به نقل از «ایرنا»

تکاپوی ایرانیان برای مشروطه

تاریخ انتشار: ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۷۳۲۲۱۴

مظفرالدین شاه در قصر صاحبقرانیه با بیماری خود دست به گریبان بود و چون روز به روز بر شمار پناهندگان سفارت انگلیس افزوده می شد، سفارت رسماً میانجیگری کرد و از دولت ایران خواست که به درخواست مردم پاسخ دهد و شورش را بخواباند. شاه که تا این زمان از حقایق نهضت انقلابی بی اطلاع مانده و آن را یک جریان موقت و زودگذر پنداشته بود، چون به وسیله سفارت از حقیقت اوضاع آگاه شد، ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی فرمان مشروطیت را صادر کرد؛ فرمانی که به خط احمد قوام نوشته شد و در آن آمد که  « .

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

.. در این موقع که اراده همایون ما براین تعلق گرفت که برای رفاهیت و امنیت قاطبه اهالی ایران تشیید و تایید مبانی دولت اصلاحات مقننه به مرور در ۲ اثر دولتی و مملکتی به موقع اجرا گذارده شود، چنان مصمم شدیم که مجلس شورای ملی از منتخبین شاهزادگان قاجاریه،  علما،  اعیان،  اشراف،  ملاکین،  تجار و اصناف به انتخاب طبقات مرقومه در دارالخلافه تهران تشکیل و تنظیم شود که در مهام امور دولتی و مملکتی و مصالح عامه مشاوره و مداقه لازمه را به عمل آورده به هیات وزرای دولت خواه ما در اصلاحاتی که برای سعادت و خوشبختی ایران خواهد شد، اعانت و کمک لازم را بنماید و ...»

عوامل ایجاد مشروطه

مشروطیت ایران نمی توان را به صورت یک رویداد تک عاملی نگریست. این تحول تاریخی محصول بسترسازی های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دینی و اجتماعی بود که دست در دست یکدیگر به آن خیزش تاریخی منتهی شد. در واقع همه عوامل لازم برای تحول اجتماعی در این مقطع از تاریخ کشور وجود داشت تا آن جنبش را خلق کند.

البته همزمانی مشروطه با این تحولات نباید این ذهنیت را به وجود آورد که مشروطه ایران، زاده عواملی بود که برای توده های مردم ناشناخته بود. مردم به صورت ملموس با واقعیات زندگی خود مواجه بودند و نیاز به تحول را احساس می کردند. از سوی دیگر آنان به این واقعیت اذعان داشتند که با وجود شرایط موجود راه بر هر گونه احقاق حقی مسدود است. آنان دریافته بودند که باید زمامداران را حتی به زور وادار به پذیرش حقوق خود کنند.

همه مخالفان حکومت

از دوره های گذشته علما به عنوان پناهگاه قدرتمند مردم بارها در حوادثی مثل جنبش ضد رژی یا قبل از آن امتیازنامه رویتر صریحاً با ادغام ایران در نظام جهانی سرمایه داری به مخالفت برخاسته بودند. از طرفی دیگر آنان همیشه بر مقوله ای به نام حفظ تمامیت اعتقادی و دینی مردم تأکید داشتند و بارها نسبت به احتمال سست شدن باورهای مذهبی مردم تحت تأثیر شرایط جهانی جدید، هشدار داده بودند. برای آنان مشروطه مجالی بود تا بار دیگر دعاوی تاریخی خود را علیه دستگاه قاجار مطرح کنند. البته مخالفت با سیاست های سلاطین قاجار منحصر به این گروه از جامعه نبود، بلکه دیوانسالاران و روشنفکران نیز از روند موجود ابراز نارضایتی می کردند؛ روشنفکرانی که غالب توجه آنان به فرهنگ اروپایی و دستاوردهای آن بود. البته باید توجه داشت که بیشتر آنها شیفته و خودباخته در برابر غرب نبودند، بلکه پیشرفت صنعت و به ویژه مدنیت و نیز نوع حکومت در غرب توجه آنان را جلب کرده بود و درصدد اجرا و تحقق این موارد در ایران بودند که یکی از مهمترین آنها حکومت مشروطه بود زیرا سلطنت مطلقه حاکم بر این سرزمین را مانعی ذاتی برای آزادی، برابری و برادری می دانستند.

همچنین مردم عادی به ویژه صنعتگران شهری و توده‌های روستایی از پایین آمدن ناگهانی سطح زندگی که از حضور رقبای غربی، مالیات‌های فزاینده و پیشی گرفتن رشد جمعیت بر محصول ناخالص ملی ناشی می‌شد، رنج می بردند. ظهور و بروز مفاهیم جدید نظیر ملت ایران، مساوات و برابری، عدالت، قانون، حقوق و... نیز در پیشرفت جنبش موثر بود. به طور مثال برای نخستین بار بعد از پیروزی در مرحله اول جنبش که مظفرالدین شاه پذیرفت، نوز روسی را عزل کند مردم در خیابان ها فریاد زدند «زنده باد ملت ایران». ناظم الاسلام کرمانی در یادداشت هایش می نویسد که عبارت «ملت ایران» قبلا هرگز در خیابان‌های تهران به گوش نخورده بود.

چنین شرایطی باعث شد تا در آستانه مسافرت مظفرالدین شاه به اروپا که در عین حال واپسین مسافرت او نیز بود، بحران شدت یابد و همهمه آغاز شد تا اینکه سرانجام مظفرالدین شاه قاجار در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی فرمان مشروطیت را صادر کرد و روز بعد فرمان تشکیل نخستین مجلس شورای ملی در ایران صادر شد.

دستاوردهای مشروطه

مشروطیت فقط یک پدیده اجتماعی ساده نبود، بلکه از جهت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میراث قبلی خود را به چالش می خواند. با مشروطیت، ایران وارد گردونه ای از تحولات شد که با خود الگوهای تازه ای به ارمغان آورد. از طرفی دیگر مباحث عدیده ای درباره حقوق انسان مطرح شد و برای نخستین بار تأملی نظری در میراث به جای مانده از گذشته صورت گرفت و تلاش های قابل توجهی اگرچه ناکام، برای انطباق آن با شرایط روز انجام گرفت.

از دیدگاه اقتصادی ایران جزیی از دنیایی شد که باید زیر تأثیرات شگرف جهان سرمایه داری باشد و به مثابه یک کشور پیرامونی، میزبان سرمایه دارانی  شد که بیش از همه درپی دستیابی به نفت و دیگر منابع خام کشور بودند. کشف نفت همزمان با مشروطیت ایران و نیز همزمانی رقابت های شرکت های بزرگ چندملیتی در پهنه کشور با این تحول تاریخی، نقش بسیار تعیین کننده ای در جهت گیری مشروطه داشت. برای نخستین بار در ایران گام های عملی برای ادغام در نظام جهانی سرمایه داری برداشته شد.

منابع

براون، ادوارد. انقلاب ایران، ترجمه: احمد پژوه، تهران: معرفت، ۱۳۳۸

آبراهامیان، یرواند. ایران بین دوانقلاب، ترجمه: احمد گل‌محمدی، ابراهیم فتاحی، تهران: نی، ۱۳۷۸

آبادیان، حسین. بحران مشروطیت در ایران، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ۱۳۸۳

برچسب‌ها سفارت انگلیس دوره قاجار تهران جنبش مشروطه ایران دولت ایران

منبع: ایرنا

کلیدواژه: سفارت انگلیس دوره قاجار تهران سفارت انگلیس دوره قاجار تهران جنبش مشروطه ایران دولت ایران مظفرالدین شاه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۷۳۲۲۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ایرانیان همچنان عاشق کتاب فیزیکی هستند/کتاب‌هایی که از نمایشگاه خریده‌ام به اندازه یک کتابخانه بزرگ است

سید کلیم اصغر گفت: با وجود وسایل الکترونیکی و کتاب الکترونیک و کتاب صوتی و پیشرفت اینترنت که باعث شده ایرانیان در جاهای دیگر کتاب را از این طریق بخوانند، آنهاهمچنان عاشق کتاب فیزیکی هستند.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو به نقل از ستاد خبری سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، سید کلیم اصغر عضو هیات علمی گروه فارسی جامعه ملیه اسلامی مولانا محمدعلی جوهر در دهلی است و تاکنون کتاب‌ها و پژوهش‌های متعددی را در حوزه زبان فارسی در هند تالیف و ترجمه کرده است. کلیم اصغر دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه تهران گذرانده و به همین دلیل تجربه حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را دارد. با او درباره سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و حضور صنعت نشر هندوستان به عنوان مهمان ویژه در نمایشگاه به گفت‌وگو نشستیم.

کلیم اصغر درباره تجربه حضور خود در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: زمانی که در دانشگاه تهران دانشجو بودم، تجربه حضور در نمایشگاه کتاب تهران را به دست آوردم که ۲۴ سال پیش یعنی سال ۲۰۰۰ بود. آن زمان نمایشگاه در محلی در نزدیکی میدان تجریش (محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران) برگزار می‌شد و شنیده‌ام که حالا محل برگزاری‌اش به مصلی تهران تغییر یافته است. دو سه سال پیش هم فرصتی دست داد، اما متاسفانه نتوانستم از آن برای حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران استفاده کنم.

کلیم اصغر درباره ویژگی‌های نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از دید خود نیز اشاره کرد: در نمایشگاهی که در تهران برگزار می‌شود، مردم با ذوق و شوق شرکت می‌کنند و کتاب می‌خرند و من این کیفیت حضور مردم را در جاهای دیگر ندیده‌ام. ایرانیان همیشه کتاب را دوست داشته‌اند. با وجود وسایل الکترونیکی و کتاب الکترونیک و کتاب صوتی و پیشرفت اینترنت که باعث شده در جاهای دیگر کتاب را از این طریق بخوانند، ایرانیان همچنان عاشق کتاب فیزیکی هستند. 

وی در بخش دیگری از سخنان خود به معرفی کتاب‌هایی که از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران خریداری کرده پرداخت و گفت: چون رشته ما ادبیات فارسی بود، بیشتر دنبال کتاب‌های ادبیات بودیم و همیشه منابع کلاسیک ادبیات فارسی چون دیوان حافظ و مثنوی معنوی و همچنین منابع تحقیقی را خریداری می‌کردیم. بجز این؛ آثار درباره روابط  میان هند و ایران را نیز خریداری می‌کردیم تا بخوانیم و بفهمیم که روابط هند و ایران پیشتر چطور بود و اکنون چگونه است. کتاب‌هایی که آن زمان از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران خریداری کردم، اکنون حجم عظیمی از کتابخانه من در منزلم را تشکیل می‌دهند. 

کلیم اصغر همچنین در پاسخ به این سوال که چه کتاب‌هایی از هندوستان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران باید به مخاطبان ایرانی عرضه شود، گفت: روابط هند و ایران از گذشته خوب بوده است. خوب است کتاب‌هایی که مربوط به روابط هند و ایران و درباره فرهنگ و تمدن هندوستان و ایران باشد در نمایشگاه و به مخاطبان ایرانی عرضه شود. چیزی که من در ایران دیدم علاقه مردم به بودا و یوگا بود. زمانی که ایران بودم هر جایی که می‌رفتم درباره بودا و یوگا صحبت به میان می‌آمد و آنها که علاقه به ادبیات فارسی دارند دنبال کتاب‌های جدیدی هستند که در هندوستان دانشمندان و استادان و محققان هند درباره ادبیات فارسی نوشته‌اند. من خواهش می‌کنم که دوستان ما درباره روابط هند و ایران و آثار درباره مثلا بودا و یوگا و فرهنگ هند و ایران و بیشتر کتاب‌هایی که مربوط به ادبیات فارسی‌اند و در هند به زبان فارسی نوشته می‌شوند، اگر در غرفه‌ها عرضه شوند، بسیار عالی است.

این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی در ادامه به حضور صنعت نشر هندوستان به عنوان مهمان ویژه سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و اثر آن بر نزدیکتر شدن صنعت‌های نشر دو کشور ایران و هند اشاره کرد و ادامه داد: برای ما باعث افتخار است که هندوستان مهمان ویژه این از نمیشگاه کتاب تهران است. کتاب بهترین یار است. مردم کتاب‌ها را می‌خوانند و مطالعه می‌کنند و در مورد آن کشور و تاریخ و فرهنگ آن کشور آگاه می‌شوند. امیدوارم دوستان ایرانی از کتاب‌هایی که از هند می‌آید استفاده کنند و مسئولان غرفه هند در نمایشگاه ارمغان خوبی برای مخاطبان ایرانی به همراه آورند و این حضور هند در نمایشگاه کتاب تهران باعث استوارتر شدن روابط هند و ایران شود. 

وی در ادامه با اشاره به این نکته که برای معرفی هرچه بیشتر و بهتر صنعت نشر هند در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران باید علاوه بر کتاب هرچیزی که هنر و فرهنگ هند را نشان می دهد نیز در غرفه هند باشد، گفت: ما خیلی خوشحالیم که نمایشگاه بین المللی تهران برگزار می‌شود و من همه سال‌های دانشجویی‌ام در ایران را در این نمایشگاه شرکت کردم. در واقع من نصف ایرانی هستم و حالا هم هر سال که وقت نمایشگاه تهران می‌شود دل من خیلی برایش می‌تپد. امیدوارم هندوستان کشور عزیز ما کتاب‌های خوبی را برای مخاطبان ایرانی به ارمغان بیاورد و آرزوی موفقیت برای هر دو کشور دارم. امسال که هندوستان مهمان ویژه در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران است. آن طور که شنیده‌ام سال آینده ایران مهمان ویژه نمایشگاه بین المللی کتاب دهلی می‌شود و ما از مهمانان سال آینده هم به خوبی پذیرایی خواهیم کرد. 

گفتنی است سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.