موزه آستان قم؛ عبرتگاه علاقه‌مندان به تاریخ
تاریخ انتشار: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۹۵۱۹۴۲
به گزارش خبرگزاری فارس از قم، به منظور گسترش فعالیت و همکاری موزه‌ها در سطح بین‌المللی و همچنین افزایش مراجعه و مطالعه آثار ارزشمند تاریخی، طبیعی و هنری موجود در موزه‌ها، مجمع عمومی کمیته بین‌المللی موزه‌ها در سال ۱۹۷۷، ۱۸ ماه می میلادی مصادف با ۲۸ اردیبهشت‌ماه را روز جهانی موزه و میراث فرهنگی نامگذاری کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
حرم حضرت معصومه(س) به عنوان مکان مقدسی که طی بیش از هزار و دویست سال همواره محل رجوع و پناه علما و شیعیان بوده و حتی شاهان و حکام نیز ارادت خاصی به این بارگاه نورانی داشته‌اند میراث‌دار آثار منحصر به فردی است که بیانگر فرهنگ و هنر این مرز و بوم است.
از این‌رو حجت‌الاسلام والمسلمین فتح الله‌زاده مدیر موزه، کتابخانه و مرکز اسناد حرم مطهر بانوی کرامت به مناسبت روز جهانی موزه و میراث فرهنگی در گفت‌و‌گویی به تشریح چگونگی چیدمان و جزییاتی از موزه آستان مقدس پرداخت که در ادامه مشروح آن ارائه می‌شود:
موزه آستان مقدس بانوی کرامت یک موزه وقفی است به این معنا که زیر نظر میراث فرهنگی و سازمان‌های دولتی نیست و یک موزه خصوصی است و تفاوت آن با موزه‌های خصوصی دیگر این است که تمام آثار این موزه یا هدیه به خود موزه است و یا به تولیت آستان مقدس هدیه شده و یا ابزار و وسایلی مانند درب‌ها، کاشی‌ها، فرش‌ها، قرآن‌ها، ابزارآلات عزاداری و دیگر اشیائی است که در حرم مورد استفاده قرار گرفته و در طول زمان به موزه منتقل شده است بنابراین ما در موزه آستان مقدس فاطمی بودجه خرید اثر نداریم.
موزه آستان مقدس بانوی کرامت از قدیمی‌ترین موزه‌های وقفی ایران و جهان است و تاریخ افتتاح این موزه ۲۲ آبان ۱۳۱۴ ثبت شده در حالی‌که موزه ایران باستان در سال ۱۳۱۶ افتتاح شده است و قبل از افتتاح رسمی موزه آستان مقدس، این آثار به صورت گنجینه وجود داشته و در دوره‌های مختلف افراد خاصی از این گنجینه بازدید می‌کردند.
موزه آستان مقدس حضرت معصومه(س) با داشتن گونه‌های مختلف که بیش از ۳۵ گونه را شامل می‌شود از متنوع‌ترین موزه‌های ایران است که بیش از ۳۰ هزار اثر از آثار هنری و تاریخی را در خود جای داده و از این تعداد حدود هزار اثر به نمایش در آمده و قدمت و ارزش تاریخی برخی از آثار این موزه به تصریح کارشناسان داخلی و خارجی حتی در سطح جهانی منحصر به فرد است.
چیدمان موزه‌ها به طور معمول یا بر اساس دوره تاریخی و قدمت آثار است و یا بر اساس جنس و نوع اثر است اما ما با استفاده از فرصت به وجود آمده از کرونا چیدمان جدیدی را برای موزه آستان مقدس فاطمی رقم زدیم که با محوریت روایت‌گری محتوایی است که بازدید کننده یک سیر مفهومی را از ابتدا تا انتهای موزه مرور می‌کند و علاوه بر آشنایی با آثار تاریخی از مفاهیمی که این آثار مربوط به آن هستند نیز بهره‌مند می‌شود بنابراین طبقه همکف با عنوان تالار عترت و طبقه زیرزمین با عنوان تالار عبرت نامگذاری شده است.
در طبقه همکف ما آثاری که مربوط به شکل گیری اسلام و قبله مسلمانان که منشأ ظهور و بروز اسلام است و هر چیزی که ما را بتواند به سیر تاریخی اسلام و مسلمانان برساند به نمایش گذاشته‌ایم و چهار دوره تاریخی را در این بخش معرفی کرده‌ایم که بخش اول از شکل‌گیری اسلام و مسلمانان شروع می‌شود و شامل آثاری مانند پرده کعبه و کتاب‌ها، تابلوها، منسوجات و … می‌شود که سیر تاریخی آن مراعات شده است.
بخش دوم تالار عترت آثار مربوط به ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام و واقعه غدیر است که تابلوهای نفیس و کتاب‌های تاریخی و دیگر اسناد در این زمینه معرفی شده است، بخش سوم تالار عترت نیز آثار مربوط به جریان خطبه فدکیه و شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها است که نسخ خطی و آثاری که مفهوم درب سوخته را تداعی می‌کنند به نمایش درآمده و بخش بعدی آثار مربوط به واقعه عاشورا است که آثار هنری و تاریخی مربوط به عزاداری عاشورا از قبیل نقاشی استاد فرشچیان و مقتل‌های خطی و ابزارهای عزاداری اباعبدالله(ع) در این بخش به نمایش گذاشته شده است.
در بخش دیگری از تالار عترت آثار مربوط به قم و قمی‌ها در زمینه تاریخ قم و فرهنگ و هنر و صنایع دستی قمی‌ها و پیش‌بینی آینده قم در روایات به نمایش گذاشته شده و در ادامه آثار مربوط به سیر تاریخی حرکت حضرت معصومه سلام الله علیها از مدینه به قم و ورود اشعریان به قم و همچنین عبادت حضرت معصومه سلا الله علیها در بیت النور در قالب آثار هنری نمایش داده شده است.
در بخش بعدی تالار عترت آثار مربوط به حرم و بانیان حرم مطهر است که شامل تولیت‌ها و خدمت خادمان در بیش از ۷۰ شغل در داخل حرم مطهر از جمله کلیدداری ، شماعی، روضه خوانی، فراشی و … می‌شود که به نمایش گذاشته شده است تا فردی که وارد موزه می‌شود قم را بشناسد و با حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها و کارهایی که در آن انجام می‌شده آشنایی پیدا کند.
بخش‌های بعدی تالار عترت نمایش موقوفات، اسناد موقوفات و نام واقفان است، وقف‌نامه‌های مختلف پارچه‌ای، سنگی و …، آثار مربوط به انقلاب اسلامی ایران، انواع زیارتنامه‌های حضرت معصومه سلام الله علیها و کاشی‌هایی که نزدیک به ۹۰۰ سال پیش روی مزار حضرت معصومه سلام الله علیها کار شده و قدیمی‌ترین کاشی تاریخ دار ایران که مربوط به سال ۶۰۲ هجری قمری است، تکه‌هایی از ضریح حضرت در آن دوره و در آخر هم بخش قرآن‌های مختلف خطی و نفیس که بخش بسیار غنی است به نمایش گذاشته شده است.
طبقه پایین موزه که با عنوان تالار عبرت نامگذاری شده شامل گنجینه‌های تخصصی موزه است که سفال‌ها، کاشی‌ها، بلور، خمیر شیشه، تمبر، اسکناس، مدال، احجار کریمه، سکه‌ها، سلاح‌های سرد و گرم، آثار هنری فلزی با قدمت ۴ هزار ساله، درب‌های حرم با روکش طلا و خاتم کاری شده، منسوجات و فرش‌های با قدمت بالا و منحصر به فرد و در پایان هم مشاهیر مدفون در حرم و سنگ قبر پادشاهان، حاکمان، خادمان، مشاهیر و علمای درجه یک اسلام در عصر های مختلف و … که در این زمینه هم بسیار غنی است.
در طبقه اول ما دنبال معرفی اسلام، تشیع، قم، حرم حضرت معصومه سلام الله علیها و خود ایشان هستیم و در طبقه پایین نیز آثار تخصصی موزه به نمایش در آمده است که در مجموع برای گروه‌‌های مختلف قابل استفاده است و از نظر هنری و تاریخی ظرفیت بسیار بالای پژوهشی دارد به طوری که در ایام کرونا ما نزدیک به ۳۰ پایان نامه ارشد و دکتری را مشاوره دادیم.
طراحی و چیدمان موزه آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها به گونه‌ای است که عموم مردم و زائران با یک گردش در موزه دوره‌های مختلف تاریخی را مطالعه کنند و با حضرت معصومه سلام الله علیها به طور ملموس و محسوس آشنا شوند و معرفت بیشتری نسبت به هنرها و قدمت حرم مطهر پیدا کنند و با تمدن بیش از ۷ هزار ساله شهر مقدس قم و صنایع دستی و فرهنگ قم آشنا شوند.
همچنین حجت‌الاسلام مشکاتی کارشناس موزه حضرت معصومه سلام‌الله علیها با اشاره به اینکه از زمان شیوع بیماری کرونا موزه آستان مقدس تعطیل و چیدمان جدید موزه انجام شده است، گفت: در سال گذشته در روزهایی که بیماری کرونا روند کاهشی را داشت چند بار موزه نیز باز شد و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت که آخرین بار در ایام نوروز ۱۴۰۰ بیش از هزار و پانصد نفر بازدید کننده داشته است.
وی افزود: ما می توانیم با بهره گیری بیشتر از فضای مجازی بازدید از این موزه را به صورت مجازی برای مردم راه اندازی کنیم و به دنبال تأمین زیرساخت‌های راه‌اندازی موزه مجازی هستیم.
انتهای پیام/۷۸۰۲۳
منبع: فارس
کلیدواژه: موزه قم اسلام سیر حضرت معصومه سلام الله علیها نمایش گذاشته شده موزه آستان مقدس آثار مربوط تالار عترت آثار هنری حرم مطهر موزه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۹۵۱۹۴۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
لزوم نگاه منصفانه به شکست‌ها و پیروزی‌ها در جنگ
درباره تاریخ شفاهی زیاد گفتند و نوشتند که تکرار دوباره آن ملال‌آور است. ازجمله فعال‌ترین بخش‌ها در زمینه انتشار آثار تاریخ شفاهی، نهادهای دولتی و غیر‌دولتی حوزه دفاع مقدس است. مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس (زیر نظر سپاه) نیز یکی از مراکزی است که در سال‌های اخیر آثار قابل‌توجهی را در زمینه تاریخ شفاهی فرماندهان جنگ منتشر کرده است که ازجمله آنها می‌توان به «تاریخ شفاهی محسن رضایی (فعلا ۲ جلد)»، «تاریخ شفاهی حسین علایی»، «تاریخ شفاهی سیدیحیی صفوی» و ... اشاره کرد. به‌دلیل جایگاه بالای این فرماندهان که مسئولیت‌های اصلی را در دوران دفاع مقدس به‌عهده داشتند و به‌نوعی مدیریت جنگ در دست آنان بوده است، تاریخ شفاهی آنها بسیار پراهمیت است. از همین منظر برای علاقه‌مندان به تاریخ دفاع مقدس، مطالعه خاطرات این فرماندهان همیشه مورد توجه بوده است. آخرین کتابی که از این مجموعه مطالعه کردم، «تاریخ شفاهی حسین علایی» و «تاریخ شفاهی سیدیحیی صفوی» است که تا‌کنون دو جلد از آن منتشر شده است. هر کدام از آثار تاریخ شفاهی منتشر شده این مرکز را می‌شود به صورت جداگانه بررسی و نقد کرد که مجال دیگری می‌طلبد و خود مرکز می‌تواند پیشقدم باشد و جلساتی با حضور نویسندگان و کارشناسان در این زمینه برگزار کند. از این که بگذریم، اگر کتاب‌های تاریخ شفاهی منتشر شده این مرکز با دقت بیشتر مطالعه شود، چند نکته مهم در این آثار دیده می‌شود که تذکر آنها برای ادامه مسیر تاریخ‌نگاری صحیح دفاع مقدس خالی از لطف نیست. البته نکاتی که اشاره می‌شود در همه آثار یکسان نیست اما کم و بیش در همه آنها وجود دارد. همچنین این اشکالات و نکات، منحصر در کتاب‌های منتشر شده مرکز اسناد و تحقیقات دقاع مقدس نیست بلکه در دیگر آثار تاریخ شفاهی هم دیده می‌شود.۱- تحلیل‌های بعد از جنگی
بخش قابل توجهی از کتاب‌های تاریخ شفاهی، خاطرات شخص مصاحبه‌شونده نیست بلکه تحلیل‌ها و نظرات او درباره اتفاقات و حوادث جنگ است. به عبارت دیگر راوی، خاطرات شخصی خود را از آن روزها و اتفاقات نمی‌گوید بلکه تحلیل‌هایش را که بعد از جنگ با مطالعه کتاب‌ها و از جای دیگر به دست آورده، بیان کرده است. یعنی اتفاقات، عملیات‌ها و صحنه‌های جنگ را با نگاه و تحلیل بعد از جنگی که همه چیز مشخص و معلوم شده است، تعریف می‌کند. خاطرات به گونه‌ای بیان می‌شود که انگار همه اتفاقات و حوادث را از قبل می‌دانسته است. مثلامی‌گوید:«به نظرمن اگر این‌طورمی‌کردیم، بهتر بود.»،«من می‌دانستم این اشکالات به عملیات وارد است.»، «ما نباید این کار را می‌کردیم.»،«من گفته بودم که این عملیات، شکست می‌خورد.» و از این‌گونه عبارات. خلاصه این که مصاحبه‌شونده در جایگاه «دانای کل» نشسته و به‌گونه‌ای، حوادث و اتفاقات را روایت می‌کند که انگار از پیش، همه چیز را می‌دانسته و پیش‌بینی می‌کرده است.این دوستان نباید فراموش کنند که آن روزها در جایگاهی نبودند که همه این چیزها را بدانند. اگر این کتاب‌ها با دقت مطالعه شود، خواننده متوجه می‌شود هر جا که خود راوی در متن حوادث حضور داشته است، خاطرات تازه و نابی بیان می‌کند اما در صحنه‌ها و جاهایی که حضور نداشته یا دستی از دور بر آتش داشته به کلی‌گویی و تحلیل‌های بعد از جنگی روی می‌آورد. مثلا بخش‌هایی از کتاب «تاریخ شفاهی حسین علایی» خاطرات شخصی او نیست، بلکه تحلیل‌های او بعد از جنگ و بعد از حادثه است که با مطالعه اسناد و آثار دیگر کسب کرده است. نه این که تحلیل وقایع گذشته فی‌نفسه اشکالی داشته باشد،بلکه غرض تذکراین نکته است که اینها خاطرات شخصی مصاحبه‌شونده و راوی نیست.در بخش‌هایی از کتاب دو جلدی «تاریخ شفاهی سیدیحیی صفوی»هم عینا همین مسأله دیده می‌شودوهمچنین دیگرآثار تاریخ شفاهی. به‌هر‌حال یکی ازآسیب‌های آثارتاریخ شفاهی این است که حوادث واتفاقات جنگ بانگاه وتحلیل امروزی روایت می‌شود.روایت تاریخ دفاع‌مقدس با نگاه و تحلیل امروزی نه‌فقط تحریف تاریخ جنگ رادرپی دارد،بلکه خودآثارراهم ازاستنادواعتبار ساقط می‌کند.
۲- سیاست‌زدگی آثار تاریخ شفاهی
«سیاست‌زدگی» یکی از آسیب‌های جدی کتاب‌های تاریخ شفاهی و به‌طور کلی آثار دفاع‌مقدس در سال‌های اخیر است. متأسفانه در یک دهه گذشته هرچه جلوتر می‌آییم این مورد در آثار بیشتر و شدیدتر می‌شود. سیاست‌زدگی، یعنی آن که راویان، خاطرات خود و مسائل جنگ را با توجه به نگاه سیاسی و جناحی امروز خود بیان می‌کنند. جالب‌تر این که حتی به مواردی برمی‌خوریم که چون دیدگاه‌ها و نظرات سیاسی راوی در دهه‌ها و سال‌های مختلف تغییر کرده، خاطرات و تحلیل‌های او از حوادث و اتفاقات جنگ نیز عوض شده است. به‌گونه‌ای که او یک خاطره یا یک حادثه را در دو دوره مختلف به دو گونه روایت کرده که گاهی این دو روایت با همدیگر متناقض است. سیاست‌زدگی، موجب حذف و اضافه، کمرنگ و پررنگ شدن یا بالا و پایین کردن بسیاری از حوادث و خاطرات جنگ می‌شود.
۳- پیروزی‌ها و شکست‌ها در تاریخ جنگ
در برخی آثار تاریخ شفاهی شاهدیم فرماندهان و راویان تا مقطع فتح خرمشهر را که دور پیروزی‌هاست بسیار مفصل و به اصطلاح پر و پیمان تعریف و روایت می‌کنند. حتی لحن روایت‌های این دوره متفاوت است. راویان در این دوره، خاطرات خود را با لحن محکم و پیروزمندانه تعریف می‌کنند اما از عملیات رمضان (تیر ۶۱) که دور شکست‌ها و ناکامی‌ها شروع می‌شود، محافظه‌کارانه برخورد می‌کنند. بسیاری از حقایق را نمی‌گویند یا اگر می‌گویند ناقص، کلی و مبهم بیان می‌کنند. اختصار، کلی‌گویی، مبهم‌گویی، اختلافات و گاه حتی تناقض‌گویی از جمله ویژگی‌های روایت‌ها و خاطرات در این مقطع از جنگ است. هر کس روایت خودش را بیان می‌کند و این روایت‌ها با یکدیگر اختلافاتی دارد و حتی گاه متضاد هستند. تا‌کنون کمتر شاهد بودیم که کسی سه چهارماه آخر جنگ را تبیین و تحلیل کند. حتی فرماندهان اصلی جنگ نیز در خاطرات و تاریخ شفاهی‌های خود کمتر به اتفاقات تلخ این دوره می‌پردازند. فراموش نکنیم که تاریخ جنگ، حاصل جمع همه پیروزی‌ها و شکست‌هاست.
۴- یک افسوس...
گاهی با مطالعه برخی کتاب‌های تاریخ شفاهی یا آثار دفاع مقدس افسوس خوردم که کاش فرماندهان و مسئولان جنگ از جمله محسن رضایی، سیدیحیی صفوی،علی شمخانی و دیگران، بعد ازپذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان رسمی جنگ که اسلحه خود را زمین گذاشتند، بلافاصله قلم به دست می‌گرفتند و خاطرات خود را می‌نوشتند. کاش آنها پیش از آن‌که پست‌های اجرایی و مسئولیت‌های سیاسی بعد از جنگ را بپذیرند خاطرات خود را صادقانه و صمیمانه می‌نوشتند و برای نسل‌های آینده باقی می‌گذاشتند. کاش این کار را قبل از این که هیچ پست و مسئولیتی بپذیرند، انجام می‌دادند. خدمتی که آنها با نوشتن خاطرات خود می‌کردند کمتر از پستی نبود که قبول کرده بودند. نوشتن خاطرات یا انتشار آثار تاریخ شفاهی آن هم۴۰سال بعد ازجنگ هرچند بجا وضروری است اما آفاتی هم دارد ازجمله این که بسیاری ازجزئیات فراموش شده است و مهم این که حوادث ونگاه‌های بعد ازجنگ، قطعا در نحوه تعریف خاطرات راوی مؤثراست. این موارد ازجمله آسیب‌های جدی تاریخ شفاهی است‌که ازاعتبار آن تاحدود زیادی می‌کاهد.
۵- نگران مردم نباشید!
خوشبختانه بسیاری از شهدا نوشته‌ها و یادداشت‌هایی ازخود به جا گذاشته‌اند. بسیاری از فرماندهان نیز دفترچه یادداشت‌هایی همراه داشتند و فعالیت‌های خود را در جبهه می‌نوشتند.همچنین ازعملیات فتح‌المبین به بعدراویان جنگ در کنار فرماندهان و در قرارگاه‌ها حضور داشتند و همه چیز را ثبت و ضبط کردند. همه این یادداشت‌ها، دفترچه‌ها و نوشته‌ها حفظ شدند اما در بایگانی‌های مراکز نظامی و متولی جنگ خاک می‌خوردند.به گفته محسن رضایی او درطول هشت سال جنگ۴۰۰ نامه به امام نوشته است. حدود ۴۰ سال از پایان جنگ گذشته است،چرا این نوشته‌ها ویادداشت‌ها رامنتشرنمی‌کنند؟ این یادداشت‌ها و نوشته‌ها قطعا مستندترین و بی‌واسطه‌ترین اسناد و مدارک دفاع مقدس است چون آنها راکسانی نوشته‌اندکه دروسط میدان جنگ وسرصحنه حوادث حضور داشتند. انتشار یادداشت‌ها ودفترچه‌های شهدا و نوشته‌های راویان جنگ باید از اولویت‌های مراکز و نهادهای متولی دفاع مقدس باشد نه این آنها را در کمدها حبس کنند. شما منتشر کنید و نگران مردم نباشید، آنها می‌خوانند و خود قضاوت خواهند کرد.
تعطیلی مدارس شهرستان زرند در روز چهارشنبه