوم سریال حسین پارسایی سریال گاندو دولت یازدهم حسن روحانی امور خارجه دولت مستقر علی شعبانی محمد جواد آرش قادری علی جنتی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۴۸۰۰۸۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
احتمال احیای داعش در منطقه تا چه حد جدی است؟
رسول سلیمی: در ۲۳ مارس ۲۰۱۹، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، با کمک ائتلاف جهانی به رهبری امریکا، کنترل روستای البغوز، اخرین پایگاه دولت اسلامی (داعش) در سوریه را به دست گرفتند. سقوط البغوز به دنبال شکست‌هایی بود که کنترل سرزمین‌های باقی مانده این گروه در سوریه و عراق را از بین برد، جایی که آنها در ژوئن ۲۰۱۴ خلافت خود را اعلام کرده بودند. نگاهی گذرا به مسیرهای تشکیل دولت اسلامی از وجود یک سازمان بروکراتیک بسیار پیچیده، منسجم و انعطاف‌پذیر با ظرفیت زیادی برای تکامل و سازگاری با محیط حکایت دارد. اما انتقال رهبری داعش به نسل های جدیدتر به یک جنبه از توسعه در این گروه اشاره دارد:
زمانی که زرقاوی (احمد فاضل الخلیله) در ۶ ژوئن ۲۰۰۶کشته شد، او جانشینی خود را به یک سازمان منسجم، قوی و بانفوذ واگذار کرد و ابو عمر البغدادی (حمید داوود الزاوی)، افسر سابق ارتش منحل شده عراق، تأسیس دولت اسلامی عراق را به عهده گرفت. در اکتبر ۲۰۰۶، در زمان سلطنت او، این سازمان به یک سازمان بوروکراتیک متمرکزتر تبدیل شد و هنگامی که اعلام شد ابو عمر البغدادی در ۱۹ آوریل ۲۰۱۰ به همراه ابوحمزه المهاجر در ۱۶ مه ۲۰۱۰ کشته شده است، دولت اسلامی عراق با ابوبکر البغدادی (ابراهیم عواد البدری سامرای) بیعت کرد.
پس از کشتن ابوبکر البغدادی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۹، این سازمان به سرعت ابو ابراهیم الهاشمی القریشی (امیر محمد سعید عبدالرحمان مولا) را منصوب کرد و پس از مرگ او در فوریه ۲۰۲۲، این سازمان در ۱۰ مارس ۲۰۲۲، ابو حسن الهاشمی القریشی و پس از قتل الهاشمی در اواسط اکتبر ۲۰۲۲، ابو حسین الحسینی القریشی رهبری داعش را در نوامبر ۲۰۲۲ به عهده گرفت اما در سوم اوت سال۲۰۲۳ اعلام شد که ابو الحسین القریشی نیز کشته شده است و خلیفه فعلی ابو حفص الهاشمی القریشی منصوب شده است.
ویژگی محوری رهبری در داعش
ازاین‌رو روشن است که دو رهبر اخیر از نسل جدید داعش هستند که میل زیادی به توسعه و بازسازی حکومت اسلامی برای از سرگیری حملات به دشمنان خود را دارند. به همین منظور با اشاره به انسجام و وحدت رهبری پس ازدست‌دادن هر خلیفه، دولت اسلامی تصاویر تبلیغاتی را پخش می‌کند تا نشان دهد صدها جنگجوی داعش - از سوریه تا افغانستان، از مصر تا موزامبیک - با خلیفه دوم بیعت می‌کنند و نکته مهمتر آنکه می خواهد نشان دهد داعش با تمرکز بر رهبر، خلافت را شخصی نکرده است. این در حالی است که تا پایان سال ۲۰۲۲، هیچ نشانه قابل توجهی از مخالفت یا نارضایتی در شبکه جهانی داعش وجود نداشت و از زمان فروپاشی در سوریه، به مثابه شاخه‌هایی که توسط یک سیستم تصمیم مرکزی اداره می‌شود، عمل کرده است. سلول‌های سازمان که بر زمین جنگ تسلط ندارند، انعطاف پذیری خود را در بازسازی سازمانی خود در سطح نظامی، امنیتی، اداری و رسانه ای نشان می‌دهند.
امروزه "دولت اسلامی" بدون اعمال کنترل بر یک مکان خاص، در صحرای سوریه و در حومه شهرهای سوریه فعال است و حتی حمله به داخل شهرها با سلول‌هایی که در بیشتر جغرافیای سوریه گسترش‌یافته‌اند انجام می‌شود. در همین راستا یک گزارش پنتاگون نشان می‌دهد که داعش صفوف خود را برای ظهور مجدد در سوریه تغییر داده و این گزارش تأکید می‌کند که این سازمان توانایی‌های مسلحانه خود را در عراق تقویت کرده است.از این رو به نظر می‌رسد داعش بیش از هر زمانی برای بازسازی خود و استخدام جنگجویان بیشتر آماده می‌کند و از ظرفیت لازم برای تهدیدات بالفعل برخوردار شده است.
داعش همچنان در عضوگیری فعال است
در همین زمینه کارشناسان سازمان ملل متحد در گزارشی که در ۱۵ اوت ۲۰۲۳ منتشر شد، گفتند: «دولت اسلامی (داعش) هنوز بین ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ عضو در پایگاه سابق خود در سوریه و عراق دارد. کارشناسان ناظر بر تحریم‌ها علیه این گروه خاطرنشان کردند که در نیمه اول سال ۲۰۲۳، تهدید داعش "عمدتاً در مناطق درگیر" باقی مانده است. این کمیته در گزارش خود به شورای امنیت گفته بود: "وضعیت کلی همچنان فعال است" و با وجود تلفات سنگین این گروه و کاهش فعالیت در سوریه و عراق، خطر تجدید حیات آن همچنان وجود دارد. در این بیانیه آمده است: "این گروه استراتژی خود را تطبیق با شرایط فعلی قرار داده و با مردم محلی عراق و سوریه ادغام شده است و در انتخاب نبردهایی که انتظار میرود منجر به تلفات شود، محتاط است" از این رو "شبه نظامیان بیشتری را از اردوگاه‌های شمال شرقی سوریه و جوامع اسیب پذیر از جمله در کشورهای همسایه، دوباره جمع آوری و استخدام کرده است."
ظرفیت نیروی انسانی زندانی در سوریه
اگرچه این گروه عمداً عملیات های خود را برای تسهیل استخدام و سازماندهی مجدد کاهش داده، اما این کمیته خاطرنشان کرد که نزدیک به ۱۱ هزار شبه‌نظامی مظنون داعش در شمال شرقی سوریه در تأسیسات متعلق به نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) به رهبری کردها نگهداری می‌شوند که نقش‌برجسته‌ای در جریان حملات داعش ایفا کردند. شمال شرقی سوریه شامل دو اردوگاه است که کارشناسان می‌گویند حدود ۵۵ هزار نفر را با ادعای ارتباط یا ارتباط خانوادگی با داعش در خود جا داده و در شرایط "سخت" زندگی می‌کنند. هیئت کارشناسان گزارش دادند که داعش همچنان به استخدام کودکان در اردوگاه‌های پرجمعیت ادامه می‌دهد.
اگرچه در حال حاضر مهار داعش در سوریه و افغانستان دشوار است؛ اما با وجود کاهش کلی تهدیدات نسبت به روزهای اوج خون ریزی داعش، این گروه به حملات متعدد در عراق، سوریه ادامه می‌دهد و وابستگان به داعش در افریقا و بخش‌هایی از آسیا به طور فزاینده‌ای فعالیت خود را استمرار داده‌اند. ازاین‌رو در سال‌های اخیر، داعش فعالیت‌های خود را در جنوب صحرای افریقا، از جمله نیجریه در غرب افریقا، جمهوری دموکراتیک کنگو در افریقای مرکزی و موزامبیک در افریقای جنوبی انجام داده است. همچنین داعش از یک مزیت جغرافیایی در افغانستان در امتداد مرز پاکستان با نام استان خراسان یا داعش خراسان برخوردار است که نزدیکترین مرز به ایران به شمار میرود.
نابودی داعش امکان‌پذیر است؟
به طور خلاصه، تشدید حملات داعش در سوریه نشان می‌دهد که شکست نهایی این گروه به‌عنوان بخشی از تغییر فاز از خلافت به یک سازمان بوروکراتیک غیرمتمرکز و متکی به تاکتیک‌های جنگی سنتی قبلی به‌وسیله حملات فرسایشی و جنگ چریکی، امکان‌پذیر نیست. با وجود تضعیف سازمان در عراق، سوریه، داعش به حملات مرگبار ادامه می‌دهد و توانایی اثبات شده‌ای برای انجام عملیات های پیچیده دارد که به‌وضوح در افریقا و جنوب آسیا درحال‌رشد است. ناظران سیاسی معتقدند یکی از دلایل چنین رشد فزاینده ای به تغییر در اولویت‌های استراتژیک ایالات متحده به سمت مسائل دیگر مانند رقابت با چین و روسیه باز می‌گردد.
عوامل ناتوانی داعش در آینده
چهار سال پس از شکست، داعش تلاش کرده است تا به حمله علیه دشمنان خود در سوریه و عراق ادامه دهد. آنها در این تلاش با چندین شانس بزرگ از جمله پاندمی Covid-۱۹، عملیات نظامی ترکیه در شمال غربی سوریه و اختلافات فرقه‌ای در سوریه و عراق همراه بودند که به تقویت این گروه منجر شد. بااین‌حال، این گروه نتوانسته است از این فرصت‌ها استفاده کند. از جمله فرصت های دیگر داعش برای تهدید افزایی علیه ایران، جنگ غزه و مسائل اقتصادی و اجتماعی درون جامعه ایرانی است که توجه سیاستگذار امنیتی را از موضوعات ذاتا امنیتی به موضوعات فرهنگی جلب کرده است.
از سوی دیگر شرایط در سوریه و عراق علیه بازگشت داعش است. هنگامی که داعش در سال ۲۰۱۴ خلافت خود را اعلام کرد، هر دو کشور از عواقب بی ثباتی طولانی مدت ناشی از فرقه گرایی مذهبی و منازعات پس از بهار عربی ۲۰۱۱ رنج می‌بردند. اکنون حکومت سوریه کنترل بسیاری از مناطق در مناطق مرکزی و شرقی کشور را که پس از سال ۲۰۱۱ از دست داده بودند، به دست آورده اند و ارتش و سرویس‌های امنیتی عراق در حال توسعه ظرفیت‌های نظامی خود هستند.
عامل دوم، آن است که محبوبیت گروه‌های سلفی افراطی مانند داعش و جبهه النصره به‌شدت کاهش‌یافته است، به‌ویژه در جوامعی که این گروه‌ها در آن رشد کرده بودند و روزانه شاهد اعدام هزاران نفر به‌عنوان "کافران" و "خائنان" بودند. اما این جوامع غالباً به حکومت مدنی سکولار متعهد شدند.
سومین عامل جلوگیری از بازگشت داعش، ماهیت جمعیت در مناطقی است که این گروه در حال حاضر حضور دارد. هنگامی که نیروهای دموکراتیک سوریه و نیروهای ائتلاف قلمرو عراق و سوریه را از داعش باز پس گرفتند، پیروان محلی آن یعنی کسانی که به طور مستقیم برای این سازمان کار می‌کردند یا دیگرانی که دکترین‌های آن را طرح‌ریزی کرده بودند - مجبور به فرار به کشورهای همسایه یا مناطق تحت کنترل قدرت‌های دیگر مانند شمال سوریه شدند. با این مهاجرت، داعش از پایگاه مردمی خود جدا شده و در معرض عقب‌نشینی‌های بیشتر قرار گرفت.
عامل چهارم ناتوانی داعش در جذب نیروهای جدید برای تکمیل صفوف خود است. بازگرداندن خلافت داعش به نیروی انسانی قابل‌توجهی نیاز دارد و فقدان سربازان جدید باعث می‌شود این سازمان تلاش کند هزاران جنگجوی بازداشت شده خود را در زندان‌های SDF آزاد کند. در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱، گروه‌های وابسته به داعش به زندان السینا در الحسکه، شهری در شمال شرقی سوریه حمله کردند. با این حال، این حمله شکست خورد زیرا نیروهای ائتلاف به کمک SDF آمدند و داعش در نهایت ده‌ها جنگجوی خود را که در داخل زندان بازداشت شده بودند از دست داد.
پنجمین و آخرین عاملی که احیای داعش را به‌عنوان یک پروژه سیاسی خنثی کرده است، کاهش گسترش سلاح و ازدست‌دادن منابع مالی است. ظهور داعش به مقادیر زیادی سلاح متکی بود، مانند آنهایی که پس از تصرف موصل به دستاورد و حضور خود را تا زمان سقوط در البغوز حفظ کرد. کمبود تسلیحات فعلی بسیاری از توانایی‌های نظامی سازمان را از بین می‌برد و مجبور خواهد شد به تاکتیک‌های چریکی و جنگ فرسایشی متوسل شود - استراتژی که سازمان را زنده نگه می‌دارد.
در یک جمع بندی، از بین رفتن هر یک موانع گفته شده در بالا به طور مستقیم یا غیرمستقیم به تقویت داعش در مرزهای ایران منجر خواهد شد. همچنین این احتمال وجود دارد که موانع گفته شده با هدف ایجاد دشمنی مشترک، از سوی یکی از کشورهای متخاصم با ایران تضعیف شده و در نتیجه بازسازی داعش را تسریع کند.
۳۱۱۲۱۳
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1893331
همسر شهید آیت الله سیدمصطفی خمینی دار فانی را وداع گفت