بمب ساعتی فرونشست زیرپای مردم تهران!/ خسارات زلزله‌ها در برابر فرونشست ناچیز است!
تاریخ انتشار: ۲۰ دی ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۰۹۲۷۵۱
میزان فرونشست در کشور ما حدود ۹۰ برابر استانداردهای جهانی است! استان تهران بدترین شرایط را از نظر فرونشست سالانه در کشور دارد و به عقیده کارشناسان فرونشست حتی بالاتر از آلودگی هوا و زلزله احتمالی, سلامت و معیشت مردم استان تهران را تهدید می‌کند. - اخبار اجتماعی -
به گزارش خبرنگار محیط زیست خبرگزاری تسنیم؛ وضعیت فرونشست زمین در ایران به شدت بحرانی است و پدیده فرونشست به جز استان گیلان, تمام مناطق کشورمان را درگیر کرده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
میانگین فرونشست زمین در ایران 30 سانتی‌متر در سال است که این مقدار ایران را به عنوان چهارمین کشور درگیر با پدیده فرونشست در جهان معرفی کرده است.
وضعیت فرونشست در استان تهران بحرانی‌تر از سایر مناطق کشور است و آمار عجیب فرونشست سالانه 40 سانتی‌متر در برخی از مناطق دشت ورامین و شهریار ثبت شده است! فرونشست تهران که متخصصان از آن به عنوان "بمب ساعتی" در زیر پای مردم تهران از آن یاد می‌کنند, به علت کاهش سطح آب‌های زیرزمینی, جای‌گذاری نادرست ساخت و ساز‌ها و اسکان بیش از حد جمعیت در این استان حاصل شده است.
تجربه‌های موفق مهار فرونشست در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد و علیرغم وضعیت بحرانی فرونشست در کشور و آسیب‌های این پدیده به محیط زیست, اقتصاد و وضعیت معیشتی مردم, کارشناسان معتقدند که هنوز برای مهار پدیده فرونشست دیر نیست و در صورت اراده متولیان و استفاده از نظرات کارشناسان و تجربه سایر کشورها می‌شود کاری کرد تا این بحران فروکش کند و مهار شود.
برای بررسی ابعاد مختلف پدیده فرونشست و روش‌های مهار و پایان دادن به این چالش و بحران بزرگ که دامن‌گیر مردم استان تهران و اکثر استان‌های کشورمان شده است, میزبان دکتر سید محسن طباطبایی مزدآبادی؛ دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران, دکتر مهدی زارع؛ استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و دکتر علی بیت‌اللهی؛ رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازیبودیم؛ در ادامه مشروح بخش نخست این گفت‌و‌گوها تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:
تسنیم: با توجه به اینکه آمارهای فرونشست در استان تهران بالاتر از سایر استان‌های کشور است و آمار عجیبی که تا 40 سانتی‌متر در سال برای فرونشست استان تهران ثبت شده است, کدام مناطق استان بیشتر در معرض خطر فرونشست قرار دارند و کدام عوامل، وضعیت بحرانی فرونشست در استان تهران را رقم زده است؟
دکتر زارع: بر اساس آمارهای سازمان نقشه‌برداری در محدوده جنوب شرق و جنوب تهران یعنی دشت ورامین, شهریار, جاده ساوه, نسیم‌شهر, صبا‌شهر, نازی‌آباد, محدوده بزرگراه آزادگان و بوستان ولایت شرایط بحرانی‌تری از نظر شدت فرونشست دارند.
هفته گذشته نیز فروچاله ایجاد شده در نسیم‌شهر در فاصله 2 خیابان به 12 منزل مسکونی آسیب زد و ساکنان این خانه‌ها را آواره کرد! فروچاله ایجاد شده در نسیم‌شهر در محدوده فرونشست بزرگ زمین در این منطقه ایجاد شده است.
به طور کلی برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی علت اصلی فرونشست در کشور است که استان تهران نیز از این قاعده مستثنا نیست و بهره‌برداری بیش از اندازه از آبخوان‌ها دلیل اصلی افزایش شدت فرونشست در این استان محسوب می‌شود؛ تراکم بالای جمعیت در استان تهران و سکونت بیش از 22 درصد از جمعیت ایران در محدوده پیرامون تهران در استان‌های تهران و البرز نیاز آبی را در این منطقه به شدت بالا برده است که این امر منجر به برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و در نتیجه آن، افزایش شدت فرونشست در این استان شده است.
تامین نیاز آبی برای صنعت, شرب و کشاورزی برای جمعیت بیش از 14 میلیونی استان تهران, تعادل استفاده از منابع آبی را در این استان برهم زده است؛ در حالی که در شرایط عادی 70 درصد از آب مورد نیاز از منابع آب سطحی و آب پشت سدها و 30 درصد آب مورد نیاز از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود, این نسبت در استان تهران برعکس شده و 70 درصد از آب مورد نیاز استان تهران از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود!
مشکلات آبی ایجاد شده در مناطق پایین‌دست سد ماملو یکی از نمونه‌های افزایش نیاز آبی در استان تهران است؛ سد ماملو در سال 1386 با مخزنی به حجم 250 میلیون مترمکعب آب در محل تلاقی رودخانه جاجرود و رودخانه دماوند ایجاد شده است, کشت و صنعت مردم در شهرهای ورامین, پاک‌دشت و پیشوا را محدود کرده است؛ قرار بود که اگر مخزن این سد به طور کامل پر شود, 150 میلیون متر مکعب از آب آن به مردم شهرهای مذکور داده می‌شود اما حجم آب در مخازن 5 سد استان تهران در پایان شهریور 1400 به 503 میلیون متر مکعب کاهش یافت (حدود یک سوم ظرفیت اسمی) به دلیل کاهش شدید حجم مخازن سدهای تهران و افت محسوس میزان ورودی آب این سدها، سهم برداشت از منابع آب زیرزمینی برای تامین آب شرب افزایش یافت.
سد ماملو حجم مخزنی در حدود 170 میلیون مترمکعب داشت، این میزان در تابستان 1400 به 70 میلیون مترمکعب رسید؛ بیشتر این مقدار نیاز، صرف تامین نیاز آبی شهر تهران می‌شود و در نتیجه مردم مناطق پایین‌دست از نعمت استفاده از آب رودخانه جاجرود و دماوند, بی‌نصیب مانده‌اند. سال آبی 1399-1400 با حجم ورودی حدود یک میلیارد و 300 میلیون مترمکعب به مخازن سدهای پنجگانه استان تهران به اتمام رسید و این در حالی است که این حجم ورودی در سال آبی 1398-1399 به میزان 2 میلیارد و 200 میلیون متر مکعب بود یعنی با یک کاهش حدود 900 میلیون مترمکعبی ورودی آب به سدها مواجه شدیم.
دکتر طباطبایی: میزان فرونشست در کشور ما حدود 90 برابر استانداردهای جهانی است! فرونشست در استان تهران از دهه 70 از دشت ورامین در جنوب شرق استان شروع شد و با گذشت زمان علاوه بر اینکه گستره آن افزایش پیدا کرد, بر شدت آن نیز افزوده شد؛ همان طور که در صحبت‌ها به آن اشاره شد, برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی علت اصلی فرونشست در تهران است که وجود حدود 44 هزار چاه غیرمجاز در این استان شنیده شده, نشان از شدت برداشت غیر اصولی از منابع آب زیرزمینی دارد.
تراکم بیش از ظرفیت منطقه در استان تهران نیز از عمده‌ترین دلایل فرونشست در این استان است؛ نیاز به تامین مسکن برای جمعیت تقریبی 12 میلیون نفری استان تهران باعث خانه‌سازی بدون توجه به ظرفیت و پایداری خاک و اصول مهندسی ساخت مسکن, در مناطقی که خاک ظرفیت بارگذاری ندارد شده است.
همین بی‌توجهی به اصول ساختمان‌سازی سبب شده است که در کشور ما کوچک‌ترین زلزله‌ها با خسارات جانی و اقتصادی غیرقابل جبرانی همراه می‌شود اما در کشوری مانند ژاپن، زلزله 9 ریشتری تنها یک تلفات انسانی به جای می‌گذارد!
در سال‌های اخیر در شهریار که یکی از بحرانی‌ترین مناطق تهران در زمینه وقوع فرونشست است, اراضی از باغات به ساختمان‌های مسکونی تبدیل شده‌اند و همچنین حدود 3000 هکتار بافت فرسوده در استان تهران به کانون فرونشست تبدیل شده است؛ آزمایش‌های خاک‌شناسی در استان تهران نمادین است و ساخت‌وساز‌ها بدون توجه به ساختار و توان خاک صورت می‌گیرد.
عدم مدیریت یکپارچه نیز از دیگر دلایل افزایش شدت فرونشست در تهران است؛ دستگاه‌های زیادی در رابطه با این پدیده مسئولیت دارند که این تعدد دستگاه‌های مسئول به کند شدن نظارت و اختلال در روند مهار فرونشست در استان تهران شده است؛ به طور قطع اگر یک سازمان واحد مسئولیت اقدامات لازم برای مهار فرونشست را عهده‌دار شود، شرایط بهبود پیدا می‌کند.
شهرداری می‌تواند در صورتی که اختیارات قانونی لازم را داشته باشد به عنوان یک نهاد تاثیرگذار در موضوع فرونشست عمل کند؛ همان طور که در شهرهای تورنتو, ونکوور و توکیو نیز واگذاری اختیارات به شهرداری و عملکرد شهرداری‌ها به عنوان دولت محلی مستقل, نتایج مثبتی را به دنبال داشته است.
تسنیم: پدیده فرونشست یکی از بزرگترین بحران‌های کشور محسوب می‌شود و خطر آن به جز گیلان, تمام استان‌های کشور را تهدید می‌کند, با این وجود این مسئله مهم همواره از سوی دستگاه‌های مسئول و آحاد مردم نادیده گرفته شده است؛ به نظر شما دلیل این بی‌توجهی به این بحران بزرگ که تبعات گسترده اجتماعی، اقتصادی، شهری و ... دارد، چیست؟!
زارع: اثرات پدیده‌هایی مانند زلزله بلافاصله پس از وقوع قابل مشاهده هستند اما فرونشت یک پدیده بطئی و تدریجی است و اثرات آن به تدریج و در طول زمان ایجاد می‌شود؛ اثرات پدیده فرونشست می‌تواند از زلزله نیز شدیدتر باشد اما به دلیل تدریجی بودن, مردم خطر آن را حس نمی‌کنند و توجه کمتری به آن می‌شود.
دلیل دیگر این است که ما در کشور نگاه درازمدت به مسائل و موضوعات نداریم؛ به عنوان مثال در بند 3 الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت که شرایط کشور در سال 1444 را تشریح می‌کند به سلامت محیط زیست, آبی, انرژی و امنیت غذایی در کشور اشاره شده است اما در عمل برنامه‌های توسعه و سیاست‌های کشور به گونه‌ای اجرا می‌شود که نشانی از عملکرد دوراندیشانه و توسعه پایدار در آن دیده نمی‌شود.
فرونشست زمین ناشی از بهره‌برداری بیش از حد از آب‌های زیرزمینی یک مشکل حیاتی ملی است؛ توزیع فضایی فرونشست زمین برای مدیریت موثر زیست محیطی و برنامه‌ریزی زمین در مناطق مستعد فرونشست بسیار مهم است؛ عدم توجه به زیست‌پذیری و توسعه اقتصادی پایدار, یک مشکل عمده است که برای میلیون‌ها نفر در ایران، به‌ویژه در مناطق شهری، تهدید ایجاد می‌کند.
توسعه بر اساس بهره‌برداری از منابع آب شیرین زیرزمینی, مخاطره فرونشست را ایجاد می‌کند؛ کاری که به‌صورت فوری در ایران باید انجام دهیم، جلوگیری از توسعه فرونشست زمین، با جلوگیری از بهره‌برداری بیشتر از سفره‌های آب زیرزمینی است.
سرعت بیشینه فرونشست در 12 ماه منتهی به خرداد 1400 در دشت ورامین به حدود 30 سانتی‌متر در سال رسید! این میزان حدود دو برابر دو دهه قبل است و نشان می‌دهد که در چنین منطقه مهمی که هم منطقه کشاورزی است و هم شریان‌های حیاتی مهم مانند راه‌آهن و آزادراه از آن عبور می‌کند، به مسئله فرونشست زمین باید با جدیت بیشتری بپردازیم ...
(پایان بخش نخست)
تجربه موفق کشورها در مهار "فرونشست زمین"؛ از چاه‌های جذب آب تا تغییر الگوی کِشت فرونشست تمام استان‌های ایران به جز "گیلان" را درگیر کرده استانتهای پیام/
منبع: تسنیم
کلیدواژه: فرونشست فروچاله زلزله حوادث طبیعی شهرداری تهران زلزله حوادث طبیعی شهرداری تهران سفره های آب زیرزمینی فرونشست در استان تهران منابع آب زیرزمینی فرونشست در کشور میلیون مترمکعب پدیده فرونشست فرونشست زمین سانتی متر شدت فرونشست بهره برداری میلیون متر دشت ورامین ایجاد شده نیاز آبی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۰۹۲۷۵۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رسیدگی به فرونشست یکی از برنامه‌های وزارت میراث فرهنگی است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری مهر، نشست تخصصی «بحران‌ها و منازعات از دریچه منشور ونیز» با حضور فاطمه داوری مدیرکل حفظ و احیای بناها محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی، محمد سالاری جامعه‌شناس حوزه میراث‌فرهنگی، مهناز اشرفی رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، ذات‌الله نیکزاد معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی، گردشگری، علیرضا قلی‌نژاد عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و پویا صادقی فرشباف عضو هیئت علمی گروه میراث طبیعی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در مجموعه تاریخی فرهنگی کاخ گلستان برگزار شد.
فاطمه داوری در این نشست گفت: راهبردهایی را در حوزه مواجهه با بحران‌ها و منازعات به کار بسته‌ایم و باید دید در مواجهه برای ارزیابی راهبردها در چه شرایطی هستیم؟ آیا این راهبردها در مواجهه با آثار تاریخی کفایت می‌کند؟ آیا می‌تواند نیازهای ما را پاسخ دهد؟ در این زمینه اسناد راهبردی داریم و موارد زیادی را از این اسناد متوجه می‌شویم؛ مواردی را در چارچوب منشور ونیز و باقی را در منشور فلورانس.
مدیرکل حفظ و احیای بناها محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی تاکید کرد: در شعار امسال پیشنهادهایی داده شده است. یکی از برنامه‌های جدی وزارت میراث‌فرهنگی در سال ۱۴۰۳ رسیدگی به بحث فرونشست است. در زمینه مدیریت بحران تکالیفی داریم که باید جدی ورود کنیم و اعتقاد داریم در این راه توجه به وجه دانش سنتی بسیار مهم است.
وی توضیح داد: منشور ونیز تاکید می‌کند که حفاظت برنامه‌ای مستمر است و موضوع استفاده از بناهای تاریخی برای مقاصد مفید اجتماعی را بازگو می‌کند و به بحث‌های جدی کاربری و بهره‌برداری که امروز درگیر آن هستیم، می‌پردازد. نکته مهم این است که این سند مربوط به سال ۱۹۶۴ است؛ یعنی وقتی این واژگان را در قامت سال ۱۹۶۴ می‌بینیم بسیار ارزشمند است. حفاظت از شرایط محیطی اثر را ضامن محافظت از اثر می‌داند.
داوری ضمن اشاره به بخش‌های مختلف و مهم منشور ونیز گفت: این منشور ماده‌های مختلفی دارد و من ماده ۹ را بسیار دوست دارم؛ معتقدم برای زمانه خودش بسیار ارزشمند بوده است. این ماده بیان می‌کند که فرایند مرمت عملیاتی تخصصی است که هدف آن محافظت و آشکار ساختن ارزش زیباشناختی و تاریخی اثر بر پایه احترام به مصالح اصلی و اسناد اصیل است و می‌گوید مرمت باید در نقطه‌ای متوقف شود که حدس و گمان آغاز می‌شود. در این مورد هر اقدام گریزناپذیری که صورت می‌گیرد باید از ترکیب معمارانه اصلی متمایز بوده و مهر زمان را بر خود داشته باشد.
مدیرکل حفظ و احیای بناها محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی بیان کرد: ماده ۱۰ درباره موضوع مورد علاقه امروز متخصصان صحبت می‌کند که فناوری‌های نوین است و البته استفاده از این فناوری‌ها را توصیه نمی‌کند و به نوعی در ذاتش پرهیز جدی از این موضوع وجود دارد، مگر اینکه فنون سنتی پاسخگوی این ماجرا نباشد. این ماده می‌گوید باید پیشینه اثر را بدانند و اگر ندانند انگار اثر را مجدد ساخته‌اند. جایی که فنون سنتی پاسخگو نباشند، استحکام‌بخشی یک اثر از طریق فنون امروزی مشروط بر اینکه کارایی آن از طرق علمی و تجربی به اثبات رسیده باشد، می‌تواند جوابگو باشد.
وی خاطرنشان کرد: از بین بالغ بر ۳۴ هزار اثر ثبتی، ۱۹ هزار محوطه تاریخی داریم که شرایط و میزان آسیب‌پذیری آنها بسیار متفاوت است. محوطه‌های تاریخی با آسیب‌های بسیاری مواجهند که در موارد زیادی از آنها غافل بوده‌ایم، اما حسب دستور وزیر میراث‌فرهنگی یکی از اولویت‌های برنامه ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ محافظت از محوطه‌ها است.
داوری اظهار کرد: مستندسازی و گزارش‌های تحلیلی و نقدگرایانه مهم است. منشور ونیز سندی مربوط به سال ۱۹۶۴ است و باید بررسی کنیم در این زمینه چقدر پیشرفت داشته‌ایم. همه در هر جایگاهی که هستیم کلید واژه‌ها را به ذهن بسپاریم، تکرار آنها به مواجهه و عملمان در این حوزه کمک می‌کند.
کم‌توجهی به حفاظت از بناهای تاریخی در برابر آتش‌سوزی
سپس مهناز اشرفی، رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی گفت: خوشحالم این برنامه هرساله در وزارتخانه برگزار می‌شود. کمیته جهانی هم هر سال به نوعی روی تاب‌آوری بناهای تاریخی متمرکز است. کمیته سازه‌ها امروز در همین ساعت نشستی درباره تاب‌آوری بناهای تاریخی در مقابل آتش‌سوزی دارند و متخصصین ایرانی هم در این نشست حضور دارد.
او افزود: باید سیر تحولات در گذشته به صورت انتقادی بررسی شود. در گذشته چه کرده‌ایم تا به حال فعلی رسیده‌ایم. تاب‌آوری بر تغییرات اقلیمی و میزان تاب‌آوری در برابر مخاصمات، از مسائلی است که هر زمان جهان با بحران روبه‌رو می‌شود، مطرح می‌شوند. واژه تاب‌آوری در متون لاتین تعاریف مختلفی دارد، اما فکر می‌کنم راحت‌ترین تعریف در حوزه میراث‌فرهنگی مدیریت تغییر است. تغییرات نباید تند و سریع باشد. مدیریت تغییر، مسئله‌ای جدی است که در میراث‌فرهنگی با آن روبه‌رو هستیم.
اشرفی بیان کرد: کم‌توجهی به حفاظت از بناهای تاریخی در برابر آتش‌سوزی و توجه بیشتر به زلزله و سیل به دلیل تکرار زیاد نسبت به آتش‌سوزی وجود داشته است. کمبود بودجه در این زمینه همیشه مطرح بوده است. شرایط مقابله با حریق در بناهای تاریخی متفاوت است و در این زمینه اصول و قواعد حفاظتی داریم که در تقابل با اصول سازمان آتش‌نشانی قرار می‌گیرد. آتش‌سوزی‌های زیادی داشتیم که نقص در اتصالات الکتریکی از علت‌های آتش‌سوزی در بناهای تاریخی بوده است. استفاده از وسایل گرمایشی یا دودکش‌های معیوب و اقدامات گرمازای حاصل از تغییر فعالیت‌ها هم از دیگر علل است. بسیاری از بناهای تاریخی دارای سیستم اعلام حریق نیستند. باید در این زمینه آگاهی و آموزش داشته باشیم و پرسنلی که کار می‌کنند، مطلع باشند. در این راستا آگاهی و آموزش دوطرفه نیاز است و باید با خطرات آشنا باشند.
رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی تاکید کرد: بیشتر آتش‌سوزی‌های قدیم در محل دپوی مصالح و انبار که تراکم زیاد بوده، اتفاق می‌افتاده است. در گذشته نگهبانی در کوچه‌ها می‌چرخیده است تا مراقب اوضاع باشد. مسجد جامع ساری که دچار آتش‌سوزی شده بود، علیرغم بازسازی هنوز سیستم ضد حریق ندارد. میدان حسن‌آباد و فضاهای دیگر هم همین‌طور هستند.
وی توضیح داد: بیمه نمی‌تواند برآورد کند که ساختمان‌ها و بناها چقدر ارزش دارند. ضوابط و استانداردها نیاز به تعامل جدی بین طرفین دارد. کشورهای مختلف در این زمینه راهکارهایی داشته‌اند، از جمله جایگزینی مصالح غیرقابل اشتعال؛ برای مثال ژاپن کاشی و چوب‌های غیرقابل اشتعال را جایگزین مصالح قدیمی کرده است. در کشورها حتی بناهای بافت پیرامون بناهای تاریخی را مورد توجه قرار دادند. در ایتالیا خاموش کردن آتش با آب شور مشکل‌ساز بوده است و برای بناهای خاص و تزئینات شبکه آب شیرین طراحی کرده‌اند. از منابع حاصل از گردشگری برای کارهای حفاظتی سرمایه‌گذاری می‌کنند و برخی کشورها شبکه‌هایی از آب باران و رودخانه طراحی کرده‌اند. با بازسازی کانال‌های آب شهری می‌تواند در زمان وقوع حادثه آتش‌سوزی مورد استفاده قرار گیرد. ژاپنی‌ها از آب باران استفاده کرده‌اند و مردم کار با این سیستم را بلدند. در پاریس با پمپاژ آب رودخانه سن توانستند جلوی آتش‌سوزی‌ها را بگیرند.
اشرفی ضمن اشاره به اینکه درباره آتش‌سوزی منشوری نداشته‌ایم، گفت: در سال‌های اخیر به این موضوع پرداخته‌ایم و به مدیریت بحران در میراث‌فرهنگی توجه می‌شود، چون به هر حال آتش‌سوزی و مخاطرات نتیجه رفتارها و کارهای انسانی است. در ایران بعد از آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو درباره بناهای غیرمیراثی دستورالعمل داریم، اما درباره بناهای تاریخی کار خاصی انجام نشده است.
رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی در پایان تاکید کرد: اولویت با پیشگیری از آتش‌سوزی است. تجهیزات آتش‌سوزی مقابله با حریق در بناهای تاریخی متفاوت از تجهیزات آتش‌سوزی در فضاهای عادی است. باید بخش‌های حساس به آب بناهای تاریخی شناسایی شود زیرا گاهی آب می‌تواند به بافت بناهای تاریخی آسیب برساند. متأسفانه در این زمینه پایگاه داده نداریم.
مسئولیت محافظت از میراث فرهنگی را غیرتخصصی کنیم
سپس محمد سالاری جامعه‌شناس حوزه میراث‌فرهنگی گفت: با توجه به آماری که دکتر داوری در مورد موضوع بنا و محوطه‌های تاریخی دادند ما گرفتار مسئله بسیار بزرگی هستیم. آیا راه حل این است که مسئله را در چارچوب میراث‌فرهنگی داشته باشیم یا آن را مسئله اجتماعی قلمداد کنیم. باید ببینیم راه حلی می‌توانیم پیدا کنیم که مسئولیت محافظت از میراث‌فرهنگی را غیرتخصصی ساخته و از دامنه نخبگانی خارج کنیم. اولین کاری که باید صورت گیرد این است که درباره میراث‌فرهنگی نظریه پایه ایجاد شود، اما در افکار کارشناسان میراث فرهنگی چنین چیزی ندیدیم. وقتی به کارشناسان مراجعه می‌کنیم می‌گویند این هویت جمعی است، انسان‌ها را به هم پیوند می‌دهد، اما کوخه تاریخی یا نیزه شکسته چه زیبایی‌شناسی دارد که بخواهیم آن را حفظ کنیم. معیارهای زیباشناسی درون ذهنی هستند نمی‌توانیم القا کنیم.
وی با مطرح کردن این پرسش که اگر قرار است تاب‌آوری انسان در این اقلیم را بررسی کنیم، تخت جمشید و کاخ گلستان مؤثرتر هستند یا کاروانسرایی که در بیابان بوده و مسافران از راه‌های دور برای استراحت به آن پناه می‌برده‌اند، بیان کرد: در اسناد داخلی و خارجی، بارقه کمی در اساسنامه‌های داخلی دیدم که می‌گوید میراث‌فرهنگی شامل آثار باقیمانده از گذشتگان است که با بررسی آن امکان شناسایی گذشتگان و زمینه عبرت فراهم می‌شود؛ عبرت از حرکت فرهنگی انسان. تاکید بر همین کلید واژه‌ها عبرت است، یعنی گذشتگان را ببین، یعنی نگاه پدیدارشناسانه به آثار تاریخی که می‌تواند بقای تو را تضمین کند. در اساسنامه میراث‌فرهنگی می‌توانیم بگوییم هسته اولیه شکل گرفته است و باید به این سمت برویم که رابطه انسان و اثر تاریخی را برقرار کنیم.
میراث فرهنگی زندگی ما را می‌سازد
در ادامه علیرضا قلی‌نژاد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: باید در هر جایگاهی هستیم توجهمان به میراث‌فرهنگی بیشتر باشد و به نسل‌های بعدی منتقل کنیم. در دوره‌ای هستیم که گفتمان حوزه میراث‌فرهنگی متفاوت شده است. سال‌های پیش کسی چیزی از بافت تاریخی، شهر تاریخی و منظر فرهنگی نمی‌دانست و امروز واژه‌های آشناتری برای عموم هستند.
وی ادامه داد: در حوزه مقابله با بحران‌ها و منازعات، با بحران‌ها و چالش‌هایی مواجهیم. هنوز بحث گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی برایمان جدی نیست، در حالی که در دنیا در سال ۱۹۹۰ تبدیل به کنوانسیون شده است. چه زمانی می‌خواهیم به این موضوع ورود کنیم؟ هر چه می‌گذرد بیشتر می‌فهمیم که توجه به این موضوعات به ما هم ربط دارد و فقط مربوط به کشورهای دیگر نیست.
قلی‌نژاد تاکید کرد: میراث فرهنگی هر آن چیزی است که زندگی ما را می‌سازد. باید بدانیم ثبت کردن آغاز کار است و با ثبت کردن کارمان تمام نمی‌شود. همه ما دست اندرکار هستیم، در حالی که جامعه ما خود را مسئول این موضوع نمی‌داند که گفت‌وگو کند و موضوع را به کسی منتقل نمی‌کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی افزود: موج فراگیر دیجیتالی شدن برای خودش میراثی می‌آورد. موزه‌های مربوط به پیشرفت‌های دیجیتال داریم، اما باز هم حوزه‌ای است که در آن چابک نیستیم. وزارت میراث‌فرهنگی نیازمند نیروی آموزش‌دیده کارآزموده است. معتقدم وزارت میراث‌فرهنگی هنوز در مرحله تغییر نوع نگرش نسبت به خود است. باید نگاه‌ها را اصلاح کند و باید بیش از پیش تلاش کند.
ایران سرزمین بحران‌هاست
ذات‌الله نیکزاد، معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز در ادامه نشست گفت: منشور ونیز، زاده یک دوران بزرگ است و اصولی را به دست متخصصانی داد که می‌خواستند آثار تاریخی را بازسازی کنند. آنها برای وفاق ملی سندی طراحی کردند که درست همزمان با یک تحول در حوزه مرمت است. حفاظت و مرمت در ایران مبتنی بر این سند است و کارکردهای منشور ونیز در ایران قابل بررسی است. بازسازی‌های بی‌رویه و غیر اصولی مبتنی بر این منشور نبوده است. مرمت‌های کاملاً اصولی که انجام شده است و مبتنی بر منشور ونیز است کارایی خود را حفظ کرده است.
وی افزود: در منشور ونیز اشاره‌ای به بحث بحران‌ها نشده است. بحران فراگیر است و مسئله‌ای تخصصی نیست؛ تأثیرات زیادی پدید می‌آورد. پیش از بحران اقداماتی صورت می‌گیرد که اثرات مخربش را کم می‌کند. ایران سرزمین بحران‌ها است و بحران وجه مخرب دارد و البته یک وجه سازنده هم دارد. گذشتگان به جنبه سازنده بحران هم توجه می‌کردند. جنبه‌های سازنده بحران به شکل‌گیری میراث‌فرهنگی و آثار تاریخی کمک کرده است.
نیکزاد تاکید کرد: منشور ونیز یک بار جامعه محافظتی ایران را متحول کرد، اما همانجا در همان مرحله ماندیم و پیشرفتی نداشتیم. مسئله میراث‌فرهنگی امروز جنبه‌های گوناگونی پیدا کرده است.
گفتنی است در پایان این نشست پویا صادقی فرشباف به ارائه‌ای درباره بررسی اثرات محیطی ساختاری ناپایداری‌های زمین پرداخت.
کد خبر 6080848
فوری/ انفجار در مناطق مرکزی ایران / اسرائیل به ایران، عراق و سوریه حمله کرد