بررسی مولفههای فرهنگ ایرانی در ترجمههای حافظ به زبان عربی
تاریخ انتشار: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۹۴۸۵۰۸
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، محمدرضا عزیزی، عضو هیئت علمی بخش زبان و ادبیات عرب دانشگاه بیرجند به ایراد سخن پرداخت.
این استاد ادبیات عرب گفت: عربها در صدسال گذشته و پس از ترجمه آثار ادبی فارسی ازجمله رباعیات خیام به انگلیسی متوجه ترجمه آثار ادبی فارسی به عربی شدند که پیش از این هم ترجمههایی انجام شده بود اما در صدسال گذشته این مسئله پررنگتر بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
عزیزی، بیان کرد: ترجمههایی که از دیوان حافظ به عربی انجام شده، از نظر کیفی و کمی بسیار متفاوت یوده اما یکی از مسائل مهم در بررسی این ترجمهها حضور مؤلفههای فرهنگی در دیوان حافظ است.
عضو هیئت علمی بخش زبان و ادبیات عرب دانشگاه بیرجند تصریح کرد: تعریفکردن فرهنگ و ارائهکردن تعریفی جامع از آن دشوار است اما در مقام تشبیه، فرهنگ را چشمهای دانستهاند که از کوه سرازیر میشود و آب آن از دهانهی کاریزی بیرون میآید.
او، ادامه داد: با وجودی که ما در بسیاری از متغیرهای مؤثر بر فرهنگ مانند دین، جغرافیا، ویژگیهای اجتماعی به عربها شبیه هستیم، اما هنوز تفاوتهای مهمی با آنها داریم که خود را در ترجمهی آثار ادبی فارسی به زبان عربی نشان میدهد و به چالش ترجمه بدل میشود که این مطلب به خصوص درباره ترجمه حافظ خود را بهخوبی نشان میدهد زیرا شعر حافظ فرهنگ ایرانی را نمایندگی میکند.
عزیزی، افزود: برخی واژهها هستند که در اصل عربیاند و به فارسی راه یافتهاند و در زبان و فرهنگ ایرانی دگرگون شده و از معنای اولیه خود فاصله گرفتهاند، مانند صحرا. صحرا در عربی با توجه به جغرافیایی که اعراب در آن زندگی میکنند، به بیابان خشک و برهوت اطلاق میشود اما در فارسی بهمعنای کشتزار است و به صحرا رفتن معنای تفریح میدهد یا شن که در عربی نماد بیارزشی است اما در فارسی خاک، بیارزشی را نمایندگی میکند.
عضو هیئتعلمی بخش زبان و ادبیات عرب دانشگاه بیرجند، اضافه کرد: از دیگر واژههایی که در انتقال از عربی به فارسی معنای متفاوتی یافته ، واژه صوفی بوده این واژه در زبان و فرهنگ عربی محترم و منزه است اما در فارسی و بهخصوص در شعر حافظ با توجه به مسائل تاریخی و اجتماعی، معنایی متضاد با معنایی که عربها از آن مراد میکنند دارد.
او، اظهار کرد: واژه دیگری که میتوان مثال زد، رند است که این مفهوم در زبان حافظ بسیار پیچیده بوده که واژه رند ظاهری ملامتی و باطنی سلامت دارد، کام خودش را از زمان میگیرد و درنهایت رستگار میشود.
برخی از مترجمان چون نتوانستهاند این واژه را به سکیر به معنای مست یا آزاده یا الغی به معنای گمراه ترجمه کردهاند، شاید بتوان واژههایی چون بهلول و صعلوک را در ترجمهی رند به کار برد.
عزیزی، گفت: از دیگر مفاهیمی که زیرساخت فرهنگی دارد، نور بوده که نور، یکی از نمادهای پرتکرار در فرهنگ و ادبیات فارسی است.
گویوشف، نور را مفهومی رمزآمیز میداند که ریشه آن از آیین های باستانی ایران ازجمله اوستا و مهرپرستی شروع میشود، اما نور در زبان و ادبیات عربی بیشتر جنبهی کلامی و شرعی دارد.
او، بیان کرد: حتی مضمونهایی که زیرساخت آن نور است نیز به گونهای است که نمیتوان آن را بهراحتی به عربی ترجمه کرد.
به طور مثال مضمون شمع و پروانه مضمونی پرتکرار و محبوب در زبان فارسی است.
پروانه نماد عاشق است و خود را به شمع وجود معشوق میزند، اما همین پروانه در ادبیات عرب بهدلیل نزدیکشدنش به شمع که منجر به مرگ او میشود که نماد حماقت بوده بنابراین ترجمه چنین مضمونی به عربی بسیار دشوار است.
در پایان این استاد دانشگاه مؤلفههای فرهنگی دیوان حافظ را بیش از مواردی که در سخنرانی خود برشمرده دانست و آن را یکی از چالشهای مهم ترجمه حافظ خواند.
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: مرکز حافظ شناسی حافظ شیرازی زبان و ادبیات عرب ترجمه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۹۴۸۵۰۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (6 اردیبهشت)
من نه آن رندم که ترک شاهد و ساغر کنم
محتسب داند که من این کارها کمتر کنم
من که عیب توبه کاران کرده باشم بارها
توبه از می وقت گل دیوانه باشم گر کنم
عشق دردانهست و من غواص و دریا میکده
سر فروبردم در آن جا تا کجا سر برکنم
لاله ساغرگیر و نرگس مست و بر ما نام فسق
داوری دارم بسی یا رب که را داور کنم
بازکش یک دم عنان ای ترک شهرآشوب من
تا ز اشک و چهره راهت پرزر و گوهر کنم
من که از یاقوت و لعل اشک دارم گنجها
کی نظر در فیض خورشید بلند اختر کنم
چون صبا مجموعه گل را به آب لطف شست
کجدلم خوان گر نظر بر صفحه دفتر کنم
عهد و پیمان فلک را نیست چندان اعتبار
عهد با پیمانه بندم شرط با ساغر کنم
من که دارم در گدایی گنج سلطانی به دست
کی طمع در گردش گردون دون پرور کنم
گر چه گردآلود فقرم شرم باد از همتم
گر به آب چشمه خورشید دامن تر کنم
عاشقان را گر در آتش میپسندد لطف دوست
تنگ چشمم گر نظر در چشمه کوثر کنم
دوش لعلش عشوهای میداد حافظ را ولی
من نه آنم کز وی این افسانهها باور کنم
اراده آهنین و همت عالی شما قابل تحسین است، مطمئن باشید با صبوری، تلاش و سخت کوشی به سرمنزل مقصود رسیده و آرزوهای شما تحقق پیدا می کند.
برخی دوستان فریبکار در اطراف تان هستند که نباید به آن ها اعتماد کنید. قبل از انجام هرکار و اقدامی خوب فکر کرده و با درایت و عاقبت اندیشی تصمیم گیری کنید.
زندگی نامه حافظحافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و بههمراه مادرش زندگی سختی را سپری میکرد. گفته میشود او در اوقات فراغت خود به مکتبخانهای که نزدیک نانوایی بود میرفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت میکرد و نیززمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا میپرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.
این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را بهطور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی شرکت میکرد و به همین خاطر به اکثر دانشهای زمان خود مسلط بود.
حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش میکرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردمفریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار بهویژه غزلیات بسیار زیبا و معنیداری سروده است که نیزاکنون پس از گذشت قرنها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامشبخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات میشود.
حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیدهاند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را بهدلیل شیرین زبانی معشوقهاش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقهاش، ۴۰ شبانه روز را بهطور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زندهداری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو میکنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمهکاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.
در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار میشود.
آثار حافظ
دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی بهطور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود میپرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابلتوجه و تاملبرانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبانهای دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزلسرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیتهای او بسیار درخشان و تماشایی است.
شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهمترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن میخواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن میکند؛ بهگونهای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شدهاند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفتهها به کمک زبان طنز بیان شود.
کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (5 اردیبهشت)