به نقل از «ایسنا»

لاک تراشی، هنری اصیل نزد مردمان شمال ایران

تاریخ انتشار: ۲۳ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۲۰۸۹۰۴

ایسنا/گلستان لاک تراشی از هنرهای اصیل و سنتی مردم خطه شمال ایران محسوب می‌شود. روستاییان ساکن مناطق جنگلی درگذشته لوازم و ابزار موردنیاز روزمره خود را بیشتر از چوب تهیه می‌کردند و در این کار از تبحر خاصی برخوردار بودند.

استادکاران با استفاده از ریشه و تنه درختان جنگلی بدون بهره‌گیری از ابزار کار مدرن و با ابزاری مانند تیشه و مغار، ظروف چوبی مانند پارچ، لاکچه، لاک نان، لاک قند ریزکن، کَچِه، کوچِلِر، آب گردان، کِتِرا و .

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

.. که با نقوش اسطوره‌ای و الهام گرفته از طبیعت اطراف منقوش می‌شود، تولید می‌کنند در واقع لاک ظرفی بزرگ شبیه به تشت بوده و معمولاً از آن برای سابیدن کشک و یا خمیر کردن نان استفاده می‌کنند.

می‌توان چنین گفت که لاک تراش‌ها خراطان ماهری هستند و هنر لاک تراشی، هنر ابتکاری جنگل‌نشینان است و آنان با شناختی که از انواع درختان جنگلی دارند برای ساخت مصنوعات چوبی از چوب درختانی چون ونو، نمدار و انجیلی استفاده می‌کنند و با کمک گرفتن از ابزار کار بسیار ابتدایی، آثار زیبایی خلق می‌کنند.

هنرمندان لاک تراش به دلیل نرمی چوب درختان پهن برگ به راحتی می‌توانند بر روی آنان کار کرده و فرم و شکل دلخواه را ایجاد کنند، همچنین این گونه از درختان در برابر خشکی و رطوبت عکس‌العمل ناچیزی از خود نشان می‌دهند و در مقابل پیچیدگی، کج شدن و ترک خوردن مقاوم هستند. در بین درختان پهن برگ، تراش و فرم دهی به چوب درختان «ون» و «آزاد» به دلیل سختی آوندهای آنان بسیار مشکل است اما ظروف ساخته شده از آنها بسیار مقاوم بوده و از کیفیت بهتری برخوردار است.

استاد لاک تراش مراحل کار خود را به این ترتیب آغاز می‌کند که پس از برش چوب، متناسب با ابعاد ظرف و به کمک تبر فرم اولیه محصول را کاملاً ذهنی و بر اساس تجربه شکل داده، آنگاه از ابزارهایی چون تیشه، اسکنه، ماتِکِل (ابزاری است شبیه به تیشه با تیغه بلندتر و لبه‌ای جمع شده که به‌منظور تراش داخل ظروف استفاده می‌شود)، موش رنده (رنده دستی)، کِتِنا (ابزاری چوبی شبیه به چکش) و... به خالی کردن داخل ظرف و فرم دهی آن اقدام می‌کند.

هنگامی که ظرف به شکل دلخواه درآمد، مراحل تکمیلی کار انجام خواهد شد. بدین ترتیب که با رنده دستی اضافات بخش‌هایی چون دسته قاشق یا میله عصا را برداشته و با سوهان چوب ساب سطح محصول را صاف می‌کنند. پرداخت نهایی نیز با تیغه تبر که نقش لیسه را ایفاء می‌کند، اتفاق می‌افتد. جهت نقش اندازی بر روی چوب‌ نیز از همان ابزار ابتدایی و ساده همچون مته دستی یا ابزارهای نوک تیز برای خراشاندن و ایجاد نقش استفاده می‌کنند.

مرحله پایانی لاک‌تراشی را می‌توان مرحله جوشاندن محصول در ظرف شیر عنوان کرد. ظروف چوبی مانند جوله و قاشق، لاک و ... را برای زیباتر شدن و برای بالا بردن مقاومت چوب در برابر آفت‌ها، در دیگی پر از شیر بروی اجاق هیزمی گذارده و به مدت کوتاه می‌جوشانند. در طی این مرحله رنگ چوب نیز به قرمزی متمایل می‌شود که موجب خوش رنگ شدن ظرف می‌گردد.

 همان‌طور که می‌دانید امروزه در مناطق جنگلی کشورمان به‌ویژه مناطق شمال، هر کجا که دسترسی به درختان جنگلی چون نمدار و شمشاد و... امکان‌پذیر باشد می‌توان نشانه‌هایی از تراشیدن ظروف چوبی و لاک و جوله و ... را یافت. شیوه تولید شاید در همه نقاط تا حدی یکسان باشد اما آنچه که آنها را از هم متمایز می‌کند بهره گرفتن از مواد اولیه یا نقوش یا تکنیک‌های حفاظتی موجود در هر منطقه است. به عنوان مثال در مازندران جهت تغییر رنگ در مرحله پرداخت ابتدا ظرف را بر روی آتش گرم می‌کنند سپس مخلوطی از خاک زغال و ماست را بر روی بدنه ظرف مالیده و مجدداً بر روی حرارت می‌گردانند در این روش پس از اتمام کار ظرف به رنگ قرمز مایل به سیاه بسیار خوش‌رنگی در می‌آید اما در منطقه کتول استان گلستان به‌منظور تغییر رنگ و بالا بردن مقاومت آن، ظرف را در دیگ شیر می‌جوشانند.

در حقیقت زندگی مردمان جنگل نشین به‌صورت مستقیم وابسته به جنگل بوده و فلسفه ظریف لاک تراشی نیز از همین همزیستی جدایی‌ناپذیر انسان و طبیعت شکل می‌گیرد. آنها با شناختی که از انواع درختان دارند با استفاده از ابزار بسیار ابتدایی، نیازهای روزمره مردم را مرتفع می‌سازند.

مریم منصوری، کارشناس ثبت میراث ناملموس گلستان

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری لاک تراشی بر روی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۲۰۸۹۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پرداختن به شخصیت امام خمینی مصداق اصیل حرکت انقلاب اسلامی است

منعمی با تاکید بر ضرورت تبیین شخصیت امام برای نسل جوان و نوجوان، گفت: پرداختن به شخصیت امام خمینی (ره) را مصداق اصیل و اساسی حرکت انقلاب اسلامی دانست .

به گزارش خبرگزاری شبستان از خرم آباد، مجید منعمی امروز در سومین جلسه ستاد  گرامی‌داشت ارتحال امام خمینی در استانداری لرستان، اظهار داشت: در شهرستان‌های استان‌ ویژه‌‌برنامه‌هایی برای بزرگداشت رحلت امام خمینی(ره) باید در نظر گرفته شود. 

 

معاون سیاسی امنیتی اجتماعی استاندار لرستان افزود: در راستای تجدید میثاق با آرمان‌های امام راحل، مقام معظم رهبری و تبیین شخصیت امام خمینی(ره) در سی و چهارمین سالگرد امام  با همت فرمانداران و فرماندهی نواحی سپاه شهرستان‌ها برنامه‌های مختلف برای برگزاری در سطح استان نیز در نظر گرفته شده است.

 

وی با اشاره به جمله‌ای از شهید آوینی که "عَلَم خمینی بر زمین نمی‌ماند، مگر ما مُرده‌ایم" افزود: دفاع و جنگ تمام نشده و در عصه های مختلف ادامه دارد.

 

منعمی گفت: به‌صورت خاص، پاسداران در مجموعه مقدس سپاه پاسداران مشغول خدمت هستند و به صورت عام همه دغدغه‌مندان نسبت به انقلاب، اسلام و ارزش‌های اسلامی پاسدار هستند.

 

معاون استاندار ادامه داد: کسانی که این دغدغه را دارند اجازه نخواهند داد عَلَم امام بر زمین بیفتد و هرکس بیشتر وقت بگذارد و شانه زیر بار مسئولیت دهد در این مسیر اجر و قرب بیشتری دارد.

 

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری لرستان، پرداختن به شخصیت  بنیانگذار انقلاب را مصداق اصیل و اساسی حرکت انقلاب اسلامی دانست و افزود: امام خمینی به عنوان تمثال انقلاب مطرح می‌شوند. همان‌گونه که مقام معظم رهبری می‌فرمایند: "این انقلاب بی‌نام خمینی در هیچ جای جهان شناخته شده نیست" و این نشان می‌دهد باید به صورت ویژه به شخصیت امام (ره) بپردازیم.

 

منعمی با تاکید بر اینکه  فرمانداران و دستگاه‌های اجرایی در زمینه همکاری با ستاد گرامی‌داشت ارتحال امام براساس ماموریت ذاتی خود با تمام قوا خدمات قابل قبول را باید ارائه دهند، افزود: این مراسم باید در حد اعلا برگزار شود.

 

وی با تشکر از دستگاه‌هایی که فعالانه پای کار آمده‌اند تاکید کرد: در شهرداری‌ مرکز استان و سایر شهرهای استان تبلیغات محیطی و فضاسازی شهری به‌گونه‌ای انجام شود که  بزرگداشت ارتحال امام به عنوان محور اصلی و اساسی انقلاب نمود داشته باشد.

 

پایان پیام/599