به نقل از «دانا»

رمضان؛ گنجینه سنت‌های بومی و کهن سیستان و بلوچستان/ نوای ربنا با چشمان چمروگ، مردم داری و سوچکی و اوددار به گوش می‌رسد

تاریخ انتشار: ۲۳ فروردین ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۵۵۹۱۶۴

محمدعلی ابراهیمی گفت: مردمان سیستان و بلوچستان چند روز مانده به آغاز ماه رمضان با برپایی آیین های خاص به پیشواز این ماه می‌روند. این خطه به لحاظ داشتن پیشینه تاریخی و غنی فرهنگی، از جایگاه و ارزش والایی در میان شهرستان‌ها و مناطق مختلف کشور برخوردار است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ محمدعلی ابراهیمی، پژوهشگر میراث فرهنگی و کارشناس مردم شناسی در گفت و گو با خبرنگار عصرهامون بیان کرد: عادات، آیین های و مناسک مختلفی در سیستان وبلوچستان وجود دارد که هرکدام دنیایی ازسخن است و در جای جای این کهن مرز و بوم و در ایام و مناسبت ها ی گوناگون اجرا می شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی بیان کرد: دین اسلام و مذهب در این استان از اهمیت به سزایی برخوردار است و یکی از عوامل مهم ایجاد، رشد و تکامل فرهنگ و وحدت در سیستان وبلوچستان یکتا پرستی، اسلام و اعتقاد راستین به خداوند منان و رسول مکرم اسلام وائمه اطهار محسوب می شود.

کارشناس مردم شناسی تصریح کرد: یکی از موضوعات مهم واساسی در فرهنگ مناسک و مراسم ملی ومذهبی تعیین زمان دقیق رسیدن ایام است که در اصطلاح مردم نگاری وتاریخ به گاهشماری معروف است.

تعیین وقت و گاهشماری در سیستان

ابراهیمی عنوان کرد: در سیستان وبلوچستان مردم زمانی به درجه‌ای از تمدن رسیده‌ بودند که گاه‌شماری ویژه‌ خود داشتند، حتی امروز هم گاه‌شماری قمری آن ها که حساب رمضان، محرم و عید فطر و قربان را با آن نگاه می‌دارند ویژه‌ خودشان است و آن ها برای حساب و کتاب میان خودشان از نام ماه‌هایی استفاده می‌کنند که در هیچ منبع دیگری، جز فرهنگ سیستان نمونه ندارد.

وی ادامه داد: مردم سیستان ماه‌های شمسی را به نام‌های دیگری می‌خواندند و از فروردین ماه آغاز می ‌کردند به این ترتیب کواذ، رهو، اوسال، تیرکیانوا، سریزوا، مریزوا، توزر، هرانوا، آرکبازوا، کژپشت، گژشن، ساروا؛ یعنی فروردین، اردی‌بهشت، خرداد ...، این مردم گویا به نوعی خودکفایی علمی رسیده‌اند که ماه‌های قمری را نیز آن چنان که خود می‌خواهند، نه آن چنان که هست، به کار می‌برند.

آیین های ویژه ماه مبارک

پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: مراسم و برنامه هایی که برای میزبانی از ماه مبارک رمضان قبل از فرارسیدن آن آغاز می شود، پس از تعیین زمان وشروع ماه مهمانی خداوند همانند سایر نقاط ایران در این خطه نیز آیین های مرسوم است که بخشی از میراث معنوی ارزشمند ما محسوب می شود.

ابراهیمی تصریح کرد: مردمان این استان چند روز مانده به آغاز ماه رمضان با برپایی آیین های خاص به پیشواز می‌روند، سیستان وبلوچستان به لحاظ داشتن پیشینه تاریخی و غنی فرهنگی، از جایگاه و ارزش والایی در میان شهرستان‌ها و مناطق مختلف کشور برخوردار است.

وی اظهار کرد: تعمیر، غبارروبی مساجد، اهدا فرش به مکان های مذهبی، کمک به نیازمندان و دادن خیرات و تهیه انواع کلوچه ونان ها، لبنیات وشیرینی و خشکبار محلی از جمله برنامه‌های پیش از آغاز ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان است.

کارشناس مردم شناسی ادامه داد: افطاری به نیازمندان و سحرخوانی و رمضان‌خوانی از آیین ها و آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان است از جمله ویژگی های فرهنگی استان که بین دو قوم زابلی وبلوچ اشتراکات زیادی دارد آیین های ماه رمضان است.

رویت هلال ماه با ستاره شناسی در سیستان و چشمان تیزبین چمروک در بلوچستان

ابراهیمی تصریح کرد: با توجه به وجود رصدخانه در سیستان در سالیان قبل با استفاده از علم نجوم و ستاره شناسی زمان سحر را تشخیص می دادند، دربلوچستان برای رویت ماه افراد خاص درهر روستا وجود داشت که آنان معروف بودند به (چمروک) یعنی کسانی که چشمان روشن وتیزبینی دارند که اغلب شکارچیان آن روستا بودند.

وی بیان کرد: از 2 روز قبل هنگام صبح قبل از طلوع آفتاب هلال ماه را در سمت شرق رصد می کردند، چنانچه 2 روز متوالی هلال را درهنگام صبح در شرق رویت نمی کردند تقریبا مطمئن می شدند آن روز هنگام غروب حلال باریک ماه را در سمت غرب آسمان رویت خواهند کرد.

پژوهشگر میراث فرهنگی افزود: به همین دلیل شب سی ام ماه شعبان از پله های مارپیچ مناره مسجد به سمت بالا حرکت و در بالای مناره خشتی مسجد بالا رفته و به هراه 2 یا سه نفر دیگر به عنوان شهود مشغول رصد هلال باریک ماه می شدند، در قدیم بدون امکانات و دوربین و فقط با چشمان تیزبین این شکارچیان ماه رصد می شد که اغلب هم موفق می شدند.

ابراهیمی اظهار کرد: پس از رویت ماه توسط یک یا چند نفر از همانجا جار می زدند (آ ماه و آ ماه و) یعنی آن ماه است و ماه را دیدیم در این هنگام دیگر مردم در مسجد و در منازل خود نیز نگاه می کردند چنانچه آنها هم ماه را می دیدند همین جمله را تکرار می کردند اگر مردم خودشان موفق به دیدن ماه نمی شدند بر اساس اعتمادی که به چمروک داشتند بلافاصله جار می زدند (آ ماه وآماه و) و این آواز به صورت دسته جمعی از طرف تمام اهالی محل به مدت 2 تا سه دقیقه در تمام روستا طنین انداز بود و مردم خوشحال که ماه مبارک رمضان را دیده اند.

وی  ادامه داد: اولین اقدام پس از رویت ماه دعایی است که به زبان بلوچی خوانده می شود و پس از دعا مردم آذوقه و مایحتاج ماه رمضان را اگر قبلا آماده نکرده بودند خرید می کردند تا غذای سحر به موقع پخت شود.

آمادگی برای ماه مبارک رمضان از سنت مردم داری تا غبارروبی مساجد

کارشناس مردم شناسی بیان کرد: در استقبال از ماه مبارک رمضان در میان مردم سیستانی‌ وبلوچ می‌توان به نظافت خانه و کاشانه و اماکن مقدّس مانند مساجد و تکایا اشاره کرد.

ابراهیمی افزود: یک هفته قبل از این ماه پرفضیلت، مرزنشینان سیستانی و بلوچ به نظافت کامل مساجد و تکایا می‌پردازند که البته این رسم در بین سیستانی‌هایی که به سایر مناطق ایران مهاجرت کرده‌اند همچنان پابرجاست.

وی ادامه داد: برخی از خانواده‌ها مساجد را با فرش‌های دستبافت که حاصل دستان خودشان است مزین می کنند و قرآن و کتاب‌های دعا را به مساجد هدیه می‌دهند.

پژوهشگر میراث فرهنگی عنوان کرد: غبار روبی مساجد و گرد افشانی و مرتب کردن قرآن‌ها و کتب ادعیه از جمله کارهایی است که برای آمادگی ورود به ماه مهمانی خدا انجام می‌شود.

ابراهیمی افزود: بیشتر خانواده‌های سیستان وبلوچستان که تقریباً از تمکن مالی برخوردارند به ‌خصوص در روستاها یک روز مانده به ماه رمضان گوسفند یا بزی را قربانی می‌کنند و قسمتی از آن را برای همسایه‌ها و افراد بی‌بضاعت می‌فرستند و در طول ماه رمضان افطاری نذری می دهند و یا بین مستمندان تقسیم می کنند.

وی بیان کرد: گرفتن روزه پیشواز و استقبال از ماه مبارک رمضان، از جمله آداب و سنت‌های استان است که مؤمنان روزه دار با روزه اواخر ماه شعبان المعظم (یک یا چند روز قبل از ماه مبارک رمضان)، به استقبال ماه مهمانی خدا می‌روند و خود را برای حضور در این ضیافت پر فیض آماده می‌کنند.

کارشناس مردم شناسی تصریح کرد: یکی از مراسم این ماه مبارک، آشتی و ایجاد دوستی بین افرادی است که به علتی از یکدیگر دل‌آزرده شده‌اند، مردمان این استان بر این باورند که بدون آشتی با برادران دینی، روزه فرد مورد قبول درگاه الهی واقع نمی‌شود.

ابراهیمی خاطرنشان کرد: آن ها عقیده دارند این مراسم آشتی دادن فقط مختص ایام ماه مبارک نیست، بلکه درهمه اعیاد مذهبی و ملی نیز اعضای خانواده و فامیل برای آشتی میان افراد پادر میانی می کنند.

وی ادامه داد: در مراسم آشتی‌کنان یا مردم داری یکی از ریش‌سفیدان نقش آشتی‌دهنده را بازی می‌کند، در خانه‌اش سماور را روشن کرده و چای دم می‌کند و آن 2 نفر را که نسبت به هم کدورتی دارند، بدون اطلاع از یکدیگر دعوت می‌کند و مراسم آشتی‌کنان راه می‌اندازد.
 
معطر کردن مساجد اهل سنت با "سوچکی و اوددار"

پژوهشگر میراث فرهنگی بیان کرد: در بلوچستان نیز همانند منطقه سیستان آداب بسیار اصیلی در ماه ضیافت الهی مرسوم است، زنان و مردان بلوچ از نیمه دوم ماه شعبان خانه را غبارروبی کرده و زمینه برگزاری آداب و رسوم رایج این قوم در ماه رمضان را فراهم کرده و خود را برای استقبال از ماه مبارک رمضان آماده می‌کنند.

ابراهیمی اظهار کرد: بعد از نظافت مساجد توسط مردان بلوچ، زنان به روشن کردن مشک و دود دادن مواد خوشبویی به نام "سوچکی و اوددار" که بیشتر از کشورهای حاشیه خلیج فارس یا پاکستان تهیه می‌شود، اقدام می‌کنند، سوچکی تکه‌های نازکی از یک درخت بسیار خوشبو است که معمولاً با مواد معطر دیگر آغشته شده و در ظروفی با طرح‌های محلی شیک در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود.

وی تصریح کرد: یکی دیگر از رسوم نیک و پسندیده در این ماه، عیادت از بیماران است، اگر کسی از همسایه‌ها و یا خویشاوندان مریض باشد، اهالی به عیادتش می‌روند و برای سلامتی او دعا می‌کنند.

کارشناس مردم شناسی اضافه کرد: درگذشته در هر روستا ملا و سید وجود داشته است تا هم به مردم قرآن آموزش دهد وهم احکام شرعی را بگوید سهم امام و.. را مردم به او بپردازند و اکنون که امور سیسمتی و اداری شده است گاه با همکاری معتمدان و بزرگان طوایف و روستاها برای بازگو کردن اصول عقاید، پاسخ به پرسش‌های دینی و آموزش قرآن در ماه مبارک رمضان روحانیون به مساجد مناطقی که فاقد روحانی مستقر است اعزام می‌شوند.

ابراهیمی عنوان کرد: هر روحانی به مدت یک ماه در مسجدی می‌ماند و در روز اول مردم برای خوش‌آمد گویی به دیدن او می‌روند.برای افطار و سحری، هرروز یکی از اهالی او را به خانه‌اش دعوت می‌کند.در طول روز، در مساجد جلسات آموزش قرائت و تجوید قرآن دایر است و این جلسات رونق خاصی دارد.

وی ادامه داد: برای اطلاع از فرارسیدن افطار از روش‌های گوناگون استفاده می‌شود، ازجمله ساعت و تقویم و اعلام وقت توسط رادیو و تلویزیون و...، درگذشته‌های دور تشخیص زمان افطار با امام مسجد بود، به‌این‌ترتیب که امام مسجد به همراه جمعیتی که جلوی مسجد جمع شده‌اند، با نگاه کردن به سرخی بعد از غروب آفتاب، زمان افطار را تشخیص می‌داد.

افطار و سنت زیبای افطاری دادن

پژوهشگر میراث فرهنگی تصریح کرد: چون در مسجد بلندگو نبود بعد از تشخیص زمان افطار توسط امام مسجد، یکی از بزرگان با رفتن بر پشت ‌بام مسجد اذان می‌گفت و بچه‌ها نیز با دویدن در کوچه‌ها زمان افطار را به اطلاع مردم می‌رساندند.

ابراهیمی بیان کرد: روزه‌داران معمولاً روزه خود را با خواندن دعاهای مخصوص افطار و با خرما یا کشمش افطار می‌کنند، در سفره افطار خرما یا کشمش، چای، نان تافتون محلی و کلوچه خرمایی محلی گذاشته می‌شود.

وی ادامه داد: غذای افطار را نیز معمولاً آبگوشت محلی یا هر نوع غذایی که در وسع صاحب‌خانه است تشکیل می‌دهد و افطاری دادن از اعتقدات ومناسک این ماه است.
 
انتهای پیام/

منبع: دانا

کلیدواژه: پژوهشگر میراث فرهنگی کارشناس مردم شناسی ماه مبارک رمضان سیستان و بلوچستان سیستان وبلوچستان زمان افطار ماه رمضان آیین ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۵۵۹۱۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تاکید ولی فقیه در سیستان و بلوچستان بر نقش مردم در توسعه

به گزارش خبرگزاری صدا وسیمای مرکز سیستان وبلوچستان، نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان و امام جمعه زاهدان در جلسه شورای اداری توسعه را مفهومی مردم محور عنوان کرد.

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی