به نقل از «قدس آنلاین»

ضیافت فیروزه‌ای

تاریخ انتشار: ۲۳ فروردین ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۵۶۱۳۵۹

چشم‌نوازند، کاشی‌های حرم را می‌گویم. تلفیق رنگ‌ها و نقش‌ها غوغا می‌کنند؛ انگار ضیافت رنگ‌هاست. از همان اول که پا می‌گذاریم به حرم رضوی، انگار اول کاشی‌ها هستند که به استقبال ما می‌آیند.

در این قطعه از بهشت، هر جا پا بگذارید، دلبری کاشی‌ها میزبانتان می‌شود.

 کاشی‌های نقشدار و زیبا، یکی از زیباترین مظاهر تمدن اسلامی ایرانی هستند که در حرم رضوی جلوه‌گری می‌کنند؛ اصلاً می‌شود گفت قابل رؤیت‌ترین هنری است که در این بنای متبرک و باشکوه به چشم می‌آید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

زائران به‌خصوص آن‌هایی که از راه دور می‌آیند و می‌روند، بعد از گنبد طلا و ضریح مطهر، حرم را با کاشی‌های رنگارنگ و زیبایش در خاطرشان مجسم می‌کنند. ممکن است گنبدی از طلا یا سقاخانه‌ای زرین را نشود در جای دیگری دید، اما هنر کاشی‌کاری و عظمت آن، در جای‌جای این سرزمین جاری است و زائر دورافتاده از حرم، در نقش‌های هنرمندانه آن، خاطرات روزی را جست‌وجو می‌کند که پا به صحن عتیق گذاشت و زیر لب زمزمه کرد: «السلام علیک یا علی بن موسی‌الرضا(ع)». امروز می‌خواهم برایتان از کاشی‌های حرم رضوی و سرگذشت آن‌ها بگویم؛ از تاریخی که البته مانند خودِ کاشی‌ها لطیف است و جذاب.

یادگاری‌های ۸۵۰ ساله

هنر کاشی‌کاری در ایران سابقه چندهزار ساله دارد و با روح هنردوست ایرانی، درآمیخته ‌است. ورود اسلام به سرزمین ما، موجب بالیدن و شکوفایی این هنر شد و به‌تدریج آثار این شکوفایی در نمای ساختمان‌های مذهبی به‌ویژه محراب مساجد پدیدار شد و در نشان دادن نگاه توحیدی و علقه‌های مذهبی هر دوره، نقشی خاص ایفا کرد. به احتمال زیاد در بنای حرم مطهر امام رضا(ع) هم از حدود هزار سال پیش، استفاده از کاشی البته به صورت محدود، متداول بوده ‌است. قبلاً در همین صفحه از رواق آوردیم که تزئین نمای داخلی حرم رضوی بیشتر با نقاشی انجام می‌شد و کاشی به‌تدریج جای آن را گرفت.

 دلیل این مسئله سخت بودن طراحی و ساخت کاشی‌هایی بود که بتواند با ترکیب رنگ‌های مورد نیاز، جلوه مطلوب هنرمند را به چشم بیننده بکشد. در حال حاضر قدیمی‌ترین کاشی‌های موجود در حرم رضوی، کاشی‌های معروف به «سنجری» است؛ سنجر پسر ملکشاه سلجوقی، بین سال‌های ۴۹۷ تا ۵۳۶ ش. بر بخش عظیمی از فلات ایران حکومت می‌کرد و مقبره او، امروزه در نزدیکی مرو قرار دارد. اگر می‌خواهید این کاشی‌ها را که به آن‌ها عنوان کاشی‌های «زرین‌فام» هم داده‌اند، ببینید، می‌توانید در داخل روضه منوره و در دیوارهای کنار ضریح، نشانی از آن‌ها بیابید. کاشی‌های سنجری حدود ۸۵۰ سال قدمت دارند و نشان می‌دهند که برخلاف نظر برخی مورخان، ساختمان اصلی حرم رضوی در حمله مغول دستخوش تخریب و ویرانی نشده ‌است. از این‌ها که بگذریم، رد و نشانی از کاشی‌کاری دوره ایلخانی را می‌توان در محراب‌های زیبای حرم مطهر دنبال کرد که به امید خدا، در یکی از قسمت‌های رواق به آن‌ها خواهم پرداخت.

عصر شکوفایی هنر کاشی‌کاری

هنر کاشی‌کاری در حرم رضوی، در عصر تیموری وارد دوران شکوفایی خود شد. نمی‌دانم خبر دارید یا نه؟ ولی در دوره دوم عصر تیموری یعنی از زمانی که تیمورلنگ مُرد و دنیا روی آرامش را دید، حکومت فرزندش شاهرخ در هرات، حکومتی توأم با دانش‌دوستی و هنرپروری شد. نزدیک بودن شهر هرات به مشهد از یک سو و ارادت گوهرشاد خاتون، همسر شاهرخ به امام هشتم(ع) از سوی دیگر، موجب گسترش استفاده از مکتب هنری هرات در معماری و تزئینات ساختمان‌های شهر مشهد به‌ویژه حرم رضوی شد. کاشی‌های معرق، زیررنگی و معقلی، حاصل هنر کاشیکاران این دوره است که می‌توان اوج شکوفایی آن‌ها را در بنای مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد و مدرسه دو در دید. این کاشی‌ها بین سال‌های ۸۲۱ تا ۸۴۳ ق. ساخته و نصب شده‌اند.

 در دوره صفویه، همزمان با ساخت و گسترش صحن عتیق به چهار برابر اندازه اولیه، تزئین آن با کاشی هم آغاز شد. البته کاشی‌کاری در ضلع جنوبی صحن و ایوان طلای امروز، در دوره حکومت سلطان حسین بایقرا، از آخرین اُمرای دوره تیموری، آغاز شده ‌بود و کتیبه‌ها و کاشی‌های متعددی از آن دوره، در این بخش از صحن باقی است. از ویژگی‌های کاشی‌کاری دوره صفوی که می‌توان آن را به کمال در صحن عتیق مشاهده کرد، استفاده از کاشی برای تزئین مقرنس‌های ایوان است. کافی است در ایوان ساعت یا نقاره‌خانه، سرتان را بالا بگیرید و از زیبایی‌های چشم‌نواز کاشی‌های تزئینی روی گچبری‌های مقرنس لذت ببرید. کاشی‌هایی با نقش‌های اسلیمی و ختایی؛ نقش‌بندی‌های ترنج و استفاده از پرندگان در این بخش از حرم، یادگار دوره صفوی است. در صحن عتیق می‌توانید کاشی معروف فرم گلدانی را در پایه ایوان ساعت ببینید و از ظرافت و زیبایی آن، حظ ببرید؛ این‌ کاشی حاصل کار هنرمندان عصر صفوی است که در دوره‌های بعد ترمیم شده ‌است.

کاشی‌های امروزی

دوره قاجار با ساخت صحن نو(آزادی) همزمان است به همین دلیل باید این صحن را کلکسیون کاشی‌های عصر قاجار بدانیم. هرچند برخلاف صحن عتیق، کاشی‌های این بخش به مرور زمان دچار تغییر و تبدیل شده‌اند و حتی رنگ و نشانی از سبک وارداتی و کاشی‌سازی غیرایرانی را هم می‌شود در لابه‌لای انبوه کاشی‌های خوشرنگ این صحن دید. به ویژه در ایوان شمالی صحن یا همان «دروازه تلگرافخانه» که کاشی‌هایش تقریباً دست‌نخورده باقی مانده است، می‌توان‌ هنر این دوره را دید. کاشی‌های صحن نو از نوع کاشی‌های هفت‌رنگ هستند که در دوره قاجار با طرح اسلیمی و ختایی سنتی، اما آمیخته با گُل و مرغ و فرنگی‌سازی، ساخته شده‌اند. در دوره معاصر نیز کاشی‌کاری در حرم مطهر با استفاده از سبک‌های جدید و طرح‌های سنتی تداوم یافت و امروزه جلوه‌های جذاب این دوره را می‌توان در صحن‌های جمهوری اسلامی و پیامبر اعظم(ص) دید.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: کاشی کاری حرم مطهر رضوی هنر کاشی کاری کاشی کاری صحن عتیق حرم رضوی کاشی ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۵۶۱۳۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

معدوم سازی بیش از یک تن مواد غذایی فاسد در شهرستان فیروزه

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، سرپرست شبکه بهداشت و درمان فیروزه گفت: در بازدید کارشناسان بهداشت محیط در طرح سلامت نوروزی از واحد‌های صنفی تهیه و توزیع مواد غذایی شهرستان مقدار یک تن مواد غذایی فاسد و غیر مجاز، جمع آوری شد و همزمان با هفته زمین پاک با همکاری شهرداری فیروزه در جایگاه دفن زباله معدوم سازی شد.

محبوبه مهماندوست افزود: این مواد فاسد و تاریخ مصرف گذشته شامل انواع بیسکویت و کیک، نوشابه و نوشیدنی‌های گازدار، انواع شیرینی، شکلات و تنقلات فاقد مشخصات بهداشتی بوده است.

وی حفظ ایمنی غذایی مردم و ارتقای بهداشت عمومی جامعه را از اهداف اجرای طرح کنترل و نظارت بر مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی عنوان کرد گفت: با واحد‌های صنفی متخلف برخورد جدی، قاطع و قانونی می‌شود.

سرپرست شبکه بهداشت و درمان فیروزه  تاریخ تولید وانقضا، مجوز و پروانه ساخت وزارت بهداشت، آدرس کارخانه، نام محصول و مواد تشکیل‌دهنده، رعایت شرایط نگه داری بهداشتی را به‌عنوان شش مشخصه اصلی مواد غذایی برشمرد وافزود: مردم هنگام خرید مواد غذایی به این مشخصات دقت کرده و تخلفات احتمالی را به بازرسان شبکه بهداشت و درمان فیروزه و یا به شماره ۱۹۰ سامانه ارتباط مردمی وزارت بهداشت گزارش دهند.