به نقل از «ایسنا»

بیش از ۱۵۰ ترجمه از «شاهنامه» در کتابخانه ملی

تاریخ انتشار: ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۹۱۲۶۰۸

رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از نگهداری بیش از ۱۵۰ نسخه ترجمه‌شده و همچنین تفاسیر و نقد «شاهنامه» فردوسی در کتابخانه ملی ایران خبر داد و گفت: یکی از قدیمی‌ترین نسخ چاپ‌شده «شاهنامه» به «شاهنامه هوتن» مشهور است که در کتابخانه ملی ایران وجود دارد.

به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ایرج عنایتی‌زاده در توضیح این موضوه گفت: بالغ بر ۱۵۰ نسخه ترجمه‌شده به زبان‌های روسی، انگلیسی، آلمانی و ایتالیایی و تعدادی تفاسیر و نقدهایی از «شاهنامه» فردوسی در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یکی از قدیمی‌ترین نسخ چاپ‌شده «شاهنامه»، «شاهنامه هوتن» نام دارد. اصل این کتاب در دوران صفویه در زمان شاه اسماعیل صفویه نوشته شده و به «شاهنامه شاه طهماسب» نیز معروف است.

او ادامه داد: عده‌ای از کاتبان دوره صفویه نگارش این «شاهنامه» را به انجام رساندند. اما پس از چندی این کتاب ناپدید شد تا این‌که این «شاهنامه» در سال ۱۹۰۳ در نمایشگاهی در پاریس به نمایش گذاشته شود، هوتن یک فرانسوی علاقه‌مند به فرهنگ ایران در سال  ۱۹۵۹ میلادی این نسخه را از فردی به نام بارون روچلید خریداری می‌کند و از آن پس «شاهنامه» به «شاهنامه هوتن» معروف میشود.

رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بیان کرد: نسخه موجود در تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سال ۱۹۸۱ میلادی توسط شخصی به نام «برنارد دیکسون» استاد مطالعات خاورشناسی عصر صفویه ترجمه شده که با کمک دانشگاه هاروارد نسخه‌ای را از روی اصل کتاب به زبان انگلیسی در دو جلد به چاپ رسانده است.

او سپس گفت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نسخه اصلی شاهنامه شاه طهماسب با تعداد صفحات کمتر به ایران بازگشته است و تاکنون مراجعین بسیاری شامل پژوهشگران، ایران‌شناسان و سایر اهالی علم و دانش متقاضی استفاده از این اثر هستند. چندین نسخه خطی معروف از «شاهنامه» فردوسی در کنار نسخ چاپی و ترجمه‌شده وجود دارد؛ اولین ترجمه‌ها از «شاهنامه» به زبان‌های عربی و ترکی صورت گرفته و سپس به زبان‌های دیگر از جمله زبان‌های اروپایی ترجمه شده است.

عنایتی‌زاده ادامه داد: نسخه «شاهنامه» مسکو، لندن و فلورانس از دیگر نسخه‌های دست‌نویس این اثر نفیس است. تاریخ کتابت نسخه فلورانس به گذشته‌های دور بازمی‌گردد و به روایتی کتابت این اثر نفیس و قدیمی به سال‌های ۱۲۱۷ میلادی بازمی‌گردد. «شاهنامه» به عنوان اثری حماسی تاثیرگذاری ویژه‌ای بر ادبیات حماسی غرب گذاشته است و مطالعات تطبیقی زیادی را در غرب برای افرادی که در حوزه زبان و ادبیات فارسی مطالعه می‌کردند ایجاد کرد.

رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سپس اظهار کرد: در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نسخه‌های متعددی از «شاهنامه» فردوسی وجود دارد که عمدتا شامل زبان‌های انگلیسی، آلمانی، روسی و ایتالیایی می‌شود، اما در این بین آلمانی‌ها در حوزه زبان و ادبیات فارسی در زمینه ترجمه آثار در مقایسه با سایر کشورها پیشگام بوده‌اند. 

عنایتی‌زاده اضافه کرد: در تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی کتابخانه ملی ایران چندین نسخه نفیس و خاص وجود دارد که می‌توان به ترجمه دوجلدی از شاهنامه مربوط به سال‌های ۱۸۲۰ میلادی می‌شود، این اثر را شخصی به نام «یوزف فون گورس» در دو نسخه در برلین به چاپ رسانده است؛ همچنین دیگر اثر ترجمه‌شده از شاهنامه فردوسی مربوط به سال ۱۸۵۵ را فردی به نام «آدولف فریدریش فون شاک» ترجمه کرده است.

رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ادامه داد: همچنین در سال ۱۸۹۰ ترجمه‌ای از شاهنامه فردوسی توسط «فردریش روکرت» صورت گرفت که این منبع نیز در تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران وجود دارد.

او یادآور شد: در سال‌های متاخر از کتاب‌های آلمانی در این زمینه، فرهنگ واژگان «فریتز ولف» آلمانی نیز به چاپ رسیده که در سال ۱۹۳۵ میلادی به چاپ رسیده است و جزء منابع خاص در حوزه فرهنگ لغات شاهنامه است.

عنایتی‌زاده همچنین گفت: اما در حوزه ترجمه «شاهنامه» فردوسی به زبان انگلیسی می‌توان به اثر «جیمز اتکینسون» پزشک و خاورشناس متعلق به سال ۱۸۳۲ میلادی اشاره کرد. او در ابتدا بخشی از داستان رستم و سهراب را به طور مجزا ترجمه می‌کند و به چاپ می‌رساند اما در ادامه گزیده‌ای از ابیات شاهنامه را ترجمه می‌کند و به چاپ می‌رساند. این کتاب مورد اعتنای بسیاری از محققان و ادبا است چراکه در این اثر یک‌سری مطالعات زبان‌شناسی تطبیقی نیز صورت گرفته است. همچنین اثر دیگری در این باره متعلق به «ویلیام جونز» در سال ۱۸۳۴ به چاپ رسیده است.

او بیان کرد: یکی از ترجمه‌های بسیار جامع و اثربخش که از «شاهنامه» فردوسی وجود دارد مربوط به زبان فرانسه می‌شود؛ فرانسوی‌ها از دوران صفویه با زبان و ادبیات فارسی آشنا شدند که سفرنامه «شاردن» نقش حائز اهمیتی در آشنایی فرانسویان با شاهنامه داشت، بر همین اساس یکی از ترجمه‌های جامع از این شاهکار ادبی ایران توسط «ژول مول» صورت گرفته است؛ این خاورشناس همه ابیات شاهنامه را در هفت جلد ترجمه کرده است که این اثر در تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی کتابخانه ملی ایران وجود دارد. ترجمه این کتاب حدود ۴۰ سال به طول انجامید و جلد هفتم این اثر پس از مرگ ژول مول توسط شاگردان او به چاپ رسید. این خاورشناس ترجمه آثار خود را از سال ۱۸۳۸ آغاز شده است.

رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اظهار کرد: در حوزه زبان روسی نیز آثار دیگری از ترجمه «شاهنامه» فردوسی وجود دارد، دو مجموعه شاخص در این زمینه وجود دارد، یک مجموعه شش‌جلدی توسط شاعر و مترجم اوکراینی معروف به «سیسیلیا باکالیشیک» مشهور به بانو لاهوتی در بازه زمانی ۱۹۵۷ تا ۱۹۸۹ میلادی ترجمه شده است، این اثری شاخص به جهت بیان مفاهیم و مطالعات تطبیقی برای سبک شاهنامه مطرح است؛ همچنین مجموعه‌ای ۹ جلدی توسط شاعری تاجیکی به نام «میرزا ترسون زاده» وجود دارد که شاهنامه را از روی نسخه روسی ترجمه کرده است.

عنایتی‌زاده در ادامه گفت: از دیگر آثار متاخر ترجمه از «شاهنامه» فردوسی مربوط به سال ۲۰۱۸ میلادی می‌شود، شخصی به نام دکتر «گابریل واندن برگ» در کنار ترجمه، ابیات شاهنامه را نقد و تفسیر نیز کرده است. همچنین پروفسور یاکوهامین آنتیلا در سال ۲۰۱۶ اثری ترجمه‌شده از «شاهنامه» فردوسی را ارائه داده است.

رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران خاطرنشان کرد: مراجعه برای مطالعه آثار «شاهنامه» فردوسی به دو دسته تقسیم می‌شود؛ بخشی از مراجعین برای انجام مطالعات تطبیقی به تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی کتابخانه ملی ایران مراجعه می‌کنند و بخشی نیز برای بهره‌مندی از تصاویر به منظور انجام مطالعات مربوط به اسطوره‌شناسی به این بخش مراجعه می‌کنند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: شاهنامه فردوسی روز بزرگداشت فردوسی کتابخانه ملی عنایتی زاده ترجمه شده

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۹۱۲۶۰۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هوش مصنوعی و آینده مبهم مترجمان!

به گزارش قدس آنلاین، نتایج یک نظرسنجی انجام‌شده توسط انجمن نویسندگان بریتانیا (SoA) نشان می‌دهد که بیش از یک‌سوم مترجمان به دلیل هوش مصنوعی مولد کار خود را از دست داده‌اند و بیش از ۴ نفر از هر ۱۰ مترجم گفتند که درآمد آنها به دلیل هوش مصنوعی مولد کاهش یافته، در حالی که بیش از سه‌چهارم از مترجمان بر این باورند که فناوری در حال ظهور بر درآمد آینده آنها تأثیر منفی خواهد گذاشت.

انجمن نویسندگان که بزرگترین اتحادیه نویسندگان، تصویرگران و مترجمان بریتانیا محسوب می‌شود، این نظرسنجی را در ژانویه انجام داد و نشان داد که ۳۷ درصد از مترجمان از هوش مصنوعی مولد برای پشتیبانی از کار خود استفاده کرده‌اند و ۸ درصد به دلیل درخواست ناشر یا سازمان سفارش‌دهنده از آن استفاده کرده‌اند.

«توماس بانستد» که ترجمه‌های او از اسپانیایی شامل کتاب «همه عشق‌ها» اثر «آگوستین فرناندز مالو» می‌شود با اشاره به این که تمایز بین مترجمان ادبی و مترجمان تجاری مهم است، بیان کرد: اگرچه یک‌سوم مترجمان در نظرسنجی اعلام کرده‌اند که معتقدند کارشان را به دلیل هوش مصنوعی از دست داده‌اند، ترجمه ادبی در دست انسان‌ها باقی مانده است. کاری که احتمالاً به هوش مصنوعی سپرده شده از نوع چیزهای ساده‌ای خواهد بود که نیازی به جزئیات زیادی ندارد، مانند دستورالعمل‌ها.

«نیکولا اسمالی» که از زبان سوئدی و نروژی به انگلیسی ترجمه می‌کند نیز می‌گوید: «نگارش اصطلاحی و پیچیده» احتمالاً نزد مترجمان انسانی باقی خواهد ماند. اما شاید افرادی که رمان‌های جنایی و عاشقانه را ترجمه می‌کنند و در حال حاضر به دلیل هوش مصنوعی کار کمتری دارند، همگی شروع به ورود به موضوعات پیچیده کنند و همه ما برای فضا در آن جایگاه مبارزه کنیم. امیدوارم این‌طور نباشد!».

«ایان گیلز» رئیس مشترک انجمن مترجمان بریتانیا نیز فاش کرد که درآمد او از کارهای ترجمه تجاری از ابتدای سال ۲۰۲۳ به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است. از دست دادن منبع درامد از محل ترجمه برای مترجمان ادبی به معنای بالا بردن استانداردها برای ورود به صنعت است، به این معنا که تنها کسانی که ثروت دارند می‌توانند ادبیات را برای انتشار ترجمه کنند. او همچنین گفت که کاهش هزینه‌ها به ترجمه غیرادبی محدود نمی‌شود. یک ناشر متخصص در کتاب‌های الکترونیکی و کتاب‌های صوتی که قبلاً برای آن‌ها ترجمه کرده است، به فرآیندی به نام پس‌ویرایش تغییر کرده است، زمانی که مترجم هوش مصنوعی برای اولین بار ترجمه یک کتاب را انجام می‌دهد و پس از آن یک ویرایشگر انسانی متن را بررسی و تغییراتی ایجاد می‌کند.

«Nuanxed»، شرکتی که ترجمه را از طریق «پس- ویرایش» تسهیل می‌کند، اعلام کرد در حالی که کار مترجمان در حفظ کیفیت بالای ادبیات در ترجمه ضروری است، روش‌های آنها باید در کنار پیشرفت‌های تکنولوژیک تکامل یابد. رابرت کاستن کارلبرگ، مدیرعامل این شرکت بر این باور است که گنجاندن هوش مصنوعی در جعبه ابزار مترجمان،  بهره‌وری را بدون قربانی کردن خلاقیت یا کیفیت، افزایش می‌دهد.

با این حال، «نیکولا اسمالی» می‌گوید این نگرانی وجود دارد که پس‌ویرایش کار بسیار بیشتری برای مترجمان ایجاد کند، که باید متن‌ها را با دقت مقایسه کنند تا خوانش‌های نادرست و سبک ضعیف یا اصطلاحات نادرست  را تصحیح کنند. او گفت: همکارانی که این نوع کار پس‌ویرایش را انجام داده‌اند می‌گویند که این کار مستلزم توجه به مراتب بالاتری از ترجمه است، زیرا متن تولیدشده توسط هوش مصنوعی اغلب بسیار معقول به نظر می‌رسد. 

نتایج این نظرسنجی در حالی منتشر شده که استقبال از کتاب‌های ترجمه در بسیاری از کشورها به صورت روزافزون بیشتر می‌شود.

از ۷۸۷ عضو انجمن نویسندگان بریتانیا از جمله نویسندگان داستانی و غیرداستانی، فیلمنامه‌نویسان، شاعران و روزنامه‌نگاران، و همچنین تصویرگران و مترجمان، ۹۴ درصد گزارش کردند در صورتی که از کارشان برای توسعه ابزارهای هوش مصنوعی استفاده می‌شود، خواهان دریافت غرامت هستند و بنابراین نیاز فوری به مقررات دولتی ابزارهای هوش مصنوعی برای اطمینان از توسعه و استفاده «اخلاقی و قانونی» آن وجود دارد.

«ایان گیلز» رئیس مشترک انجمن مترجمان بریتانیا می‌گوید مطمئن است که عمل ترجمه خلاقانه و ادبی به این شکل ادامه خواهد داشت و برای بسیاری تمایل عمیقی به ترجمه وجود دارد و  مخاطبانی وجود دارند که خواهان محتوای ترجمه‌شده توسط انسان هستند.

منبع: خبرگزاری ایسنا